TÜRKİYE DE ATIK MADENİ YAĞ İZLEME SİSTEMİ ATIK YÖNETİMİ SEMPOZYUMU Dr. H. Jülide KÖROĞLU 19 Nisan 2011, Antalya
Sunum içeriği ü Proje Tanıtımı ü Proje Kapsamında Yapılan Çalışmalar ü Sonuç ve Öneriler
Proje tanıtımı Müşteri Kurum : T. C. Çevre ve Orman Bakanlığı Proje Tipi : TARAL 1007 Destekleyici : TÜBİTAK Başkanlığı Yürütücü Kurum : TÜBİTAK MAM Kimya Enstitüsü Süresi : 3 yıl (15/03/2011)
Projenin amacı ü Ülkemizde yılda yaklaşık 250.000 ton civarında oluşan atık madeni yağlar için sürdürülebilir bir yöntem izlenmesi, ü Atık madeni yağların toplama ve kullanım kapasitesinin sağlıklı çevre, ekonomik ve sosyal yararlar temel alınarak artırılması, ü Madeni yağların kullanımı sonrasında oluşacak atık miktarlarının belirlenmesi için model oluşturulması böylece yıllık öngörülerin yapılması ve sektörün kontrol altına alınarak izlenmesinin sağlanması, ü Mevcut atık yağ geri kazanım tesislerinin teknik ve ekonomik çerçevede değerlendirilmesi ve uygun geri kazanım teknolojilerin belirlenmesi, ü Çalışma alanına özel veri tabanı destekli bilgisayar programı ile etkin bir kontrol, denetim ve izleme sistemi oluşturulması,
Projenin amacı ü Çevre dostu gelişmelere uygun olarak atık yağların çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesi, ü Çevre ve insan sağlığına zarar vermeden geçici depolanması, taşınması ve bertaraf edilmesi için atık yağların yönetiminde gerekli teknik ve idari standartların hazırlanması, ü Geçici depolama alanları ve geri kazanım tesislerinin kurulması ve bu tesislerin çevreyle uyumlu yönetiminde prensip, politika ve programların belirlenmesi için etkin bir kontrol ve izleme sistemi oluşturulması, ü Atık yağların akaryakıt kaçakçılığında kullanılmasının engellenmesi, kaynak ve vergi kaybının önlenmesi, ü Atık yağların değerlendirilmesi ve sürdürülebilir atık yönetimi oluşturulması konusunda işbirliği olanaklarının geliştirilmesi,
Projenin amacı ü Veri tabanı destekli bilgisayar programının yaygın olarak kullanımı ile projeden elde edilecek bilgi birikiminin yüksek katma değer sağlayacak şekilde kullanılmasının sağlanması, ü Proje çıktıları ile birlikte madeni yağ konusunda tüm güncel bilgileri içeren web sayfasının oluşturulması, İş Sağlığı ve Güvenliği ü İşçi sağlığı ve iş güvenliği bilincinin oluşturması ve uygulanması.
İş paketleri ü Madeni Yağ Sektörü Durum Analizi (1) ü Kullanım Alanlarına Göre Atık Yağ Kategorilerinin Belirlenmesi (2) ü Atık Yağ Geri Kazanımı ile Ek Yakıt Tesisleri Proses Yeterliliği ve Teknik Değerlendirme (3) ü Altyapı İhtiyaçlarının Belirlenmesi, Eğitim Verilmesi, Veri Temini (4) ü Veri Tabanlı Destekli İletişim, İzleme ve Kontrol Sisteminin Oluşturulması (5) ü Raporlama (6)
Dünya da durum 100 90 80 Toplanan Atık Yağ Yüzdesi 70 60 50 40 30 20 %74 10 0
Türkiye de durum Toplanan Atık Yağ Yüzdesi 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 %17
1. iş paketi Türkiye yağlama yağları üretim/ithalat/ihracat ve tüketim miktarları (Ton/yıl) 2007 2008 2009 2010 Gerçekleşen baz yağ ithalatı 466.211 438.263 605.766 920.000 Gerçekleşen madeni yağ ithalatı 42.596 70.091 61.942 90.000 Gerçekleşen katkı ve müstahzar ithalatı 46.220 79.848 67.471 59.000 Rafineri baz yağ satışı 308.000 252.000 244.000 316.426 Piyasaya arz (A) 863.027 840.203 979.179 1.385.426 Gerçekleşen baz yağ ihracatı 242 30.504 13.571 1.366 Gerçekleşen madeni yağ ihracatı 133.928 113.571 116.633 143.388 Gerçekleşen katkı ve müstahzar ihracatı 9.733 15.257 20.251 10.958 Madeni yağ yurt içi satış 388.000 386.000 362.000 416.000 Toplam talep (B) 531.903 545.332 513.455 571.662 Fark (A-B) 331.124 294.871 465.724 813.764
1. iş paketi İş paketi kapsamında yapılan yazışmalar
