Fen Bilimleri Dergisi. Akım Kuraklık İndeksi ile Asi Havzasının Hidrolojik Kuraklık Analizi

Benzer belgeler
Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi. Standartlaştırılmış Yağış İndeksi (SYİ) Yöntemi ile Şanlıurfa İstasyonunun Kuraklık Analizi


Standart Yağış İndisi (SPI) ile Ege Bölgesinde Kuraklık Analizi

Drought analysis of Antalya province by standardized precipitation index (SPI)

KIRIKKALE İLİ NDE FARKLI ZAMAN PERİYOTLARI İÇİN KURAKLIK ANALİZİ (DROUGHT ANALYSIS FOR DIFFERENT TIME PERIODS IN THE CITY OF KIRIKKALE)

Aydeniz Yöntemi ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Antalya'daki Aksu Sulama Alanı için Kuraklık Analizi

Fen Bilimleri Dergisi. Yapay Sinir Ağları ile Şanlıurfa İstasyonunun Kuraklığının Tahmini

İzmir İçin Geleceğe Yönelik Yağış Olasılıklarının Markov Zinciri Modeliyle Belirlenmesi

İkikara Havzasının Kurak ve Islak Dönemlerinin Bazı Kuraklık İndisleri Yardımıyla Karşılaştırılması

KURAKLIK İZLEME SİSTEMİ (KİS)

YOZGAT VE ÇEVRESİNDE KURAKLIK ANALİZİ

Standartlaştırılmış Yağış İndeksi İle Seyfe Gölünün Kuraklık Dönemlerinin Belirlenmesi

Standart Yağış İndeksi (SPI) Ve Normalin Yüzdesi Metodu (PNI) İle Konya Ve Çevresinin Kuraklık Analizi

21. Yüzyılın Başında II. Kırıkkale Sempozyumu Mart 2008 Kırıkkale

STANDART YAĞIŞ İNDİSİ YÖNTEMİ İLE KIZILIRMAK HAVZASI'NIN METEOROLOJİK KURAKLIK ANALİZİ

KURAKLIK ALTINDA HAZNE YÖNETİMİ

Murat Nehri (Elazığ) nin Bazı Fizikokimyasal Parametreler Açısından Su Kalitesinin Belirlenmesi

BİLDİRİ KİTABI Editörler Ahmet ÖZTOPAL Zekâi ŞEN

TÜRKİYE NİN TARIM YILI KURAKLIK ANALİZİ

Palmer Kuraklık Ġndisi ne Göre Ġç Anadolu Bölgesi nin Konya Bölümü ndeki Kurak Dönemler ve Kuraklık ġiddeti

BÜTÜNLEŞİK KURAKLIK İNDEKSİ İLE AKSARAYDA HİDROMETEOROLOJİK KURAKLIK ANALİZİ

Van Gölü Havzası nın Kuraklık Analizi

Ege Bölgesi Koşullarında Farklı İki Kuraklık İndisinin Karşılaştırılması

YÜZEYSULARI ÇALIŞMA GRUBU

İSTANBUL BOĞAZI SU SEVİYESİ DEĞİŞİMLERİNİN MODELLENMESİ. Berna AYAT. İstanbul, Türkiye

FIRAT HAVZASI AKIMLARINDA GÖRÜLEN TRENDLERİN NEDENLERİNİN ARAŞTIRILMASI

BAZI İLLER İÇİN GÜNEŞ IŞINIM ŞİDDETİ, GÜNEŞLENME SÜRESİ VE BERRAKLIK İNDEKSİNİN YENİ ÖLÇÜMLER IŞIĞINDA ANALİZİ

Salihli Yöresinde Sulama Açısından Kuraklık Analizi

TRAKYA DA VEJETASYON DEVRESİ VE BU DEVREDEKİ YAĞIŞLAR. Vegetation period and rainfalls during in this time in Trakya (Thrace)

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

Türkiye İçin Yeni Bir Kuraklık İndisi Denemesi

National Hydrologic Information Network

ÖĞRENCİLERİNİN SINAV NOTLARI DAĞILIMININ DEĞERLENDİRİLMESİ: İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ÖĞRENCİLERİ ÖRNEĞİ

BOĞAZİÇİ UNIVERSITY KANDİLLİ OBSERVATORY and EARTHQUAKE RESEARCH INSTITUTE GEOMAGNETISM LABORATORY

Türkiye deki En Büyük Taşkınların Zarf Eğrileri *

MATERYAL VE YÖNTEM...

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

Standart Yağış İndeksi (SPI) Metoduna Göre 2018 Yılı Kasım Ayı Kuraklık Değerlendirmesi

MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ SAYI: 22, TEMMUZ , S İSTANBUL ISSN: copyright 2010

ÖZGEÇMĐŞ. Yardımcı Doçentlik Tarihi: 1987 Doçentlik Tarihi: 1987 Profesörlük Tarihi: Yönetilen Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri

ZİRAİ METEOROLOJİ. Dr. Osman ŞİMŞEK Yüksel NADAROĞLU Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖNEM PROJESİ TAŞINMAZ DEĞERLEMEDE HEDONİK REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ. Duygu ÖZÇALIK

