Uluslararası Yunus Emre Sempozyumu Bildirileri

DOĞUMUNUN 770. YILDÖNÜMÜNDE Uluslararası Yunus Emre Sempozyumu Bildirileri Editör Hacı Bayram BAŞER 26-27 KASIM 2010 İSTANBUL

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü Yayınları İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür AŞ nin Katkılarıyla DOĞUMUNUN 770. YILDÖNÜMÜNDE ULUSLARARASI YUNUS EMRE SEMPOZYUMU 26-27 KASIM 2010 ALİ EMİRİ EFENDİ KÜLTÜR MERKEZİ / FATİH DÜZENLEME KURULU Prof. Dr. İskender PALA Doç. Dr. Ekrem DEMİRLİ Yrd. Doç. Dr. Mustafa TATCI Dr. Semih CEYHAN Dr. Ömer TÜRKER Dr. Müjdat ULUÇAM SEKRETERYA Hanife DÖNMEZ Hacı Bayram BAŞER İLETİŞİM yunus.emre.sempozyum@gmail.com

Yûnus Emre Hz nin Sözleriyle Bestelenmiş Eserler Dr. Timuçin ÇEVİKOĞLU Kültür Bakanlığı Sanatçısı timucin@timucincevikoglu.com ÖZET Türk Müziği repertuarı incelendiğinde en çok Yûnus mahlâsıyla manzûm sözler söyleyen mutasavvıf velîlerin sözlerinin bestelendiği görülmektedir. Çalışma sonucu oluşturulan repertuar listesine göre 676 eserin bestelendiği bu sözler, Ali Şîr u Ganî Dede, Hammâmîzâde İsmâîl Dede Efendi, Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Eyyûbî Mehmed Bey, Zekâî Dede, Dellâlzâde İsmâîl Efendi, Çâlâkzâde Mustafa Efendi, Tosunzâde Abdullah Efendi, Şikârîzâde Ahmed Efendi, Akbaba İmamı, Şeyh Ali Rızâ Efendi, Şeyh Hüseyin Efendi, Abdurrahmân Nesîb Efendi, Âsım Molla, Şehzâde Seyfeddîn Efendi, Şeyh Edhem Efendi, Muallim İsmâîl Hakkı Bey, Ali Rızâ Şengel, Sebilci Hüseyin Efendi ve Saadettin Kaynak gibi Türk mûsikî sanatının büyük bestekârları tarafından bestelenmiştir. Çalışmada Yûnus mahlasıyla manzûm sözler söyleyen mutasavvıf velîlerin sözleriyle bestelenmiş eserler tablo hâlinde sunulmakta, bu eserlerin gelenekten gelen ve mûsikî sanatı açısından büyük önem taşıyan örnekleri form, makâm, usûl ve bestekârları yönünden genel bir değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. YÛNUS EMRE HZ. NİN SÖZLERİYLE BESTELENMİŞ ESERLER Türk müziği repertuarı incelendiğinde, manzûm sözleri en çok bestelenen mutasavvıf velîlerin, bestelenen sözlerinin çokluğuna göre başta Yûnus Emre (1240-1321) 1 olmak üzere, Niyâzî-i Mısrî (1618-1693), Azîz Mahmud Hüdâyî (1541-1628) ve Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (1207-1273) olduğu görülmektedir. Türk mûsikîsi geleneğinde bu dört büyük velînin sözlerinden sonra Eşrefoğlu Rûmî (?-1469?), BESTELENEN ESER SAYISI Yûnus Emre 676 Niyâzî-i Mısrî 148 Azîz Mahmud Hüdâyî 142 Hz. Mevlânâ 136 1 Yûnus mahlâsıyla söylenen manzûm sözlerin tümü, repertuarda Yûnus Emre adıyla kayıtlıdır. Sözlerin çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı ndaki yerleri dipnotlarda gösterilmiştir. 128

Nizâmoğlu Seyyid Seyfullah (?-1601), Hasan Sezâî Gülşenî (1669-1738), Erzurumlu İbrâhim Hakkı (1703-1780), Abdülehâd Nûrî (1594-1651), Ümmî Sinân (?-1657?), Kuddûsî (1769-1848), Şemseddîn-i Sivâsî (1520-1597), Pîr Sultân Abdal (?-XVI. yy.ın ikinci yarısı), Ömer Rûşenî Dede (?- 1487), Hoca Ahmed Yesevî (1093-1166), Hayâlî (1494?-1557), Üftâde Mehmed Muhyiddîn (1490-1580) ve Seyyid Nesîmî (1369?-1419?) nin sözlerinin de çokça bestelendiği görülmektedir. Ayrıca Muzaffer Ozak (Aşkî) (1916-1985), Ken an Rıfâî (1867-1950), Safer Dal (Muhibbî) (1926-1999) ve Ali Ulvi Kurucu (1922-2002) gibi son dönemin önemli mutasavvıf şahsiyetlerinin sözleriyle bestelenmiş çok sayıda eser de repertuarda yer almaktadır. BESTELENEN ESER SAYISI Eşrefoğlu Rûmî 70 Nizâmoğlu Seyyid Seyfullah 54 Hasan Sezâî Gülşenî 53 Erzurumlu İbrâhim Hakkı 51 Abdülehâd Nûrî 49 Ümmî Sinân - Sinân-ı Ümmî 1 43 Kuddûsî 41 Şemseddîn-i Sivâsî 40 Pîr Sultân Abdal 40 Ömer Rûşenî Dede 32 Hoca Ahmed Yesevî 30 Hayâlî 29 Üftâde Mehmed Muhyiddîn 28 Seyyid Nesîmî 27 * Ümmî Sinân ve Sinân-ı Ümmî mahlâslarıyla manzûm sözler söyleyen iki büyük mutasavvıf velînin sözleri ayrıştırılamamaktadır. Bazı kaynaklarda, türbesi Elmalı da bulunan ve Niyâzî-i Mısrî Hz. nin mürşîdi olan Ümmî Sinân a ait olarak gösterilen sözler, başka kaynaklarda türbesi Eyüp te bulunan İbrâhim Ümmî Sinân a ait olarak gösterilmektedir. 129

Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş eserlerin toplam sayısı, araştırma sonucu tespit edilebilen eserlerin yer aldığı ekli tabloya göre 676 dır 2. BESTELENEN ESER SAYISI Muzaffer Ozak - Aşkî 111 Ken an Rıfâî 102 Safer Dal - Muhibbî 79 Ali Ulvi Kurucu 48 Bu 676 eser, ilk mısraları ve bestelenme sayılarını aşağıda tablo hâlinde sunduğumuz şu 241 3 söz ile bestelenmiştir: 2 Repertuarda aynı eserlerin farklı versiyonlarının veya başka makâmda gösterilerek yazılmış notalarının ya da sözlerinin başka eserlere yerleştirildiği versiyonlarının (giydirme) ayrı eserler olarak kayıtlı olduğu görülmektedir. Çalışma sonucu elde edilen ekli listede giydirmelere yer verilmemiştir. Ayrıca aynı eserlerin farklı makâmlarda gösterilen nüshaları ile farklı versiyonları da ayrı eser olarak gösterilmemiştir. Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş eserlerin sayısının yapılacak derleme çalışmaları ile büyük ölçüde artacağına inanılmaktadır. 3 Bazı eserlerin sözleri, manzûmenin alttaki mısralarından biri ile başlamaktadır. Alttaki mısralar ile başlayan eserlerin ilk mısraları repertuar listesinde dipnotlarda gösterilmiştir. 130

SÖZÜN İLK MISRAI BESTELENME SAYISI Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah 24 Şûrîde vü şeydâ kılan 18 Taştı rahmet deryâsı 18 Ben yürürüm yâne yâne 13 Hak'dan gelen şerbeti içdik el-hamdüli'llâh 13 Arayı arayı bulsam izini 12 Taşdın yine deli gönül sular gibi çağlar mısın 12 Durmaz yanar vücûdum 11 Gönül hayrân olupdur aşk elinden 11 A sultânım sen var iken 10 Bilmem n'ideyim 9 Aşkın odu ciğerimi (Aşk âteşi ciğerimi) 8 Benem ol aşk bahrîsi denizler hayrân bana 8 Cânım kurbân olsun senin yoluna 8 Ey cânıma cânânım 8 Şol Cennet'in ırmakları 8 Aşkın aldı benden beni 7 Dağlar ile taşlar ile 7 Dolap niçin inilersin 7 Her kaçan anarsam seni 7 İsm-i Sübhân virdin mi var 7 Mecnûn'a sordular Leylâ nic'oldu 7 Âlemler nûra gark oldu 6 Ben dervîşim diyene 6 Cân u gönülden seversen 6 İlhâm ile dün gece 6 İşitin ey yârenler kıymetli nesnedir aşk 6 Allah diyelim dâim 5 Aşk bezirgânı sermâye cânı 5 Ben bu yolu bilmez idim 5 Ben dost ile dost olmuşam 5 Bir kez gönül yıktın ise bu kıldığın namâz değil 5 Biz dünyâdan gider olduk kalanlara selâm olsun 5 Dünyâya mağrûr kişi tevbeye gel tevbeye 5 Edelim cevlân (Edelim devrân) 5 Hak yarattı âlemi aşkına Muhammed'in 5 İlim ilim bilmekdir ilim kendin bilmekdir 5 İster idim Allah'ı buldum ise ne oldu 5 Ömür bahçesinin gülü solmadan 5 Rûm'da Acem'de âşık olduğum 5 131