1. iş paketi Bazı Avrupa Ülkelerinde 2005 yılında kullanılan madeni yağ miktarları ve ülke nüfusları (Lub 2006 Europa) Ülke Yağ miktar Nüfus Kişi başına düşen yağ (ton) (kişi) kullanım miktarı (kg yağ/kişi) Almanya 1.005.000 82.464.000 12 İtalya 655.000 58.530.000 11 Fransa 790.000 62.702.000 13 İngiltere 828.000 60.218.000 14 İspanya 516.000 43.398.000 12 Türkiye* 1.385.426 76.500.000 18 * 2010
1. iş paketi Toplanan atık motor yağının kaynağına göre dağılımı (PETDER, 2010) Sektör 2009 Toplam (kg) 2010 Toplam (kg) Fark (kg) Askeri kurumlar 888.776 204.604-684.172 Belediyeler 504.667 756.014 251.347 İnşaat ve madencilik 366.324 613.393 247.069 Kamu kuruluşları 985.139 935.158-49.981 Diğer 114.949 126.657 11.708 Nakliye firmaları 83.000 122.575 39.575 Akaryakıt istasyonu 85.540 90.845 5.305 Yıkama yağlama 25.094 27.120 2.026 Endüstri araç parkı 946.057 1.112.746 166.689 Araç servisleri 5.917.379 5.972.449 55.070 Yağ üretim tesisleri 300.275 285.629-14.646 Genel toplam 10.217.200 10.247.190 29.990
1. iş paketi (model)
1. iş paketi (model) Saha çalışmaları
1. iş paketi (model/otomobiller) Türkiye deki Model çalışması Otomobillerden çıkan Model yılları otomobil sayıları kapsamında atık madeni yağ oranları (%) alınan numune sayısı (%) 1982-1990 14.29 23 69 1991-1995 23.67 38 70 1996-2000 25.2 40 82 2001-2005 22.49 36 80 2006-2008 14.35 23 74 Toplam 100 160 76
1. iş paketi (model/otobüsler) Türkiye deki otobüs Model çalışması Otobüslerden çıkan atık Model yılları sayıları (%) kapsamında alınan numune madeni yağ oranları (%) sayısı 1982-1990 16.12 4 90 1991-2000 38.22 8 90 2001-2008 45.66 10 79 Toplam 100 22 83
1. iş paketi (model/traktörler) Model çalışması Traktörlerden çıkan Model yılları Türkiye deki traktör kapsamında alınan atık madeni yağ sayıları (%) numune sayısı oranları (%) 1982-1990 33.13 8 80 1991-2000 43.2 10 73 2001-2008 23.67 5 74 Toplam 100 23 76
1.iş paketi (model/endüstriyel yağlar) Yağ kullanım alanları Atık madeni yağ oranları* (%) Şanzıman ve diferansiyel yağları 95-100 Hidrolik sistem 90 Türbin-kompresör 80-95 Kızak 0 Açık ve kapalı dişli 83-100 Metal işlem 50-60 Tekstil yağı 0 Isıl işlem 60 Trafo ve izolasyon 95-100 * İlgililerle yapılan karşılıklı görüşmeler sonucunda elde edilen sonuçlar
1. iş paketi (model/genel) * AÜF: Atık Üretim Faktörü Tüketim (ton) % AÜF (saha) Miktar (ton, saha) % AÜF (literatür) Miktar (ton, literatür) Motor yağları 177.036 76-83 134.547-146.939 65 115.073 Şanzıman ve diferansiyel yağları 23.494 95-100 22.320 23.494 74 17.385 Diğer taşıt yağları (antifriz, fren mayi, enjektör ayar mayi,...) 20.534 0 0 Hidrolik sistem 37.442 90 33.697 Türbin-kompresör 5.030 80-95 4.024 4.778 Kızak 1.151 0 0 Açık ve kapalı dişli 4.472 83-100 3.711 4.472 Metal işlem 6.337 50-60 3.168 3.802 Tekstil yağı 3.013 0 0 Isıl işlem 8.234 60 4940 Isı transfer 5.504 * 0 Trafo ve izolasyon 11.727 95-100 11.140 11.727 Kalıp 2.441 - - Temizleyici veya koruyucu 100.301 0 0 Diğer endüstriyel yağlar 30.317 0 0 66 172.748 Toplam 437.033 221.607 305.206
1. iş paketi (model/genel) Türkiye de atık madeni yağ miktarları Türkiye deki toplam madeni yağ tüketimi (ton) : 437.033 Model çalışması sonucu Türkiye de oluşan atık yağ miktarı (ton): 221.607 Atık Madeni Yağ Miktarı Toplam Madeni Yağ Miktarı = ~ %50
1. iş paketi (sonuçlar) ü Türkiye de oluşan atık madeni yağ miktarlarının tespit edilebilmesi için model çalışması yapılmış olup model için gerekli olan veriler saha çalışmaları sonucunda elde edilmiştir. ü Model çalışması sonucunda Türkiye deki motor yağlarının %76-83 oranında geri kazanılabilir durumda olduğu belirlenmiştir. ü Saha çalışmasına verilerine dayalı bir model ilk defa ülkemizde gerçekleştirilmiştir. ü Türkiye deki toplam madeni yağların %50 sinin geri kazanılabilir olduğu belirlenmiştir. ü Kamu ve Özel Sektör kuruluşlarında atık yağ oluşumu ile ilgili verilerin sağlıklı ve düzgün tutulmadığı görülmüştür.