TRAKYA DA DEĞER SINIFLARINA GÖRE YAĞIŞ DAĞILIMI PRECIPITATION DISTRIBUTION IN TRAKYA (THRACE) ACCORDING TO SELECTED RAINFALL CATEGORIES

MOCKUS HİDROGRAFI İLE HAVZA & TAŞKIN MODELLENMESİNE BİR ÖRNEK: KIZILCAHAMAM(ANKARA)

TARIMSAL DRENAJ HAVZALARINDA SU BÜTÇESİ HESABI: SEYHAN ALT HAVZASI ÖRNEĞİ

Standart Yağış İndeksi (SPI) Metoduna Göre 2017 Yılı Mayıs Ayı Kuraklık Değerlendirmesi

Coğrafi Bilgi Sistemleri Ortamında Standardize Yağış İndeksi Yöntemiyle Olasılıklı Meteorolojik Kuraklık Analizi: Seyhan Havzası Örneği

İklim Değişikliği nin Güneş ve Rüzgar Enerjisi Üzerindeki Etkileri. Kıbrıs ve Türkiye Açısından Bakış

Porsuk Çayı Havzasında Düşük Akım Analizi

KARAMAN ve KARAPINAR IN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ TRENDLERİ

EK-3 NEWMONT-OVACIK ALTIN MADENİ PROJESİ KEMİCE (DÖNEK) DERESİ ÇEVİRME KANALI İÇİN TAŞKIN PİKİ HESAPLAMALARI

ÖZGEÇMİŞ. Araştırma Görevlisi-İstanbul Medeniyet Üniversitesi : Araştırma Görevlisi-İstanbul Teknik Üniversitesi :

AKDENİZ BÖLGESİ İÇİN ISITMA VE SOĞUTMA DERECE- SAAT DEĞERLERİNİN ANALİZİ

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN SU KAYNAKLARINA ETKİSİ PROJESİ

AKADEMİK ÖZGEÇMİŞ VE YAYIN LİSTESİ

HİDROLOJİ Doç.Dr.Emrah DOĞAN

YARASA VE ÇİFTLİK GÜBRESİNİN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve BUĞDAY BİTKİSİNİN VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE İKLİM KARAKTERİ ÜZERİNE ÇALIŞMALAR

SU YILI ALANSAL YAĞIŞ DEĞERLENDİRMESİ

TÜRKİYE NİN BİTKİ ÖRTÜSÜ DEĞİŞİMİNİN NOAA UYDU VERİLERİ İLE BELİRLENMESİ*

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl

Sevim Yasemin ÇİÇEKLİ 1, Coşkun ÖZKAN 2

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KURAKLIK ANALİZİ. Bülent YAĞCI Araştırma ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanı

Doç. Dr. Alper Serdar ANLI Tarımsal Yapılar ve Sulama

Erzurum İli Kuraklıkların İki Değişkenli Frekans Analizi: Kopula Fonksiyonlarının Kullanımı

Examination of Long Period Precipitation and Temperature Trendlines at Tokat Kazova from Drought Point of View

KİŞİSEL BİLGİLER EĞİTİM BİLGİLERİ

Ders Kitabı. Doç. Dr. İrfan Yolcubal Kocaeli Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü htpp:/jeoloji.kocaeli.edu.tr/

2006 YILI İKLİM VERİLERİNİN DEĞERLENDİRMESİ Hazırlayan: Serhat Şensoy YILI ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLENDİRMESİ

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. Trends Analysis of Evaporation Datas in Aegean Region

GAZİANTEP KİLLERİNİN DİSPERSİBİLİTE ÖZELLİĞİNİN BELİRLENMESİ

Araziye Çıkmadan Önce Mutlaka Bizi Arayınız!

Meteorolojik kuraklık modellemesi ve Türkiye uygulaması

Keban Baraj Gölü nde Yaşayan Barbus rajanorum mystaceus (Heckel, 1843) ün Geri Hesaplama Yöntemiyle Uzunluklarının Belirlenmesi

Republic of Turkey Ministry of Environment and Forestry General Directorate of State Hydraulic Works (DSI)

Aydın Yöresinde Sulama Yönünden Kuraklık Analizi 1

Teşekkür. BOĞAZİÇİ UNIVERSITY KANDİLLİ OBSERVATORY and EARTHQUAKE RESEARCH INSTITUTE GEOMAGNETISM LABORATORY

AŞIRI KURAK VE NEMLİ KOŞULLARIN BELİRLENMESİ İÇİN YENİ BİR STANDARTLAŞTIRILMIŞ YAĞIŞ İNDİSİ (YENİ-SPI): TÜRKİYE YE UYGULANMASI

KURAKLIK BELİRLEME YÖNTEMLERİNİN ANTALYA İLİ ÖRNEĞİNDE İNCELENMESİ

Seyhan Havzası aylık ortalama akım ve yağış verilerinin trend analizi

TÜRKİYE ULUSAL HİDROLOJİ KOMİSYONU YÜRÜTME KURULU TOPLANTISI ve ÇALIŞTAYI

1.GİRİŞ. Şevki İSKENDEROĞLU 1, Bahadır İbrahim KÜTÜK 2, Şerife Pınar GÜVEL 3, Aynur FAYRAP 4,Mehmet İrfan ASLANKURT 5

Impact of Climate Change on Yalova Gokce Dam Water Level. İklim Değişikliğinin Yalova Gökçe Barajı Su Seviyesine Etkisi

