TİSK İŞGÜCÜ PİYASASI BÜLTENİ 2015 (SAYI: 33) (Nisan 2015 TÜİK HİA Verilerinin Değerlendirilmesi) Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) Nisan 2015 Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, 15 Temmuz 2015 tarihli Haber Bülteni ile açıklanmıştır. Bu çalışmanın ilk bölümünde söz konusu veriler kapsamında işgücü piyasasında ön plana çıkan gelişmeler, ana başlıklar halinde özetlenecektir. İkinci bölümde, işgücü piyasasında Nisan 2015 sonrası dönemdeki güncel gelişmelerin görülebilmesi amacıyla Türkiye İş Kurumu nun (İŞKUR) açıkladığı işsizlik ödeneğine başvuranların sayısındaki gelişmeler ile reel kesimin ve tüketicilerin anketlerden elde edilen istihdama yönelik beklentilerinden yararlanılacaktır. Üçüncü bölümde ise Genel Değerlendirme yapılmıştır. I. İŞGÜCÜ PİYASASINDAKİ DURUM VE GELİŞMELER ( 2015 İTİBARİYLE) a. İŞGÜCÜ KOMPOZİSYONU: Son bir yılda Türkiye de 15 yaş ve üzerindeki nüfus 884 bin kişi artmış; bunun 198 bini işgücü piyasasının dışında kalanlara eklenmiştir. Dolayısıyla işgücü artışı 686 bin kişi olmuştur (Grafik 1). 2014 Nisan döneminde 1 milyon 633 bin kişi olan işgücü artışı bir yılda %45,9 oranında küçülmüştür. Yıllık işgücü artışı Ocak 2015 te 1 milyon 452 bin kişi olmuştu. İşgücü içinde istihdam edilenler 444 bin kişi; işsiz sayısı 242 bin kişi artmıştır. Grafik 1 İşgücü Kompozisyonundaki Değişim (Nisan 2015 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre; bin kişi) 100% 80% 60% 40% Çalışma Çağındaki Nüfus (884) İDO (*) (198) İstihdam (444) 20% 0% İşsiz (242) 15+ yaş nüfus İşgücü yapısı (*) İşgücüne dahil olmayanlar.
2 b. İŞGÜCÜNE KATILMA ORANI: İşgücüne katılma oranı Nisan 2015 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,4 puan artarak %50,7 den %51,1 e çıkmıştır. Artışta 0,7 puanla kadınların etkili olduğu anlaşılmaktadır. Oran, erkeklerde %71,2; kadınlarda %31,4 tür (Grafik 2, Tablo 1). İşgücüne katılma oranı Nisan 2015 itibariyle 15-24 yaş toplamında %39,8; genç erkeklerde %51 ve genç kadınlarda %28,5 tir. Grafik 2 İşgücüne Katılma Oranı Ocak-Nisan Dönemi 2014 ve 2015 (Yüzde) 80,0 60,0 40,0 70,3 70,7 49,5 50,4 29,2 30,5 20,0 0,0 2014 2015 Toplam Erkek Kadın Grafik 3 İşgücüne Katılma Oranının Seyri Ocak 2012-Nisan 2015 52,0 51,0 50,0 49,0 48,0 47,0 46,0 45,0 47,2 47,3 48,7 48,6 50,7 51,1 50,4 51,0 2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK Mevsim Etkisinden Arındırılmamış Mevsim Etkisinden Arındırılmış Oran, mevsim etkisinden arındırılmış verilere göre incelendiğinde de son bir yılda 0,6 puan arttığı, bir dönem önceye (Mart 2015 e) göre ise aynı seviyede kaldığı görülmektedir (Grafik 3). Bir yıl önce işgücü piyasasında bulunmayan 162 bin iş aramayan ancak bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan kişi, 41 bin çalışamaz halde olan kişi, 2 bin mevsimlik çalışan çalışma talebiyle iş aramaya başlamıştır. Buna karşılık, 282 bin emekli, 185 bin
3 ev kadını, 113 bin öğrenci ve 54 bin iş bulma ümidi olmayan kişi işgücü piyasasının dışına çıkmıştır. TÜİK in içeriğini açıklamadığı Diğer kategorisindeki 231 bin kişilik azalış da dikkat çekicidir. Tablo.1 İşgücü Piyasasında Gelişmeler (Nüfus Grupları İtibariyle) Türkiye Erkek Kadın Genç Nüfus (15-24) (Nisan 2015 itibariyle) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) 15 + Yaş Nüfus 57.679 884 28.486 434 29.193 450 11.790 87 İşgücü 29.459 686 20.283 336 0 351 4.692 35 Toplam İstihdam 26.638 444 18.520 248 8.118 196 3.894-39 -Zamana Bağlı Eksik İstihdam 504-192 348-128 156-63 70-34 -Yetersiz İstihdam 526-31 418-11 109-19 103 10 -Tam Zamanlı İstihdam 26.134 636 18.172 376 7.962 259 3.824-5 İşsizler 2.821 242 1.762 87 1.058 155 797 73 İşgücüne Dahil Olmayanlar 28.220 198 8.204 99 20.016 98 7.098 52 -İş Bulma Ümidi Olmayan 635 54 394 61 242-6 - - -İş Aramayan, Çalışmaya Hazır 1.622-162 541-49 1.080-114 - - -Mevsimlik Çalışan 74-2 21 4 54-5 - - -Ev Kadını 11.503 185 - - 11.503 185 - - -Öğrenci 4.868 113 2.452 83 2.416 29 - - -Emekli 4.039 282 3.140 172 900 111 - - -Çalışamaz Halde 3.832-41 1.322-69 2.509 27 - - -Diğer 1.647-231 335-102 1.312-129 - - İşgücüne Katılma Oranı, % 51,1 0,4 71,2 0,1 31,4 0,7 39,8 0,0 İşsizlik Oranı, % 9,6 0,6 8,7 0,3 11,5 1,3 17,0 1,5 Tarım Dışı İşsizlik Oranı, % 11,6 0,8 9,9 0,3 15,9 1,6 19,6 1,4 (*) Nisan 2015 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. c. İSTİHDAM: Nisan 2015 dönemi itibariyle toplam istihdam 26 milyon 638 bin kişi olup, istihdam edilmeyenler (işgücüne dahil olmayanlar ve işsizler) 31 milyon 41 bin kişi ile çok daha büyük bir kitledir. Bir başka ifadeyle çalışma çağındaki nüfusun yarısından azı (%46,2) çalışma ve kazanç sağlama olanağına sahip; yarısından fazlası (%53,8) ise bundan yoksundur (Grafik 4). Görüldüğü gibi %46,2 düzeyindeki istihdam oranını yükseltmek açısından en fazla potansiyele sahip grup, ev kadınlarıdır. Toplam İstihdam ve İstihdam Oranı: Nisan 2015 döneminde toplam istihdam, bir önceki yılın aynı dönemine göre %1,7 oranında artmış, istihdam oranının artış hızı yavaşlamıştır. Bir yıl önce bu artış oranı %5,7 olmuştu. (Tablo 2). İstihdam artışının Ocak 2015 ten itibaren giderek zayıfladığı, sadece Nisan 2015 te Mart 2015 e hafifçe yükseldiği anlaşılmaktadır. Kadın istihdamındaki artış da benzer biçimde Ocak tan sonra yavaşlamıştır (Tablo 2).
4 İstihdam oranı Nisan 2015 te %46,2 olarak gerçekleşmiş, bir yıl önceye göre 0,1 puan artmıştır. Oran erkeklerde %65; kadınlarda %27,8 olarak gerçekleşmiştir. Mevsim etkisinden arındırılmış istihdam bir önceki döneme (Mart 2015 e) göre %0,4 oranında artmıştır (Grafik 5).
5 Tablo 2: İstihdam Göstergelerinin Aylar İtibariyle Değişimi (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre) Toplam İstihdam (Yüzde) İstihdam Oranı (Puan) Tarım Dışı İstihdam (Yüzde) Sanayi İstihdamı (Yüzde) Genç İstihdamı (Yüzde) Kadın İstihdamı (*) (Yüzde) Dönem 2014 Nisan 5,7 1,7 5,7 3,8 8,3 - Mayıs 5,4 1,6 5,0 3,1 7,8 - Haziran 4,8 1,4 4,6 3,3 6,4 - Temmuz 5,0 1,4 5,4 1,9 6,1 - Ağustos 5,0 1,5 5,7 2,7 3,4 - Eylül 5,1 1,5 5,8 4,1 6,0 - Ekim 5,5 1,7 5,7 5,2 6,0 - Kasım 5,8 1,7 5,7 4,1 7,2 - Aralık 5,4 1,6 4,8 2,6 5,4-2015 Ocak 4,1 1,1 4,8 2,3 3,7 8,1 Şubat 2,3 0,3 4,3-0,1-1,1 4,1 Mart 1,4-0,1 2,4-1,1-0,7 2,4 Nisan 1,7 0,1 2,5-0,9-1,0 2,5 (*) Yeni seride 2015 Şubat dönemi öncesi için veri yoktur. Grafik 5 Toplam İstihdamın Yıllık Değişimi, Ocak 2012-Nisan 2015 (Yüzde) 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK Mevsim Etkilerinden Arındırılmamış Mevsim Etkilerinden Arındırılmış Sektörel İstihdam: Kadın işgücüne katılma oranındaki 0,7 puanlık yükselme, kadın istihdamındaki 196 bin kişilik artıştan kaynaklanmaktadır. Kadın istihdamı hizmetler sektöründe 281 bin kişi, inşaatta 12 bin kişi artarken, sanayide 39 bin ve tarımda 12 bin kişi azalmıştır (Tablo 3). İstihdam edilen erkek sayısı 248 bin kişi artmıştır. Bu artışın tamamı hizmetler sektöründe ortaya çıkmış, sanayi, inşaat ve tarımda erkek istihdamı daralmıştır. Sanayi sektöründe ortaya çıkan 67 bin kişilik istihdam daralması endişe vericidir.
