İ Ç İ NDEKİ LER B İ R İ NCİ KISIM

İ Ç İ NDEKİ LER B İ R İ NCİ KISIM MÜKELLEFİYET B İ R İ NCİ BÖLÜM KONU VE MÜKELLEFLER I KURUMLAR VERGİSİNDE MÜKELLEF...51 A) SERMAYE ŞİRKETLERİ...52 1 Anonim şirketler...52 2 Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler...54 3 Limited şirketler...55 4 Yatırım fonları...56 B) KOOPERATİFLER...58 1 Tanım...58 2 Tanımdaki unsurlar...58 a) Amaç...58 b) Araçlar...59 c) Ortak sayısının sınırlandırılmaması...60 d) Ortakların niteliği...60 e) Sermayenin değişir olması...60 f) Teşekkül niteliği ve tüzel kişilik...60 1

C) İKTİSADİ KAMU MÜESSESELERİ...61 1 İktisadi kamu müesseselerinin kapsamı...62 2 İktisadi kamu müesseselerinin vergileme nedeni...63 3 İktisadi kamu müesseselerinin tanımı...63 4 İktisadi kamu müesseselerinin vergiye tabi olmasının kanuni şartları...64 a) Kamu idare ve müesseselerine bağlılık...65 b) Ticari, sınai veya zırai faaliyet ve işletmenin bulunması...65 c) Devamlılık unsuru...69 d) Statü, amaç...70 5 Kamu iktisadi teşebbüslerinin müesseseleri...71 D) DERNEK VE VAKIFLARA AİT İKTİSADİ İŞLETMELER...72 1 Derneklere ait iktisadi işletmeler...72 2 Sendikalara ait iktisadi işletmeler...74 3 Vakıflara ait iktisadi işletmeler...74 4 Cemaatlere ait iktisadi işletmeler...75 5 4369 sayılı Kanun düzenlemesi ile getirilen iktisadi işletmeye bağlı olmayan stopaj mükellefiyeti...75 E) YABANCI ŞİRKET, KOOPERATİF VE İŞLETMELERİN DURUM...78 1 Yabancı sermaye şirketleri...78 2 Yabancı kooperatifler...78 3 Yabancı kamu idare ve müesseselerine ait iktisadi işletmeler...79 2

4 Yabancı dernek, sendika, vakıf ve cemaatlere ait iktisadi işletmeler...79 F) İŞ ORTAKLARI...79 1 İş ortaklığının tanımı...80 2 Amaç...81 3 İş ortaklığının belirlenmesinde unsurlar...81 4 Kazanç tespitinde özellik ve sorunlar...87 II KURUM KAZANCI...91 A) KURUM KAZANCININ UNSURLARI VE KAPSAMI...91 B) KURUM KAZANCININ MAHİYETİ, YAPISI VE ELDE EDENİ YÖNÜNDEN ÖZELLİKLERİ...94 1 Genel olarak...94 2 Kooperatiflerde kurum kazancı...97 3 İktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmelerde kurum kazancı...98 4 Dar mükellefiyette kurum kazancı...98 C) KURUM KAZANCINDA ELDE ETME...100 1 Tam mükellefiyette...100 2 Dar mükellefiyette...100 3 Ülke dışı faaliyet gelirlerinde elde etme...102 İ K İ NCİ BÖLÜM MUAFİYET VE İSTİSNALAR I MUAFİYETLER...105 A) KOOPERATİF MUAFİYETİ...106 1 Kanun hükümleri...106 3

a) Kurumlar Vergisi Kanunundaki muafiyet hükmü...106 b) 1163 sayılı Kooperatifler Kanunundaki hüküm...107 2 Kooperatif muafiyetinin mantığı ve anlamı...107 3 Kooperatif muafiyeti ve risturn istisnası...110 4 Kooperatif muafiyetinin kanuni şartları...110 a) Sermaye üzerinden kazanç dağıtmamak...110 aa) Genel esas...110 bb) 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu ve faiz ödenmesi -kâr dağıtımı...111 cc) Örtülü kazanç dağıtımı...113 b) İdari meclisi başkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmemesi...113 c) Yedek akçelerin dağıtılmaması...115 aa) Yedek akçe kavramı...115 bb) 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre yedek akçelerin durumu...116 cc) Muafiyet şartı olarak yedek akçelerin dağıtılmaması...117 dd) Ayrılma payı içinde yedek akçeden ödeme yapılması...118 ee) Dönem gelir - gider farkının kanuni yedek akçe ayrılmadan risturn esasında dağıtımı...119 d) Ortak dışı muamele yapılmaması...120 aa) Genel hususlar...120 bb) Ortak içi ve ortak dışı işlem nedir?...121 cc) Bazı işlemlerin durumu...123 Çaresizlik işlemleri...124 Deneme işlemleri...124 Değerlendirme işlemleri...124 4

Fason imalat...128 İştiraklerin durumu...128 Yedek akçe fonlarının değerlendirilmesi...129 e) Üst kuruluşlara girme şartı...130 f) Muafiyet kaybı...131 aa) Muafiyet şartının ihlali halinde vergilendirme durumu...131 bb) Muafiyetin, yedek akçelerin dağıtımı dolayısı ile kaybında vergileme...132 cc) Şartları kaybedip mükellefiyete giren kooperatif, ilerki dönemlerde, tekrar muafiyetten yararlanabilir mi?...136 5 3571 sayılı Kanunla yapılan düzenleme...137 6 Uygulama ile ilgili diğer hususlar...138 a) Mevduat faizi elde edilmesi...138 Danıştay kararı...139 Vergi idaresi görüşü...140 b) Üyelerden alınan ek ödentiler...141 c) Yapı kooperatiflerinde arsanın bir kısmının üçüncü kişilere satılması ve istimlaki...142 d) Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 28/a maddesi açısından durum...143 e) Kurumlar vergisi muafiyetinin katma değer vergisi mükellefiyetine etkisi yoktur...144 B) DİĞER MUAFLIKLAR...145 1 İktisadi kamu müesseseleri ile ilgili muafiyetler...145 a) Darphane ve damga matbaası...145 b) Milli piyango idaresi...146 c) Askeri fabrika ve atölyeler...146 d) Tekel işletmeler...146 e) İlim, fen ve güzel sanatlar ile tarım ve 5

hayvancılığı yaymak, ıslah ve teşvik etmek maksadıyla işletilen müesseseler...146 f) Sergi ve panayır istisnası...146 g) İdman ve spor müesseseleri...147 h) Yaptıkları iş veya hizmet karşılığı resim veya harç alan kamu müesseseleri...147 i) Su, elektrik, havagazı ve soğuk hava deposu işletmeleri...147 j) Şehir içi yolcu taşımaları...147 k) Mezbahalar...148 l) Köylere, köy birliklerine ve köy belediyelerine ait tarım işletmeleri, hamam, çamaşırhane değirmenler ve yolcu taşıma işlemleri...149 2 Dernek ve vakıflara ait işletmelerle ilgili muafiyet 4369 sayılı Kanunla kaldırılmıştır...149 3 Kurulduktan sonra Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflar...150 a) 1968-1991 dönemi...150 b) 3824 sayılı Kanunla yapılan düzenleme...151 c) 4962 sayılı Kanun düzenlemesi...153 d) Bakanlar Kurulunca muafiyet tanınmış vakıfların kira gelirleri ve stopaj...153 4 Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar...154 5 Diğer mükelleflerle ilgili muafiyetler...154 a) Kanunla kurulan emekli ve yardım sandıkları ile sosyal sigorta kurumları...154 b) Genel ve katma bütçeli dairelere ait konuk evleri...157 c) Sanatoryum, prevantoryum ve benzerleri...157 d) Özel kanunla veya Devletle yapılan sözleşme ile muafiyeti öngörülen kurumlar...157 e) Basılı kağıt ve plaka satışı...158 6