Normalin Yüzdesi (PNI) Metoduna Göre 2017 Yılı Ekim Ayı Kuraklık Değerlendirmesi

EFFECT OF SPATIAL RESOLUTION ON WATERSHED CHARACTERISTICS: AFYONKARAHISAR CAY STREAM WATERSHED

Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı / Fen Bilimleri. ADANA İlinin Sıcaklık Verilerinin Stokastik ve Olasılık Yöntemlerle İncelenmesi

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

TÜRKİYE ÜZERİNDEKİ BELLİ KURAKLIK YILLARIN PALMER KURAKLIK ŞİDDETİ İNDİSİ İLE ANALİZİ. Abdullah AKBAŞ ve Hasan TATLI

EN BÜYÜK OLASILIK YÖNTEMİ KULLANILARAK BATI ANADOLU NUN FARKLI BÖLGELERİNDE ALETSEL DÖNEM İÇİN DEPREM TEHLİKE ANALİZİ

28-30 APRIL 2015 ISTANBUL PROCEEDINGS

METEOROLOJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ARAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI

TÜRKİYE DE ÇEŞİTLİ TAŞ OCAĞI PATLATMA ALANLARININ SPEKTRUM ÖZELLİKLERİ SPECTRUM CHARACTERISTICS OF SEVERAL QUARRY BLAST AREAS IN TURKEY

TARIM YILI KURAKLIK ANALİZİ VE BUĞDAYIN VERİM TAHMİNİ

Kızılırmak Nehrinde Bazı İstasyonlardaki Akımların Trend Analizi *

KÖPRÜÇAY YILLIK AKIM VERİLERİNE UYGUN OLASILIK DAĞILIM FONKSİYONU VE KURAKLIK ANALİZİ

GÜÇLENDİRİLEN YAPILARDA YAPI ÖZELLİKLERİ MALİYET İLİŞKİLERİ ÜZERİNE İSTATİSTİKSEL BİR ÇALIŞMA

BÜYÜK MENDERES HAVZASI'NDA GÜNLÜK YAĞIŞ KONSANTRASYONUNUN ANALİZİ. Ercan YEŞİLIRMAK

KARABÜK İÇİN DERECE-ZAMAN HESAPLAMALARI DEGREE-TIME CALCULATIONS FOR KARABÜK

EROZYON MODELİNİN GELİŞTİRİLMESİ & HAVZA VERİTABANININ OLUŞTURULMASI. Doğu Karadeniz Havzasının Su Çerçeve Direktifi Sınıflandırma Sistemi

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching Kasım 2017 Cilt: 6 Sayı: 4 ISSN:

Transkript:

GU J Sci, Part C, 5(1): 65-73 (2017) Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi PART C: TASARIM VE TEKNOLOJİ dergipark.gov.tr/http-gujsc-gazi-edu-tr Akım Kuraklık İndeksi ile Asi Havzasının Hidrolojik Kuraklık Analizi Veysel GÜMÜŞ 1, * 1 Harran Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Şanlıurfa, Türkiye. Öz Makale Bilgisi Başvuru: 07/10/2016 Düzeltme: 22/01/2017 Kabul: 01/02/2017 Anahtar Kelimeler Kuraklık Kuraklık analizi Asi Havzası Akım Kuraklık İndeksi Keywords Drought Drought analysis Asi River Basin Streamflow Drought index Bu çalışmada Türkiye nin güneyinde yer alan ve sınır aşan sular kapsamına giren Asi havzasında bulunan dört akım gözlem istasyonuna ait 52 yıllık (1954-2005) akım verileri kullanılarak hidrolojik kuraklık analizi yapılmıştır. Kuraklığın belirlenmesinde Akım Kuraklık İndeksi (AKİ) yöntemi kullanılmıştır. Aylık akım verileri kullanılarak 3, 6 ve 12 aylık AKİ değerleri ile Asi havzasının kurak ve nemli dönemlerinin şiddeti, büyüklüğü ve dağılımı belirlenmiştir. Çalışma sonucunda, tüm zaman ölçekleri için ele alınan istasyonların ortalama AKİ değerlerine göre 1980-2005 arasındaki kurak geçen yıl sayısının, 1954-1979 yılları arasındaki kurak geçen yıl sayısından çok daha fazla olduğu görülmüştür. Ayrıca havza bazında aşırı kurak yıl 2000 ve 2001 yılları olarak belirlenmiştir. Hydrological Drought Analysis of Asi River Basin with Streamflow Drought Index Abstract In this study, hydrological drought analysis is carried out by using 52 years (1954-2005) streamflow data of Asi River Basin in the south of Turkey. Streamflow Drought Index (SDI) method is used in determining the drought. The severity, the size and the distribution according to the drought and wet period of Asi River Basin were determined for 3, 6 and 12-month time scales by using monthly streamflow data. As a result, drought year in the period of 1979-2005 are observed more according to the period of 1954-1979. The extreme droughts are determined in the year of 2000 and 2001 for the all-time scales. 1. GİRİŞ (INTRODUCTION) Kuraklık, yağışın normal zamandaki değerinden önemli derecede az olması durumu ile meydana gelen doğal bir felaket olarak tanımlanır. Herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerde meydana gelebilen kuraklık olayının farklı türleri mevcuttur. Yağış eksikliği durumunda meteorolojik kuraklık, yüzeysel ya da yeraltı suyundaki eksiklik durumu hidrolojik kuraklık olarak tanımlanır. Tarımsal kuraklık ise yağış, yerüstü ve yeraltı su eksikliğinin tarımsal üretkenliği kısıtlaması durumu ile ifade edilir [1]. Fiziksel bir olay olan kuraklık sadece bir doğa olayı olsa da toplumun su kaynaklarına hayati bağımlılığı nedeniyle yıkıcı etkiler yaratabilmektedir. Bu yıkıcı etkilerin zararlarını en aza indirgemek için bölgesel bazda geçmiş veriler kullanılarak kuraklığın frekansının ya da riskli bölgelerin tespiti planlama açısından oldukça önem arz etmektedir. Kuraklığın izlenmesinin en temel yolu kuraklık indeksleridir. Böylece kuraklığın nicel olarak süresinin ve şiddetinin belirlenmesinin mümkün olabilmektedir. Meteorolojik ve hidrolojik kuraklığın belirlenebilmesi için birçok yöntem mevcuttur. Meteorolojik kuraklık için, sıcaklık ve yağış tabanlı yöntemler olan Palmer Kuraklık Şiddeti İndeksi (Palmer Drought Severity Index -PDSI) [2], Keşif Kuraklık İndeksi-KKİ (The Reconnaissance Drought Index-RDI) [3] yöntemleri kullanılmaktadır. Ayrıca, sadece yağışa bağlı kuraklık indeksi hesaplayan Standartlaştırılmış Yağış İndeksi-SYİ (The Standardized Precipitation Index-SPI) [4] yöntemi ise literatürde kuraklığın belirlenmesi amacıyla özellikle meteorolojik veri olarak sadece yağışın bulunduğu durumlarda sıklıkla kullanılmaktadır [5-13]. *İletişim yazarı, e-mail:gumus@harran.edu.tr