6 Hizmetler sektörü kadınlar ve erkekler açısından istihdam yaratan neredeyse tek sektör olmuştur. Hizmetler sektörünün 550 bin kişilik istihdam yarattığı görülmektedir. Sanayi sektöründe istihdam azalmış; inşaat sektörü sadece kadınlar açısından istihdam yaratmış, inşaatta erkek istihdamı daralmıştır. Tablo.3 Sektörel İstihdam Gelişmeleri Nisan 2015 Değişim(*) (Bin kişi) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Tarım 2.941 2.570 5.511-5 -62-67 Sanayi 4.085 1.242 5.326-39 -7-46 İnşaat 1.840 76 1.916 12-2 10 Hizmetler 9.654 4.230 13.884 280 267 547 Toplam 18.520 8.118 26.638 248 196 444 Tarım-dışı 15.579 5.548 21.127 253 258 511 * Nisan 2015 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. Tarım dışı istihdam Nisan 2015 döneminde bir yıl önceki yılın aynı dönemine göre 511 bin kişi artarak 21 milyon 127 bin kişiye çıkmış ve yıllık artış oranı %2,5 olmuştur (Tablo 3 ve Grafik 6). Tarım dışı istihdamın seyri mevsim etkisinden arındırılmış veriler kullanılarak incelendiğinde bir önceki döneme göre (Mart 2015) %2,5 oranında arttığı anlaşılmaktadır. Grafik 6 Tarım Dışı İstihdamın Yıllık Değişimi, Ocak 2012-Nisan 2015 (Yüzde) 6,5 5,5 4,5 3,5 2,5 1,5 2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK Mevsim Etkilerinden Arındırılmamış Mevsim Etkilerinden Arındırılmış 2015 yılının ilk 4 ayı itibariyle, bir önceki yılın aynı dönemine göre toplam istihdam 597 bin kişi, hizmetler sektörü istihdamı 730 bin kişi artarken, sanayi sektöründeki istihdam bin kişilik artışla yerinde saymıştır. İlk 4 ayda istihdam tarımda 102 bin kişi, inşaatta 33 bin kişi daralmıştır (Tablo 4 )
7 Tablo 4: İstihdamda Bir Önceki Yıla Göre Değişim, (Bin Kişi) 2014 Ocak-Nisan Ortalama 2015 Ocak-Nisan Ortalama Değişim Tarım 5.184 5.082-102 Sanayi 5.333 5.334 1 İnşaat 1.794 1.761-33 Hizmetler 12.998 13.729 730 TOPLAM 25.308 25.905 597 1500 1300 1100 900 700 500 300 100-100 - 300-500 Grafik 7 Sektörlerde Yaratılan İstihdam (Bin Kişi, Yıllık, Arındırılmış Veriler) 2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler Öte yandan sektörlerde yaratılan istihdamın yıllık bazda değişimi sorgulandığında, istihdamın tarım, sanayi ve inşaat sektörlerinde gerileme bölgesine indiği, hizmetlerin ise 2014 ün başından beri 500 bin-700 bin kişilik artış bölgesinde kalmayı sürdürdüğü izlenmektedir (Grafik 7). İşteki Duruma Göre İstihdam: Yaratılan istihdama işteki durum itibariyle bakıldığında, ücretli veya yevmiyeli olarak çalışanların sayısının bir önceki yılın aynı dönemine göre %3,1 oranında ve 526 bin kişi arttığı, toplam istihdamdaki payının 0,9 puan yükseldiği görülmektedir. Bununla birlikte, Nisan 2015 döneminde ücretsiz aile işçilerinin sayısı da 113 bin kişi, toplam istihdamdaki payı ise 0,6 puan azalmıştır (Tablo 5). Bu çok olumlu bir gelişmedir. Öte yandan, bu durum tarım istihdamındaki daralmaya da paralellik arz etmektedir. Tablo.5 İşteki Durum İtibariyle İstihdam Gelişmeleri Bin Kişi Yüzde Dağılım (Nisan 2015 itibariyle) 2014 2015 Değişim(*) 2014 2015 Değişim(*) Ücretli ve Yevmiyeli 17.232 17.758 526 65,8 66,7 0,9 İşveren ve Kendi Hesabına Çalışan 5.691 5.722 31 21,7 21,5-0,2 Ücretsiz Aile İşçisi 3.271 3.158-113 12,5 11,9-0,6 Toplam 26.194 26.638 444 100,0 100,0 * Nisan 2015 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir.