SÖZÜN İLK MISRAI BESTELENME SAYISI Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah Sensin Kerîm sensin Rahîm 24 5 Yüce Sultânım 5 Yürük değirmenler gibi dönerler (Coşkun değirmenler gibi dönerler) 5 Ay dahî güneş dahî nûrundan Muhammed'in 4 Bir garîbsin şu dünyâda 4 Çıkdım erik dalına anda yedim üzümü 4 Ey enbiyâlar serveri (Ey yer ü göğün serveri) 4 Gelin ey âşıklar gelin (Be âşıklar be sâdıklar) 4 Hak bir gönül verdi bana hâ demeden hayrân olur 4 Hak cihâna doludur kimseler Hakk'ı bilmez 4 Nice bir uyursun uyanmaz mısın 4 Severim ben seni cândan içeru (Seni ben severim cândan içeru) 4 Şehîdlerin ser-çeşmesi 4 Şeyhimin illeri 4 Yâr yüreğim yar gör ki neler var 4 Aceb şu yerde var m'ola 3 Allah emrin tutalım 3 Benim bunda karârım yok ben bunda gitmeye geldim 3 Bir nazarda kalmayalım 3 Çalap nûrdan yaratmış cânını Muhammed'in 3 Dertli ne ağlayıp gezersin burda 3 Dervîş olan kişiler deli olagan olur 3 Dervîşlik baştadır tâcda değildir 3 Ey âşıkân ey âşıkân aşk mezheb ü dîndir bana 3 Ey bana iyi diyen 3 Ey benim sevgili Mevlâ'm 3 Ganî Mevlâm nasîb etse 3 Geldi geçti ömrüm benim şol yel esip geçmiş gibi 3 Gelin gidelim 3 Hak Çalab'ım Hak Çalab'ım sencileyin yok Çalab'ım 3 İşitin ey yârenler aşk bir güneşe benzer 3 Kime gönül verir isem benim ile yâr olmadı (Kime gönül verdim ise benim ile yâr olmadı) 3 Milk-i bekâdan gelmişem fâni cihânı neylerem 3 Müştâk olup özlediğim 3 Sen bunda garîb mi geldin 3 Sen cânından geçmeden cânân arzû kılarsın 3 Sensin bize bizden yakın görünmezsin hicâb nedir 3 132

SÖZÜN İLK MISRAI BESTELENME SAYISI Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah Sordum sarı çiçeğe benzin neden sarıdır 24 3 Uyan behey gâfil uyan 3 Uyurken seyrimde kalkdım ağlayu 3 Yâ Rab nic'ola hâlim 3 Yürü behey fâni dünyâ 3 Yüz bin cefâ kılsan bana 3 Aceb bu benim cânım âzâd ola mı yâ Rab 2 Ağla gözüm ağla gülmezem ayrık 2 Âlemler müştâk sana 2 Alma tenden cânımı 2 Âşık oldum ben Allah'ın adına 2 Âşık oldum bugün meydân benimdir 2 Ayırma beni senden Yaradan 2 Azrâîl alır cânımız kurur damarda kanımız 2 Bana bu ten gerekmez cân gerekdir 2 Behey kardeş Hakk'ı bulam mı dersin 2 Ben bir aceb ile geldim kimse hâlim bilmez benim 2 Ben gelmedim da'vî için benim işim sevi için 2 Bir gece Muhammed'e Çalap'dan geldi Burâk 2 Bir şâha kul olmak gerek hergiz ma zûl olmaz ola 2 Bülbül niçin böyle feryâd edersin 2 Dervîş bağrı taş gerek 2 Dostdan haber kim getirir sorun seher yellerine 2 Eğer aşkı seversen cân olasın 2 Evvel benem âhir benem cânlara cân olan benem 2 Ey aşk eri aç gözünü yeryüzüne eyle nazar (Ey aşk eri aç gözünü yeryüzüne kılgıl nazar) 2 Ey pâdişâh-ı Lem-yezel ey Kâdir u Hayy u Ezel (Ey pâdişâh-ı Lem-yezel kıldım yönüm senden yana) 2 Eyyûb'um dil müptelâyım derde dermân isterim 2 Gaflet ile Hakk'ı buldum diyenler 2 Gönül Çalab'ın tahtı gönüle Çalap baktı 2 Hak müyesser etse varsam 2 Hor bakma sen toprağa 2 İlâhî bir aşk ver bana kandalığım bilmeyeyim (İlâhî bir aşk ver bana ben benliğim bilmeyeyim) 2 İlâhî Cennet evine 2 İşitin ey yârenler eve dervîşler geldi 2 Kapısı yok bacası yok 2 Lûtfun dileriz Mevlâ 2 Ol kişinin yoktur yeri iş bu cihân hayrân ona (Ol kişinün yokdur yâri iş bu cihân zindân ona) 2 133

SÖZÜN İLK MISRAI BESTELENME SAYISI Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah Sana derim bâd-ı sabâ 24 2 Seyrettim Muhammed'i 2 Seyyâh olup şol âlemi ararsan 2 Tehî sanman siz beni dost yüzün görüp geldim (Tehî görmen siz beni dost yüzün görüp geldim) 2 Tevhîd hoşca nesn'olur (Tevhîd hoşca nesnedir) 2 Varsam bir âmile sorsam (Varsam bir âlime sorsam) 2 Yâ Rabbenâ yâ Rabbenâ 2 Yazılır halkın berâtı gelince Berât gecesi 2 Yetmişden artıkdır îmân budağı 2 Yine yaz ayları geldi 2 Yine yüzünü gördüm 2 Aceb değil deli olsa 1 Aceb lûtfun seherinde 1 Adâb ile erkân ile 1 Adım adım ileri beş âlemden içeri 1 Ah olaydım ben de dervîş olaydım 1 Ali almış sancağını eline 1 Allah adı dillerde 1 Âşık oldum bende-i cânâneyim 1 Aşk cür'asın sundu bana 1 Aşkın gönlüm yağmaladı n'olsam gerek şimden gerü 1 Bâd-ı sabâya sorsunlar cânân illeri nerdedir 1 Behey Âdemoğlu musun 1 Behey gâfil hâb-ı gafletten uyan 1 Ben bende buldum çün Hakk'ı şekk ü gümân nemdir benim 1 Ben bu aşka düşeli 1 Ben bu dağın ağacıyam 1 Ben dervîşim diyen kişi iş bu yola âr gerekmez 1 Beni sorma bana ben ben değilim 1 Benim gönlüm gözüm aşkdan doludur 1 Bilirim seni yalan dünyâsın 1 Bî-mekânım bu cihânda menzilim durağım anda 1 Bir acâyib aşk geldi bendeki hâl üstüne 1 Bir sâkîden içdim şarâb Arş dan yüce meyhânesi 1 Bir tahta yaratmışsın 1 Biz kimseye kîn tutmayız kamu âlem yârdır bize 1 Bize dîdâr gerek dünyâ gerekmez 1 Bu akl ü fikr ile Mevlâ bulunmaz (Bu ne dertdir aceb dermân belirmez) 1 134

SÖZÜN İLK MISRAI BESTELENME SAYISI Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah Bu aşkı ben bilmez idim bu bir aceb sevdâ imiş 24 1 Bülbül ten kafesinde 1 Cândan seversen Allah'ı 1 Cânlar cânını buldum bu cânım yağma olsun 1 Cebrâîl'im selâm eyle dostuma (Haber eylen selâm olsun dostuma) 1 Cennet'de bitmiştir îmân budağı 1 Cezbe-i Hak olmayınca neylesin şeyhim bana 1 Cümle kuşlar uyanmadan 1 Çalap Âdem cismini toprakdan var eyledi 1 Çün yaratdın bu cihânı ol Habîb'in aşkına 1 Deniz oldu birkaç kadeh susuzluğum kanmaz benim (Denizler olsa bir kadeh susalığım kanmaz benim) 1 Dervîşlik dedikleri bir acâyib tuzakdır (Bu dervîşlik durağı bir acâyib durakdır) 1 Dervîşlik dedikleri hırka ile tâc değil 1 Dervîşlik der ki bana 1 Dînin îmânın var ise hor görme gel dervîşleri 1 Doldur kadeh sungıl bize aşk şarâbından ey sâkî 1 Dost bakalı yüzüme ben şehi görüp geldim 1 Düşeyim aşk denizine gavvâs olayım bir zaman (Dalayım aşkın bahrine gavvâs olayım bir zaman) 1 Düşt'önüme hubbü'l-vatan gidem hey dost deyu deyu 1 Düştüm aşkına Mevlâ'nın (Derdine düştüm Mevlâ'nın) 1 Efendim senin yoluna yâne yâne kül olayım 1 Erenler meclîsinde deste kızıl gül idim (Erenler sohbetinde deste kızıl gül idim) 1 Erenlerin cem'inde dolu sundum elimle 1 Ey âlemleri yaratan 1 Ey bana dervîş diyen nem ola dervîş benim (Ey dervîş diyen bana nem durur dervîş benim) 1 Ey dervîşler ey kardeşler 1 Ey dost aşkın denizine girem garkolam yürüyem 1 Gel ey kardeş Hakk'ı bulayım dersen (Gel ey dervîş Hakk'ı bulayım dersen) 1 Gelin bir nazar eylen n'oldu cihân içinde 1 Gelin tanış olalım işi kolay kılalım (Gelin tanşık edelim işi kolay tutalım) 1 Girdim aşkın denizine bahrileyin yüzer oldum 1 Gündüz olalım sâ'im 1 Haber eylen âşıklara aşka gönül veren benim 1 Hak bir gevher yarattı kendinin kudretinden 1 135