66 Veysel GÜMÜŞ / GU J Sci, Part C, 5(1):65-73(2017) Hidrolojik kuraklığın belirlenmesinde ise Yüzey Suyu İhtiyaç İndeksi-YSİİ (The Surface Water Supply Index-SWSI) yağışın yanı sıra topoğrafik değişiklikleri, akış ve kar birikimini de dikkate alır. [14]. YSİİ ye benzer olarak, Kuraklık İyileştirme Yöntemi-KİY (The Reclamation Drought Index-RCDI) yukarıda bahsedilen parametrelerin yanına ayrıca sıcaklık parametresini de kullanarak havza bazında kuraklığın değerlendirilmesine imkân tanımaktadır. [15]. Nalbantis [16] tarafından önerilen Akım Kuraklık İndeksi- AKİ (The Streamflow Drought Index -SDI) ise sadece aylık ortalama akım değerlerini kullanır ve diğer hidrolojik kuraklık izleme yöntemlerinden farklı olarak çok daha az veri girdisi ihtiyacı vardır. Son yıllarda AKİ kullanılarak hidrolojik kuraklığın izlenmesinde Türkiye de ve Dünya da yapılan çeşitli çalışmalar bulunmaktadır [17-20] Bu çalışma kapsamında, Türkiye nin güneyinde yer alan ve sınır aşan sular kapsamına giren Asi havzasında bulunan dört akım gözlem istasyonuna ait aylık ortalama akım değerleri kullanılarak hidrolojik kuraklık AKİ yöntemi ile belirlenmiş ve değerlendirilmiştir. 2. MATERYAL VE YÖNTEM (MATERIALS AND METHODS) 2.1. Çalışma Alanı (Study Area) Türkiye nin güneyinde yer alan ve sınır aşan sular kapsamına giren Asi Havzası 35.78-37.23 K 36.32-37.12 D koordinatları arasında yer almakta ve 7800 km 2 drenaj alanına sahiptir. (Şekil 1). Asi havzası için toplam su potansiyelinin 2.64 milyar m 3 /yıl olarak belirlenmektedir. Buna göre, su potansiyelinin 0.27 milyar m 3 /yıl kadarının Lübnan'dan; 1.09 milyar m 3 /yıl kadarının Suriye'den; 0.18 milyar m 3 /yıl Afrin'den, Suriye den geçen sular dâhil olmak üzere 1.18 milyar m 3 /yıl kadarı Türkiye'den kaynaklanmaktadır [21]. Toplam su potansiyelinin yaklaşık %55 i ülkemiz dışından olan bu havzanın kuraklık değerlendirilmesinin yapılması ayrıca önem arz etmektedir. Şekil 1. Çalışma Alanı (Study area)