1. iş paketi (sonuçlar) ü Ülkemizde atık madeni yağların insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri konusunda yeterli bilgi sahibi olunmadığı gözlenmiştir. ü Atık yağların toplanması, depolanması, taşınması ve bertarafı konularında doğru ve yeterli bilinçlendirme çalışma yapılmadığı gözlenmiştir. ü Atık yağların uygun olmayan şekillerde atıldığı, depolandığı ve yakıldığı görülmüştür. ü Sorunların çözümü için konu ile ilgili tüm tarafların ve halkın bilinçlendirilmesi konusunda ciddi çalışmalar ile beraber etkin bir kontrol ve denetim yapılması gerekmektedir.
2. iş paketi (amaç) İş paketi kapsamında: Kullanım alanlarına göre oluşan atık yağların fiziksel ve kimyasal özelliklerinin tespit edilmesi ile kategori genellemesi yapılarak, kaynak ve zaman kaybının engellemesi ve Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği nin etkin uygulanması amaçlanmıştır. ü Madeni atık yağlar bir çok sektörden kaynaklandığından dolayı sektörel bazlı tanımlama yapmak yerine madeni yağların kullanım alanlarına göre atık oluşma durumları incelenmiştir. ü Bu kapsamda madeni yağ kullanım alanları 14 sınıfa ayrılmıştır.
2. iş paketi Taşıt ve sanayi atık yağları 8 Kızak 9 Dişli 10 Isı İletim 11 Metal İşlem 12 Tekstil 13 Koruyucu 14 Kalıp 2 Dizel Motorlar 1 Benzinli Motorlar 3 Şanzıman ve Diferansiyel 4 Trafo 5 Gres 6 Hidrolik 7 Türbin ve Kompresör
2. iş paketi (kategori çalışmaları) Atık yağların kategori belirleme çalışmaları 1. Aşama üç aşamalı olarak yapılmıştır ü Geçmiş yıllarda TÜBİTAK MAM Çevre Enstitüsü Laboratuvarlarında yapılmış olan kategori belirleme analizlerine ait analiz raporları incelenerek elde edilen sonuçlar değerlendirilmiştir. 3. Aşama ü Saha çalışmaları ile taşıtlardan (benzinli binek araçlar, dizel binek araçlar, dizel kamyonetler, dizel kamyonlar, dizel otobüsler, dizel minibüsler, dizel iş makineleri, uçaklar ve dizel lokomotifler) kaynaklanan atık motor, hidrolik, şanzıman ve diferansiyel atık yağları ile endüstriyel atık yağlara ait örnekleme çalışması yapılmıştır. 2. Aşama ü Türkiye genelinde faaliyet gösteren firma ve tesisler tarafından 2007 yılında T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı na bildirilen Atık Yağ Beyan Formlarında yer alan bilgilerin kategori belirlenmesine yönelik olarak değerlendirilmesi yapılmıştır.
