Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428 Murat TÜRK 1 Melda HARBALIOĞLU 2 KONAKLAMA İŞLETMELERİNDE ÇEVREYE DUYARLILIK Özet Dünyanın en hızlı büyüyen endüstrilerinden birisi olarak gösterilen turizm, gelişme sürecinde çevre ile sürekli bir etkileşim halindedir. Bu çalışmada, çevreye bağlılığı yoğun olan turizm sektöründe, çevreye duyarlı işletme belgesine sahip konaklama işletmelerinin sayısal ve oransal düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda, çevreye duyarlı işletme belgeli konaklama tesisleri sayısal ve oransal açıdan düşük düzeydedir. Bu durum, ülkede gerek turizm arz edenlerin gerekse turizm talep edenlerin çevre konusundaki hassasiyetlerinin yüksek olmadığını göstermektedir. Türkiye de turizm talebinin en yüksek olduğu illerdeki çevreye duyarlı (belgeli) konaklama tesislerinin sayılarının düşüklüğü önemli bir eksiklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle, başta İstanbul, Antalya ve Muğla olmak üzere, Türkiye de iç ve dış turizm talebinin yüksek olduğu illerde çevreye duyarlılık olması gereken düzeylerin oldukça altındadır. Anahtar Kelimeler: Çevreye duyarlılık, turizm ve konaklama işletmeleri. ENVIRONMENTAL SENSITIVITY IN ACCOMMODATION ESTABLISHMENTS Abstract As one of the world's fastest growing industry is tourism which is in constant interaction with the environment in the development process. In this study, it is aimed to determine the numerical and proportional level of accommodation establishments which has an environmentally sensitive business certificate at tourism sector, in which intense commitment to environmental. In this context, environmentally sensitive certificated accommodation establishments are low in terms of numerical and proportional.this situation, is demonstrated, that there is no high sensitivity for the environment those who tourism supply and demands. In Turkey, environmentally sensitive (certificated) low the number of accommodation establishments where tourism demand is highest in the provinces emerges as a 1 Prof.Dr., Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, muratturk@osmaniye.edu.tr 2 Öğr.Gör., Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Kilis Meslek Yüksekokulu, mharbalioglu@kilis.edu.tr
Melda Harbalıoğlu 420 significant deficiency. Especially, particularly in Istanbul, Antalya and Muğla are well below the level required for environmental sensitivity Key Words:Environmental sensitivity, tourism ve accommodation establishments. 1. GİRİŞ Günümüzde işletmeler, hem yasal düzenlemeler ve artan tüketici baskıları, hem de dâhil oldukları uluslararası anlaşma ve organizasyonların etkisiyle çevreye karşı daha duyarlı olmaya başlamışlardır. Bu aslında işletmelerin sorunun kaynağında yer almaktan daha çok, çözümün bir parçası olma yönünde tercihte bulunmaları ile ilgilidir. İşletmelerin sahip oldukları güç, etki alanları ve imkânları düşünüldüğünde, işletmelerin çevreye karşı duyarlı bir yönetim anlayışı ve uygulamalarına sahip olmaları son derece önem arz etmektedir (Akdoğan, 2003: 2). Çevreye duyarlı işletmecilik olgusuna ilişkin çalışmalar 1970 li yıllardan itibaren çevre problemlerinin dünya gündemine gelmesi ile başlamıştır. Tropik yağmur