Veysel GÜMÜŞ / GU J Sci, Part C, 5(1):65-73(2017) 67 Tablo 1 de seçilen istasyonların konum bilgisi, isimleri, drenaj alanı ve ölçülmüş yıllık akım verilerinin ortalamaları verilmiştir. Ele alınan istasyonların tamamı için en yüksek akım değeri Ocak-Mart aralığında, en düşük akım değeri ise Temmuz-Eylül aralığında meydana gelmiştir. 1907 ve 1908 numaralı istasyonların veri tarihi 1949, 1905 ve 1906 numaralı istasyonların ise veri tarihi 1954 yılından başlamaktadır. AKİ hesaplaması yapılırken ortak zaman aralığının olması için analizde tüm istasyonlarda veri başlangıç tarihi 1954 olarak alınmıştır. Tablo 1. Ele alınan istasyonların coğrafik bilgileri, analiz ve gözlem süreleri (Analysis, observation and geographical information of the selected stations) AGİ No İstasyon Adı Enlem (K) Boylam (D) Drenaj Alanı (km 2 ) Yıllık Ortalama Akım (m 3 /s) Gözlem Süresi Değerlendirme Süresi 1905 Torun Köprüsü 36.5033 36.4111 1768 10.8 1954-2005 1954-2005 1906 Müşrüflü 36.3069 36.5439 2764 8.4 1954-2005 1954-2005 1907 Demirköprü 36.2514 36.3533 16170 34.2 1949-2005 1954-2005 1908 Antakya 36.2144 36.1569 22624 72.5 1949-2005 1954-2005 2.2 Yöntem (Method) 2.2.1. Akım Kuraklık İndeksi (AKİ) (Streamflow Drought Index-SDI) Nalbantis [16] tarafından geliştirilen bu yöntem ile bir çalışma bölgesindeki hidrolojik kuraklık incelenebilmektedir. Akım Kuraklık İndeksi (AKİ) aylık akım verileri ( ) kullanılarak hesaplanmaktadır. Burada i, hidrolojik yılı, j ise Ekim-Eylül arasındaki zaman olarak tanımlanan hidrolojik yıl içerisindeki ayı temsil etmektedir. Kümülatif akım hacmi, 3k i, j i, j j3( k1) 1 Q i, j V Q, k 1,2,3,4 (1) 6k V Q, k 1,2 (2) V i, j i, j j6( k1) 1 12 Q (3) i, j i, j j1 Şeklinde hesaplanır. Denklem 1, 2 ve 3 te sırasıyla 3, 6 ve 12 aylık kuraklık indis değerleri hesaplanır. Denklemlerdeki k, referans periyodu ifade eder ve Denklem 1 de k=1 Ekim-Aralık (AKİ-3 Ekim), k=2 Ocak-Mart (AKİ-3 Ocak), k=3 Nisan-Haziran (AKİ-3 Nisan), k=4 ise Temmuz-Eylül (AKİ-3 Temmuz) dönemlerini temsil eder. Denklem 2 de k=1 ve k=2 sırasıyla ilk 6 ay (AKİ-6 Ekim) ve son 6 aylık (AKİ-6 Nisan) periyodları, Denklem 3 ise yıllık kuraklık indis değerini (AKİ-12) ifade eder. Referans periyot k ve i'inci hidrolojik yıl için AKİ aşağıdaki gibi hesaplanır. Burada, V ve k SDI V V k (10) i, k k ik,, 1,2,3,4 Sk S k sırasıyla kümülatif akım hacimlerinin ortalamasını ve standart sapmasını temsil eder. AKİ değerleri Hong ve arkadaşları [19] tarafından aşırı nemli ile aşırı kuraklık arasında değişen sekiz farklı sınıfta ifade edilmiştir. Bu sınıflandırma Tablo 2 de verilmiştir.

68 Veysel GÜMÜŞ / GU J Sci, Part C, 5(1):65-73(2017) Tablo 2. AKİ değerlerinin sınıflandırması (Classification of SDI values) [19] AKİ Değeri Sınıflandırma AKİ -2 Aşırı Kurak (AK) -2<AKİ -1.5 Şiddetli Kurak (ŞK) -1.5<AKİ -1 Orta Kurak (OK) -1<AKİ 0 Hafif Kurak (HK) 0<AKİ 1 Hafif Nemli (HN) 1<AKİ 1.5 Orta Nemli (ON) 1.5<AKİ 2 Şiddetli Nemli (ŞN) AKİ>2 Aşırı Nemli (AN) 3. BULGULAR (RESULTS) Asi havzasında hidrolojik kuraklığın belirlenmesi amacıyla 3, 6 ve 12 aylık zaman ölçekleri için AKİ değerleri hesaplanmıştır. Elde edilen değerlerin zamansal dağılımları Şekil 2 de verilmiştir. İstasyon bazlı tüm zaman ölçekleri için bazı yıllarda Aşırı Kurak (AK) ve Aşırı Nemli (AN) değerler bulunsa da dört istasyonun aritmetik ortalaması olarak hesaplanan AKİ değerleri genel değerlendirmede kullanılmıştır. Ortalama AKİ 3-Ekim değerlerine göre 2000 ve 2001 yıllarında aşırı kurak dönem meydana geldiği belirlenirken, sadece 1969 yılı aşırı nemli olduğu görülmüştür. En fazla akım değerinin olduğu Ocak, Şubat ve Mart dönemini kullanarak hesaplanan AKİ-3 Ocak incelendiğinde, 1973 ve 1991 yıllarında şiddetli kuraklık belirlenirken, sadece 2001 yılı aşırı kurak olduğu görülmüştür. AKİ-3 Ocak için Aşırı nemli dönem tespit edilmemiştir. AKİ 3-Nisan değerlerine göre ise 1954 yılı aşırı nemli olarak ortaya çıkmış, aşırı kurak dönem ise oluşmamıştır. 1967, 1969 ve 1980 yılları Şiddetli Nemli, 1989 ve 2000 yılları ise Şiddetli Kurak dönem olarak belirlenmiştir. En az akım değerinin meydana geldiği Temmuz-Ağustos ve Eylül dönemlerini kapsayan AKİ-3 Temmuz değerlerinde ise 1954 yılı Aşırı Nemli olmuş, aşırı kurak dönem meydana gelmemiştir. Ayrıca bu dönemde istasyonların AKİ değerlerinin ortalama AKİ değerine yakın olduğu görülmüştür. Bu durumu kurak dönemde meydana gelen akım değerinin yıllara göre genel olarak değişmediği anlamına gelmektedir. Altı aylık hidrolojik kuraklığın izlenmesi amacıyla hesaplanan AKİ-6 Ekim değerlerine göre 1954 yılı şiddetli nemli, 1968 ve 1969 yılları aşırı nemli, 2000 yılı şiddetli kurak yıl olurken sadece 2001 yılında aşırı kuraklık belirlenmiştir. AKİ-6 Temmuz değerlerine göre ise 1954 yılı aşırı nemli, 1967 ve 1969 yılları şiddetli nemli, 2000 yılı ise şiddetli kurak olarak tespit edilmiş, AKİ-6 Temmuz zaman ölçeğinde şiddetli kuraklık meydana gelmemiştir. AKİ-12 değerlerine göre ise 1968 yılı şiddetli nemli, 1954 ve 1969 yılı aşırı nemli olurken, 2000 yılı şiddetli kurak, 2001 yılı ise aşırı kurak yıl olmuştur. Tüm zaman ölçekleri beraber incelendiğinde, 1954, 1968 ve 1969 yılları nemliliğin en fazla olduğu yıllar, 2000 ve 2001 yılları ise kuraklığın en fazla olduğu yılları olarak meydana gelmektedir.