8 Ocak-Nisan 2015 itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre ücretsiz aile işçilerinin sayısı %2,3; işveren olarak çalışan kişilerin sayısı %2,6 azalırken, ücretli veya yevmiyelilerin sayısı %3,8; kendi hesabına çalışan kişilerin sayısı %1,3 artmıştır (Grafik 8). Grafik 8 İşteki Duruma Göre Ortalama İstihdam Artışı Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre, Yüzde Ocak-Nisan 2015 Ücretsiz Aile İşçisi Kendi Hesabına Çalışan İşveren Ücretli veya Yevmiyeli Toplam -2,3-2,6 1,3 2,4 3,8-4,0-2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 Gençlerin İstihdamı: Genç nüfusun (15-24 yaş) istihdamı Nisan 2014 te 3 milyon 933 bin kişi iken, 1 yıl sonra, Nisan 2015 te 3 milyon 894 bin kişiye gerilemiştir. Nisan 2014 te bir önceki yıla göre %8,3 oranında artan genç istihdamı, Nisan 2015 te %0,1 oranında azalmıştır. Genç istihdamının Aralık 2014 ten bu yana gerilediği görülmektedir (Tablo 2 ve Grafik 9). Genç istihdamının yaklaşık üçte ikisi (%65,7) erkeklere aittir. İstihdam oranı genç erkeklerde %43,4 iken, genç kadınlarda sadece %22,7 dir; genç kadın nüfusun yalnızca yaklaşık beşte biri istihdam imkanına sahiptir. Bununla birlikte Nisan 2015 te genç kadınların istihdamı artarken, genç erkeklerin istihdamı daralmıştır. Grafik 9 Genç İstihdamının Değişimi Ocak 2012-Nisan 2015 350 250 150 50-50 - 150 2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0 Bin Kişi Yüzde
9 Kayıt Dışı İstihdam: Nisan 2015 döneminde kayıt dışı istihdam büyüklüğü 8 milyon 881 bin kişidir; bunun 5 milyon 97 bin kişisi erkek, 3 milyon 783 bin kişisi kadındır. Nisan 2015 döneminde kayıtdışı istihdamda kaydedilen oransal azalmayla birlikte, mutlak düzeyinin de gerilemesi memnuniyet vericidir. Kayıtdışı istihdam tarımda 70 bin kişi, tarım dışı sektörlerde ise 167 bin kişi azalmış; kayıtdışı istihdam oranı sırasıyla %70,7 den %69,4 e ve %21 den %19,6 ya inmiştir. Kayıtdışı ücretli istihdamı oranı da %17 den %16,1 e düşmüştür (Grafik 10). Bin Kişi 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Grafik 10 Kayıtlı ve Kayıtdışı Ücretli İstihdamı 16.747 17.385 3.157 3.008 Ocak-Nisan 2014 Ocak-Nisan 2015 % 23,0 22,0 21,0 20,0 19,0 18,0 17,0 16,0 15,0 14,0 13,0 Kayıtlı Ücretliler ve Yevmiyeliler Kayıtdışılık Oranı (sağ ölçek) Kayıtdışı Ücretliler ve Yevmiyeliler Eğitim Durumuna Göre İstihdam: İstihdamdaki yıllık değişimin eğitim durumuna göre dağılımı incelendiğinde, istihdam artışının neredeyse tamamını (%95,5 ini) yükseköğretim mezunlarının oluşturduğu görülmektedir. İkinci sırayı ise meslek lisesi mezunları almaktadır. Genel lise mezunları, lise altı eğitimliler ve okur-yazar olmayanların istihdamı ise daralmıştır. Son bir yıllık dönemde işgücü piyasasının nitelik talebinde ortaya çıkan dalgalanma açıklanmaya muhtaçtır (Grafik 11). Yükseköğretim Mezunları Meslek Lisesi Mezunları Genel Lise Mezunları Lise Altı Eğitimliler Okur-Yazar Olmayanlar Grafik 11 Nisan 2015 Döneminde İstihdamdaki Yıllık Değişimin Eğitim Durumuna Göre Dağılımı, Bin Kişi -67-74 -33-37 -42-49 -7 34 36 55 85 139 178-100 0 100 200 300 400 500 KADIN ERKEK TOPLAM 246 424
10 d. İŞSİZLİK: Nisan 2015 itibariyle toplam işsiz sayısı 2 milyon 821 bin kişidir. Toplam işsiz sayısı bir yıl önceye göre %9,4 artmıştır. İşsiz sayısındaki artış hızı Aralık 2014 ten bu yana yavaşlamaktadır (Tablo 7). Tablo 7: İşsizlik Göstergelerinin Aylar İtibariyle Değişimi (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre) Toplam İşsiz (Yüzde) İşsizlik Oranı (Puan) Tarım Dışı İşsizlik Oranı (Puan) Genç İşsizler (Yüzde) Yüksek Öğretim Mezunu İşsizler (Yüzde) (*) Kadın İşsizler Dönem (Yüzde)(*) 2014 Nisan 9,0 0,3 0,3-5,2 - Mayıs 12,7 0,6 0,7-14,6 - Haziran 18,5 1,0 1,1-17,0 - Temmuz 21,0 1,2 1,3-21,1 - Ağustos 18,6 1,1 1,1-17,5 - Eylül 21,3 1,3 1,4-15,7 - Ekim 23,2 1,3 1,6-18,4 - Kasım 24,0 1,4 1,7-22,0 - Aralık 21,8 1,3 1,6-26,8-2015 Ocak 16,2 1,0 1,3 24,8 20,5 38,9 Şubat 14,2 1,0 1,1 22,2 20,9 34,6 Mart 11,7 0,9 1,0 21,8 12,6 35,6 Nisan 9,4 0,6 0,8 17,2 10,1 24,7 (*) Yeni seride 2015 Şubat dönemi öncesi için veri yoktur. Nisan 2015 itibariyle işsizlik oranı bir yıl önceye göre 0,6 puan artarak %9,6 olmuştur. Oran erkeklerde %8,7; kadınlarda %11,5 tir (Tablo 1). Kadın işsiz sayısındaki artış oranı son bir yılda kadın-erkek ortalamasının iki katı; %17,2 oranında artmıştır (Tablo 7). 