ormanlarının yok oluşu, ozon tabakasının delinmesi ve küresel savaşlar bugün yaşam kalitemizi etkilerken gelecek kuşakların bu olumsuzluklardan daha çok etkileneceği, tüm dünyada kabul gören bir gerçek haline gelmiştir (Yılmaz ve Bozkurt, 2011: 4). Dünyada yaşanan sosyal, ekonomik ve siyasi gelişmeler ile çevre sorunlarının yol açtığı sonuçlara paralel olarak; çevre kavramının ve çevreye bakış açılarının son yıllarda önemli ölçüde değişime uğradığı gözlemlenmektedir. İngiltere de başlayan sanayi devrimi ile birlikte Batı ülkelerinde gelişerek devam eden ve diğer dünya ülkelerine de geçen sanayileşmenin ortaya çıkardığı baca gazları, zehirli atıklar ve diğer atıklar ciddi çevresel sorunlara neden olmuştur. İnsanların hırslı ve kontrolsüz üretme isteği, kaynakların hiç tükenmeyecekmiş gibi kullanılmasına sebep olurken, üretim atıkları ve tüketim atıkları da atmosferi, denizleri, nehirleri ve kara parçalarını uluslararası boyutlarda kirletmeye başlamıştır. Hatta bu kirlilik 21. yüzyıla girerken ülkeleri, dünyanın nasıl temizleneceği konusuna uluslararası bağlayıcı çözümler aramaya sevk etmiştir. Kontrolsüz biçimde artan ticaret ve hızlı kalkınmanın yarattığı çevresel tehditlerden korunmak amacıyla 19. yüzyılın ikinci yarısında uluslararası çevre örgütleri ortaya çıkmıştır (Atay ve Dilek, 2013: 407). Dünyanın en hızlı büyüyen endüstrilerinden birisi olarak gösterilen turizm, gelişme sürecinde sosyal ve kültürel çevre, tarihi ve doğal doku ile sürekli bir etkileşim halindedir. Gelişme hızıyla paralel biçimde bu etkileşimin de artması, ilk başta konuyla ilişkili uzmanların bu etkilerin niteliklerini ele almasına neden olmuş; bu etkilerin bazen çok büyük olumsuzluklara neden olduğunun anlaşılmasıyla da bir devlet politikası dâhilinde irdelenmesi ve turizm aktivitelerinin çok uzun dönemli planlamalarla ele alınmasının gerekliliği ortaya konulmuştur (Doğan, 2012: 7). Turizm, çevreye bağlılığı yoğun olan sektörlerden biridir. Ancak, aynı zamanda çevreyi yok etme potansiyeline de sahiptir (Mensah, 2006: 414).Turizm çevre üzerinde bozulmaya yol açarsa, kendi varlığını da tehlikeye sokmaktadır. Turizm çevresel değerlere bir zenginlik katarsa, kendi sürekliliğini de sağlama yolunda önemli adım atmış olmaktadır. Buradan hareketle, turizmin doğal çevre üzerinde bozulmalara neden olabilecek olumsuz etkilerinin ve çevresel zenginliğe katkı sağlayacak olumlu etkilerinin ortaya konması gerekmektedir. Turizmin doğal çevre üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri Tablo 1. 1 de görüldüğü gibidir (Kahraman ve Türkay, 2014: 60). The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
421 Konaklama İşletmelerinde Çevreye Duyarlılık Tablo 1.1 Turizmin Çevreye Etkileri Turizmin Olumlu Etkileri Önemli doğal alanların korunması Arkeolojik ve tarihi yerlerin korunması Çevre kalitesinin yükseltilmesi Çevrenin değerinin arttırılması Altyapının geliştirilmesi Turizmin Olumsuz Etkileri Su, hava, gürültü ve görüntü kirliliği Kalabalık ve izdiham Saha kullanım problemleri Ekolojik aksaklıklar ve tehlikeler Tarihi ve arkeolojik alanlara verilen zarar Kaynak: Kahraman ve Türkay, (2014), Turizm ve Çevre, s. 60-61. Türkiye nin turizm potansiyeli kültürel, doğal ve