2. iş paketi (kategori çalışmaları) ü Motor, ü Şanzıman, ü Trafo, ü Hidrolik, ü Kompresör, ü Dişli, ü Isı iletim ü Makine füzyon 136 adet numune incelenmiştir 1. Aşama analizler Motor, şanzıman, trafo, hidrolik ve ısı iletim atık yağlarının eğilimi I. Kategori yönündedir. Kategori Dağılımı 30 Analiz Sayısı 25 20 15 10 5 0 Motor Şanzıman Trafo Hidrolik Kompresör Dişli Isı iletim Makine ve füzyon I 28 1 14 8 4 5 3 19 II 7 2 4 5 2 6 0 0 III 15 0 0 1 0 1 0 11
2. iş paketi (kategori çalışmaları) 2. Aşama ü Motor ü Şanzıman ü Gres ü Hidrolik ü Kızak ü Dişli ü Metal İşlem ü Tekstil Atık Yağ Beyan Formları ü Trafo ü Kompresör ü Isı İletim 510 adet firma verisi incelenmiştir Kategori Dağılımı 200 180 160 140 Veri Sayısı 120 100 80 60 40 20 0 Motor Şanzıman Trafo Gres Hidrolik Kompresör Kızak Dişli Isı İletim Metal İşlem Tekstil I 120 19 14 1 31 20 3 7 3 19 4 II 183 6 4 3 16 4 0 2 0 5 0 III 5 2 1 2 2 1 0 1 0 4 0
2. iş paketi (kategori çalışmaları) ü Saha çalışmaları ile elde edilen numunelere Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında kategori belirleme analizleri yapılmıştır. ü 429 adet örnek alınmıştır. 3. Aşama Saha Çalışması 29/70
2. iş paketi
2. iş paketi
2. iş paketi ü On yaşın üzerindeki taşıtlarda Cr ve Pb metalleri yüksek konsantrasyonlu kirleticiler olarak belirlenmiştir. ü Tüm numuneler içerisinde ise sadece 2 adet numunede (trafo) PCB tespit edilmiştir. Analiz Sayısı 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Kategori Dağılımı Motor Şanzıman Trafo Hidrolik Kompresör Kızak Dişli Isıl İşlem Metal İşlem I 191 30 13 34 19 7 10 9 8 II 22 0 1 17 1 3 2 0 1 III 56 0 2 0 0 1 0 1 1
2. iş paketi (sonuçlar) Taşıtlardan Kaynaklanan Atık Madeni Yağlar Benzinli ve dizel araçlardan kaynaklanan atık motor yağların nitelik belirleme çalışması sonucuna göre Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde yer alan kategori belirleme çalışması için belirtilen parametrelerden; ü As, Cd ve PCB kirletici parametrelerine rastlanmamış fakat klorür, toplam halojenler, Cr ve Pb kirletici parametrelerin geri kazanım için belirtilen sınır değerin üzerinde yer aldığı gözlenmiştir. ü Bu kirletici parametrelerden Cr ve Pb parametrelerine ait artış değerlerinin araç yaşı ile orantılı olduğu tespit edilmiştir. Sınır değerlerin aşılmasına sebep olan bu kirleticiler temel olarak motorlardaki aşınmalardan kaynaklanmaktadır. ü Yağların katkı maddelerinden gelen Zn, P ve Ca gibi kirletici parametrelere ait konsantrasyonlar oldukça yüksek seviyelerde seyretmektedir.
2. iş paketi (sonuçlar) ü Binek araçlardan alınan hidrolik atık yağlarda Pb, Zn, Ca, P konsantrasyon değerleri dikkati çekmektedir. ü Binek araçların şanzıman ve diferansiyel atık yağlarında sadece katkı maddelerinden gelebilecek olan Zn, Ca ve P kirletici parametrelerine rastlanmaktadır. ü İş makinelerine ait motor, hidrolik ve şanzıman atık yağlarında ise ağırlıklı Zn, Ca ve P kirletici parametreleri tespit edilmiştir. ü Lokomotiflerden alınan örneklerde ise Cr, Pb, klorür, Zn, Ca ve P kirletici parametrelere rastlanmıştır.
2. iş paketi (sonuçlar) ü Dünyada mevcut uygulanmakta olan atık yağ geri kazanım prosesleri incelendiğinde (KTI, SNAMPROGETTİ, VAXON, SOTULUB, REGELUP, PROP, ENTRA) tüm proseslerin taşıtlardan kaynaklanan atık yağların TS 13369 standardında baz yağlar için müsaade edilen kirletici parametreler için belirtilen sınır değerleri sağlayabilecek yetkinliğe sahip olduğu görülmüştür. ü Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğine göre bazı parametrelerin I. Kategori için belirtilmiş sınır değerleri sağlamadığı için geri kazanımı uygun bulunmayan atık yağların, yukarıda belirtilen prosesler kullanılarak TS 13369 standardında baz yağlarda müsaade edilen kirletici parametreler için belirtilen sınır değerleri sağlayarak baz yağ özelliği kazandırılabileceği belirlenmiştir.