2014 ün ikinci yarısında yükselen işsizlik oranının 2015 in ilk çeyreğinde yönünü aşağıya çevirdiği anlaşılmaktadır. Mevsimsellikten arındırılmış veriler de bunu teyit etmektedir (Grafik 12). 2012 ve 2013 te %8-9 bandında iken ekonomik büyümedeki hız kaybı nedeniyle artık %10 larda gezinen işsizlik oranının gelecekteki durumu yine büyümeye bağlı olarak değişecektir. İşsizlik oranı genç nüfusta %17 dir. Oran genç erkeklerde %15; genç kadınlarda %20,5 düzeyindedir. Genç işsiz sayısındaki artış hızı, genel işsizliğe kıyasla daha yüksektir (Tablo 7).
11 Grafik 12 Toplam İşsizlik Oranının Seyri, Ocak 2012-Nisan 2015 (Yüzde) 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK Mevsim Etkilerinden Arındırılmamış Mevsim Etkilerinden Arındırılmış Grafik 13 Tarım Dışı İşsizlik Oranının Seyri, Ocak 2012-Nisan 2015 (Yüzde) 14,0 13,0 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 2011 OCAK 2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK Mevsim Etkilerinden Arındırılmamış Mevsim Etkilerinden Arındırılmış Tarım dışı işsizlik oranına gelince, Nisan 2014 te %10,8 iken Nisan 2015 te 0,8 puan artışla %11,6 ya çıkmıştır. Mevsim etkisinden arındırılmış tarım dışı işsizliğin seyrinde de toplam işsizliğe benzer eğilimler görülmektedir (Grafik 13). İşsizlikteki artışın sektörel detayları incelendiğinde mutlak olarak en fazla hizmetler sektörünün ana kaynağı teşkil ettiği, bunu sanayi sektörünün izlediği görülmektedir. Öte yandan, ilk kez iş arayanların işsizler içindeki payı azalmıştır (Tablo 6).
12 Tablo.6 Daha Önce Çalıştığı Sektörlere Göre İşsizler 2014 2015 2014 2015 (Nisan 2015 dönemi itibariyle) Bin Kişi Bin Kişi Değişim(*) Dağılım Dağılım Değişim(*) Tarım 163 135-28 6,3 4,8-1,5 Sanayi 545 566 21 21,1 20,1-1,0 İnşaat 399 393-6 15,5 13,9-1,6 Hizmetler 1.144 1.364 220 44,4 48,4 4,0 8 yıldan önce işten ayrılanlar 116 145 29 4,5 5,1 0,6 İlk kez iş arayan 212 218 6 8,2 7,7-0,5 Toplam 2.579 2.821 242 100,0 100,0 * Nisan 2015 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. 3000 2500 2000 1500 1000 Grafik 14 Umutsuzlar ve Çalışmaya Hazır Olan Diğer Kişiler, Bin Kişi 2.365 1 784 2.257 1 622 500 581 635 2014 OCAK 2015 OCAK İş bulma ümidi olmayanlar Çalışmaya Hazır Olan Diğer Kişiler Toplam İş bulma ümidi olmayanlar ve iş bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan diğer kişilerin sayısı, bir yıl önceye göre toplamda 108 bin kişi azalmıştır. Söz konusu azalışta, iş bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan diğer kişilerin sayısındaki azalış (162 bin kişi) belirleyici olmuş, iş bulma ümidi olmayanların sayısı 54 bin kişi artmıştır (Grafik 14). İşsizlik oranı eğitim durumuna göre incelendiğinde, en yüksek oranın %12,7 ile genel lise mezunlarında olduğu, bunu sırasıyla meslek lisesi mezunlarının (%10,8), lise altı eğitimlilerin ve yükseköğretim mezunlarının (%10,6) izlediği, en düşük oranın ise %5,6 ile okur-yazar olmayanlarda bulunduğu anlaşılmaktadır (Grafik 15). İşsizlikteki yıllık değişim eğitim durumuna göre incelendiğinde, 119 bin kişi ile en yüksek artışın yükseköğretim mezunlarından kaynaklandığı, onları 111 bin kişi ile lise altı eğitimlilerin takip ettiği görülmektedir. Meslek lisesi ve yükseköğretim mezunlarından oluşan nitelikli işsizler, toplam işsizlerin üçte birini (%32 sini) oluşturmaktadır (Grafik 16).