f) 3332 ve 3380 sayılı Kanunlarla getirilen muafiyetler...158 g) Diğer muafiyetler...158 II İSTİSNALAR...159 A) İŞTİRAK KAZANÇLARI İSTİSNASI...160 1 Mahiyeti...160 2 İştirak kazançları istisnasının kapsamı...161 3 Kanun hükmü...161 a) Ana kurumun tam veya dar mükellefiyete tabi olması...162 b) Yavru kurumun tam mükellefiyet esasında vergilendirilmiş olması...162 c) Yatırım fonlarının katılma belgeleri ile yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde edilen kâr payları...163 d) Yavru kurumda vergiden istisna edilmiş diğer kârlar...168 e) İntifa hisse senetleri, yönetim kurulunda görev alma karşılığı kârlar...168 f) 2003 öncesi kârların dağıtılması...169 B) RİSTURN İSTİSNASI...171 1 Mahiyeti...171 2 Risturn istisnasının esasları...171 3 Risturn istisnası ile ilgili özel durumlar...174 4 Risturnların ortaklar yönünden durumu...178 C) YATIRIM FONLARI VE YATIRIM ORTAK- LIKLARI KAZANÇLARINA İLİŞKİN İSTİSNA...179 1 (A) tipi menkul kıymetler yatırım fon ve ortaklıkları portföy işletmecilik kazançları...179 2 (B) tipi menkul kıymetler yatırım fon ve ortaklıkları portföy işletmecilik kazançları...181 7

3 Risk Sermayesi ve gayrimenkul yatırım fonları ve ortaklıkları kazançları...181 4 Emeklilik yatırım fonlarının kazançları...181 D) RÜÇHAN HAKKI SATIŞ KAZANCI VE EMİSYON PRİMLERİ...182 E) YURT DIŞINDA YAPILAN İNŞAAT, ONARMA MONTAJ İŞLERİ VE TEKNİK HİZMETLERDEN SAĞLANAN KAZANÇLAR...184 F) (A) TİPİ MENKUL KIYMETLER YATIRIM FON VE ORTAKLIKLARI İLE DİĞER YATIRIM FON ORTAKLIKLARINDAN ELDE EDİLEN KÂR PAYLARI İLE İLGİLİ İSTİSNA 4369 SAYILI KANUNLA KALDIRILMIŞTIR...186 G) DİĞER İSTİSNALAR...186 1 Ülke dışı inşaat onarım vb kazançları...187 2 İştirak ve gayrimenkul satış kazançları ile ilgili istisna...187 3 Serbest bölge kazançları...187 4 4325 sayılı Kanunda öngörülen istisna...188 5 4605 sayılı Kanunla Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen geçici 29 uncu madde hükmü...190 6 Türk uluslararası gemi siciline kayıtlı gemilerin işletmesinden ve devrinden doğan kazançlar...190 7 Vergi anlaşmalarına göre uygulanacak istisna...190 III TİCARİ VE ZİRAİ KAZANÇLARDA YATIRIM İNDİRİMİ İSTİSNASI...191 A) MAHİYETİ...192 B) İNDİRİM UYGULAMASINDA ESASLAR...193 1 Yatırım indirimi teşvik belgesi olmadan uygulanmaktadır...193 2 Yatırım indiriminden yararlanacak mükellefler...193 3 İstisnanın kapsamı...194 8

4 Yatırım indiriminin konusu ve şartları...194 C) İNDİRİM UYGULAMASI İLE İLGİLİ HUSUSLAR...195 1 İndirim uygulanacak kıymetler...195 a) Genel olarak...195 b) Parasal büyüklük...195 c) Kıymetin daha önce kullanılmamış olması...195 d) Gayrimaddi haklar...195 e) Mal ve hizmet üretimi ile doğrudan ilgili olmayan alet, edavat ve büro demirbaşları...196 f) Araçlar ve benzerleri...196 g) Bedelsiz olarak iktisap edilen iktisadi kıymetler... 196 h) Yurt dışındaki yatırımlarda kullanılmak üzere alınan kıymetler...197 i) Bina, arazi ve arsalar...197 j) Diğer hususlar...197 aa) İnşa ve imal giderleri...198 bb) Kredi faizleri ve kur farkları...199 163 Seri Nolu VUK Genel Tebliği ve 187 Seri Nolu GVK Genel Tebliği...199 cc) İlk tesis ve taazzuv giderleri...201 dd) Montaj ve taşıma giderleri...201 ee) Tecrübe imalatı giderleri...201 2 Finansal kiralamada yatırım indirimi...201 3 Yatırımın finansmanı...202 4 Yatırımın süresi...202 5 Yatırım indiriminin oranı...202 6 İndirimin başlangıcı ve süresi...202 7 Endeksleme...202 D) İNDİRİM KONUSU KIYMETLERİN SATIŞ VEYA DEVRİ...203 E) DİĞER HUSUSLAR...204 9

1 Muhasebeleştirme...204 2 Geçiş dönemi...204 3 Yürürlük...206 IV KURUMLARIN, KURUMLAR VERGİSİNDEN İSTİSNA EDİLEN KAZANÇLARINA İLİŞKİN ÖDEMELERİN GİDER OLARAK İNDİRİMİNİN KABUL EDİLMEMESİ...206 1 Kanun hükmü ve mahiyeti...206 a) Hükmün geneli itibariyle değerleme...206 b) 50 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği...208 2 50 seri no.lu Genel Tebliğdeki kabulle ilgili belirlemeler...209 3 Kurumlar Vergisi istisnasından yararlanan kazançlarda gider fazlası oluşması veya sair şekilde zarar doğması...212 4 Gider kısıtlamasının stopaj matrahı karşısındaki durumu...213 5 Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesine göre gider reddi ve iştirâk hisselerinin edinilmesi dolayısı ile yapılan giderler...213 a) Konunun geneli...213 b) 4369 sayılı Kanun öncesinde Vergi İdaresi görüşü...217 c) 4369 sayılı Kanun düzenlemesindeki kabul...220 V 4369 SAYILI KANUNLA KALDIRILMIŞ OLAN FİNANSMAN FONUNUN DURUMU...222 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MÜKELLEFİYET I TAM MÜKELLEFİYET...226 A) MAHİYETİ...226 B) KURUMLARDA KANUNİ MERKEZ...226 10

C) İŞ MERKEZİNİN TAYİNİ...227 II DAR MÜKELLEFİYET...228 A) MAHİYETİ...228 B) DAR MÜKELLEFİYETTE MEVZU...229 İ K İ NCİ KISIM MATRAHIN TESPİTİ B İ R İ NCİ BÖLÜM MATRAH TESPİTİ İLE İLGİLİ GENEL HUSUSLAR I KURUM KAZANCI - TİCARİ KAZANÇ İLİŞKİSİ...233 II KAZANÇ UNSURUNUN YAPISAL NİTELİĞİNİN KAZANÇ TESPİTİNE ETKİSİ...234 III HESAP DÖNEMİ ESASI...235 IV DEFTER TUTMA...236 İ K İ NCİ BÖLÜM SAFİ KURUM KAZANCININ TESPİTİ I KAZANÇ TESPİT USULLERİ...241 A) KURUM KAZANCININ BİLANÇO ESASINDA TESPİTİ...241 B) İŞLETME HESABI ESASINDA KAZANÇ TESPİTİ...245 C) KAZANÇ TESPİTİNDE ÖZEL DURUMLAR...247 1 Zirai faaliyette bulunan kurumlarca kazanç tespiti...247 2 Dar mükellefiyette kazanç tespiti...249 3 Ülke dışı faaliyet gelirlerinde kazanç tespiti...249 a) Ülke dışı faaliyete tahsis edilecek sermaye...250 b) Zarar mahsubu açısından...251 c) Ülke dışı faaliyetlerin bütünüyle sona 11