Veysel GÜMÜŞ / GU J Sci, Part C, 5(1):65-73(2017) 69 AKİ-3 Ekim AKİ-3 Ocak AKİ-3 Nisan AKİ-3 Temmuz AKİ-6 Ekim AKİ-6 Nisan AKİ-12 Şekil 2. Asi havzasında AKİ değerlerinin zamansal değişimi (Temporal variation of SDI values) Kuraklığın geçmişten günümüze değişiminin belirlenmesi amacıyla veri seti 1954-1979 ve 1980-2005 yılları arasını kapsayacak şekilde ikiye bölünmüştür. Elde edilen sonuçlar Tablo 3 te sunulmuştur. Bu tabloya göre, 1980-2005 yılları arasında tüm zaman ölçekleri için hesaplanan kuraklığın 1954-1979 yılları arasında hesaplan kuraklıktan oldukça fazla olduğu görülmüştür. Böylece meydana gelen kuraklık olaylarının geçmişten günümüze artarak geldiği görülmektedir. Tablo 3. İki farklı dönem için hesaplanan kurak yıl sayısı (Number of drought years for two different periods) AKİ-3 Ekim AKİ-3 Ocak AKİ-3 Nisan AKİ-3 Temmuz AKİ-6 Ekim AKİ-6 Temmuz 1954-1979 Arası Kurak Yıl Sayısı 7 9 10 7 9 11 8 1980-2005 Arası Kurak Yıl Sayısı 19 17 19 21 18 19 21 AKİ-12 Tüm zaman ölçeklerine göre hesaplanan AKİ değerlerinin 0.5 ten büyük olması durumunun nemli, -0.5 den küçük olması durumunun kurak, 0.5 ile -0.5 arasında olması durumunun ise normal olarak sınıflandırarak Asi Havzasında ele alınan istasyonların AKİ değerlerine göre dağılımları Şekil 3 te verilmiştir. AKİ-3 Ekim değerlerine göre en fazla kuraklık %28.8 ile 1905 numaralı istasyonda, en yüksek nemlilik ise %36.5 ile 1907 numaralı istasyonda, AKİ-3 Ocak değerlerine göre 1905 istasyonunda kuraklık %36.5 olurken, en yüksek nemlilik 1905 ve 1908 istasyonlarında %32.7 olarak hesaplanmıştır. AKİ-3 Nisan değerlerine göre en fazla kuraklık %40.4 ile 1905 numaralı istasyonda, en yüksek nemlilik ise %32.7 ile 1906 numaralı