13 Yükseköğretim mezunlarında işsizlik çok hızlı artmaktadır. Toplam işsiz sayısı yıllık bazda %9,4 artarken, yükseköğretim mezunu işsiz sayısındaki artış %24,7 dir (Tablo 7). Öte yandan, yükseköğretim mezunu işsizler toplam işsizlerin %21,3 ünü oluşturmaktadır. Bir yıl önce Nisan ayında bu oran %18,7 idi. Grafik 15 Eğitim Durumuna Göre İşsizlik Oranları Ocak-Nisan Dönemi 2014 ve 2015 (Yüzde) Yükseköğretim Mezunları Meslek Lisesi Mezunları Genel Lise Mezunları Lise Altı Eğitimliler Okur-Yazar Olmayanlar 0,0 5,0 10,0 15,0 2015 2014 Grafik 16 Nisan 2015 Döneminde İşsiz Sayısındaki Yıllık Değişimin Eğitim Durumuna Göre Dağılımı, Bin Kişi Yükseköğretim Mezunları 39 80 119 Meslek Lisesi Mezunları 15 23 38 Genel Lise Mezunları 0 5 5 Lise Altı Eğitimliler 55 56 111 Okur-Yazar Olmayanlar -23-30 -8-40 -20 0 20 40 60 80 100 120 140 KADIN ERKEK TOPLAM
14 İşsizlerin %57,8 ile çoğunluğu 5 ay ve daha kısa süreden beri iş aramaktadır. 6-11 ay süredir işsiz olanların payı %19,7; bir yıl ve daha uzun süredir işsiz durumda bulunanların payı ise %22,5 tir (Grafik 17). 2015 Nisan döneminde Türkiye nin klasik işsizlik oranı açısından durumu diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, dünyadaki belli başlı 44 ülke içinde işsizliğin en yüksek olduğu 11 inci ülke pozisyonunu koruduğu anlaşılmaktadır (Grafik 18). Öte yandan, işsizlik oranı %11,1 ile Euro Bölgesi nde Türkiye den yüksektir. Grafik 17 İşsizlik Süreleri İtibariyle İşsizlik Oranları, (Yüzde) 12,0 10,0 8,0 6,0 1 yıl + 6-11 ay 4,0 2,0 1-5 ay 0,0 2013 OCAK 2014 OCAK 1-5 ay 6-11 ay 1 yıl +
15 Grafik 18 Klasik İşsizlik Oranı (%) Nisan 2015 Güney Afrika (*) Yunanistan (**) İspanya (***) Slovenya İtalya (***) Slovakya Polonya Euro Bölgesi (***) Finlandiya Fransa (***) İrlanda Türkiye Hollanda Kolombiya (***) Belçika (***) Litvanya İsveç Venezüella (****) Peru (***) Macaristan (***) Lüksemburg Kanada Çek Cumhuriyeti Estonya (*) Şili (***) Almanya Brezilya Avustralya Avusturya (***) Rusya İngiltere (**) ABD Danimarka Meksika Norveç Çin (*) Güney Kore Tayvan İzlanda İsviçre Japonya (***) Hong Kong Malezya Ukrayna Tayland (**) 1,0 1,8 4,8 4,4 4,2 4,1 3,9 3,8 3,4 3,3 3,3 3,2 3,0 9,0 8,9 8,6 8,5 8,3 7,9 7,4 7,1 6,8 6,8 6,7 6,6 6,6 6,4 6,4 6,2 6,0 5,8 5,5 5,4 10,3 10,3 10,0 9,6 12,5 12,4 11,7 11,2 11,1 22,5 25,6 26,4 (*) 1. Çeyrek (**) Mart 2015 (***) Mayıs 2015 (****) Ocak 2015 Kaynak: The Economist, Türkiye için TÜİK
16 Alternatif İşsizlik Oranları İşgücü piyasasındaki gelişmeleri daha sağlıklı takip ve analiz edebilmek açısından, klasik işsizlik tanımı yanında alternatif işsizlik tanımları da kullanılabilmektedir. Alternatif tanımlarla klasik tanım birlikte değerlendirildiğinde aşağıdaki tespitler ön plana çıkmaktadır. U-1 tanımlı yeni işsizler açısından, işsizlik oranı klasik tanıma göre daha düşüktür. U-3 tanımında yer alan iş bulma ümidi olmayanlar dahil edildiğinde, oran, klasik tanımdan daha yüksek düzeydedir. İşgücü piyasasının dışında kalan önemli miktarda bir potansiyel nüfus bulunmaktadır. Potansiyel nüfusun işsizlik tanımına dahil edilme derecesine bağlı olarak en geniş tanımlı işsizlik oranı (U-6) %17,8 ve işsiz sayısı 5 milyon 656 bin kişidir (Tablo 8). Tablo 8: Alternatif İşsizlik Oranları Nisan Nisan Fark (Yüzde) 2014 2015 (Puan) U-1 Yeni İşsizler 5,4 5,5 0,1 U-2 Klasik Tanım 9,0 9,6 0,6 U-3 Ümitsizler 10,8 11,5 0,7 U-4 Çalışmaya Hazırlar 15,9 16,0 0,1 U-5 Mevsimlik ve Eksik İst. 11,6 11,5-0,1 U-6 Hepsi Dahil 18,3 17,8-0,5 Alternatif Tanımlar: U-1 Beş ay ve daha kısa süredir iş arayanları U-2 TÜİK tarafından açıklanan klasik tanımı U-3 Klasik tanım + iş bulma ümidi olmayanları U-4 Klasik tanım + ümitsizleri + iş aramayıp çalışmaya hazır olanları U-5 Klasik tanım + mevsimlik çalışanları + eksik istihdamı U-6 Klasik tanım + ümitsizleri + iş aramayıp çalışmaya hazır olanları + mevsimlik çalışanları + eksik istihdamı içermektedir.