ermesi...252 d) Sabit kıymet hareketleri...253 aa) HUK Danışma Komisyonu kararı...254 bb) Mevcut uygulama...257 e) Ülke dışı faaliyetin Türkiye de vergiye tabi tutulacak geliri nedir?...263 f) Cari hesap hareketleri ve kur farkları sorunu...265 4 İş ortaklıklarında özellikler...269 a) Geneli ile durum...270 b) İş Ortaklıklarında tasfiye hükümlerinin uygulanmayacağı 31 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği ve Danıştay Kararı ile kabul edilmiştir...271 c) İş Ortaklığı ile Ortakları arasındaki kıymet hareketleri...272 d) Yeniden değerleme fonları...273 e) İş ortaklıklarının kurumlar vergisi mükellefiyeti ve örtülü kazanç dağıtımı uygulaması...273 f) İş ortaklığı bünyesinde doğan zararlar...276 g) İş ortaklığı faaliyetinin bitiminden sonraki giderler...278 h) Kurumlar Vergisi Kanununa 4369 sayılı Kanunla eklenen geçici 27 nci madde hükmü...280 II KURUM KAZANCININ TESPİTİNDE MALİYET ARTIŞ FONU UYGULAMASI...284 A) KANUNİ DÜZENLEME...284 B) UYGULAMA ESASLARI...285 1 Maliyet bedeli artırımından yararlanacak olanlar 285 2 Süre şartı...285 3 Maliyet bedeli artırımına konu olacak iktisadi kıymetler...286 12

a) Gayrimenkuller...286 b) İştirâk hisseleri...290 c) Amortisman konusu diğer sabit kıymetler...293 d) İnşaata tahsis edilen arsa ve arazide eskalasyon...296 4 Eskalasyonda süre ve oran...298 5 Eskalasyon zararı eskalasyon fonundan indirilir..299 6 Eskalasyona tekabül eden fon ların akıbeti...300 7 Eskalasyon uygulaması ile ilgili örnekler...300 a) İştirâk hisseleri, amortisman ayrılmamış gayrimenkuller...300 b) Amortismana ve yeniden değerlemeye tabi tutulmuş olup yeniden değerleme fonu sermayeye eklenmemiş gayrimenkuller...301 c) Gayrimenkullerde yeniden değerleme fonunun sermaye eklenmiş olması...302 d) Gayrimenkul dışındaki amortismana tabi iktisadi kıymetler...303 III KURUM KAZANCININ TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER...304 A) GELİR VERGİSİ KANUNUNUN TİCARİ KAZANCIN TESPİTİ HAKKINDAKİ HÜKÜMLERİNE GÖRE İNDİRİLECEK GİDERLER...304 1 Genel giderler...305 a) Giderle kazancın elde edilmesi veya idamesi arasında illiyet ilişkisi bulunması gerekir...306 b) Giderin, kazancın elde edilmesi için veya gelir harcaması çerçevesinde yapılması...308 c) Yapılan gider karşılığında gayrimaddi bir kıymet iktisap edilmemiş olması:...308 d) Faaliyetin genişletilmesi ile ilgili giderler...309 e) Genel giderlerin matrahtan indiriminde kısıtlama ve kanunen kabul edilmeyen gider ölçüsü...310 f) Ticari işletmenin vesayet altına alınamayacağı, 13

vergi idaresinin işletme sahibi yerine karar verir duruma giremeyeceği...310 2 Bazı gider nevileri itibariyle belirlemeler...311 a) Finansal kiralamada gider kaydı...312 aa) 4842 sayılı Kanun öncesi...312 bb) 4842 sayılı Kanunla yapılan düzenleme...312 b) Factoring giderleri...313 c) Bilgisayar yazılım programları...314 d) Finansman giderleri...315 e) Ölüm yardımları...316 f) Yurt dışı döviz hasılatları üzerinden ayrılacak götürü gider...318 3 Sosyal giderler...320 a) 40 ıncı maddenin 2 nolu bendindeki ödemeler ticari kazancın elde edilmesi ve idamesi ile ilgili görülmemiştir...321 b) 40 ıncı maddenin 2 nolu bendindeki giderlerin hizmet erbabının ücretinin bir unsuru olma durumu...321 c) Hizmetli ve işçilerin tedavi ve ilaç giderleri...324 d) Sigorta primi ve emekli aidatlarının işveren hissesi...325 e) Dinlenme sitesi masrafları...326 4 İşle ilgili zarar, ziyan ve tazminatlar...327 5 Seyahat giderleri...330 6 Taşıt giderleri...335 a) 4369 sayılı Kanun öncesi...335 b) 4369 sayılı Kanun kısıtlamayı kaldırmıştır...336 7 Ayni vergi, resim ve harçlar...336 a) Motorlu taşıtlar vergisinin masraf kaydı durumu...336 b) Bir kıymetin iktisabı dolayısı ile ödenen vergiler..337 c) İkmalen veya re sen salınan gider vergilerinin masraflara intikalinde durum...338 14

8 Amortismanlar...340 9 İşveren sendikalarına ödenen aidatlar...341 10 İşverenlerce ödenen bireysel emeklilik katkı payları...341 11 İndirilecek giderlerle ilgili diğer hususlar...341 a) Gider kaydında tahakkuk esası...341 b) 3917 sayılı Kanunla SSK primleri bakımından yapılmış olan özel düzenleme...342 c) Telefon, elektrik paraları...343 d) Muhtemel toplu sözleşme zam farklarının durumu...344 e) Giderin ilgili olduğu dönem...345 12 Ticari işletme ile ilgili hırsızlık ve dolandırıcılığın kazanç tespitine etkisi...348 B) KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNA GÖRE İNDİRİLECEK GİDERLER...350 1 Tahvil ve hisse senetlerinin ihraç giderleri...351 2 İlk tesis ve taazzuv giderleri...351 3 Genel kurul toplantıları için yapılan giderlerle, birleşme, fesih ve tasfiye giderleri...356 4 Sigorta ve reasürans şirketlerinde teknik karşılıklar...357 a) Muallak hasar karşılıkları...358 b) Kazanılmamış prim karşılıkları...358 c) Matematik karşılıklar...359 d) Teknik karşılıkların ayrılmasında usul...360 5 Eshamlı komandit şirketlerde, komandite ortağın kâr payı...360 6 Bağış ve yardımlar...361 a) Genel esas...361 b) 4842 sayılı Kanunla getirilen hükme göre tamamı itibariyle indirim konusu olacak bağış ve yardımlar...363 c) Bağış ve yardımlar sadece ilgili 15

dönem kazancından indirilir...363 d) Maliye Bakanlığınca yapılacak tespit...364 e) Kendi bünyesinde araştırma ve geliştirme harcamaları yapan kurumlarda vergi tecili...364 7 Geçmiş yıl zararları...367 a) Ülke içi faaliyetlerde...367 b) Ülke dışı faaliyetlerden doğan zararlar...369 34 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Tebliği...370 8 Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr payları ile özel finans kurumlarınca ödenen kâr payları...371 IV KURUM KAZANCININ TESPİTİNDE KABUL EDİLMEYEN İNDİRİMLER...372 16 A) GELİR VERGİSİ KANUNU AÇISINDAN DURUM...372 B) KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNA GÖRE KABUL EDİLMEYEN İNDİRİMLER...373 1 Özsermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler...373 2 Örtülü sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler...375 3 Örtülü yoldan dağıtılan kazançlar...375 4 Her ne şekilde olursa olsun ayrılan yedek akçeler...375 5 Dar mükellefiyete tabi yabancı kurumlarda indirilemeyecek giderler...376 6 Kurumlar vergisi ile her türlü para cezaları...377 7 Menkul kıymet pazarlama komisyonları...377 8 VUK hükümlerine göre ödenen gecikme faizleri...378 9 Alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve mamüllerine ait ilan ve reklam giderlerinin durumu...378 10 Yat, kotra, uçak, helikopter vb taşıtların giderleri...378 11 Yabancı kaynaklara ait giderlerde kısıtlaması...379 a) 2002 öncesi yıllar için hesaplamada esas