tarihi zenginlikleri üzerinden değerlendirilmektedir. Turizmin gelişmesiyle birlikte çeşitli bölgelerde kültürel ve doğal güzellikler korunmaya alınmakta, tarihi ve soysal zenginlikler ön plana çıkarılmaktadır. Turizmin gelişmesi doğal kaynakların varlığına ve çevresel dokunun cazibesine bağlı olduğundan bu kaynakların korunması turizmin sürdürülebilirliği açısından birincil önem teşkil etmektedir. Son dönemde ziyaretçilerin geri bildirimleri seyahat bölgeleri turistik işletmelerde iklim ve doğa koşullarının turistlerin tatil seçimlerini doğrudan etkilediğini göstermektedir. Özellikle turistik bölgelerin kalitesine yönelik yapılan çalışmalarda turistlerin işletmelerden temiz plaj ve suya erişim, tesis ve çevresinde atık olmaması ve gürültü kirliliğinden uzak olması gibi taleplerinin baskın olduğu anlaşılmaktadır (TÜSİAD, 2012: 27). Bu bağlamda çevreye duyarlı işletmecilik, ekolojik dengeye en az zarar verecek, hatta bu zararı tamamen bertaraf edecek alternatifler üzerine odaklanmak, taşeronlarını ve tedarikçilerini bu zihniyetle seçmek, yeşil ürün ve hizmeti bir pazarlama stratejisi olmaktan öteye götürmek ve yeşil yaşam kalitesinin yaratıcısı olmak demektir. Bu bağlamda, işletmelerin yeşil sorumluluğu ve yeşil etiği, başta tüketiciler olmak üzere, toplumların diğer kesimlerinde de yeşil anlayışının yaygınlaşmasında itici güç haline gelmektedir. İşletmeler, yeşil ürün ve hizmet sunumuna önem verdikleri oranda, tüketicilerin çevreye olan duyarlılığı artacaktır (Emgin ve Türk, 2004: 1). Bu çalışmada, çevreye bağlılığı yoğun olan turizm sektöründe, çevreye duyarlı işletme belgesine sahip konaklama işletmelerinin sayısal ve oransal düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. 2. KONAKLAMA İŞLETMELERİ VE ÇEVRE KORUMA Konaklama işletmeleri, insanların seyahatleri esnasındaki geçici konaklamalarını sağlayan, yeme-içme, eğlenme ve diğer sosyal ihtiyaçlar için yardımcı ve tamamlayıcı birimleri bünyesinde bulunduran ticari işletmelerdir (Hazar, 1994: 69). Konaklama işletmeleri hizmet üretimi sırasında doğal çevreden değişik kaynakları kullanmaktadır. Bunun karşısında, doğal çevreye doğru bir madde ve enerji akışı meydana gelmektedir. Bu madde ve enerji akışı, doğal ortamdaki diğer aktivitelerin etkileriyle birleşerek doğal çevrede bozulmayı başlatmaktadır. Bu bozulma da turizmde kullanılan doğal kaynakların miktar ve kalitesini olumsuz yönde etkileyerek Şekil 2. 1 de görüldüğü üzere konaklama hizmetlerinde kalite aşınmasını ve buna bağlı olarak da doğal çevre üzerinde daha fazla bir baskıyı oluşturmaktadır (Kahraman ve Türkay, 2014: 145). TheJournal of AcademicSocialScience, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
Melda Harbalıoğlu 422 Şekil 2.1. Konaklama İşletmeleri ve Çevre Arasındaki Etkileşim Kaynak: Kahraman ve Türkay, (2014), Turizm ve Çevre, s. 146. Bu bağlamda, çevre sorunları, doğal kaynakların sınırlı olduğu gerçeğini dikkate almayan bir tutumdan kaynaklanmaktadır. Bu tutumu sürdürmek, kaçınılmaz olarak ekonomik faaliyetlerin geçerliliğini ve yaşam kalitesini etkilemektedir. İşletmeler, sosyal sorumlulukları nedeniyle, kuruluş yeri seçiminde, ürün geliştirme, çeşitlendirme ve iş yenileştirme kararlarında, teknoloji transferinde çevrenin korunmasını göz önünde bulundurmak durumundadır (Gökbunar, 1994: 4). Tüm sektörlerde önemli etkiye sahip olan çevre, özellikle çevresel değerlere yüksek oranda bağlılığı olan turizm sektörü açısından belirleyici bir öneme sahiptir. Fiziksel ve doğal çevrenin çekiciliği, konaklama işletmelerinin özelikleri, eko-turizm seçeneklerinin varlığı gibi faktörler turizm potansiyelini doğrudan etkilemektedir (Turhan, 2010: 2). 