17 II. İŞGÜCÜ PİYASASI İLE İLGİLİ KISA VADELİ BEKLENTİLER a. İŞSİZLİK ÖDENEĞİ İÇİN BAŞVURANLAR: İşsizlik sigortası kapsamında işsizlik ödeneği talep edenlerin sayısı ile ilgili olarak İŞKUR tarafından derlenen bilgiler, işgücü piyasası hakkında TÜİK in Hanehalkı İşgücü Araştırmasına göre daha güncel eğilimler sunmaktadır. İŞKUR verilerine göre, işsizlik ödeneğine başvuranların sayısı 2007 yılında 246 bin iken, 2009 yılında Krizin etkisiyle 598 bine varmış, 2010 da 427 bine gerilemiştir. 2011 yılı genelinde ise yeniden yükselmiş ve 441 bin olmuştur. Başvuru sayısının 2012 yılında 566 bine yükselmesi ve 2013 yılında 763 bine çıkarak 2009 seviyesini dörtte bir oranında aşmış bulunması dikkat çekicidir. Başvuru sayısı aylık olarak incelendiğinde ise, 2013 Mart ayında 58 bin seviyesinde olan başvuru sayısının 2014 Ocak ayında 87 bine, 2015 Ocak ayında ise 111 bine çıktığı görülmektedir. Söz konusu sayı Haziran 2015 te 119 bini aşarak bugüne kadarki en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Bu durum, işsizlik oranında artış olacağı düşüncesini doğurmaktadır (Grafik 19 ve 20). Grafik 19 İşsizlik Ödeneğine Başvuranların Sayısı, (Bin Kişi) 130.000 120.000 110.000 100.000 90.000 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 2008 OCAK 2009 OCAK 2010 OCAK 31.846; 2008 Yılı Ortalaması (küresel kriz öncesi durum) 2011 OCAK EKIM 2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 OCAK
18 Grafik 20 İşsizlik ve Ödenek Başvuruları, (2008=100) 400,0 Ödeneğe başvuru sayısı İşsiz 160,0 350,0 140,0 300,0 120,0 250,0 100,0 200,0 80,0 150,0 60,0 100,0 40,0 50,0 20,0 0,0 2008 Oc. Nisan Temmuz Ekim 2009 Oc. Nisan Temmuz Ekim 2010 Oc. Nisan Temmuz Ekim 2011 Oc. Nisan Temmuz Ekim 2012 Oc. Nisan Temmuz Ekim 2013 Oc. Nisan Temmuz Ekim 2014 Oc. Nisan Temmuz Ekim 2015 Ocak Nisan Başvuru sayısı TÜİK İşsiz Sayısı 0,0 a. REEL KESİMİN İSTİHDAM, TÜKETİCİLERİN İŞSİZLİK BEKLENTİLERİ Merkez Bankası tarafından gerçekleştirilen İktisadi Yönelim Anketi nde imalat sanayinde faaliyet gösteren 2 bin 230 reel kesim katılımcısından gelecek üç aydaki istihdam beklentileri de sorulmaktadır. Söz konusu beklentilerde Şubat 2015 ten bu yana önceki aylara kıyasla istihdam artacak diyenlerin oranı azalırken, istihdam azalacak diyenlerin oranı ise artmıştır. Haziran 2015 itibariyle ağırlıklı görüş, gelecek üç ayda istihdam düzeyinin değişmeyeceği yönünde olsa da kötümserlikte artış vardır (Grafik 21). Grafik 21 Reel Kesim İstihdam Beklentisi (Yüzde) 5500 5400 5300 5200 5100 5000 4900 4800 4700 4600 4500 OCAK 2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0-40,0-50,0 Sanayi İstihdamı RKGE (gelecek 3 ay için istihdam beklentisi)
19 100,0 95,0 90,0 85,0 80,0 75,0 70,0 65,0 60,0 Grafik 22 Tüketicinin Gelecek 12 Aylık Dönemde İş Bulma Olanakları Beklentisi OCAK 2012 OCAK 2013 OCAK 2014 OCAK 2015 Tüketicinin İstihdam Beklentisi Tüketici Güveni Diğer taraftan, TÜİK ve Merkez Bankası tarafından ortaklaşa yapılan Tüketici Güven Endeksi kapsamında, daha önceki dönemlerde iş bulma olanakları ile ilgili soru, AB ile uyum kapsamında gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisine dönüştürülmüştür. Bu çerçevede tüketicilere geleceğe yönelik olarak işsiz sayısı beklentileri sorulmaktadır. Endeksin 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu ifade etmektedir. Tüketicinin iş bulma olanakları beklentisi, endeksin hesaplanmaya başladığı 2012 yılının başından bu yana kötümser alanda seyretmekte olup, yönelişi de geçmişe göre aşağıya doğrudur. Tüketicinin istihdam beklentisinde Mayıs 2015 te azalış, Haziran 2015 te ise artış olduğu tespit edilmekte; tüketicinin güveninin de Haziran 2015 te Mayıs 2015 e göre yükseldiği görülmektedir (Grafik 22).