alınmış olan oranlar ve 2002 yılı oranı...381 b) Kabul edilmeyecek giderin hesaplanması...382 c) Gider kısıtlamasına tabi olmayan mükellefler...382 aa) Dönem sonu stokları değerleme yöntemi ve yeniden değerleme uygulamasına göre durum...382 bb) Bankalar, sigorta şirketleri ve finans kurumları...384 cc) İmalatçı kuruluşlar...384 d) Yatırım maliyetine giren yabancı kaynak giderleri...385 e) Gider kısıtlamasına tabi yabancı kaynak gider ve maliyet unsurları...386 aa) 54 Seri Nolu Tebliğde belirtilen gider ve maliyet unsurları...386 bb) Önceki dönemlerde sağlanmış yabancı kaynaklara ait giderler bakımından Danıştay Kararı...387 cc) Vadeli alışlarda bedelin vade farkı içerdiği esasında ayrıştırma yapılmayacağı hususunda Danıştay Kararı...388 dd) Finansman giderleri yanında finansman gelirlerinin de bulunması...389 55 Seri Nolu Genel Tebliğ...389 Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurul Kararı...389 ee) İmalatçılarda maliyet unsuru olmayan giderler...390 54 Seri Nolu Genel Tebliğ...390 55 Seri Nolu Genel Tebliğ...390 Danıştay Değerlemesi...391 f) Katma değer vergisinin durumu...391 V ÖRTÜLÜ SERMAYE FAİZİ VE ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI...393 A) ÖRTÜLÜ SERMAYE ÜZERİNDEN ÖDENEN VEYA 17

HESAPLANAN FAİZLER...393 1 Mahiyeti...393 2 Örtülü sermaye kavramı...396 a) Kurumun, belli ilişkiler içinde bulunduğu gerçek ve tüzel kişilerden borçlanma yapmış olması...397 b) Kurumla, borç alınan gerçek ve tüzel kişiler arasındaki ilişkinin kapsamı...398 c) Borcun kullanılmasında devamlılık unsuru...400 d) Borçlanmanın nispeti...402 aa) Emsali kurum...403 bb) Bariz farklılık...405 cc) Emsali kurumla kıyaslamada aynı durumdaki borçlar nazara alınır...407 3 Örtülü sermaye uygulaması ile ilgili diğer hususlar...408 a) Şartlar varsa, borçlanmanın tümü örtülü sermaye sayılır...408 b) Devamlılık karakteri taşımayan borçlar...408 c) Ortak veya diğer ilgili gerçek ve tüzel kişilerin birden fazlasından borç alınması hali...409 d) Tahvil alımları...409 e) Kâr ortaklığı belgeleri, faizsiz olarak verilen kredilere ödenen kâr payları...410 f) Borcun öz kaynaklarından verilmiş veya yabancı kaynaktan sağlanmış olması...410 g) Örtülü sermaye üzerinden ödenen faizin kurumlar vergisi matrahına etkisi...411 h) Örtülü sermaye faizi, kazanç dağıtımında düzeltmeyi gerektirmez...412 i) Örtülü sermayenin nemalandırılması gerekliliği...413 j) Zararlı hallerde durum...414 k) Örtülü sermaye faizi ve iştirak kazançları istisnası...415 18

4 Örtülü sermaye uygulamasının önemi...418 5 Danıştay ın görüşü...419 a) 12.1.1976 tarihli Karar...419 b) Diğer kararlar...423 B) ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI...427 1 Mahiyeti...427 2 Kurumlar Vergisi Kanununun örtülü kazanç dağıtımı ile ilgili düzenlemesi...429 3 Örtülü kazanç dağıtımının söz konusu olacağı kurumlar...430 4 Örtülü kazanç dağıtımının belirlenmesinde ana unsurlar...433 a) Örtülü kazanç dağıtımının muhatabının belirlenmesi ile ilgili genel esaslar...433 b) Örtülü kazanç dağıtımında objektif unsur...438 c) Örtülü kazanç dağıtımında subjektif unsur...439 5 Kurumlar Vergisi Kanununun 17 nci maddesine göre, örtülü kazanç dağıtımından yararlanacak olanlar...442 a) Şirketin ortağı olan gerçek ve tüzel kişiler...443 b) Şirket ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek ve tüzel kişiler...443 c) Şirketin idaresi bakımından vasıtasız, vasıtalı bağlı bulunduğu gerçek ve tüzel kişiler...444 d) Şirketin murakabesi bakımından vasıtasız vasıtalı bağlı bulunduğu gerçek ve tüzel kişiler...446 e) Şirketin sermayesi bakımından vasıtasız veya vasıtalı olarak bağlı bulunduğu gerçek ve tüzel kişiler...446 f) Şirketin nüfuzu altında bulundurduğu gerçek ve tüzel kişiler...447 g) Şirketin yönetim kurulu başkan ve üyeleri, müdür ve yüksek memurlarına yapılan ücret 19

ödemeleri ve benzerlerinde durum...448 6 Örtülü kazanç dağıtım şekilleri...451 a) Alım satım imalat, inşaat muameleleri hizmet ilişkileri...452 b) Kiraya verme ve kiralama işlemleri...453 c) Ödünç para alıp verme işlemlerinde...454 d) Aylık, ikramiye, ücret ve benzeri ödemeler...458 aa) Yönetim kurulu mensupları ve yüksek memurlara yapılan ödemeler...458 bb) Yüksek memur durumunda olmayanlara ödenen ücretler ve benzerleri...461 7 Örtülü kazanç dağıtımında beyyine külfeti...461 8 Örtülü kazanç dağıtımının vergileme ile ilgili sonuçları...463 a) Örtülü kazanç dağıtımının tespiti halinde, sadece ilgili şirkette tarhiyat yapmakla mı yetinilir? Yoksa, dağıtımın muhatabına da gidilmek gerekir mi?...463 aa) Sadece ilgili şirkete yapılacak tarhiyatla yetinilmesi gerekeceği görüşü...463 bb) Dağıtımın muhatabında da tarhiyatın gerekli olduğu görüşü...464 b) Örtülü kazanç dağıtımında muhatabın tespiti...468 c) Örtülü kazanç dağıtımında vergilendirme dönemi, dağıtımın muhasebeleştirilmesi...472 d) Kurum kazancını etkilemeyen dağıtımlar...478 aa) Kurum açısından...478 bb) Dağıtımın muhatabı açısından...479 e) Katma değer vergisinin durumu...480 aa) Geneli ile durum...480 bb) Ödünç para verme, nemasız kaynak kullanma hallerinde...481 cc) Bankalardan alınan kredilerin aynen intikal ettirilmesi...485 20

9 Uygulamadaki sorun: Kurumlar arasındaki kaynak aktarmalarında, örtülü kazanç dağıtımı veya örtülü sermaye teşkili uygulamalarından birine muhatap olunma durumuna girilmesi...486 10 Ortaklarınca kurumlara yabancı para cinsinden verilen borçlar...487 a) Borç veren gerçek kişi ortak yönünden...487 b) Kurumun masraf kaydı bakımından durum...490 11 Örtülü kazanç dağıtımı ile ilgili bazı Danıştay Kararları...491 a) Örtülü kazanç dağıtımında muhatap...492 b) İkisi de tam mükellefiyete tabi kurumlar arası ilişkilerde, vergi ziyaı unsurunun her iki kurumun ödeyeceği verginin birlikte dikkate alınmak suretiyle değerlenmesi gerektiği yolundaki kararlar...493 c) Nemasız kaynak aktarımı...498 aa) Şirketler arası ilişkilerde...499 bb) Kurumla gerçek kişi ortakları arasındaki ilişkilerde...502 d) Örtülü kazanç dağıtımı uygulamasında genel olarak emsal kıyaslaması...507 e) Diğer Kararlar...511 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DAR MÜKELLEFİYETTE KAZANÇ TESPİTİ I TÜRKİYE DE TİCARİ VEYA ZİRAİ FAALİYETTE BULUNULMASI...514 A) KAZANÇ TESPİT USULÜ...514 B) TİCARİ VE ZİRAİ KAZANÇ DIŞINDAKİ GELİRLER...514 C) BİLANÇO ESASINDA KAZANÇ TESPİTİNDE 21