70 Veysel GÜMÜŞ / GU J Sci, Part C, 5(1):65-73(2017) istasyonda, AKİ-3 Temmuz değerlerine göre en fazla kuraklık %36.5 ile 1907 numaralı istasyonda, en yüksek nemlilik ise %38.5 ile 1905 numaralı istasyonda meydana gelmiştir. AKİ-6 Ekim değerlerine göre en yüksek kuraklık %32.7 ile 1905, 1907 ve 1908 numaralı istasyonlarda, en yüksek nemlilik ise %32.7 ile 1907 numaralı istasyonda, AKİ-6 Nisan değerlerine göre ise en yüksek kuraklık %38.5 ile 1905 ve 1906, en yüksek nemlilik ise 1907 numaralı istasyonda % 32.7 olarak belirlenmiştir. Yıllık kuraklık ve nemliliğin izlenmesi amacıyla hesaplanan AKİ-12 ile hesaplanan en yüksek kuraklık % 34.6 ile 1905, 1907 ve 1908 ile, en yüksek nemlilik ise %34.6 ile 1907 numaralı istasyonda belirlenmiştir. Tüm değerler beraber incelendiğinde, tüm istasyonların kurak ve nemli dönemleri birbirine yakın olduğu görülmektedir. AKİ-12 AKİ-6 Nisan AKİ-6 Ekim AKİ-3 Temmuz AKİ-3 Nisan AKİ-3 Ocak AKİ-3 Ekim Şekil 3. Asi Havzasında ele alınan istasyonların AKİ değerlerine göre dağılımları (AKİ -0.5=Kurak, AKİ -0.5=Nemli, 0.5>AKİ>-0.5=Normal) (Distribution of the SDI values at selected stations- SDI - 0.5=Dry, SDI -0.5=Wet, 0.5> SDI>-0.5=Normal)

Veysel GÜMÜŞ / GU J Sci, Part C, 5(1):65-73(2017) 71 Asi Havzasında ele alınan istasyonların Kurak ve Nemli meydana gelme oranları Şekil 4 te incelenmiştir. Tüm zaman ölçekleri incelendiğinde, tüm istasyonlar için en yüksek meydana gelme oranları Hafif Kurak ve Hafif Nemli sınıflandırmada meydana gelmiştir. Aşırı kurak ve Aşırı Nemli dönem AKİ-3 Nisan ayı hariç diğer üç aylık zaman ölçeklerinde belirlenmiş ve meydana gelme oranı %5 in altında olmuştur. AKİ- 6 Ekim ve AKİ-6 Nisan değerlerinde ise Aşırı Nemli dönem tüm istasyonlarda %5 in altında kalmış ve AKİ-6 Nisan da aşırı kuraklık meydana gelmemiştir. AKİ-12 değerlerine göre ise, 1907 istasyonu hariç diğer tüm istasyonlarda kuraklığın meydana gelme oranı nemliliğin meydana gelme oranından fazla olduğu görülmektedir. Tüm istasyonların Aşırı Kurak gelme oranı, % 3 civarında, Şiddetli Kuraklık %5, Orta kuraklık ise %10 civarında meydana gelmiştir. Şekil 4. Çalışılan istasyonların Kurak/Nemli meydana gelme oranları Drought/Wet occurrence rate of the selected stations)

72 Veysel GÜMÜŞ / GU J Sci, Part C, 5(1):65-73(2017) 4. SONUÇ (CONCLUSION) Bu çalışmada Türkiye nin güneyinde yer alan ve sınır aşan sular kapsamına giren Asi havzasında bulunan dört akım gözlem istasyonuna ait aylık ortalama akım değerleri kullanılarak hidrolojik kuraklık AKİ yöntemi ile belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar aşağıda sunulmuştur. En fazla akım değerinin olduğu Ocak, Şubat ve Mart dönemini kullanarak hesaplanan AKİ-3 Ocak değerlerine göre, 1973 ve 1991 yıllarında şiddetli kuraklık belirlenirken, sadece 2001 yılı aşırı kurak olduğu görülmüştür. En fazla akım değerinin olduğu ayları kapsayan AKİ-6 Ekim değerlerine göre 1954 yılı şiddetli nemli, 1968 ve 1969 yılları aşırı nemli, 2000 yılı şiddetli kurak yıl olurken sadece 2001 yılında aşırı kuraklık belirlenmiştir. Tüm zaman ölçekleri beraber incelendiğinde, 1954, 1968 ve 1969 yılları nemliliğin en fazla olduğu yıllar, 2000 ve 2001 yılları ise kuraklığın en fazla olduğu yılları olarak meydana gelmiştir 1980-2005 yılları arasında tüm zaman ölçekleri için hesaplanan kuraklığın 1954-1979 yılları arasında hesaplan kuraklıktan oldukça fazla olduğu görülmüştür. Yıllık kuraklık ve nemliliğin izlenmesi amacıyla hesaplanan AKİ-12 ile hesaplanan en yüksek kuraklık % 34.6 ile 1905, 1907 ve 1908 ile, en yüksek nemlilik ise %34.6 ile 1907 numaralı istasyonda belirlenmiştir. Tüm değerler beraber incelendiğinde, tüm istasyonların kurak ve nemli dönemleri birbirine yakın olduğu görülmektedir. AKİ-12 değerlerine göre ise, 1907 istasyonu hariç diğer tüm istasyonlarda kuraklığın meydana gelme oranı nemliliğin meydana gelme oranından fazla olduğu görülmektedir. Tüm istasyonların Aşırı Kurak gelme oranı, % 3 civarında, Şiddetli Kuraklık %5, Orta kuraklık ise %10 civarında meydana gelmiştir. Yapılan analizler sonucunda; 1954-2005 yılları arasındaki dönemde özellikle 2000 yıllarının başlangıcı en şiddetli kuraklığın görüldüğü yıl olmuştur. Ayrıca, kuraklığın zamansal değişimi incelendiğinde son yıllarda kuraklık sayısının arttığı görülmüştür. Bu veriler ışığında mevcut su kaynaklarının etkin kullanımı ve planlanması amacıyla, uygun politikalar üretilmesinin gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Özellikle hidrolojik kuraklığın değerlendirilmesi amacıyla ülkemizde yapılmış çalışmaların arttırılması, kuraklığın etkilerinin azaltılması ve su kaynaklarının verimli kullanılması amacıyla önemli olmaktadır. Ayrıca sınır aşan sular kapsamında stratejik öneme sahip olan Asi Havzası nda hidrolojik kuraklığın, yağışın ve gözlem istasyonlarının trendinin belirlenmesi uygulayıcılara rehber olabilecektir. KAYNAKLAR (REFERENCES) [1] Kwon, H.-J. and Kim, S.-J., "Assessment of distributed hydrological drought based on hydrological unit map using SWSI drought index in South Korea", KSCE Journal of Civil Engineering, 14(6): 923-929, (2010). [2] Palmer, W. C., "Meteorological drought", Vol. 30, US Department of Commerce, Weather Bureau Washington, DC, USA, p, (1965). [3] Tsakiris, G., Pangalou, D. and Vangelis, H., "Regional Drought Assessment Based on the Reconnaissance Drought Index (RDI)", Water Resources Management, 21(5): 821-833, (2006). [4] Mckee, T. B., Doesken, N. J. and Kleist, J., The relationship of drought frequency and duration to time scales. in Proceedings of the 8th Conference on Applied Climatology. 1993. American Meteorological Society Boston, MA, USA.