20 GENEL DEĞERLENDİRME Nisan 2015 itibariyle TÜİK Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçları, İŞKUR un derlediği işsizlik ödeneğine başvuranların sayısındaki gelişmeler ve kısa vadeli istihdam beklentilerine yönelik olarak yapılan anketlerin sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, işgücü piyasasında ön plana çıkan temel sonuçlar ve ana değişim eksenleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir: İşgücü artışı bir yıl önceye göre yarı yarıya azaldı. Kadınların çalışma isteği işgücüne katılma oranını artırmaya devam ediyor. Çalışma çağındaki nüfusun yarısından azı (26 milyon 638 bin kişi) istihdam edilerek çalışma ve kazanç sağlama olanağına sahip; yarısından fazlası (31 milyon 41 bin kişi) ise bundan yoksun. İstihdam oranını yükseltmek açısından en fazla potansiyele sahip grup, 11 milyon 503 bin kişi ile ev kadınları. İstihdam artışı ivme kaybetti; artış hızı %5,7 den %1,7 ye indi. Nisan da kayda değer istihdam artışı sağlayan tek sektör hizmetler oldu; inşaat yerinde saydı, tarımda ve sanayide istihdam geriledi. Sanayide 46 bin kişilik kayıp var. Yılın ilk dört ayında ise istihdam tarımda ve inşaatta azalırken, sanayide değişmedi, hizmetlerde önemli artış görüldü. İstihdamdaki artış, ücretli çalıştırmadaki yükselişten kaynaklandı. Genç istihdamı oranı Şubat tan beri düşüşte. Genç kadınların sadece beşte biri çalışıyor. Kayıtdışı istihdam önemli ölçüde azaldı. Ücretlilerde kayıtdışı %16 ya indi. Son bir yılda istihdam imkanı bulanların tamamına yakını yükseköğretim mezunu! İşsiz sayısı yükseliyor. Son bir yılda işsiz sayısındaki artış %9 dan %9,4 e çıktı. İşsizlik oranı da 0,6 puan arttı.
21 2014 ün ikinci yarısında yükselen işsizlik oranı 2015 in ilk çeyreğinde yönünü aşağıya çevirdi. Mevsimsellikten arındırılmış veriler de bunu teyit ediyor. 2012 ve 2013 te %8-9 bandında iken ekonomik büyümedeki hız kaybı nedeniyle %10 larda gezinen işsizlik oranının gelecekteki durumu yine büyümeye bağlı olarak değişecek. Tarım dışı işsizlik oranı da 0,8 puan artışla %11,6 ya çıktı. Kadın işsiz sayısındaki yıllık artış %17,2 ile genel ortalamanın iki katı. Genç işsizliği yükseliyor. İşsizlik en fazla yükseköğretim mezunları grubunda artıyor. Toplam işsiz sayısı yıllık bazda %9,4 artarken, yükseköğretim mezunu işsiz sayısındaki artış %24,7. Yükseköğretim mezunu işsizler Nisan 2014 te toplam işsizlerin %18,7 sini oluşturuyordu. Nisan 2015 te bu pay %21,3 e çıktı. İşsizlerin %57,8 i 5 ay ve daha kısa süreden beri iş arıyor. Uzun süreli (1 yıl ve daha çok) işsizlerin payı %22,5. Türkiye işsizlik oranının yüksekliği açısından dünyada 11 nci sırada. En geniş işsizlik tanımına göre Türkiye de işsizlik oranı %17,8 ve 5 milyon 656 bin işsiz var. İşsizlik sigortasına başvuranların sayısı Haziran da 119 bini aşarak bugüne kadarki en yüksek seviyeye çıktı. Haziran ayında reel kesimin istihdam artışı beklentisi azalırken, tüketicinin beklentisi hafifçe arttı. Yayın hakları TİSK e aittir, kaynak gösterilmeden kullanılamaz.