2. iş paketi (sonuçlar) Endüstriyel Atık Madeni Yağlar ü Kompresör ve tribün atık yağlarında, hidrolik atık yağlarında, kızak atık yağlarında, ısıl işlem ve ısı iletim atık yağlarında ve vakum pompalarından kaynaklanan atık yağlarda yapılan nitelik belirleme çalışması sonucunda katkı maddelerinden kaynaklanan Zn, Ca ve P kirletici parametrelerin değerleri TS 13369 standardında baz yağ özelliği olarak belirlenmiş sınır değerlerin üzerinde olduğu tespit edilmiştir. ü Açık ve kapalı sanayi dişli atık yağları ve metal kesme atık yağlarında yapılan nitelik belirleme çalışması sonucunda TS 13369 standardında yer alan baz yağlar için müsaade edilebilir kirleticiler açısından incelendiğinde Pb, Zn, Ca ve P kirletici parametreleri açısından sınır değerleri geçtiği belirlenmiştir.
2. iş paketi (sonuçlar) ü Trafo atık yağlarında yapılan nitelik belirleme çalışmaları sonucunda ise PCB içeren yağ kullanımının yasaklanmasından sonra değiştirilen yağlarda herhangi bir kirletici parametreye rastlanmamıştır. ü PCB içeren yağların kullanımının serbest olduğu dönemlerden kalan trafoların yağ değişiminden alınan örneklerde çok yüksek konsantrasyonda PCB parametresine rastlanmıştır. ü Atık yağ geri kazanım proseslerinde PCB gideriminin yeterli seviyeye ulaşmaması ve yüksek derecede risk içermesi sebebiyle trafo yağlarında PCB analizinin yapılması ve buna göre geri kazanım veya bertaraf proseslerinin seçilmesi önerilmektedir.
2. iş paketi (sonuçlar) ü Dünyada mevcut uygulanmakta olan atık yağ geri kazanım prosesleri incelendiğinde (KTI, SNAMPROGETTİ, VAXON, SOTULUB, REGELUP, PROP, ENTRA) tüm proseslerin trafo yağları haricindeki tüm endüstriyel yağların TS 13369 standardında baz yağlarda müsaade edilen kirletici parametreler için belirtilen sınır değerlere ulaşılmasında yeterli olacağı görülmüştür. ü Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğine göre bazı parametrelerin I. Kategori için belirtilmiş sınır değerleri sağlamadığı için geri kazanımı uygun bulunmayan atık yağların yukarıda belirtilen prosesler kullanılarak TS 13369 standardında baz yağlarda müsaade edilen kirletici parametreler için belirtilen sınır değerleri sağlayarak baz yağ özelliği kazandırılabileceği belirlenmiştir.
3. iş paketi (amaç) ü Türkiye de faaliyet gösteren atık madeni yağ geri kazanım tesislerinin; Proses yeterliliğinin incelenmesi, İyileştirme noktalarının belirlenmesi, Numune alımı ve karakterizsyonu, ü Atık madeni yağları ek yakıt olarak değerlendiren tesislerin incelenmesi, ü Yurtdışı atık madeni yağ geri kazanım tesislerine teknik gezi düzenlenmesi, işleyiş ve teknoloji hakkında bilgi sahibi olunması, ü İş paketinin toplu sonuçlarının analiz edilmesi bu sonuçlara bağlı olarak öneriler getirilmesi.
3. iş paketi Tesis inceleme çalışmaları Geri kazanım firmalarının; ü Tesis altyapısı (ekipman, donanım, kontrol sistemleri vb.), ü Prosesleri (geri kazanım teknolojileri), ü Hammadde özellikleri, ü Ürünleri, ü Atık üretim noktaları ve atıkların niteliği, ü Arıtma sistemleri incelenmiştir.