Veysel GÜMÜŞ / GU J Sci, Part C, 5(1):65-73(2017) 73 [5] Wu, H., Hayes, M. J., Wilhite, D. A. and Svoboda, M. D., "The effect of the length of record on the standardized precipitation index calculation", International Journal of Climatology, 25(4): 505-520, (2005). [6] Livada, I. and Assimakopoulos, V. D., "Spatial and temporal analysis of drought in greece using the Standardized Precipitation Index (SPI)", Theoretical and Applied Climatology, 89(3-4): 143-153, (2006). [7] Edossa, D. C., Babel, M. S. and Das Gupta, A., "Drought Analysis in the Awash River Basin, Ethiopia", Water Resources Management, 24(7): 1441-1460, (2009). [8] Gocic, M. and Trajkovic, S., "Spatiotemporal characteristics of drought in Serbia", Journal of Hydrology, 510: 110-123, (2014). [9] Karabulut, M., "Drought analysis in Antakya-Kahramanmaraş Graben, Turkey", Journal of Arid Land, 7(6): 741-754, (2015). [10] Wu, Y., Bake, B., Zhang, J. and Rasulov, H., "Spatio-temporal patterns of drought in North Xinjiang, China, 1961 2012 based on meteorological drought index", Journal of Arid Land, 7(4): 527-543, (2015). [11] Gümüş, V., Başak, A. and Oruç, N., "Standartlaştırılmış Yağış İndeksi (SYİ) Yöntemi ile Şanlıurfa İstasyonunun Kuraklık Analizi", Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 1(1): 36-44, (2016). [12] Şimşek, O., Gümüş, V., Soydan, N. G., Aköz, M. S. and Kirkgöz, M. S., Asi Havzası nda Kuraklığın Analizi ve Haritalandırılması. in III. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi. 2013. İstanbul-Türkiye. [13] Soydan, N. G., Gümüş, V., Şimşek, O., Aköz, M. S. and Kirkgöz, M. S., Aşağı Fırat Havzası nda Standart Yağış İndeksi ile Kuraklığın Analizi ve Haritalandırılması. in VII. Ulusal Hidroloji Kongresi. 2013. Isparta-Türkiye. [14] Shafer, B. and Dezman, L., Development of a Surface Water Supply Index (SWSI) to assess the severity of drought conditions in snowpack runoff areas. in Proceedings of the Western Snow Conference. 1982. Colorado State University Fort Collins, CO. [15] Weghorst, K., The reclamation drought index: Guidelines and practical applications. in North American Water and Environment Congress & Destructive Water. 1996. ASCE. [16] Nalbantis, I., "Evaluation of a hydrological drought index", Eur Water, 23(24): 67-77, (2008). [17] Gumus, V. and Algin, H. M., "Meteorological and hydrological drought analysis of the Seyhan Ceyhan River Basins, Turkey", Meteorological Applications, 24(1): 62-73, (2017). [18] Tabari, H., Nikbakht, J. and Hosseinzadeh Talaee, P., "Hydrological Drought Assessment in Northwestern Iran Based on Streamflow Drought Index (SDI)", Water Resources Management, 27(1): 137-151, (2012). [19] Hong, X., Guo, S., Zhou, Y. and Xiong, L., "Uncertainties in assessing hydrological drought using streamflow drought index for the upper Yangtze River basin", Stochastic Environmental Research and Risk Assessment, 29(4): 1235-1247, (2014). [20] Arabzadeh, R., Kholoosi, M. M. and Bazrafshan, J., "Regional Hydrological Drought Monitoring Using Principal Components Analysis", Journal of Irrigation and Drainage Engineering: 04015029, (2015). [21] Baran, T., Öziş, Ü. and Özdemir, Y., Sınır Aşan Asi Havzası Su Potansiyeli Ve Yararlanılması. in TMMOB Su Politikaları Kongresi. 2006.