SÖZÜN İLK MISRAI BESTELENME SAYISI Hak'dan Aşkın ile bana âşıklar nazar yansın oldu Yâ Hak Resûlallah kapısın açar oldum 24 1 (Hak'dan nazar oldu bana Hak kapısın açar oldum) Hak'dan gayri sevgiler külli yalandır yalan (Hak'dan özge sevgiler cümle yalandır yalan) 1 Hâlet ile bana bir hâl göründü 1 Hey be zâlim n'oldu Ahmed nesline 1 Hey ne yavuz inilersin 1 Hey yârenler gelin görün 1 Hor görmeyin toprağı 1 İbret almaz mısın sen ölülerden 1 İki cihân zindân ise gerek bana bostân ola 1 İns ü cin cümle yaratılmadan 1 İstediğimi buldum eşkere cân içinde 1 Ka'be'nin yolları bölük bölüktür 1 Karlı dağları mı aştın 1 Kıyâmet gününde mahşer yerine 1 Kim dervişlik ister ise 1 Korktum kıyâmet gününden 1 Mâil oldum bahçesinde hurmaya 1 Mânâ eri bu yolda melûl olası değil 1 Meded kıl derdime dermânım Allah 1 Minnet Hüdâ'ya şükür atâya 1 Muhammed'e bir gece Mevlâ'dan geldi Burâk (Muhammed'e bir gece Çalab'dan indi Burâk) 1 Mü'minin kalbini yuyup arıtan 1 Ne aceb olur şu Âdemoğlanı 1 Ne bahtlı ol kişidir ki okuduğu Kur'ân ola (Ne bahtlıdır ol kişi kim okuduğu Kur'ân ola) 1 Nice bir besleyesin sen bu kadd ü kâmeti (Nice bir besleyesin bu kadd ile kâmeti) 1 Nice feryâd edip zârî kılam ben 1 N'idem ben bu gönül ile benim ile bir dem durmaz (N'idem ben bu gönül ile benim ile bile durmaz) 1 Ol Allah'ımın sevdiği 1 On sekiz bin âlemin cümlesi bir içinde (On sekiz bin âlem halkı cümlesi bir içinde) 1 Ölümü aklına getir 1 Rebîülevveldir velâdet mâhı 1 Safâ geldiniz erenler safâ kadem getirdiniz 1 Sağlam rehber bulmalı ona hep kul olmalı 1 Sana ibret gerek ise gel göresin bu sinleri 1 Sen bir Âdemoğlu musun 1 Sen dervişsin uludağsın 1 136

SÖZÜN İLK MISRAI BESTELENME SAYISI Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah Sen sanmadığın yerde 24 1 Seni seven âşıkların gözyaşı dinmez imiş 1 Ser-bâz girer bu meydâna 1 Şükür minnet ol Allah'a 1 Teferrüc eyleyi vardım sabâhın sinleri gördüm 1 Toprakta yatacak teni 1 Urum'dan çıkdım yürüdüm 1 Yâ Rab bu ne dertdir dermân bulunmaz (Bu ne dertdir aceb dermân belirmez) 1 Yâ Rabbenâ hayreyle Muhammed'e yâr eyle 1 Yakdın beni yandırdın 1 Yalancı dünyâya konup göçenler 1 Yandır beni yandır beni aşk meyine kandır beni (Yûnus'un - Terk edelim kâl ü kıylı isteyelim doğru yolu) 1 Yer gök yaratılmadan Hak bir gevher eyledi 1 Yeşildir sancağı nûrdan alemi 1 Yine aşkın sırrı düştü serime 1 Yok yere geçirdim günü 1 Zehî deryâ ki katreden göründü 1 Zikreyle her nefesde 1 Toplam: 241 676 676 eserin bestelendikleri formlara göre dağılımı şöyledir: FORM ESER SAYISI İlâhî 618 Şarkı 25 Durak 14 Tevşîh 7 Nefes 3 Türkü 3 Fantezi 2 Çocuk Şarkısı 1 İlâhî-Ninni 1 Mersiye 1 Münaacaat 1 Toplam 676 137

Repertuardaki eserler incelendiğinde, Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle, ilâhîlerden sonra en çok şarkı formunda eserlerin bestelendiği görülmektedir. Elde bulunan 25 şarkının tamamı yakın dönem bestekârları tarafından bestelenmiştir. Sözleri Ben yürürüm yâne yâne mısraı ile başlayan Nevâ Düyek Şarkı, Selahattin Pınar ın en çok s evilen eserlerinden biri olarak, Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle şarkı formunda bestelenen eserlerin en dikkat çekici örneğidir. Yakın dönemin bir başka önemli bestekârı Ârif Sâmi Toker de Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle 2 şarkı bestelemiştir. Bunlar, sözleri Şol Cennet in ırmakları mısraı ile başlayan Türk Aksağı ve Düyek usûllerinde Acemaşîrân Değişmeli Şarkı 4 ve sözleri Bâd-ı sabâya sorsunlar cânân illeri nerdedir mısraı ile başlayan Sabâ Sofyan Şarkı dır. Bir başka yakın dönem bestekârı Sâdi Hoşses de Yûnus Emre Hz. nin Karlı dağları mı aştın - (Niçin ağlarsın ey bülbül) mısraı ile başlayan sözlerini Hicâz makâmında ve Nîm Sofyan usûlünde şarkı olarak bestelemiştir. Yaşayan bestekârlardan Erol Sayan ın Dertli ne ağlayıp gezersin burda mısraı ile başlayan sözlerle bestelediği Gülizâr Sofyan Şarkı ise özellikle bestelendiği dönemde çok icrâ edilmiş ve sevilmiştir. Repertuarda, Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş 14 durak bulunmaktadır. Bu duraklardan 5 i, bu formda elimizde en çok eseri bulunan bestekâr olan Hüseyin Saadettin Arel e aittir. Bestekârı bilinmeyen duraklardan, sözleri Gelin ey âşıklar gelin 5 mısraı ile başlayan Sabâ 6, Âşık oldum bugün meydân benimdir mısraı ile başlayan Hümâyûn, Allah emrin tutalım mısraı ile 4 Ârif Sâmi Toker, bu eserde Yahyâ Kemâl Beyatlı nın Hâfız ın kabri olan bahçede bir gül varmış, Remel - fe ilâtün fe ilâtün fe ilâtün fe ilün mısraı ile başlayan sözlerini de Düyek usûlünde bestelemiştir. 5 Günümüz bestekârlarından Hasan Esen tarafından Şehnâz makâmında ve yine Durak formunda bestelenen bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Be âşıklar be sâdıklar mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 57. 6 Serbest olarak icrâ edilen Durak ve Naat formundaki eserler, hâlen kullanılmakta olan nazarî sisteme göre Durak Evferi adı verilen bir usûl ile yazılmaktadır. Bu eserin merhûm neyzenbaşı Halil Can tarafından Dügâh makâmında yazılan ve repertuarda ayrı bir eser olarak kayıtlı olduğu görülen nüshası da serbest usûldedir. 138