3. ÇEVREYE DUYARLI KONAKLAMA İŞLETMELERİ Günümüz toplumlarında gözlenen en önemli olgulardan biri, çevreye yönelik ilginin artması, çevreyi sahiplenenlerin çoğalması, çevre bilincinin ortaya çıkması ve çevre olgusunun sürdürülebilirlik kavramı ile algılanmaya başlanmasıdır. Çevreye duyulan bu ilgi, doğal kaynakların sınırlılığı karşısında insan ve çevre arasındaki duyarlı dengenin önemini yansıtmaktadır (Pekmezci ve Hırlak, 2013: 18). Turizm sektörü birinci derecede doğal, kültürel ve tarihsel kaynaklara bağlı olarak varlığını sürdüren bir sektördür. Bu nedenle, doğal kaynakların, kültürel ve tarihsel alt yapının tahrip edildiği bir ortamda rasyonel bir turizm olayından söz edilemez. Bu açıdan sürdürülebilirlik kavramı turizm sektörü için her sektör için taşıdığından daha fazla hayati bir önem arz etmektedir (Akşit, 2007: 446). Sürdürülebilir turizm kapsamında, çevrenin korunması, çevre bilincinin geliştirilmesi, turistik tesislerin çevreye olan olumlu katkılarının teşvik edilmesi ve özendirilmesi amacıyla, 1993 yılından itibaren talep eden ve aranılan nitelikleri taşıyan konaklama tesislerine, Turizm Bakanlığı tarafından Çevre Dostu Kuruluş Belgesi (Çam Simgesi) verilmiştir. Ancak çevrenin korunmasına yönelik önlemler Türkiye de giderek daha fazla önem kazanması nedeniyle çevreye duyarlı konaklama işletmeleri için uygulanmakta olan sınıflandırma formu, güncelleştirilmiş ve geliştirilmiş olup, enerji, su, çevreye zararlı maddelerin tüketiminin ve atık miktarının azaltılmasını, enerji verimliliğinin arttırılmasını, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının teşvik edilmesini, konaklama işletmelerinin yatırım aşamasından itibaren çevreye duyarlı olarak planlanmalarını ve gerçekleştirilmelerini, tesisin çevreye uyumunu, çevreyi güzelleştirici düzenleme ve etkinlikleri, ekolojik mimariyi, çevreye duyarlılık konusunda bilinçlendirmeyi, eğitim sağlanmasını ve ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılmasını kapsayan Turizm İşletmesi Belgeli Konaklama Tesislerine Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisi The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
423 Konaklama İşletmelerinde Çevreye Duyarlılık Belgesi verilmesine dair 2008/3 No lu Tebliğ 22.09.2008 tarih ve 27005 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir (yigm.kulturturizm.gov.tr). Bununla birlikte, Turizm Bakanlığı tarafından Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisi (Yeşil Yıldız Simgesi) Belgesi alacak tesislerin, çevrenin korunmasına katkıda bulunurken, aynı zamanda tanıtım ve pazarlamalarında bir ayrıcalık yaratabilecekleri, hizmet kalitelerinden ödün vermeden, işletmelerine ve ülke ekonomisine tasarruf yolu ile katkıda bulunabilecekleri, çevrenin korunmasında üstlenecekleri roller ile bulundukları illerde örnek tesisler olabilecekleri düşünülmektedir. Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisi Belgesi almak üzere belirlenen temel kriterler şu şekildedir (yigm.kulturturizm.gov.tr); a) İşletmelerin çevre politikası ve eylem planının olması, b) Tesiste eylem planını uygulayacak özel bir yetkilinin olması veya işletmede uygulamadan sorumlu bir yetkili ile birlikte, bu hizmetin bir uzmandan veya uzman firmadan alınması, c) İşletme tarafından, çevre bilincinin artırılması, çevresel tedbirlerin ve eylem planının uygulanmasını temin etmek için personele eğitim verilmesi, d) Çevreye duyarlı atık su planının bulunması, e) Turizm konaklama işletmesinde kullanılan tüm tesisat, teçhizat ve donanımların koruyucu bakım ve onarımının periyodik olarak yaptırıldığına dair kayıtların tutulması, f) İşletmenin, su tüketimi, ısıtma ve soğutma için enerji tüketimi, elektrik tüketimi ve genel enerji tüketimi konusunda verileri toplaması ve izlemesi (Kapalı alan m² başına veya geceleme başına enerji tüketimi, aylık, üç aylık ve yıllık raporların hazırlanması ve dosya halinde saklanması), g) İşletmede kullanılan kimyasal maddelerin (hacim ve/veya ağırlık olarak) izlenmesi ve verilerin toplanması (Kapalı alan m² başına veya geceleme başına tüketim, aylık, üç aylık ve yıllık raporların hazırlanması ve dosya halinde saklanması), h) Tesiste ortaya çıkan atık miktarının (hacim ve/veya ağırlık) izlenmesi ve verilerin toplanması (Kapalı alan m² başına veya geceleme başına tüketim, aylık, üç aylık ve yıllık raporların hazırlanması ve dosya halinde saklanması) gerekmektedir. Temel kriterler çerçevesinde 122 maddeden oluşan tebliğle birlikte çevreye duyarlı işletme belgesine sahip olmak isteyen işletmelerin sahip olması gereken asgari puanlar bulunmaktadır. Bu asgari puanlar otel tür ve sınıfına göre değişiklik göstermektedir (Tablo 3.1). Azami puan 680 olup tatil tesisleri ile şehir tesislerinin alması gereken asgari puanlar farklılık göstermektedir (www.resmigazete.gov.tr). Tablo 3.1. Yeşil Yıldız Asgari Puan Tabloları Tatil Tesisleri Sınıfı Asgari Puan Şehir Tesisleri Sınıfı Asgari Puan 5 Yıldızlı Tatil Köyü 330 5 Yıldızlı Otel 300 5 Yıldızlı Otel 250 4 Yıldızlı Tatil Köyü 280 4 Yıldızlı Otel 230 4 Yıldızlı Otel 200 3 Yıldızlı Otel 170 3 Yıldızlı Otel 170 1 veya 2 Yıldızlı Otel-Diğer Konaklama Tesisleri Kaynak: teftis.kulturturizm.gov.tr 140 1 veya 2 Yıldızlı Otel-Diğer Konaklama Tesisleri 140 TheJournal of AcademicSocialScience, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
Melda Harbalıoğlu 424 Tür ve sınıfına ilişkin belirlenen asgari puana ulaşan tesislerden, simgesi yıldız olan konaklama tesislerinin plaketlerinde sınıflarını gösteren yıldızlar yeşil renkli düzenlenmektedir. Ayrıca plaket üzerinde Çevreye Duyarlı Tesis ibaresi yer almaktadır. Bununla birlikte çevreye duyarlı olarak faaliyet gösteren tesiste; a) İşletmenin çevre politikası ve eylem planına uygun olarak yaptığı tüm faaliyetlere ilişkin hazırlanan yıllık rapor, b) Formda ayrıntılı olarak belirtilen, kullanılan tesisat, teçhizat ve malzemelerin çevreye duyarlı olduğuna, bakımlarının düzenli yapıldığına ve tesiste yapılan çevreye duyarlı çalışmalara