3. iş paketi
3. iş paketi (analizler) Elementel Analizler Fe Cr Pb Cu Sn Al Ni Si B Na Mg Ca Ba P Zn Mo Ti V Mn Cd As Atıksu Analizleri Kütle Denkliği Hesaplanmasına Yönelik Analizler Parametre Su Tortu Keklerde yağ miktarı Yoğunluk Örnek Kütle Denkliği Parametre Kimyasal Oksijen İhtiyacı, KOİ Askıda Katı Madde, AKM Yağ ve gres Amonyum azotu, NH 4- N Hidrokarbonlar Sülfür, S -2 Fenol Krom Cr +6 Toplam siyanür, CN - ph Birim mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l
3. iş paketi (kategori ve bazyağ sınır değerleri) Kategori belirleme parametreleri ve sınır değerleri (ATKY) Kirleticiler Sınır değerleri I. Kategori II. Kategori III. Kategori Arsenik <5 ppm max 5 ppm >5 ppm Kadmiyum <2 ppm max 2 ppm >2 ppm Krom <10 ppm max 10 ppm >10 ppm Klorür max 200 ppm max 2000 ppm >2000 ppm Kurşun <100 ppm max 100 ppm >100 ppm Toplam halojenler max 200 ppm max 2000 ppm >2000 ppm Poliklorlubifeniller (PCB) max 10 ppm max 50 ppm >50 ppm Parlama noktası min 38 C min 38 C - Baz yağlar için müsaade edilebilir kirleticiler muhtevası (TS 13369) Kirleticiler Müsaade edilen değer Arsenik (As), (mg/kg) max 5 Kadmiyum (Cd), (mg/kg) max 2 Krom (Cr), (mg/kg) max 5 Kurşun (Pb), (mg/kg) max 5 Kalsiyum (Ca), (mg/kg) max 20 Fosfor (P), (mg/kg) max 10 Çinko (Zn), (mg/kg) max 10 Toplam klor, (mg/kg) max 50 Poliklorlanmış bifeniller (PCB), (mg/kg) max 5 Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH), % (m/m) max 3
3. iş paketi (ürün analizleri) Baz yağ analiz tablosu Parametre Kirleticiler Hidrokarbon muhtevası (%) Anilin noktası ( C) Yoğunluk (g/cm 3 ) Parafinik Aromatik Naftenik Arsenik (As) Kadmiyum (Cd) Krom (Cr) Kurşun (Pb) Kalsiyum (Ca) Kinematik viskozite (mm 2 /s) 40 C Fosfor (P) 100 C Çinko (Zn) Viskozite indeksi Parlama noktası ( C) Toplam klor Akma noktası ( C) PAH (%) Toplam asit sayısı (mg KOH / g numune) Su (ppm) Tortu (%) Kükürt (%) Karbon kalıntısı (%) Bakır şerit korozyonu Sülfatlı kül (%) Renk Poliklorlu bifeniller (PCB)
3. iş paketi (sonuçlar) ü Tesis ziyaretleri sırasında toplam 148 adet numune alınarak bu numunelerde 1500 ün üzerinde analiz gerçekleştirilmiştir. ü Ülkemizde geri kazanım teknolojilerinde genel olarak distilasyon ve kil ile adsorpsiyon işleminin uygulandığı görülmüştür.
3. iş paketi (sonuçlar) ü Geri kazanım firmaları lisans dağılımı en harman yağı elde edildiğini göstermektedir. fazla kalıp yağı ve ü Genel olarak tesislerde proses kontrollerin elle yapılmaktadır. ü Hiçbir tesiste fraksiyonel distilasyon kolonu bulunmamaktadır.
3. iş paketi (sonuçlar) ü Proses optimizasyonu olmadığı için yüksek enerji harcanmakta, düşük verim, yüksek atık oluşmaktadır. ü Bütün prosesler kesikli olarak çalışıldığından enerji sarfiyatı yüksektir. ü Asitleme prosesi tek başına geri kazanım işlemi için yeterli değildir. ü Distilasyon işleminin uygulanmadığı tesislerde atık madeni yağ içerisindeki kirleticilerin giderilmesi mümkün değildir. ü Hiçbir tesiste distilasyon reaktörüne temizlenme işlemi uygulanmamaktadır.
3. iş paketi (sonuçlar) ü Hammadde sıkıntısı olmasına rağmen yüksek kapasiteli tesis kurulumuna devam edilmektedir. 170.000 ton Tesislerin toplam kapasitesi 50.000 ton Geri kazanım + Enerji + Bertaraf
3. iş paketi (öneriler) ü Atık madeni yağ geri kazanım tesisi temel olarak; Ön işlem, Susuzlaştırma, Asfalt ayırma, Fraksiyonlandırma, Son işlem olmak üzere beş adımdan oluşmalıdır. ü Filtrasyonda kaba ve ince taneli parçalar için en az iki kademeli elek filtreler ve bunun yanında manyetik kartuşlu filtreler kullanılmalıdır. ü Susuzlaştırma işleminde ise fiziksel suyun ayrılması için ilk adım olarak dekantasyon, bor yağ gibi su miktarı yüksek emülsiye olmuş yağlar için ise santrifüj kullanılabilir. Ancak daha sonraki adım mutlaka distilasyon ile su ayırımı olmalıdır.