başlayan Necîd Hüseynî duraklar ile Mecnûn a sordular Leylâ nic oldu mısraı ile başlayan Bayâtî 7 ve Uşşâk makâmlarındaki (aynı sözlerle bestelenmiş) duraklar bu formun gelenekten gelen şâheserlerindendir. Ayrıca, Şikârîzâde Ahmed Efendi nin bestelediği, sözleri Nice bir uyursun uyanmaz mısın mısraı ile başlayan Bayâtî Durak 8 ile Akbaba İmamı olarak tanınan Mehmed Zaîfî Efendi (ö.1703) nin bestelediği 9, Ben bende buldum çün Hakk ı şekk ü gümân nemdir benim mısraı ile başlayan Segâh Durak da bu formun şâheserleri arasında yer alır. Yakın Dönemin önemli bestekârlarından merhûm Cinuçen Tanrıkorur un bestelediği, sözleri İlâhî bir aşk ver bana kandalığım bilmeyeyim mısraı ile başlayan Bestenigâr Durak 10 ise son dönemde bestelenmiş en kıymetli duraklar arasında yer almaktadır. Repertuarda, Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş 7 tevşîh bulunmaktadır. En çok eserin bestelendiği Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah mısraı ile başlayan sözlerle 2 tevşîh bestelenmiştir. Bunlar, Zekâî Dede nin Besteısfahân Sofyan Tevşîh i 11 ile Eyüb Hatîbi Hâfız Ahmed Efendi nin Ferahnâk Düyek Tevşîh idir. Çâlâkzâde Mustafa Efendi nin bestelediği, sözleri Âlemler nûra gark oldu mısraı ile başlayan Râst Evsat Tevşîh ile Ey enbiyâlar serveri (Ey yer ü göğün serveri) mısraı ile başlayan ve bestekârı bilinmeyen Uşşâk Sofyan Tevşîh de bu formun en önemli örnekleri arasında yer almaktadır. Repertuarda Yûnus Emre Hz. ne ait olarak gösterilen Erenlerin cem inde dolu sundum elimle 12 mısraı ile başlayan sözler, bilinmeyen bir bestekâr tarafından Hicâz makâmında ve Yürüksemâî usûlünde nefes olarak bestelenmiştir. Nefes formundaki bir diğer eser ise sözleri, Ey âlemleri yaratan mısraı ile başlayan ve yine bestekârı bilinmeyen Uşşâk Sofyan Nefes dir. Repertuarda Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle 3 de türkü formunda bestelenmiş eser yer almaktadır. Bu eserler, Sadun Aksüt ün, sözleri Gönül Çalab ın tahtı, gönüle Çalap baktı 13 mısraı ile başlayan Hüseynî Curcuna Türküsü, Raif Karlıoğlu nun Kime gönül verir isem benim ile yâr olmadı 14 mısraı ile başlayan Hicâz Nîm Sofyan Türküsü ve Şahin Uz un Şu yerlerde var mı ola 15 mısraı ile başlayan Muhayyer Düyek Türküsüdür. Repertuarda Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş 2 de Fantezi bulunmaktadır. Bunlar, yakın dönemin büyük bestekârı Hâfız Saadettin Kaynak tarafından Kerem ile Aslı filmi için Film Müziği olarak bestelenen, sözleri Bülbül niçin böyle feryâd edersin mısraı ile başlayan Hicâz Sofyan-Semâî Değişmeli Fantezi ve yaşayan bestekârlardan Mutlu Torun tarafından bestelenen, sözleri Gelin bir nazar eylen n oldu cihân içinde mısraı ile başlayan Şehnâz Semâî Fantezi dir. Müzik öğretmeni Süheyla Uysal tarafından okul müzik eğitimine yönelik olarak 5/8 lik ölçü ile bestelenen, sözleri Geldi geçti ömrüm benim şol yel esip geçmiş gibi mısraı ile başlayan si minör (B minör) Çocuk Şarkısı da repertuarda yer almaktadır. 7 Bu durak da merhûm neyzenbaşı Halil Can tarafından serbest usûlde notaya alınmıştır. 8 Bu durak da merhûm neyzenbaşı Halil Can tarafından serbest usûlde notaya alınmıştır. 9 Bu durak bazı kaynaklarda Mudurnulu Şeyh Mehmed Tulûî Efendi (ö. 1756/57) adına kayıtlıdır. 10 Bu eser de merhûm bestekârı tarafından serbest usûlde notaya alınmıştır. 11 Bu ilâhînin bestekârı bazı notalarda Eyüp Hatîbi Hâfız Ahmed Efendi olarak gösterilmektedir. 12 Bu sözlere, çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 13 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Miskînlikden buldular kimde erlik var ise mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 318. 14 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Kime gönül verdim ise benim ile yâr olmadı, Recez - müstef ilün müstef ilün müstef ilün müstef ilün mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 409. 15 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Aceb şu yerde var m ola mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 295. 139

Sözleri, Seyrettim Muhammed i (doğmuş nûrlar içinde) 16 mısraı ile başlayan ve bestekârı bilinmeyen Hicâz Sofyan İlâhî nin repertuarda ninni olarak da kayıtlı olduğu görülmektedir. Yaşayan bestekârlardan Ahmet Hatipoğlu, Yûnus Emre Hz. nin Bilirim seni yalan dünyâsın 17 mısraı ile başlayan sözlerini Gerdâniye makâmında ve serbest usûlde mersiye, Lûtfun dileriz Mevlâ mısraı ile başlayan sözlerini ise Hicâz makâmında ve Sofyan usûlünde münaacaat olarak bestelemiştir. Repertuardaki 676 eser, 66 makâmda bestelenmiştir. Eserlerin bestelendikleri makâmlara göre dağılımı şöyledir: MAKÂM ESER SAYISI Hicâz (Hümâyûn, Uzzâl, Zirgüle dâhil) 80 Uşşâk 75 Hüseynî (Necîd Hüseynî dâhil) 67 Segâh 64 Râst 45 Hüzzâm 38 Sabâ 37 Mâhur 20 Bestenigâr 18 Eviç 18 Nevâ 16 Muhayyer 15 Acemaşîrân 14 Bayâtî 13 Nihâvend 13 Nikrîz 13 Şehnâz 9 Bûselik 6 Hicâzkâr 6 Karcığar 6 Sûzinâk 6 Ferahnâkaşîrân 5 Sultânîyegâh 5 Dügâh 4 Gerdâniye 4 Gülizâr 4 16 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 17 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 140

Eviç 18 Nevâ 16 Muhayyer 15 Acemaşîrân 14 Bayâtî 13 Nihâvend 13 Nikrîz 13 Şehnâz 9 Bûselik 6 Hicâzkâr 6 Karcığar 6 Sûzinâk 6 Ferahnâkaşîrân 5 Sultânîyegâh 5 Dügâh ESER 4 MAKÂM Gerdâniye SAYISI 4 Hicâz Gülizâr (Hümâyûn, Uzzâl, Zirgüle dâhil) 80 4 Mâye 4 Müsteâr 4 Sûzidil 4 Hûzî 4 Acem 3 Çârgâh 3 Dilkeşhâverân 3 Irâk 3 Isfahân 3 Kürdîlihicâzkâr 3 Muhayyerkürdî 3 Acemkürdî 2 Besteısfahân 2 Ferahnâk 2 Nevrûz 2 Pençgâh 2 Şevkefzâ 2 Tâhir 2 Tebrîz 2 Yegâh 2 Acembûselik 1 Arazbâr 1 B Minor 1 Bayâtîarabân 1 Bûselikaşîrân 1 Ferahfezâ 1 Pençgâh 2 Şevkefzâ 2 Tâhir 2 Tebrîz 2 Yegâh 2 Acembûselik 1 Arazbâr 1 B Minor 1 Bayâtîarabân ESER 1 MAKÂM Bûselikaşîrân SAYISI 1 Ferahfezâ Hicâz (Hümâyûn, Uzzâl, Zirgüle dâhil) 80 1 Hisârbûselik Uşşâk 75 1 Hüseynîzemzeme (Necîd Hüseynî dâhil) 67 1 Mâhurbûselik Segâh 64 1 Nişâbûr Râst 45 1 Râhatülervâh Hüzzâm 38 1 Selmek Sabâ 37 1 Rengidil Mâhur 20 1 Sabâzemzeme Bestenigâr 18 1 Sultânîırâk Eviç 18 1 Şedarabân Nevâ 16 1 Şehnâzbûselik Muhayyer 15 1 Şerefnümâ Acemaşîrân 14 1 Tâhirbûselik Bayâtî 13 1 Zâvil Nihâvend 13 1 Toplam: Nikrîz 66 676 13 Şehnâz 9 Bûselik 6 Hicâzkâr 6 Karcığar 6 Sûzinâk 6 Ferahnâkaşîrân 5 Sultânîyegâh 5 Dügâh 4 Gerdâniye 4 Gülizâr 4 Mâye 4 Müsteâr 4 Sûzidil 4 Hûzî 4 Acem 3 Çârgâh 3 Dilkeşhâverân 3 Irâk 3 Isfahân 3 Kürdîlihicâzkâr 3 Muhayyerkürdî 3 Acemkürdî 2 Besteısfahân 2 Ferahnâk 2 Nevrûz 2 141

Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenen eserlerde, makâm kullanımı bakımından büyük bir zenginlik görülmektedir. Eserler arasında Şerefnümâ, Sultânîırâk, Sabâzemzeme, Rengidil, Selmek, Râhatülervâh, Nişâbûr, Mâhurbûselik, Hüseynîzemzeme, Bûselikaşîrân, Bayâtîarabân, Arazbâr, Acembûselik, Yegâh, Tebrîz, Pençgâh, Hûzî, Mâye, Acem, Müsteâr, Çârgâh, Ferâhnâkaşîrân, Dilkeşhâverân, Gülizâr gibi az kullanılan makâmlarda bestelenmiş kıymetli örnekler bulunmaktadır. 676 eserin bestelendikleri usûllere 18 göre dağılımı ise şöyledir: USÛL ESER SAYISI Sofyan 318 Düyek 165 Nîm Sofyan 27 Aksak 26 Evsat 22 Curcuna 13 Durak Evferi 11 Raks Aksağı 11 Yürüksemâî 11 Devrihindî 7 Semâî 6 Serbest 6 Devrikebîr 4 Nîm Evsat 4 Aksaksemâî 3 Çifte Düyek 3 Devrirevân 3 Aksak-Düyek 2 Curcuna-Sofyan 2 Fer 2 Müsemmen 2 Oynak 2 Sofyan-Yürüksemâî 2 Türk Aksağı 2 5/8 1 Aksak-Aksaksemâî 1 Bektâşî Raksanı 1 Cengiharbî 1 Curcuna-Düyek 1 Curcuna-Raks Aksağı 1 Çifte Sofyan 1 Devrituran-Darb 1 USÛL ESER SAYISI Sofyan Devrituran-Darb 3181 Dolap 1 Evfer 1 Frenkçin-Devrihindî-Yürüksemâî 1 Hafîf 1 İkiz Aksak 1 Kendine Özgü 1 Raksan 1 Sengînsemâî 1 Sofyan-Aksak 1 Sofyan-Curcuna 1 Sofyan-Düyek 1 Sofyan-Semâî 1 Türk Aksağı-Düyek 1 Yürüksemâî-Sofyan 1 Toplam: 32 676 18 Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş eserlerde kullanılan 32 usûl, bestelendikleri eser sayıları ile tabloda gösterilmektedir. Grafikte, aynı eserde kullanılan birden fazla usûl ayrıştırılarak eser sayılarına eklenmiştir. 142

Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenen eserlerdeki usûl kullanımında da yine büyük bir zenginlik görülmektedir. Ali Şîr u Ganî Dede tarafından Aşkın aldı benden beni mısraı ile başlayan sözlerle bestelenen Sabâ 19, Buhûrîzâde Abdülkerîm Efendi tarafından Aceb bu benim cânım âzâd ola mı yâ Rab mısraı ile başlayan sözlerle bestelenen Mâ hur 20, Muallim İsmâîl Hakkı Bey tarafından Dînin îmânın var ise hor görme gel dervîşleri mısraı ile başlayan sözlerle bestelenen Bestenigâr ve Ali Rızâ Şengel tarafından Durmaz yanar vücûdum mısraı ile başlayan sözlerle bestelenen Râhatülervâh makâmlarındaki Devrikebîr İlâhîler, Türk Tasavvuf Müziği repertuarının sanat değeri en yüksek ve kıymetli eserleri arasında yer almaktadır. Türk Klâsik Müziği ve Türk Tasavvuf Müziği nin son büyük bestekârı Hâfız Mehmed Zekâî Dede Efendi nin bestelediği, sözleri Yüce Sultânım mısra ı ile başlayan Sûzidil Hafîf 21 İlâhî ise bu formun şâheserlerindendir. Sözleri Yürük değirmenler gibi dönerler mısraı ile başlayan Şehnâz Evsat İlâhî, Hammâmîzâde İsmâîl Dede Efendi nin vefâtından hemen önce Hacc da iken bestelediği son eseridir. Repertuarda Evsat usûlü ile bestelenmiş eserler arasında Ali Şîr u Ganî Dede nin, sözleri Nice bir besleyesin sen bu kadd ü kâmeti 22 mısraı ile başlayan Bûselik; Çâlâkzâde Mustafa Efendi nin, Edelim cevlân 23 mısraı ile başlayan Hüseynî 24 ; Sermüezzin Rif at Bey in, Müştâk olup özlediğim mısraı ile başlayan Uşşâk; Buhûrîzâde Abdülkerîm Efendi nin, Hak dan gayri sevgiler külli yalandır yalan 25 mısraı ile başlayan Râst; Tosunzâde Abdullah Efendi nin, Behey kardeş Hakk ı bulam mı dersin mısraı ile başlayan Gülizâr ve Kazasker Mustafa İzzet Efendi nin, Rûm da Acem de âşık olduğum mısraı ile başlayan Hümâyûn ilâhîleri, bu usûlle bestelenmiş eserlerin en kıymetli örnekleri arasında yer alır. Yukarıdaki bazı örneklerde de görüldüğü gibi meşk yoluyla gelen eserler, notaya ve repertuar listelerine alınırken makâm, usûl ve zaman zaman da formlarının tespitinde farklılıklar oluşmuştur. 19 Bu ilâhînin usûlünün Sofyan veya Nîm Sofyan ve bestekârının meçhûl olarak gösterildiği notaları da bulunmaktadır. 20 Bazı notalarda bu ilâhînin usûlü Düyek olarak gösterilmektedir. 21 Bu ilâhînin usûlünün Sofyan, Düyek ve Ağır Düyek olarak gösterildiği notaları da bulunmaktadır. 22 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Nice bir besleyesin bu kadd ile kâmeti mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 402. 23 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Edelim devrân mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 136. 24 Repertuarda bu ilâhînin makâmının Bayâtî ve Nevrûz, usûlünün Nîm Evsat, bestekârının meçhûl olarak kayıtlı olduğu notaları da bulunmaktadır. 25 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Hak dan özge sevgiler cümle yalandır yalan mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 103. 143

Bu farklılıklara, eserlerde zaman içinde çeşitli nedenlere bağlı olarak oluşan değişimler ve eserleri notaya alanların yaklaşımları yol açmış olsa gerektir. Değişimler en çok eserlerin usûllerinde görülmektedir. Yaptığımız inceleme sonucunda, bugün çoğunluğu Sofyan, Düyek veya Nîm Sofyan gibi küçük usûllerle yazılmış olan bir çok eserin aslında büyük usûllerle bestelenmiş olabileceği kanısı oluşmuştur. Usûl yapılarındaki, usûle bağlı vurgulardaki ve melodilerdeki değişimler, eserler tekkelerde veya diğer meclîslerde farklı uygulamalarla icrâ edilirken meydana gelmiş olmalıdır. Birkaç örnek vermek gerekirse, repertuar listelerinde ve notalarda Sofyan olarak gösterilen, sözleri Yürük değirmenler gibi dönerler 26 mısraı ile başlayan ve bestekârı bilinmeyen Gülizâr İlâhî ile Gelin gidelim mısraı ile başlayan Hammâmîzâde İsmâîl Dede Efendi nin Hicâz İlâhîsi Muhammes yapısındadır. Yine repertuar listelerinde ve notalarda Nîm Sofyan veya Sofyan olarak gösterilen, sözleri Ne bahtlı ol kişidir ki okuduğu Kur ân ola 27 mısraı ile başlayan Zekâî Dede nin Hüzzâm ve İlâhî Cennet evine mısraı ile başlayan Muallim İsmâîl Hakkı Bey in Bestenigâr İlâhîleri ise Hafîf yapısındadır. Yûnus Emre Hz. nin sözleri, bilinmeyen bestekârların yanı sıra 174 bestekâr tarafından bestelenmiştir. Bu bestekârlar besteledikleri eser sayılarına göre şöyle sıralanabilir: BESTEKÂR ESER SAYISI Bilinmeyen Bestekârların Eserleri 179 Ahmet Hatipoğlu 24 Abidin Gerçeker 18 Zekâî Dede 14 Hakan Alvan 12 Zeki Atkoşar 12 Hasan Şanlıtürk 11 İrfan Doğrusöz 11 Osman Kenarda 11 Güldeniz Ekmen Agiş 10 Şeyh Hüseyin Efendi 10 Cüneyt Kosal 9 Danyal Mantı 9 Dursun Çakmak 9 Ali Rızâ Şengel 8 Muallim İsmâîl Hakkı Bey 8 Aslan Hepgür 7 Gürsel Koçak 7 Murat Özkan 7 Sadun Aksüt 7 Tâhir Karagöz 7 Hayati Günyeli 6 İbrahim Halil Taşkent 6 BESTEKÂR ESER SAYISI Bilinmeyen İbrahim Halil Bestekârların Taşkent Eserleri 179 6 Muzaffer Ozak (Aşkî) 6 Selahattin İçli 6 Âmir Ateş 5 Bekir Sıdkı Sezgin 5 Doğan Ergin 5 Hüseyin Saadettin Arel 5 Sâmi Savni Özer 5 Sebilci Hüseyin Efendi 5 Zeki Altun 5 Ahmet Özhan 4 Ali Şîr u Ganî Dede 4 Cinuçen Tanrıkorur 4 Erol Ünal 4 Hammâmîzâde İsmâîl Dede Efendi 4 Metin Alkanlı 4 Mutlu Torun 4 Saadettin Kaynak 4 Hammâmîzâde İsmâîl Dede Efendi 4 Metin Alkanlı 4 Mutlu Torun 4 Saadettin Kaynak 4 26 Bazı kaynaklarda Zekâî Dede adına kayıtlı olan bu eserin sözleri Âşık Yûnus Dîvânı nda Coşkun değirmenler gibi dönerler mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 148. 27 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Ne bahtlıdır ol kişi kim okuduğu Kur ân ola, Recez - müstef ilün müstef ilün müstef ilün müstef ilün mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 26. 144