ilişkin üretici firmanın faturası, raporu, tanıtım broşürü, bakım yapan firmanın faturası, raporu, ilgili kurum ve kuruluşların yazısı, mühendislik, mimarlık raporu, ilgili meslek kuruluşunun raporu vb. evrak, c) Çalışan personelin çevreye duyarlılık konusunda eğitim programı, sertifikaları, personele ve müşterilere dağıtılan ve ilan edilen doküman, d) Çevreye duyarlılık konusunda sivil toplum kuruluşları, ilgili kurum ve kuruluşlarla yapılan işbirliği, koordinasyon çalışmalarına ilişkin evrak, güncelleştirilerek bir dosya halinde tutulması gerekmektedir (www.resmigazete.gov.tr). Turizm kapsamında Türkiye nin tüm bölgeleri çeşitli doğal ve kültürel güzelliklere sahip olmasıyla birlikte turizm faaliyetleri tüm illerde gerçekleştirilmektedir. Ancak Türkiye de 81 ilden sadece 28 inde çevreye duyarlı işletme belgesine sahip işletmeler bulunmaktadır. Bununla birlikte, söz konusu 28 ilde toplam 2508 adet Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesisi bulunmaktadır. Bu tesislerin sadece %8,13 ü (204 adet) çevreye duyarlı konaklama belgesine sahiptir. Bu illerden Şanlıurfa (%23,08), Afyonkarahisar (% 21,43) ve Antalya (%14,76) illeri en fazla yüzde oranına sahip illerdendir (Tablo 3.2.). Tablo 3.2. Türkiye deki Çevreye Duyarlı İşletme Belgesine Sahip İşletme Sayıları ve Yüzdeleri Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisleri % Adana 35 1 2,86 Afyonkarahisar 14 3 21,43 Ankara 155 4 2,58 Antalya 718 106 14,76 Aydın 76 3 3,95 Bursa 58 3 5,17 Denizli 27 2 7,41 Erzurum 12 1 8,33 Gaziantep 36 3 8,33 Giresun 13 1 7,69 Hatay 36 4 11,11 İstanbul 476 24 5,04 İzmir 164 13 7,93 Kocaeli 39 1 2,56 Konya 29 2 6,9 Kütahya 9 1 11,11 The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
425 Konaklama İşletmelerinde Çevreye Duyarlılık Tablo 3.2. devamı Turizm İşletme Belgeli Konaklama Tesisleri Çevreye Duyarlı Konaklama Tesisleri % Malatya 14 1 7,14 Mardin 20 1 5 Mersin 44 1 2,27 Muğla 366 17 4,64 Nevşehir 55 1 1,82 Ordu 23 3 13,04 Sakarya 14 1 7,14 Sinop 9 1 11,11 Şanlıurfa 13 3 23,08 Trabzon 31 1 3,23 Yalova 9 1 11,11 Zonguldak 13 1 7,69 TOPLAM 2508 204 8,13 Kaynak: www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/9579/ Türkiye de çevreye duyarlı konaklama tesislerinin oranı yüzde 8,13 olup, söz konusu oranın düşük olduğu ifade edilebilir. Bununla beraber, 10 ildeki oran Türkiye ortalamasının üzerindedir (Grafik 3.1). Grafik 3.1. Türkiye Ortalamasının Üzerinde Çevreye Duyarlı Belge Sahibi İller Gaziantep Erzurum Yalova Sinop Kütahya Hatay Ordu Antalya Şanlıurfa Afyon Türkiye Ort. 0 5 10 15 20 25 Kaynak: www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/9579/ % TheJournal of AcademicSocialScience, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
Melda Harbalıoğlu 426 Tablo 3.3. Türkiye deki Çevreye Duyarlı İşletme Belgesine Sahip İllerde Tesislere Geliş, Geceleme, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranının İllere Göre Dağılımı (2013) Gelen Turist Sayısı Geceleme Ortalama Doluluk Kalış Süresi Oranı Adana 415 794 679 495 1,6 37,44 Afyonkarahisar 371 901 854 650 2,3 48,72 Ankara 1 709 556 2 978 118 1,7 37,73 Antalya 13 794 072 66 376 698 4,8 61,13 Aydın 1 135 494 3 731 733 3,3 56,98 Bursa 669 625 1 218 061 1,8 