II GİDERLER...520 TÜRKİYE DE TİCARİ VEYA ZİRAİ FAALİYETTE BULUNULMAMASI...523 III YABANCI ULAŞTIRMA KURUMLARINDA MATRAH TESPİTİ...527 A) YABANCI KURUMLARCA YAPILAN ULAŞTIRMA İŞLERİNDE KAZANÇ...527 B) TÜRKİYE DE ELDE EDİLEN HASILAT...528 1 Kara ulaştırmalarında...528 2 Deniz ve hava ulaşımında...529 3 Türkiye dışındaki ulaştırmalar dolayısı ile, Türkiye de elde edilen komisyonlar ve ücretler...530 C) ORTALAMA EMSAL NİSPETİ...530 ÜÇÜNCÜ KISIM BEYAN ESASI KURUMLAR VERGİSİNİN TARHI B İ R İ NCİ BÖLÜM KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİ I TAM MÜKELLEFİYETTE KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİ...535 A) MAHİYETİ...535 B) BEYANNAMENİN VERİLME ZAMANI VE YERİ...537 1 Beyanname verilme zamanı...537 2 Beyanname verme zamanında özel haller...538 a) Sermaye şirketleri dışındaki kurumlarda, Maliye Bakanlığınca süre uzatımı...539 b) Mücbir sebep - zor durum...539 c) Defter ve belgelerin muhafaza altına alınmış olması...539 d) Tasfiyeye giren kurumlarda, tasfiyenin dört aylık beyanname süresinden önce tamamlanması.539 22

II C) BEYANNAMENİN VERİLECEĞİ YER...540 DAR MÜKELLEFİYETTE DURUM...540 III KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİNİN MUHTEVİYATI...541 I İ K İ NCİ BÖLÜM DAR MÜKELLEFİYETTE VERGİLEME REJİMİ KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİ VERİLECEK HALLER...544 A) ZORUNLU HALLER...544 B) İHTİYARİ OLARAK KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİ VERİLMESİ...545 C) DAR MÜKELLEFİYETTE KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİNİN VERİLME ZAMANI VE YERİ...545 1 Beyannamenin verilme zamanı...545 a) Genel esas...545 b) Terk halinde beyanname verme zamanı...546 2 Beyannamenin verileceği vergi dairesi...550 D) BEYANNAMENİN MUHTEVİYATI...550 II ÖZEL BEYAN ESASINDA VERGİLEME...550 A) MAHİYETİ...550 B) ÖZEL BEYAN ESASINDA VERGİLENECEK KAZANÇ UNSURLARI...551 C) BEYANNAMENİN VERİLME ZAMANI...554 D) ÖZEL BEYANDA VERGİ DAİRESİ VE BEYANNAMENİN MUHTEVİYATI...554 III DAR MÜKELLEFİYETTE KAYNAKTA VERGİ KESİNTİSİ SURETİYLE VERGİLEME KURUM STOPAJ BEYANNAMESİ...555 A) MAHİYETİ...555 B) VERGİ KESİNTİSİNE TABİ TUTULACAK 23

KAZANÇ VE İRATLAR...556 C) VERGİ KESİNTİSİ YAPACAK OLANLAR...563 D) VERGİ KESİNTİSİNİN ZAMANI...564 E) VERGİ KESİNTİSİNDE MATRAH...573 F) VERGİ KESİNTİ ORANLARI...574 1 Kanuni nispet...574 2 Bakanlar Kurulu nca tespit edilen oranlar...575 3 Alacak faizlerine uygulanacak kesinti oranı ile ilgili mükteza...576 4 Vergi anlaşmalarına göre durum...579 G) DAR MÜKELLEFİYETTE ŞUBE VE MERKEZ İLİŞKİLERİ BAKIMINDAN 24 ÜNCÜ MADDE UYGULAMASI...579 H) VERGİ KESİNTİSİNE TABİ KAZANÇ VE İRATLARDA BEYAN SERBESTİSİ...580 1 Mahiyeti ve nedeni...580 2 Tahvil ve mevduat faizleri, yatırım fon ve ortaklıklarından sağlanan kâr payları...582 3 Beyanda usul...583 a) Türkiye de ticari veya zirai faaliyet bulunması...584 b) Türkiye deki kazancın vergi kesintisine tabi tutulmuş kazanç ve irat unsurlarından ibaret olması...584 c) Türkiye de özel beyan konusu kazanç elde edilmiş olması hali...584 4 Beyan zamanı...587 5 Seçimlilik hakkının kullanılmasında bütünlük...588 6 Birden fazla hesap dönemi itibariyle durum...588 7 Geçmiş yıl zararları...589 İ) KURUM STOPAJ BEYANNAMESİNİN VERİLME ZAMANI VE YERİ...590 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 24

I KURUMLAR VERGİSİNİN ORANI VE TARHI KURUMLAR VERGİSİNİN ORANI...592 II GEÇİCİ VERGİ...593 A) MAHİYETİ...593 B) KAPSAM...594 1 Genel olarak...594 2 Özel durumlar...595 a) Yıllara yaygın inşaat onarım işi yapanlar...595 b) Kurumlar vergisinden muaf kooperatifler...595 c) Tasfiyeye giren kurumlar...596 d) Devir halinde geçici vergi...596 e) Dar mükellefiyette durum...597 C) GEÇİCİ VERGİ TUTARININ HESABI...598 1 Matrah tespiti...598 2 Geçici vergi oranı...599 a) 4842 sayılı Kanun öncesi oranlar...599 b) 4842 sayılı Kanunla tespit edilen oran...599 D) GEÇİCİ VERGİNİN TAHAKKUKU VE ÖDENMESİ.600 E) GEÇİCİ VERGİNİN MAHSUBU...601 F) DİĞER HUSUSLAR...601 III VERGİNİN TARHI...601 A) TARH İŞLEMİ...601 B) TARHİYATIN MUHATABI...602 1 Genel olarak...602 2 İktisadi kamu müesseseleri dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler...602 3 Dar mükellefiyette tarhiyatın muhatabı...602 IV VERGİLENDİRME DÖNEMİ VE TARH ZAMANI...604 25

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KURUMLARCA YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİ I MAHİYETİ... 605 A) 1999 ÖNCESİ DÜZENLEME...605 B) 4842 SAYILI KANUNLA YAPILAN DÜZENLEME VE BUGÜNKÜ DURUM...611 II VERGİ KESİNTİSİNDE ESASLAR...612 A) GENEL ESASLAR...612 1 Kâr dağıtımının muhatabı itibariyle durum...612 a) Başlıca hususlar...612 b) Kâr payı muhatabının statüsünün tespiti...614 2 Geçmiş dönem kazançları bakımından geçici 62 nci maddede yapılan düzenleme...615 3 Stopaj suretiyle alınan verginin mahsup edilme veya nihai vergi olma durumu...617 a) Tam mükellefiyette...617 b) Dar mükellefiyete tabi olanlar...617 c) 1999-2002 yılları istisna kurum kazançları...618 B) VERGİ KESİNTİSİ YAPACAK KURUMLAR...618 C) BAZI KAZANÇ UNSURLARI VE FONLARIN STOPAJ DURUMU...618 1 Kazancın sermayeye eklenmesi...619 2 İştirak kazançlarında stopaj...620 3 Diğer kazanç unsurları...621 III KURUMLARCA YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİNDE MATRAH VE ORAN...628 A) MATRAH...628 1 Tam mükellefiyete...628 a) Genel olarak...628 b) Geçici 28 inci madde uygulamasında...629 2 Dar mükellefiyete tabi kurumlarca yapılacak stopajda...629 26