BESTEKÂR ESER SAYISI Bilinmeyen Yakup Gören Bestekârların Eserleri 179 4 Alâeddin Yavaşça 3 Cahit Öney 3 Cemil Altınbilek 3 Çâlâkzâde Mustafa Efendi 3 Erdoğan Köroğlu 3 Halit Pekçetin 3 Hüseyin Tolan 3 Kemal Gürses 3 Merih Göksu 3 Namık Kemal Aktan 3 Osman Nuri Özpekel 3 Raif Somer 3 Safer Dal (Muhibbî) 3 Salih Suphi Soner 3 Selahattin Gürer 3 Süleyman Erguner (Dede) 3 Tevfik Soyata 3 Turhan Toper 3 Ahmet Muhtar Gölge 2 Ârif Sami Toker 2 Aydın Tekindor 2 Buhûrîzâde Abdülkerîm Efendi 2 Erol Başara 2 Fehmi Tokay 2 Haluk Pura 2 Hüseyin Erbay 2 İsmail Demirkıran 2 İsmail Ötenkaya 2 Kemal Tezergil 2 Mahmut Bilki 2 Muratpaşa Müezzini Hüseyin Efendi 2 Mümin Salman 2 Nail Kesova 2 Necdet Varol 2 Selahattin Demirtaş 2 Sermüezzin Bahâ Bey 2 Şahin Uçar 2 Şeyh Ali Rızâ Efendi 2 Şikârîzâde Ahmed Efendi 2 Tosunzâde Abdullah Efendi 2 Veysel Dalsaldı 2 Abdi Coşkun 1 Abdullah Dede 1 Abdullah Uysal 1 Şeyh Ali Rızâ Efendi 2 Şikârîzâde Ahmed Efendi 2 Tosunzâde Abdullah Efendi 2 Veysel Dalsaldı 2 Abdi Coşkun 1 Abdullah BESTEKÂR Dede ESER 1 SAYISI Abdullah Bilinmeyen Uysal Bestekârların Eserleri 179 1 Abdurrahman Ahmet Hatipoğlu Nesîb Efendi 24 1 Ahmed Abidin Gerçeker Münir Efendi (Koyun Halîfe) 18 1 Ahmet Zekâî Dede Kadri Rizeli 14 1 Akbaba Hakan Alvan İmamı 12 1 Zeki Atkoşar 12 Ali Kemal Belviranlı 1 Hasan Şanlıtürk 11 Ali Rıza Şahin 1 İrfan Doğrusöz 11 Âsım Molla 1 Osman Kenarda 11 Âşık Güldeniz Niyâzî Ekmen Agiş 10 1 Balat Şeyh Hüseyin Şeyhi Kemâl Efendi Efendi 10 1 Barış Cüneyt Demir Kosal 19 Bilge Danyal Özgen Mantı 19 Bursalı Dursun Yâkubzâde Çakmak Mehmed Efendi 19 C. Ali Enes Rızâ Ergür Şengel 18 Cihangir Muallim İsmâîl İmamı Hakkı Mustafa Bey Tüzün 18 Çayırlı Aslan Hepgür İsmâîl Hakkı Efendi 1 7 Gürsel Koçak 7 Dellâlzâde İsmâîl Efendi 1 Murat Özkan 7 Elif Gönül Özdolap 1 Sadun Aksüt 7 Enderûnî Hâfız Hüseyin Efendi 1 Tâhir Karagöz 7 Eray Hayati Mescioğlu Günyeli 1 6 Erdinç İbrahim Çelikkol Halil Taşkent 16 Erol Muzaffer Sayan Ozak (Aşkî) 16 Eyüb Selahattin Hatîbi İçli Hâfız Ahmed Efendi 16 Eyyûbî Âmir Ateş Mehmed Bey 15 Fatih Bekir Sıdkı Salgar Sezgin 15 Fethi Doğan Karamahmutoğlu Ergin 15 Fikret Hüseyin Bozdoğan Saadettin Arel 1 5 Sâmi Savni Özer 5 Fikret Erkaya 1 Sebilci Hüseyin Efendi 5 Hacı Ramazan 1 Zeki Altun 5 Hâfız Hüseyin Efendi 1 Ahmet Özhan 4 Hâfız Ali Şîr Murat u Ganî Dede 1 4 Hâfız Cinuçen Yaşar Tanrıkorur Okur 14 Hasan Erol Ünal Esen 14 Hasan Hammâmîzâde Soysal İsmâîl Dede Efendi 14 Hasan Metin Alkanlı Subaşı 14 Haydar Mutlu Torun Akdemir 14 İlhami Saadettin Turan Kaynak 14 İsmet Olgaç 1 İzmirli Hacı Mehmed Efendi 1 İzzettin Eskidemir 1 Kazasker Mustafa İzzet Efendi 1 Korkut Samancı 1 Kutbî Dede 1 Lâtif Ağa 1 145 Mehmet Hatipoğlu 1 Metin Yetişken 1 Muammer Dede 1 Muhammed Sıddık 1 Muhammed Sıddık Meymenî 1 1

BESTEKÂR ESER SAYISI Bilinmeyen Lâtif Ağa Bestekârların Eserleri 179 1 M. Kamil Dürüst 1 Mehmet Ali Çelikbaş 1 Mehmet Hatipoğlu 1 Metin Yetişken 1 Muammer Dede 1 Muhammed Sıddık 1 Muhammed Sıddık Meymenî 1 Mustafa Bozalp 1 Necati Başara 1 Necdet Tanlak 1 Necip Gülses 1 Nezih Tolan 1 Nihat Doğu 1 Niyazi Şengül 1 Nuri Sesören 1 Oktay Özeren 1 Özata Ayan 1 Raif Kırlıoğlu 1 Refet Kayserilioğlu 1 Rif at Bey 1 Rıfat Şanlıel 1 S. Eyyûbî Işıksal 1 Selahattin Erköse 1 Selahattin Pınar 1 Süheyla Uysal 1 Süleyman Erguner (Torun) 1 Şahin Uz 1 Şehzâde Seyfeddîn Efendi 1 Şerif Dedeoğlu 1 Şeyh Edhem Efendi 1 Şeyh Hâlis Efendi 1 Şeyh Kemâl Efendi (Balat Şeyhi) 1 Şeyh Mes'ud Efendi 1 Şeyh Mustafa Efendi 1 Şeyh Seyid Efendi 1 Tarık Kip 1 Uğur İnan 1 BESTEKÂR ESER SAYISI Bilinmeyen Uğur İnan Bestekârların Eserleri 179 1 Ümit Gürelman 1 Yalçın Tura 1 Yeniköylü Hasan Efendi 1 Yeşim Çağlayan 1 Yılmaz Pamukçu 1 Zâkir Hâfız Hasan Efendi 1 Zâkirbaşı Arap Sâlih Efendi 1 Zâkirbaşı Eyyûbî Mehmed Efendi 1 Toplam 676 * * Sözleri İşitin ey yârenler (eve dervîşler geldi) mısraı ile başlayan Râst Sofyan İlâhî, Hakan Alvan ve Veysel Dalsaldı nın ortak eseridir. 146

Repertuarda Ali Şîr u Ganî Dede nin Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelediği 4 eseri bulunmaktadır. Yukarıda zikredilen Sabâ Devrikebîr ve Bûselik Evsat ilâhîlerden başka sözleri Tehî sanman siz beni dost yüzün görüp geldim 28 mısraı ile başlayan Eviç Sofyan İlâhî ve Ömür bahçesinin gülü solmadan mısraı ile başlayan Râst Sofyan İlâhî gelenekten gelen kıymetli örneklerdir. Hammâmîzâde İsmâîl Dede Efendi nin ise Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelediği 4 eserinin repertuarda yer aldığı görülmektedir. Bu eserler, yukarıda zikredilen Şehnâz ve Hicâz İlâhîler ile sözleri Ben yürürüm yâne yâne mısraı ile başlayan Arazbâr Düyek İlâhî ve Toprakta yatacak teni mısraı ile başlayan Muhayyer Düyek İlâhî dir. Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenen eserler incelendiğinde, ilâhî formunun en büyük bestekârı olarak kabûl edilen Zekâî Dede nin bugün repertuard a 14 eserinin bulunduğu görülmektedir. Tasavvuf Müziği repertuarının şâheserleri arasında yer alan bu eserlerin tamamı ilâhî 29 formundadır. Hammâmîzâde İsmâîl Dede Efendi nin bir diğer kıymetli öğrencisi Dellâlzâde İsmâîl Efendi nin ise Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelediği 1 eseri repertuarda yer almaktadır. Bu eser, sözleri A sultânım sen var iken mısraı ile başlayan Bestenigâr Düyek İlâhî dir. Repertuarda Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle en çok eseri bulunan bestekâr olan Ahmet Hatipoğlu nun yukarıda söz edilen Gerdâniye Mersiye ve Hicâz Münaacaat ından başka 22 ilâhîsi bulunmaktadır. Bu eserler arasında sözleri Ben bu yolu bilmez idim mısraı ile başlayan Hicâz Sofyan İlâhî, Nice feryâd edip zârî kılam ben mısraı ile başlayan Nihâvend Sofyan İlâhî ve Hak bir gönül verdi bana hâ demeden hayrân olur, Recez - müstef ilün müstef ilün müstef ilün müstef ilün mısraı ile başlayan Nikrîz Sofyan İlâhî yakın dönemde bestelenen ilâhîlerin en çok sevilen ve en çok icrâ edilenleri arasındadır. 28 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Tehî görmen siz beni dost yüzün görüp geldim mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 211. 29 Besteısfahân makâmında ve Sofyan usûlündeki Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah mısraı ile başlayan ilâhî, tevşîh olarak bestelenmiştir. 147