3. iş paketi (öneriler) ü Distilasyon işlemi sırasında su ile gelen hafif fraksiyonlar atık su ile birlikte deşarj edilmemelidir. ü Bu fraksiyonlar bir sonraki adımda distile edilen yağ fraksiyonuna da karıştırılmamalıdır. ü Hafif hidrokarbonlar enerjisinden faydalanılmak üzere tesis içerisinde yakıt olarak kullanılabilir. ü Hafif gazlar yakıt amaçlı kullanılmıyor ise flyer sistemine beslenerek burada yakılmalıdır. ü Tesislerde motor yağı gibi katkılı atık madeni yağlar geri kazanılacak ise mutlaka ön işlem olarak asit ile çöktürme işlemi ile bu katkıların yağdan uzaklaştırılması sağlanmalıdır. ü Asfalt ayırma işlemi için ince film buharlaştırıcısı kullanılmalıdır.
3. iş paketi (öneriler) ü Atık madeni yağ yapısında hafif hidrokarbonların yanında iki veya üç farklı fraksiyonda yağ yapısı mevcuttur. Atık yağlardan tek tip yağ elde edilmesi ürün kalitesini düşürdüğünden asfaltik kısmın ayrılması sonrasında elde edilen yağ fraksiyonel distilasyon kolonu kullanılarak fraksiyonlandırılmalıdır. ü Fraksiyonlandırma işleminden sonra ürün kalitesini artırmak amacıyla son işlem olarak çözücü ektraksiyonu veya hidrofinishing işleminden birisi veya her ikisi birden uygulanabilir. ü Çözücü ekstraksiyonu ile aromatik kısımlar yağdan tamamen uzaklaştırılabilirken hidrojenasyon işlemi ile de sülfür oranı azaltılabilir ve doymamış çift bağlı yapıların doyurulması tamamlanmış olur.
3. iş paketi (öneriler) ü Koku sorunu olan yağlarda son işlem olarak su buharı ile yıkama işlemi gerçekleştirilebilir. ü Özellikle distilasyon işlemlerinin gerçekleştirildiği reaktörler yılda birkaç kez temizlenmelidir. Böylece koklaşma sorunu ortadan kaldırılarak ısı transferi artırılır, enerji sarfiyatı düşürülür. ü Hammaddeye yapılacak analizler ile atık yağlar mutlaka karakterize edilmelidir (su, tortu, kompozisyon, ön laboratuvar denemesi..vb.). ü Proses esnasında ara ürünlerden numune alınarak proses takibine yönelik analizler yapılmalıdır (kompozisyon, asit-baz sayısı, kirletici muhtevası...vb.). ü Firmalar sahip oldukları ürün standardına göre analizlerini yaparak ürün satışlarını spektleri ile birlikte vermelidir.
3. iş paketi (öneriler) ü Proseslerin belirli aralıklarla kütle-enerji denklikleri yapılmalıdır. ü Ağartma toprağı kullanılan tesislerde bu ünitenin iyileştirilmesi gerekmektedir. ü Toprağın dökülmesi sırasında oluşan tozumayı engellemek için basma ve davlumbaz sistemleri bulunmalıdır. ü Tesislerin otomatik kontrollerinin oluşturulması ve bunların online olarak kullanılması Bakanlığın denetim ve incelemelerini kolaylaştırması açısından düşünülmelidir.
4. iş paketi ü Çevre Referans Laboratuvarının (ÇRL) altyapı ihtiyaçları belirlenerek eğitimler verilmiştir. ü Atık Madeni Yağ Geri Kazanım Firmaları altyapı ihtiyaçları belirlenerek eğitimler verilmiştir. ü Proje iş paketleri kapsamında alınan numunelerde yapılacak olan parametreler belirlenmiş ve analiz yöntemleri hazırlanmıştır. ü Madeni yağ laboratuvarı kurulması çalışmaları kapsamında cihazların; Kurulum, Donanım ve Çalıştırılması ile ilgili tüm teorik ve uygulamalı eğitimler alınmıştır.