B) VERGİ KESİNTİSİNDE ORAN...630 1 Genel olarak...630 2 Yatırım fon ve ortaklıkları tarafından yapılacak vergi kesintisi...631 3 Diğer oranlar...632 a) KVK geçici 28 inci madde kapsamındaki stopajda oran...632 b) 4842 sayılı Kanun öncesi başvuru üzerine düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında uygulanan yatırım indirimi konusu kazançlarda stopaj oranı...632 c) Vergi anlaşmalarına göre uygulanacak oran...632 IV DİĞER HUSUSLAR...633 A) VERGİ KESİNTİSİNİN ZAMANI VE BEYAN...633 1 Kazanç dağıtımına bağlı vergi kesintisi...633 2 Dar mükellefiyette...633 3 Gelir Vergisi Kanununun geçici 61 inci maddesi kapsamında yapılacak vergi kesintisi...634 4 Yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarında durum...634 B) KÂR DAĞITIMI TABLOSU VE ÖRNEKLİ AÇIKLAMA...635 1 Kâr dağıtım tablosu...635 2 Örnekle açıklama...636 DÖRDÜNCÜ KISIM TASFİYE, BİRLEŞME, DEVİR, BÖLÜNME VE HİSSE DEĞİŞİMİ B İ R İ NCİ BÖLÜM TASFİYE I TASFİYENİN MAHİYETİ...643 A) TANIM...643 27

B) TASFİYE HANGİ KURUMLARDA UYGULANIR...645 1 Tam mükellefiyette...645 2 Dar mükellefiyette durum...649 II TASFİYE HALİNDE VERGİLENDİRME...651 28 A) TASFİYE DÖNEMİ ESASI...651 B) TASFİYENİN BAŞLANGICI VE SONU...652 1 Tasfiyenin başlangıcı...652 2 Tasfiyenin sonuçlanması...652 C) TASFİYE KÂRI...653 1 Servet değerinin mahiyeti...653 2 Tasfiye dönemi başındaki servet değeri...654 a) Temettü ve kazanç vergilerine göre, vergiden istisna edilerek ayrılmış ihtiyat akçeleriyle bankaların zarar karşılıkları...654 b) Vergi kanunlarına göre ayrılan her türlü amortisman karşılık ve sigorta şirketlerinin teknik ihtiyatları...655 c) Hissedar veya sahip olmayanlara dağıtılacak kazanç kısmı...655 d) Diğer unsurlar...655 aa) Geçmiş yıl kârları...655 bb) Yeniden değerleme fonları ve benzerleri...657 3 Tasfiye dönemi sonundaki servet değeri...659 4 Birden fazla tasfiye dönemi bulunması...660 5 Tasfiye kârının hesaplanması...660 a) Tasfiye dönemi içinde hissedar veya sahiplere yapılan ödemeler...660 b) Hissedar veya sahiplerce yapılan ödemeler...661 c) Vergiden müstesna kazanç unsurları...661 6 Tasfiye kârının hesabında giderler...662 7 Sermaye hisselerine mahsuben ortaklara aynen dağıtılan, satılan, devredilen veya

kurum sahibine iade olunan değerler...662 8 Birden fazla yıl süren tasfiyelerde, önceki dönem sonuçlarının ıslahı...663 D) TASFİYE BEYANNAMESİ...665 III TASFİYE MEMURLARININ SORUMLULUĞU VE TASFİYE MUAMELELERİNİN İNCELENMESİ...666 A) TASFİYE MEMURLARININ SORUMLULUĞU...666 1 Ticaret Kanununa göre...667 2 Vergi kanunlarına göre tasfiye memurlarının sorumluluğu...668 a) Vergi Usul Kanununa göre...668 b) Kurumlar Vergisi Kanununda öngörülen sorumluluk...670 c) Vergi Usul Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunundaki sorumluluk hükümlerinin özellik ve farklılıkları...671 3 Tasfiye memurlarının rücu hakkı...676 4 Ortakların sorumluluğu...677 B) TASFİYE MUAMELELERİNİN İNCELENMESİ...679 IV TASFİYE HALİNDE ZAMANAŞIMI...683 A) TARH ZAMANAŞIMI...683 B) TAHSİLAT ZAMANAŞIMI...684 C) TASFİYE ÖNCESİ DÖNEM ZARARLARININ İNDİRİLMESİ...684 İ K İ NCİ BÖLÜM BİRLEŞME VE DEVİR I BİRLEŞME...688 A) TANIM...688 1 Mal varlığı bütünüyle devredilmelidir...688 2 Karşı edimi yeni kurumun payları teşkil etmelidir...688 3 Mal varlığını devreden kurum birleşme ile infisah etmelidir...689 29

B) BİRLEŞME TÜRLERİ...689 C) KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNA GÖRE BİRLEŞME...690 D) BİRLEŞME HALİNDE VERGİLEME...690 1 Birleşme dönemi...690 2 Birleşme kârı...692 3 Birleşme ile ilgili sorunlar...695 a) Değiştirme biriminin tespiti...695 b) Birleşilen kurumun durumu...697 c) Birleşen şirketin, birleşilen şirket sermaye payına sahip olması...699 d) Birleşilen kurumun, birleşen kurumda iştirakinin bulunması...702 e) Devir alınan şirket varlığının net cari değerinin, sahip olunan iştirakin değerinden daha az olması...706 f) Birleşme kârı üzerinden ödenecek vergilerin durumu...709 g) Birleşmede ortaklar bakımından durum...712 aa) Ortaklarca, menkul sermaye irâdı elde edildiği görüşü...712 bb) Hisse senetlerinin trampa edilmiş olduğu görüşü...712 4 Muhasebe kayıtları...713 5 Birleşme kârının beyanı...717 6 Birleşilen kurumun sorumluluğu...717 a) Birleşme kârının beyanı...717 b) Birleşme öncesi dönemlere ait beyannameler...717 c) Tahakkuk etmiş vergilerin ödenmesi, itirazlı tarhiyat için karşılık ayrılması...718 d) Birleşme muamelesinin incelenmesi...719 e) Birleşmenin gerçekleşmesinden önce yerine getirilmiş olması gereken vergileme ödevleri...719 30

II DEVİR...720 A) MAHİYETİ...720 B) DEVİR İN ŞARTLARI...721 1 Birleşen ve birleşilen kurumun kanuni veya iş merkezinin Türkiye de bulunması...721 2 Birleşen kurumun devir tarihindeki bilanço değerlerinin birleşilen kurum tarafından kül halinde devir alınması...722 C) DEVİR ALINAN KURUM ORTAK VEYA SAHİPLERİNE VERİLECEK PAYIN TESPİTİ...723 1 Gelişmenin seyri...723 2 Her iki kurum bilançosunun konsolide edilmesi...724 a) 4108 sayılı Kanun öncesi...725 b) 4108 sayılı Kanun sonrası...726 3 Devir alan veya devir alınan kurumda iştirâkinin bulunması...727 a) 67 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği...727 b) Devir alınan kurumdaki iştirâkle ilgili değerleme özellikleri...727 aa) İştirâkin nominal bedelle edinilmiş olması...728 bb) İştirâkin nominalin üzerinde bedelle edinilmiş olması...729 4 Değiştirme biriminin cari değerlere göre tespitinde durum...731 D) BİLANÇOLARIN KONSOLİDE EDİLMESİNDE NOMİNAL SERMAYENİN DURUMU...732 E) DEVİRLE İLGİLİ DİĞER HUSUSLAR...737 1 Devir giderleri...737 2 Zarar mahsubu...737 a) 4684 sayılı Kanun düzenlemesi...737 b) Geçiş dönemi...739 3 Devir alan ve devir alınan kurum bütünlüğü 31