Repertuarda ayrıca Klâsik Müzik ve Tasavvuf Müziği geleneğimizin önemli bestekârları Çâlâkzâde Mustafa Efendi, Tosunzâde Abdullah Efendi, Şikârîzâde Ahmed Efendi, Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Eyyûbî Mehmed Bey, Akbaba İmamı, Şeyh Hüseyin Efendi, Abdurrahmân Nesîb Efendi, Âsım Molla, Şehzâde Seyfeddîn Efendi, Şeyh Edhem Efendi, Şeyh Ali Rızâ Efendi, Muallim İsmâîl Hakkı Bey, Ali Rızâ Şengel, Sebilci Hüseyin Efendi ve Saadettin Kaynak ın Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle besteledikleri kıymetli eserler bulunmaktadır. Ayrıca Türk besteci, araştırmacı ve müzik eğitimcisi Ahmed Adnan Saygun (1907-1991),Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle Büyük Senfonik Orkestra, Koro ve 4 solist (soprano, mezzosoprano, tenor, bas) için bir oratoryo bestelemiştir. Saygun un 1942 yılında tamamladığı ve ilk kez 1946 yılında seslendirilen Op.26 Yunus Emre Oratoryosu, ilk Türk oratoryosudur. Çalışma sonucu oluşturulan ve ekte sunulan repertuar listesinde yer alan eserler incelendiğinde Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenen eserlerin çoğunluğunun günümüzde veya yakın dönemde bestelenmiş olduğu görülmektedir. Zaman içinde bestelenmiş ancak bugün repertuarda bulunmayan pek çok eser derlenmeyi bekliyor olmalıdır. Derlemeyi teşvîk edecek yarışmalar ve yapılacak derleme çalışmaları ile çok sayıda kıymetli eserin repertuara kazandırılabileceği düşünülmektedir. Sonuç olarak görülmektedir ki, Türk mûsikî sanatının büyük bestekârlarının, büyük mutasavvıf velî Yûnus Emre Hz. nin hikmetli sözleriyle besteledikleri eserler, Türk Tasavvuf Müziği repertuarının en seçkin ve önemli eserleri arasında yer almaktadır. Bu eserlerin gelenekten gelen paha biçilmez kıymetteki örneklerinin, birkaçı dışında bugün neredeyse hiç icrâ edilmiyor olması ise kültür hayatımız açısından üzücü ve düşündürücüdür. KAYNAKLAR Tatcı, Mustafa (2008). Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı IV. İstanbul: H Yayınları. Tatcı, Mustafa (2008). Yûnus Emre Dîvânı Tenkitli Metin - Yûnus Emre Külliyâtı II. İstanbul: H Yayınları. 148

YÛNUS EMRE HZ. NİN SÖZLERİYLE BESTELENMİŞ ESERLER İLK MISRA I MAKÂMI USÛLÜ FORMU BESTEKÂRI A sultânım sen var iken (Ey Allahım sen var iken)1 Acemaşîrân Sofyan İlâhî Zekâî Dede2 Bestenigâr Düyek İlâhî Dellâlzâde İsmâîl Efendi Irâk Düyek İlâhî Nevâ3 Sofyan İlâhî Sabâ Sofyan İlâhî Zekâî Dede Segâh Durak Evferi Durak Hüseyin Saadettin Arel Segâh Sofyan İlâhî Sultânîırâk Durak Evferi Durak Hüseyin Saadettin Arel Uşşâk4 Sofyan İlâhî Sabâ5 Sofyan İlâhî Zekâî Dede Aceb bu benim cânım âzâd ola mı yâ Rab6 Hüseynî Aksak İlâhî Murat Özkan Mâhur Devrikebîr İlâhî Buhûrîzâde Abdülkerîm Efendi Aceb değil deli olsa7 Isfahân Aksak İlâhî Aceb lûtfun seherinde8 Hüzzâm9 Düyek İlâhî Aceb şu yerde var m'ola10 Hicâz Düyek Şarkı Namık Kemal Aktan Nişâbûr Sofyan İlâhî Ahmet Hatipoğlu Adâb ile erkân ile11 Mâhur Sofyan İlâhî Safer Dal (Muhibbî) s. 93. 1 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 2 Bazı notalarda Dellâlzâde İsmâîl Efendi adına kayıtlıdır. 3 Bazı notalarda bu ilâhînin makâmı Isfahân olarak gösterilmektedir. 4 Repertuarda bu ilâhînin farklı versiyonlarının veya Yâ Şeyhim sen var iken mısraı ile başlayan versiyonunun farklı eserler olarak kaydedildiği görülmektedir. 5 Repertuarda bu ilâhînin Uşşâk makâmında yazılmış versiyonunun farklı bir eser olarak da kaydedildiği görülmektedir. s. 36. 6 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, 7 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Aceb değil dertli olsa mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre s. 178. Külliyâtı, c. IV, s. 151. 8 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 9 Bazı notalarda bu ilâhînin makâmı Segâh olarak gösterilmektedir. s. 295. 10 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, 11 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 149

Adım adım ileri beş âlemden içeri1 Uşşâk Sofyan İlâhî Ali Rızâ Şengel Ağla gözüm ağla gülmezem ayrık2 Hicâz Düyek İlâhî Dursun Çakmak Sabâ Sofyan İlâhî Ah olaydım ben de dervîş olaydım3 Hicâz Düyek İlâhî Âlemler müştâk sana4 Hicâz Düyek İlâhî Zeki Altun Sabâ Sofyan İlâhî Tevfik Soyata Âlemler nûra gark oldu5 Hicâz Sofyan İlâhî Necip Gülses Muhayyer Kendine Özgü İlâhî Râst Evsat Tevşîh Çâlâkzâde Mustafa Efendi Râst Düyek Tevşîh Hüseyin Tolan Segâh Sofyan Tevşîh Osman Nuri Özpekel Uşşâk Sofyan İlâhî Ali almış sancağını eline6 Sûzinâk Düyek İlâhî Cüneyt Kosal Allah adı dillerde7 Uşşâk Sofyan İlâhî Allah diyelim dâim8 Muhayyerkürdî Sofyan İlâhî Selahattin Demirtaş Nevâ Aksak İlâhî Murat Özkan Râst Sofyan İlâhî Fehmi Tokay Segâh Bektâşî Raksanı İlâhî Fatih Salgar Uşşâk9 Düyek İlâhî Âşık Niyâzî s. 133. 1 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 2 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Gel ey gözüm ağla gülmezem ayruk mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre s. 145. Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 70. 3 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 30. 4 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 142. 5 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 33. 6 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 7 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Allah emrin tutalım mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre s. 84. Külliyâtı, c. IV, s. 95. 8 Vezni, Hezec - mef ûlü mefâ îlün. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, 9 Bu ilâhînin makâmının Uşşâk, usûlünün Sofyan ve bestekârının meçhûl olarak gösterildiği notaları da bulunmaktadır. 150

Allah emrin tutalım1 Alma tenden cânımı2 Arayı arayı bulsam izini3 Hicâz (Hümâyûn) Durak Evferi Durak Mâhur Düyek İlâhî Zekâî Dede Uşşâk Düyek İlâhî Zekâî Dede Eviç Düyek İlâhî Sermüezzin Bahâ Bey Hüzzâm Düyek İlâhî Saadettin Kaynak Ferahnâkaşîrân Sofyan İlâhî Mahmut Bilki Hicâz Sofyan İlâhî Hüseyin Tolan Hicâz Sofyan İlâhî Zeki Atkoşar Râst Düyek İlâhî Ahmet Muhtar Gölge Râst Sofyan İlâhî Haluk Pura Râst Sofyan İlâhî Sabâ Sofyan İlâhî Yeşim Çağlayan Sabâ Sofyan İlâhî Segâh4 Düyek İlâhî Uşşâk Sofyan İlâhî Hasan Şanlıtürk Uşşâk Sofyan İlâhî Sâmi Savni Özer Uşşâk Sofyan İlâhî Âşık oldum ben Allah'ın adına5 Hüzzâm Düyek İlâhî Şehnâz Aksak İlâhî Zeki Altun Âşık oldum bende-i cânâneyim6 Râst Sofyan İlâhî Ahmet Hatipoğlu 1 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 2 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 3 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 84. s. 105. s. 171. 4 Bestekârının kim olduğu tespit edilemeyen bu eserin, bir yarışmaya gönderildiği anlaşılan notasında bestekâr adı olarak bir rumuz yazılıdır. s. 62. 5 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 93. 6 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 151