4. iş paketi (verilen eğitimler/çrl) Mart 2 Kimyasalların Yönetimi ve Laboratuvar Güvenliği Eğitimi 1 gün Mart 30 İş Sağlığı ve İş Güvenliği Eğitimi 1 gün # Mart 25-26 # Mayıs 28 Çevre Yönetim Sistemi ve Laboratuvar Atıklarının Yönetimi Eğitimi 2 gün Atık Madeni Yağlarda Yapılması Planlanan Analiz Parametreleri Eğitimi 1 gün 2009
4. iş paketi (verilen eğitimler/çrl) ü İş sağlığı ve güvenliği ü İş güvenliği ekipmanlarının kullanılması, ü Yangın, taşınabilir yangın söndürücülerin uygun kullanımı ü Güvenlik sorunları ü Yasal hak ve sorumluluklar Teorik ve uygulamalı eğitim. 2 Mart 25 26 Mart 30 Mart 28 Mayıs ü Çevre Yönetim Sistemi ü Laboratuvar Atıklarının Yönetimi ü Ağır Metal Tayini Analiz Yöntemi ü PCB Analiz Yöntemi ü T. Halojen ve Klorür Analizi için Numune Hazırlama üparlama Noktası Analiz Yöntemi
4. iş paketi (verilen eğitimler/amygk) Atık madeni yağ geri kazanım firmaları laboratuvarlarının mevcut durumları belirlenmiş ve değerlendirme yapılmıştır. 22 ŞUBAT 2010 Kimyasalların Yönetimi ve Laboratuvar Güvenliği Eğitimi 1 HAZİRAN 2009 İş Sağlığı ve İş Güvenliği Eğitimi 23 ŞUBAT 2010 Atık Madeni Yağın Yapısı ve Yurtdışı Atık Madeni Yağ Geri Kazanım Tesislerinin Proses Değerlendirmesi 23 ŞUBAT 2010 Laboratuvar Atıklarının Yönetimi Eğitimi
4. iş paketi (verilen eğitimler/çob) 17-21 OCAK 2011 Atık Madeni Yağ Geri Kazanım Tesisleri Proses İncelemesi
4. iş paketi (verilen eğitimler/diğer) Optik Emisyon (Elementel Analiz) Cihazı Parlama Noktası Tayin Cihazı Kinematik Viskozite Cihazı ü Irak Baiji Güç Santrali personeline (2 kişi, 1 gün) ü Irak Rafineri personeline (4 kişi,1 gün) ü Irak Elektrik Bakanlığı personeline (2 kişi,1 gün) ü Irak Yakıt Analiz ve Kontrol Mühendisliği personeline (4 kişi, 1 gün) üsgs Laboratuvarı personeline (2 kişi, 1 gün ) ü OPET Petrolcülük A.Ş. Laboratuvarı personeline (2 kişi, 1 gün) ü MSB (Ankara Kalite Yönetimi Bölge Başkanlığı) personeline (2 kişi, 1 gün)
4. iş paketi (alınan eğitimler) Cihaz eğimleri ü Karl Fischer Su Tayin Cihazı ü Coulemeter Su Tayin Cihazı ü Baz Sayısı ve Asit Sayısı Titrasyon Cihazı ü Yağlarda Ağır Metal Tayini Cihazı ve RFS (ABD) ü Anilin Noktası Tayin Cihazı ü Kinematik Viskozite Cihazı (ABD) ü Gaz Kromatografi Cihazı
4. iş paketi (alınan eğitimler) Veri tabanına yönelik eğitimler ü ü ü Oracle Database 11g: Introduction to SQL Oracle Application Express: Developing Web Applications MCPD Eğitimi Diğer eğitimler ü Proje çalışmalarına yönelik olarak ilgili personel için teknik ve mesleki yetkinlik eğimleri (17 adet) alınmıştır.
6. iş paketi Rapor ü Gelişme raporu (5 adet) ü Teknik rapor (3 adet) ü Proses inceleme kılavuzu (1 adet) Makale ü Uluslar arası (2 adet) ü Ulusal (1 adet) Bildiri ü Uluslar arası (4 adet) ü Ulusal (4 adet) Veri tabanı ü Madeni Yağ Bilgi Sistemi (MYBS)
6. iş paketi Diğer Faaliyetler 2 34 55 4 2 10 analiz yöntemi broşür prosedür eğitim dokümanı bilimsel etkinliklere katılım çalıştay
Bu doğal kaynaklar bize atalarımızdan miras kalmadı, biz onu çocuklarımızdan ödünç aldık
TEŞEKKÜRLER TÜBİTAK MAM PK 21, 41470 GEBZE, KOCAELİ Tel: 0 262 641 20 00 Faks: 0 262 641 23 09 www.mam.gov.tr