içerisinde yapılan değerlemeler...740 a) Geçici vergi...740 b) Gayrimenkul ve iştirak satışında iki tam yıllık süre hesabı...741 c) Amortisman ve yeniden değerleme uygulaması...741 d) 4369 sayılı Kanun öncesi finansman fonu uygulaması...742 e) Yenileme fonu...743 4 Katma değer vergisi istisnası...744 5 Damga vergisi istisnası...744 F) ŞEKİL DEĞİŞTİRME...744 G) DEVİR HALİNDE VERGİLEME YAPMAMAK İÇİN UYULMASI GEREKEN DİĞER ŞARTLAR...746 1 Devir beyannamesi, devir bilançosu...746 2 Taahhütname...747 3 Devir beyannamesi ile ilgili 15 günlük sürenin başlangıcı...748 4 Şartlara uymama halinde durum...748 H) DEVİR ALINAN KURUMDA DEVİR ÖNCESİ KAZANCIN VERGİLENDİRİLMESİ...749 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BÖLÜNME VE HİSSE DEĞİŞİMİ I BÖLÜNME...751 A) TAM BÖLÜNME...752 1 Kanun hükmü...752 2 Uygulama ile ilgili hususlar...755 a) Ticaret Kanunu bağlantısı itibariyle durum...755 b) Tam bölünmede, dar ve teknik anlamda işletme bütünlüğü aranacak mıdır?...756 32

II c) Bölünmede, bilanço hesaplarının durumu...757 d) Borçların durumu...758 e) Değiştirme birimlerinin tespiti...759 f) Hissedarlara yapılacak dağıtımda durum...761 B) KISMİ BÖLÜNME...762 1 Kanun hükmü...762 2 Başlıca özellikler...763 C) ŞEKLİ ŞARTLAR...766 1 Tam bölünmede şekli şartlar...766 2 Kısmi bölünmedeki şartlar...767 D) DİĞER HUSUSLAR...767 HİSSE SENEDİ DEĞİŞİMİ...768 BEŞİNCİ KISIM VERGİNİN ÖDENMESİ VE MAHSUPLAR I KURUMLAR VERGİSİNDE ÖDEME...773 A) TAM MÜKELLEFİYETTE VERGİNİN ÖDENMESİ.774 1 Genel olarak...774 2 Özellik taşıyan durumlar...774 a) Tasfiye ve birleşme halinde ödeme...774 aa) Tasfiye halinde...774 bb) Birleşme halinde...775 b) Tasfiye, birleşme ve devir öncesi kıst dönem kazancı ile ilgili verginin ödenmesi...775 c) Tasfiye ve birleşme öncesi dönemler vergisinin ödenmesi tasfiye ve birleşme beyannamesinin verilmesi süresinden sonraya bırakılamaz...776 B) DAR MÜKELLEFİYETTE...777 1 Kurumlar Vergisi Beyannamesine göre tarh edilen vergiler...777 33

a) Genel olarak...777 b) Terk halinde...777 2 Özel beyan esasında vergilemede...777 3 Kaynakta kesinti suretiyle yapılan vergilemede ödeme...777 II KURUMLARCA YAPILACAK STOPAJDA ÖDEME...778 A) TAM MÜKELLEFİYETTE...778 B) DAR MÜKELLEFİYETE TABİ KURUMLARCA YAPILACAK STOPAJDA ÖDEME...779 III VERGİ TECİLİ...779 IV MAHSUPLAR...779 A) GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ KANUNLARINA GÖRE KESİLEN VERGİLERİN MAHSUBU...779 1 Genel esas...779 2 47 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde kurumlar vergisini aşan mahsup fazlasının stopaj vergisinden mahsup edileceği kabul edilmiştir...780 3 Vergi anlaşmalarına göre durum...781 B) YABANCI MEMLEKETLERDE ÖDENEN VERGİLERİN MAHSUBU...781 C) GEÇİCİ VERGİ İLE İLGİLİ MAHSUP...782 1 Kesinti suretiyle alınan verginin geçici vergiden mahsubu...782 2 Geçici verginin yıllık beyan üzerinden hesaplanan vergiden mahsubu...783 3 Yıllık beyannamede geçici vergi ve kesinti suretiyle alınan verginin mahsubunda öncelik sırası...783 D) GVK NUN GEÇİCİ 62 NCI MADDESİNDE ÖNGÖRÜLEN MAHSUP...783 34 GEÇİCİ 24, GEÇİCİ 28 VE GEÇİCİ 29 UNCU MADDE DÜZENLEMELERİ

4842 SAYILI KANUN ÖNCESİ YATIRIM İNDİRİMİ HÜKÜMLERİ...787 A) YATIRIM İNDİRİMİNİN MAHİYETİ...788 B) YATIRIM İNDİRİMİNİN KAPSAMI...788 C) KANUNİ DÜZENLEME VE YATIRIM İNDİRİMİNDEN YARARLANACAK OLANLAR...788 D) YATIRIM İNDİRİMİNDEN YARARLANMADA DEFTER DÜZENİ VE PLAN HEDEFLERİNE UYGUNLUK...789 1 Kazancın bilanço esasında tespiti...789 2 Yatırımın plan hedeflerine uygunluğu...790 E) YATIRIMIN PARASAL BÜYÜKLÜĞÜ...791 1 Teşvik belgesine istinaden yapılacak yatırımlar...791 2 Teşvik belgesiz yatırımlarda asgari ve azami tutarlar...792 F) YATIRIMIN TEŞVİK BELGESİNE BAĞLANMASI...792 1 Teşvik belgesi için başvuru...792 2 Başvuru zamanı...792 a) Kanun hükmü...792 b) Teşvik tebliğlerine göre...793 3 Başvuru ve Belge alınması arasında geçecek süre...793 a) 4369 sayılı Kanun öncesinde...793 b) 4369 sayılı Kanun düzenlemesi...794 4 Başvurunun şekli...794 5 Teşvik belgesi alındıktan sonra Maliye Bakan lığı na bilgi verme zorunluluğu kaldırılmıştır...794 6 Teşvik belgesiz yatırım indirimi...795 G) YATIRIMIN FİNANSMANI...796 H) YATIRIMIN SÜRESİ...798 35

İ) YATIRIM TEŞVİK BELGESİNDE YER ALAN ÖZEL ŞARTLAR...798 J) İNDİRİMDEN YARARLANACAK YATIRIM TUTARININ TESPİTİ...799 1 Gelir Vergisi Kanunu hükmü...799 a) Yatırım indirimine konu edilecek mallar, makina tesisat araç ve benzeri aktif değerler olacaktır...800 b) Maddi kıymet amortismana tabi olacaktır...800 c) Aktif kıymetin yeni olması...800 2 Yatırım unsurları itibariyle indirim durumu...801 a) Binalar...801 b) Makinalar...801 c) Tesisat...802 d) Araçlar ve benzerleri...803 3 İndirim konusu olmayacağı kanun hükmü ne bağlanmış harcamalar...805 4 Diğer hususlar...805 a) İnşa ve imal giderleri...805 b) Kredi faizleri ve kur farkları...806 c) İlk tesis ve taazzuv giderleri...809 d) Montaj ve taşıma giderleri...809 e) Tecrübe imalatı giderleri...809 K) YATIRIM İNDİRİMİNİN ORANI...810 1 Gelir Vergisi Kanununun Ek 3 üncü madde hükmü...810 a) Geçmiş dönemler...810 b) 4369 sayılı Kanun değişikliği ve 1.1.1999 tarihinden sonra teşvik belgesine bağlanan yatırımlarda oran...812 2 1380 sayılı Su Ürünleri Kanununun 17 nci madde hükmü...813 L) YATIRIM İNDİRİMİNİN BAŞLANGICI, MİKTARI VE UYGULAMA SÜRESİ...814 1 1.1.1999 tarihinden önce teşvik belgesine 36