Âşık oldum bugün meydân benimdir1 Aşk bezirgânı sermâye cânı (Aşkın bezirgânı sermâye cânı)2 Necîd Hüseynî Serbest Durak Selmek Sofyan İlâhî Ahmet Hatipoğlu Hicâz Sofyan İlâhî Hüzzâm Düyek İlâhî Lâtif Ağa Muhayyer Düyek İlâhî Uşşâk Düyek İlâhî Uşşâk Sofyan İlâhî Şeyh Hüseyin Efendi Aşk cür'asın sundu bana3 Gerdâniye Sofyan İlâhî Nihat Doğu Aşkın aldı benden beni4 Besteısfahân Düyek İlâhî Erdoğan Köroğlu Hicâz Düyek İlâhî Süleyman Erguner (Torun) Hüseynî Sofyan İlâhî İbrahim Halil Taşkent Muhayyer Raks Aksağı İlâhî Abidin Gerçeker Müsteâr Düyek İlâhî Cemil Altınbilek Sabâ Devrikebîr İlâhî Ali Şîr u Ganî Dede Segâh Sofyan İlâhî Yakup Gören Aşkın gönlüm yağmaladı n'olsam gerek şimden gerü5 Hicâz Semâî İlâhî Erol Ünal 1 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Benim sâhib-kırân devrân benimdir, Hezec - mefâ îlün mefâ îlün fe ûlün mısraı ile s. 53. başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 371. 2 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, 3 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. s. 403. 4 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, 5 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Dost gönlümü yağmaladı n olsa gerek şimden gerü, Recez - müstef ilün müstef ilün s. 303. müstef ilün müstef ilün mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, 152

Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah1 Besteısfahân Sofyan Tevşîh Zekâî Dede Bestenigâr Fer İlâhî Ahmet Özhan Eviç Sofyan İlâhî Erol Başara Ferahnâk Düyek Tevşîh Eyüb Hatîbi Hâfız Ahmed Efendi Hicâz Nîm Sofyan İlâhî Aslan Hepgür Hicâzkâr Düyek İlâhî C. Enes Ergür Hüseynî Sofyan İlâhî Hüzzâm Düyek İlâhî Necdet Tanlak Hüzzâm Düyek İlâhî Sadun Aksüt Hüzzâm Düyek İlâhî Mâhur Sofyan İlâhî Selahattin Erköse Nihâvend Nîm Sofyan İlâhî Doğan Ergin Nikrîz Sofyan İlâhî Hasan Şanlıtürk Râst Sofyan İlâhî Hayati Günyeli Râst Sofyan İlâhî Râst Sofyan İlâhî Sabâ Raks Aksağı İlâhî Sabâ Sofyan İlâhî Sabâ Sofyan İlâhî Segâh Düyek İlâhî Sâmi Savni Özer Sûzinâk Sofyan İlâhî Ahmet Hatipoğlu Sûzinâk2 Sofyan İlâhî Uşşâk3 Sofyan İlâhî Muhammed Sıddık Meymenî Hûzî Nîm Sofyan İlâhî 1 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 362. 2 Taştı rahmet deryâsı mısra ı ile başlayan sözlerin de giydirildiği bu ilâhî bazı notalarda Dügâh üzerinde yazılarak Hicâz veya Hümâyûn makâmlarında gösterilmiştir. 3 Bu ilâhînin repertuarda Hûzî makâmında ayrı bir ilâhî olarak da kayıtlı olduğu görülmektedir. 153

Aşkın odu ciğerimi (Aşk âteşi ciğerimi)1 Ay dahî güneş dahî nûrundan Muhammed'in2 Ayırma beni senden Yaradan3 Azrâîl alır cânımız kurur damarda kanımız4 Hicâz Nîm Sofyan İlâhî Cinuçen Tanrıkorur Hüseynî Aksak İlâhî Abidin Gerçeker Hüseynî Sofyan İlâhî Hüzzâm Düyek İlâhî Nikrîz Sofyan İlâhî Zeki Atkoşar Uşşâk Sofyan İlâhî Danyal Mantı Hüseynî Sofyan İlâhî Muhayyerkürdî Düyek Şarkı Aydın Tekindor Râst Düyek İlâhî Saadettin Kaynak Râst Sofyan İlâhî Sâmi Savni Özer Uşşâk Sofyan İlâhî Dursun Çakmak Uşşâk Sofyan İlâhî Hicâzkâr Düyek İlâhî Raif Somer Mâhur Düyek İlâhî Hacı Ramazan Râst Raks Aksağı İlâhî Hakan Alvan Râst Nîm Sofyan İlâhî Raif Somer Bâd-ı sabâya sorsunlar cânân illeri nerdedir5 Sabâ Sofyan Şarkı Ârif Sami Toker Bana bu ten gerekmez cân gerekdir6 Sabâ Sofyan İlâhî Muzaffer Ozak (Aşkî) Şehnâz7 Düyek İlâhî Saadettin Kaynak 1 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Aşk âteşi ciğerimi mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre s. 59. Külliyâtı, c. IV, s. 73. 2 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 302. 3 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, 4 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Biz dünyâdan gider olduk kalanlara selâm olsun mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, s. 254. Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, 5 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. s. 48. 6 Vezni, Hezec - mefâ îlün mefâ îlün fe ûlün. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 7 İkinci kısmında Azîz Mahmûd Hüdâî Hz. nin sözlerinin de yer aldığı bu eserin, bestekârı meçhûl Isfahân Düyek İlâhî olarak repertuarda ayrıca yer aldığı görülmektedir. Eserin sözleri, repertuar listelerinde çoğunlukla Azîz Mahmûd Hüdâî adına kayıtlıdır. 154

Behey Âdemoğlu musun1 Râst Sofyan İlâhî Behey gâfil hâb-ı gafletten uyan2 Hicâz Yürüksemâî İlâhî Behey kardeş Hakk'ı bulam mı dersin3 Gülizâr Evsat İlâhî Tosunzâde Abdullah Efendi Muhayyer Aksak İlâhî Murat Özkan Ben bende buldum çün Hakk'ı şekk ü gümân nemdir benim4 Segâh Durak Evferi Durak Akbaba İmamı Ben bir aceb ile geldim kimse hâlim bilmez benim5 Dilkeşhâverân Düyek İlâhî Gürsel Koçak Segâh Curcuna-Raks Şarkı Namık Kemal Aktan Aksağı Ben bu aşka düşeli6 Bayâtî Nîm Evsat İlâhî Ben bu dağın ağacıyam7 Hüseynî Sofyan İlâhî Ben bu yolu bilmez idim8 Hicâz Sofyan İlâhî Ahmet Hatipoğlu Hicâz Nîm Sofyan İlâhî Bekir Sıdkı Sezgin Nikrîz Sofyan İlâhî Danyal Mantı Uşşâk Sofyan İlâhî Hasan Şanlıtürk Uşşâk Nîm Sofyan İlâhî Ben dervîşim diyen kişi iş bu yola âr gerekmez9 Hüzzâm Aksak İlâhî Güldeniz Ekmen Agiş 1 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 2 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. s. 137. 3 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 4 Vezni, Recez - müstef ilün müstef ilün müstef ilün müstef ilün. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. s. 186. II, s. 190. 5 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 163. 6 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 7 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Dolap niçin inilersin mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 88. Bu mısra Dîvân da Ben bir dağın ağacıyam şeklindedir. s. 48. 8 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 129. 9 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, 155

Ben dervîşim diyene1 Ben dost ile dost olmuşam2 Ben gelmedim da'vî için benim işim sevi için3 Nihâvend Düyek İlâhî Kemal Tezergil Çârgâh Sofyan İlâhî Hicâz Sofyan İlâhî Âmir Ateş Hicâz (Zirgüle) Sofyan İlâhî Nevâ Aksak İlâhî Hâfız Murat Sabâ Sofyan İlâhî Bayâtî Sofyan İlâhî Şeyh Hüseyin Efendi Nevâ Sofyan İlâhî Cüneyt Kosal Nihâvend Sofyan İlâhî Gürsel Koçak Segâh Sofyan İlâhî İbrahim Halil Taşkent Tebrîz Düyek İlâhî Acemkürdî Raks Aksağı İlâhî Hakan Alvan Mâhur Sofyan İlâhî Cemil Altınbilek 1 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, 2 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 50. s. 19. 3 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Benim bunda karârım yok ben bunda gitmeye geldim mısraı ile başlamaktadır. bk. s. 195. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, 156