36,78 Denizli 824 396 1 039 942 1,3 45,10 Erzurum 184 390 310 726 1,7 36,10 Gaziantep 458 577 680 904 1,5 45,66 Giresun 74 997 111 065 1,5 34,46 Hatay 227 273 425 228 1,9 33,75 İstanbul 6 314 969 14 106 080 2,2 50,59 İzmir 1 728 975 4 490 603 2,6 46,79 Kocaeli 292 737 575 204 2,0 40,30 Konya 444 384 643 506 1,4 40,56 Kütahya 84 304 145 507 1,7 32,12 Malatya 112 331 175 323 1,6 29,20 Mardin 149 333 229 940 1,5 28,93 Mersin 355 218 608 274 1,7 30,81 Muğla 2 686 304 13 098 440 4,9 54,72 Nevşehir 783 944 1 645 397 2,1 45,67 Ordu 178 629 228 157 1,3 32,39 Sakarya 152 728 256 279 1,7 37,67 Sinop 31 250 47 078 1,5 27,68 Şanlıurfa 180 863 268 126 1,5 41,71 Trabzon 257 022 401 907 1,6 36,05 Yalova 77 435 155 425 2,0 38,95 Zonguldak 109 634 157 752 1,4 25,01 TOPLAM 33 806 135 115 639 618 2,00 39,75 Kaynak: www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/9857/ Tablo 3.3 e göre en çok turist çeken illerimiz Antalya, İstanbul ve Muğla dır. Özellikle bu illerde çevre sorunlarında en büyük etkenin insan unsuru olması ve buna bağlı olarak su, hava, gürültü, görüntü kirliliği, kalabalık ve izdiham, saha kullanım problemleri gibi turizmin çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin olabileceğinden bahsetmek mümkündür. Bununla birlikte gelen turistlerin ağırlandığı çevreye duyarlı işletme sayıları (%8,13) çok düşüktür. Çevreye duyarlı işletme belgesine sahip illerde çeşitli turizm işletmeleri faaliyet göstermektedir. Çevreye duyarlı işletme belgesine sahip illerde çeşitli turizm işletmeleri faaliyet göstermektedir. Turizm faaliyetleri sadece o ilde bulunan yerel halka ait olmamakla birlikte, bu The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
427 Konaklama İşletmelerinde Çevreye Duyarlılık iller çeşitli il ve ülkelerden yerli ve yabancı turistleri ağırlamaktadır. Bu durum çevrenin daha fazla kişi tarafından kullanıldığını göstermektedir. 4. SONUÇ ve ÖNERİLER Günümüzde işletmelerin ürettiği ve pazarladığı ürünler gerek iç gerekse dış rekabete maruz kalmakta, bu da işletmeleri rekabet avantajı elde etme yolunda farklı stratejilere sevk etmektedir. Söz konusu rekabet hizmet üreten işletmelerde de yoğun bir şekilde yaşanmakta olup, konaklama işletmeleri bunun önemli bir örneğini teşkil etmektedir. Bu bağlamda, konaklama işletmeleri sektördeki rakiplerini devre dışı bırakabilmek ve pastadan daha fazla pay elde edebilmek için farklılaştırma stratejileri izlemektedir. Çevreye duyarlılık da bu stratejilerin en önemlilerinden birisidir. Konaklama işletmeleri, başta rekabet avantajı elde etmek olmak üzere, sosyal sorumluluk ve yasal zorunluluklar nedeniyle de çevreye duyarlılık göstermektedirler. Bununla birlikte, Türkiye de, çevre ile sürekli etkileşim içinde bulunan turizm sektöründe çevreye verilen önem yeterli değildir. Çevreye duyarlı işletme belgeli konaklama tesisleri sayısal (204 adet) ve oransal (yüzde 8,13) açıdan düşük düzeydedir. Bu durum, ülkede gerek turizm arz edenlerin gerekse turizm talep edenlerin çevre konusundaki hassasiyetlerinin yüksek olmadığını göstermektedir. Türkiye de turizm talebinin en yüksek olduğu illerdeki çevreye duyarlı (belgeli) konaklama tesislerinin sayılarının düşüklüğü önemli bir eksiklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Keza, başta İstanbul, Antalya ve Muğla olmak üzere, Türkiye de iç ve dış turizm talebinin yüksek olduğu illerde çevreye duyarlılık olması gereken düzeylerin oldukça altındadır. Türkiye de bacasız sanayi olarak adlandırılan, Türkiye nin ekonomik ve sosyal gelişiminde önemli bir yer teşkil eden turizm sektörünün sürdürülebilirliği adına çevreye duyarlı tesislerin sayısı arttırılmalıdır. Bu bağlamda, devletin turizm teşviklerinde belirlediği kriterler arasında çevre hususuna özellikle vurgu yapılmalı, bununla ilgili teşvikler ve proje destekleri arttırılmalı, sektör çevre konusunda bilinçlendirilmelidir. KAYNAKLAR AKDOĞAN, Asuman, (2003), Çevreye Duyarlı Yönetim ve İşletmecilik (Kayseri de Çevreye Duyarlı Yönetim ve İşletmecilik Uygulamaları Üzerine Bir Araştırma), Kayseri Ticaret Odası Yayın No: 47, Kayseri. AKŞİT, Selahattin, (2007), Doğal Ortam Duyarlılığı Açısından Sürdürülebilir Turizm, Erciyes Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), s. 441-460. ATAY, Lütfi; DİLEK, Emre, (2013), Konaklama İşletmelerinde Yeşil Pazarlama Uygulamaları: İbiş Otel Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,18(1), s. 203-219. DOĞAN, Tayfun, (2012), Turizm ve Çevre İlişkisi Bağlamında Eko Turizmin Çevre Üzerine Etkileri, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, Uzmanlık Tezi, Ankara. TheJournal of AcademicSocialScience, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428
Melda Harbalıoğlu 428 EMGİN, Övgü; TÜRK, Zehra, (2004), Yeşil Pazarlama (Green Marketing), Mevzuat Dergisi, 7(78) http://www.mevzuatdergisi.com/2004/06a/01.htm. GÖKBUNAR, Ali, Rıza, (1994). İşletmelerin Çevrenin Korunmasında Sosyal Sorumluluğu, Ekoloji Çevre Dergisi, Sayı 14, s.4-6. HAZAR, Atilla, (1994), Ticaret Liseleri İçin Turizm Ders Kitabı, Tutibay yayınları: Ankara. KAHRAMAN, N.;TÜRKAY, O., (2014), Turizm ve Çevre, 6. Baskı. Detay Yayıncılık, Ankara. MENSAH, Ishmael, (2006), Environmental Management PracticesAmongHotels in TheGreaterAccraRegion, Hospitality Management, 25, s. 414 431. TURHAN, Serap, (2010),Turizm İşletmelerinde Yeşil Pazarlama Marmaris Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Muğla. TUSİAD, (2012). Sürdürülebilir Turizm. Yayın No: TÜSİAD-T/2012-09/531 PEKMEZCİ, M,T; HIRLAK, B., (2013),Yeşil Pazarlama, Ada Kitabevi, Gaziantep. YILMAZ, Abdullah; BOZKURT, Yavuz, (2011), Avrupa Birliği ne Uyum Sürecinde Türk Kamu ve Özel İşletmelerinin Çevreye Duyarlılığı Üzerine Bir Uygulama: İSO 500 Örneği, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 18(1) s.1-18. http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/tr,9579/turizm-tesisleri.html(erişim 01.03.2015). http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/tr,9857/isletme-belgeli-tesisler.html(erişim 01.03.2015). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/09/20080922-3.htm(erişim Tarihi: 01.03.2015). http://teftis.kulturturizm.gov.tr/eklenti/1417,%20teblig20083doc.doc?1(erişim 01.03.2015). http://yigm.kulturturizm.gov.tr/tr,11596/cevreye-duyarlilik-kampanyasi-yesil-yildiz.html (Erişim Tarihi: 01.03.2015). Tarihi: Tarihi: Tarihi: The Journal of Academic Social Science, Yıl: 3, Sayı: 14, Haziran 2015, s. 419-428