bağlanmış yatırımlarda harcama esası...814 a) İndirimin harcamanın yapıldığı takvim yılından itibaren uygulanması...814 b) Akreditif açılması...814 c) Harcama esası - kur farkları ve kredi faizleri...815 2 4369 sayılı Kanun düzenlemesi...815 a) İndirim, teşvik belgesinin alındığı tarihte beyanname verme süresi geçmemiş hesap döneminden başlayacaktır...815 b) Gerçekleşen harcamaya göre durum...816 aa) Teşvik belgesinin önceki dönem beyanname verme süresinden sonra alınması...816 bb) Harcama tutarının öngörülenden fazla gerçekleşmesi...816 cc) Harcamanın gerçekleşen tutarı ile öngörülenin %10 unu geçen oranda düşük olması...817 3 Yararlanılacak indirim miktarının hesabı...819 4 İndirim süresi...819 a) Birden fazla yatırım bulunması...819 b) Kazanç bulunduğu halde indirimin uygulanmamış olması...819 c) Diğer indirim ve istisnaların bulunması...820 M) FİNANSAL KİRALAMADA YATIRIM İNDİRİMİ...820 N) VİZELER...822 1 Süre uzatımı...822 2 Yatırım tutarında değişiklik...823 3 Yatırım yeri ve yatırım konusu değişikliği...823 4 Tamamlama vizesi...824 5 Devir, temlik, satış ve ihraç...824 6 Özkaynak - kredi oranında değişiklik...824 7 Diğer hususlar...825 O) YATIRIM İNDİRİMİNDE ENDEKSLEME...825 1 4369 sayılı Kanun öncesinde durum...825 37

2 4369 sayılı Kanuna göre durum...826 P) GEÇİŞ DÖNEMİ...827 1 4369 sayılı Kanun öncesindeki değişiklikler bakımından...827 2 4369 sayılı Kanunun geçiş dönemi hükümleri...828 R) YATIRIM İNDİRİMİNE MEVZU AKTİF DEĞERLERİN SATIŞ VEYA DEVRİ...828 1 Yatırımın tamamlanmasından sonra satış veya devir hali...828 a) Satan veya devreden yönünden...828 b) Satın veya devir alan yönünden...829 2 Yatırımın tamamlanmadan önce satış veya devri...830 a) Satan veya devreden yönünden...830 b) Satın veya devir alan yönünden...830 3 Özel durumlar...831 a) İşletmenin devir veya satışı şirketlerin nev i değiştirmesi...831 b) Kurumlar arası birleşme ve devir, ferdi işlet melerin ve şahıs şirketlerinin devir ve nevi değiştirmesi ile ilgili 187 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği açıklaması...831 c) Ölüm hali ile ilgili 187 no.lu Tebliğ açıklaması...832 d) Adi ortaklıklar, kollektif ve adi komandit şirketlerde ortak değişikliği...832 4 Şartların ihlali ve yatırıma mevzu aktif değerlerin parça parça satılması...832 5 Zamanaşımı...835 S) DİĞER HUSUSLAR...836 1 Zarar mahsubu ve yatırım indirimi uygulamasında öncelik sırası...836 2 Yatırım indirimi konusu kazançta vergi kesintisi...837 38

a) 4842 sayılı Kanun öncesinde stopaj mükellefiyeti...837 b) Gelir Vergisi Kanununun geçici 61 inci madde hükmü...838 3 Yatırım indiriminden yararlanmada şekli şart: Yeminli mali müşavirlerce tasdik...838 GEÇİCİ 24, GEÇİCİ 28 VE GEÇİCİ 29 UNCU MADDE DÜZENLEMELERİ YURT DIŞINDA YAPILAN İNŞAAT ONARIM VE MONTAJ İŞLERİ İLE TEKNİK HİZMETLERDEN SAĞLANAN KAZANÇLARLA İLGİLİ GEÇİCİ DÜZENLEME...841 A) İSTİSNADA ŞART...842 1 Türkiye de genel netice hesaplarına intikal ettirilme...842 2 Hasılatın % 15 inin döviz olarak getirilmesi...843 a) Hasılatın % 15 i getirilen tüm dövizler itibariyle aranmak gerekir...843 b) Hasılatın %15 i oranı yıllık bazda mı aranacaktır?...844 c) Birden fazla iş bulunması...845 B) İSTİSNANIN KAPSAMI...845 C) TEVSİK...845 D) YURT DIŞI FAALİYETTEN ZARAR DOĞMASI...846 E) GENEL REJİME GÖRE VERGİLEME...849 İŞTİRAK VE GAYRİMENKUL SATIŞI, ÜRETİM VE TURİZM TESİSLERİ VE BU TESİSLERE İLİŞKİN GAYRİ MENKULLERİN AYNİ SERMAYE OLARAK KONMASINDAN DOĞAN KAZANÇ İSTİSNASI İLE İLGİLİ DÜZENLEME...851 A) İŞTİRAK SATIŞINDAN DOĞAN KAZANÇLAR...852 1 İştirâk hisseleri deyimi...852 39

2 İki tam yıl aktifte kayıtlı olma şartı...853 3 Menkul kıymet alım satımı ile devamlı olarak uğraşanlar...854 B) GAYRİMENKUL SATIŞINDAN DOĞAN KAZANÇLAR...854 1 Gayrimenkul deyimi...855 2 İki tam yıl aktifte kalmış olma şartı...855 3 Devamlı olarak gayrimenkul alım satımı ile uğraşanlar...856 C) İŞTİRÂK VE GAYRİMENKUL SATIŞ KAZANCI İSTİSNASI İLE İLGİLİ MÜŞTEREK HUSUSLAR...856 1 İştirâk hissesi ve gayrimenkulun satış dışında elden çıkarılması...856 2 Satış karşılığının nakden alınması...857 3 Sermayeye eklenecek satış kazancının tespiti...858 4 Sermayeye eklemede uyulacak hususlar...858 a) Peşin satışlarda...858 b) Vadeli satışlarda...858 aa )Genel olarak...858 bb) Kur farklarının durumu...859 cc) Vadeli satış bedeli karşılığı alacağın temliki...861 5 Sermaye artırımının gerçekleştirilmesi...861 6 Sermayeye eklenen kazançlar işletmeden çekilemez...863 7 Kooperatiflerde durum...863 D) ÜRETİM VE TURİZM TESİSLERİ VE BU TESİSLERE İLİŞKİN GAYRİMENKULLERİN SERMAYE ŞİRKETLERİNE AYNİ SERMAYE OLARAK KONMASINDAN DOĞAN KAZANÇLAR..864 1 Teşvik belgeli yatırım yapmak üzere kurulacak sermaye şirketine ayni sermaye konması...864 40

2 Yabancı ortaklı anonim şirkete ayni sermaye konması...865 3 Müşterek hükümler...865 a) Üretim tesisinin tanımı...865 b) Turizm tesisinin tanımı...866 c) Diğer hususlar...866 E) İSTİSNANIN KAPSAMI...867 1 Kanun hükmü...867 2 Stopajın dağıtım şartına bağlı olması...867 3 Sermaye artışından pay alacak kurumlardaki durum...868 a) 1.1.1999 öncesinde geçici 23/a madde hükmüne göre durum...868 b) Geçici 28 inci madde düzenlemesi...868 F) TAPU HARCI, KATMA DEĞER VERGİSİ VE BSMV İSTİSNASI...869 EMİSYON PRİMLERİ İLE İLGİLİ İSTİSNA...871 BANKALAR ARASI DEVİR VE BİRLEŞME İLE İLGİLİ DÜZENLEME...873 41