TÜRK BİYOFİZİK DERNEĞİ BÜLTENİ Bulletin of the Turkish Biophysical Society Türk Biyofizik Derneği Yayın Organı Aralık 2006 Yıl:12 Sayı:2 Bilim Adamlığını Bir Yaşam Biçimi Olduğunu Öğreten Gerçek bir Bilim Adamının, Prof. Dr. Engin Bermek'in Öyküsü Prof. Dr. Rüstem Nurten Engin Bermek 23 Mayıs 1939 da Ankara da dünyaya geldi. 1945-1950 yıllarında Bahçelievler İlkokulu nda 1953-1958 yıllarında ise Robert (Kolej) Lisesi nde okudu. 1958-1964 yıllarında Heidelberg Üniversitesi Tıp Fakültesi nde (Almanya) okuyan Engin Bermek 1966 yılında Bilim Doktorası ünvanını Heidelberg Üniversitesi nden aldı. Mezun olduktan sonra, 1968-1971 tarihleri arasında Max-Planck Cemiyeti Bursiyeri olarak Max-Planck Deneysel Tıp Enstitüsü (Göttingen, Almanya) Biyokimya Araştırma Grubu nda çalıştı. 1971-1974 yıllarında Araştırma Uzmanı olarak Moleküler Genetik Bölümü nde çalışan Engin Bermek, 1972 yılında konuk araştırıcı olarak McGill Üniversitesi, Protein Hormon Laboratuvarı (Montreal, Kanada) da bulundu. Dr Engin Bermek 1973 yılında Türkiye ye döndü ve İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Biyofizik Kürsüsü nde göreve başladı. 1974 yılında doçent ve 1976 yılında kürsü/anabilim dalı başkanı olan Engin Bermek emekli olduğu 2007 yılına kadar bu görevde kaldı. 1979 yılında profesör olan Engin Bermek 1978-1982 yıllarında Boğaziçi Üniversitesi Türk Biyofizik Derneğinin Kurucu Başkanı, Onursal Başkanı Sayın Prof. Dr. Engin Bermek'in İstanbul Üniversitesi'nden emekli olması nedeni ile, bültenimizin bu sayısı sayın Prof. Dr. Engin Bermek'e adanmıştır. Kendisine bundan sonraki yaşamında da sağlık ve esenlikler dileriz. Türk Biyofizik Derneği Yönetim Kurulu Biyoloji Bölümü nde, 1983-1984 yıllarında da Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü nde danışman olarak görev yaptı. 1994-2000 yıllarında Türkiye yi temsilen Uluslararası Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Merkezi (ICGEB-Trieste-İtalya) Yönetim Kurulu Üyesi oldu. 1994 yılında İstanbul Üniversitesi Araştırma Fonu Yürütücü Sekreteri olan Prof.Dr. Engin Bermek TUBA başkanı olana dek bu görevi yürüttü. 1997-1998 yıllarında NATO İleri Araştırmalar Enstitüsü (ASI) Bilimsel Danışmanlar Kurulu Üyesi,1998-2000 yıllarında NATO Yaşam Bilimleri ve Teknoloji (LST) Kurulu Üyesi ve 2000 yılı Dönem Başkanı oldu. 1998 yılında Avrupa Moleküler Biyoloji Örgütü (EMBO) Üyesi ve Türk Biyofizik Derneği Onursal Başkanı seçildi. 1999 yılında ise Bulgar Ulusal Tıp Akademisi (Yabancı) Üyesi Resim 1. Prof. Dr. Engin Bermek, lise yıllarında İÇİNDEKİLER Prof. Dr. Engin Bermek Özel Sayısı Bilim Adamlığını Bir Yaşam Biçimi Olduğunu Öğreten, Gerçek bir Bilim Adamının, Prof. Dr. Engin Bermek'in Öyküsü. Prof. Dr. Rüstem Nurten TÜRK BİYOFİZİK DERNEĞİ BÜLTENİ: 2006 Ağustos, 12(2) Dört ayda bir, yılda üç sayı yayınlanır 1
Resim 2. Prof. Dr. Engin Bermek, Robert Kollej'den mezuni- olarak seçildi. 2000-2008 yıllarında iki dönem Türkiye Bilimler Akademisi Başkanı olarak görev yaptı. Tüm görevlerini tarih sırası ile yazarsak aşağıdaki uzun liste oluşur. Prof. Dr. Ergin Bermek'in Başlıca Görevleri 1967-1968 Asistan, Üniversite Klinikleri Freiburg, Almanya. 1968-1971 Max-Planck Cemiyeti Bursiyeri, Max- Planck Deneysel Tıp Enstitüsü, Göttingen, Almanya, Biyokimya Araştırma Grubu 1971-1974 Araştırma Uzmanı, Moleküler Genetik Bölümü, Max-Planck Deneysel Tıp Enstitüsü, Göttingen, Almanya 1972 Konuk Araştırıcı, Protein Hormon Laboratuvarı, McGill Üniversitesi, Montreal, Kanada 1973 Üniversite Doçentlik Sınavı, Biyofizik Kürsüsü, İstanbul Tıp Fakültesi, İstanbul Üniversitesi 1974 Kürsü Doçenti, Biyofizik Kürsüsü, İstanbul Tıp Fakültesi, İstanbul Üniversitesi 1979 Profesör ve Kürsü/(Ana)bilim Dalı Başkanı Resim 3. İstanbul Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı Kütüphanesi TÜRK BİYOFİZİK DERNEĞİ BÜLTENİ: 2006 Ağustos, 16(2) Dört ayda bir, yılda üç sayı yayınlanır 2
Resim 4. 1985 yılında İlk Uluslararası Sempozyum Mechanisms of Protein Synthesis Beyaz Köşk - Emirgan, İstanbul 1978-1982 Danışman, Biyoloji Bölümü, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul 1979-1983 TÜBİTAK Tıp Araştırma Grubu Yürütme Komitesi Üyesi 1983-1984 Danışman, TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü 1983 Konuk Araştırıcı, İmmünoloji Enstitüsü, Basel, İsviçre 1984-1992 Biyoloji Bölümü Başkanı, TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü (Marmara Araştırma Merkezi), Gebze 1984 Novartis (Ciba) Foundation Bilimsel Danışmanlar Kurulu Üyesi 1985-1986 TÜBITAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü, Müdür Vekili, Gebze 1986-1990 Eczacıbaşı Araştırma ve Ödül Fonu Yönetim Kurulu Üyesi 1990-1993 TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Grubu Yürütme Komitesi Üyesi Resim 5. Emeklilik yemeğinde TÜRK BİYOFİZİK DERNEĞİ BÜLTENİ: 2006 Ağustos, 16(2) Dört ayda bir, yılda üç sayı yayınlanır 3
Resim 6. Türkiye ye geldiği yıllardaki kullandığı vesikalık resmi 1992-2000 Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Araştırma Enstitüsü Müdürü, Marmara Araştırma Merkezi, Gebze 1993-2000 Avrupa Moleküler Biyoloji Konferansı (EMBC) Türkiye Delegesi 1993 Türkiye Bilimler Akademisi (Kurucu) Asli Üyesi 1994-2000 Uluslararası Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Merkezi (ICGEB-Trieste-İtalya) Yönetim Kurulu Üyesi (Türkiye yi temsilen) 1997-2000 İstanbul Üniversitesi Araştırma Fonu Yürütücü Sekreteri 1997-1998 NATO İleri Araştırmalar Enstitüsü (ASI) Bilimsel Danışmanlar Kurulu Üyesi 1998 Avrupa Moleküler Biyoloji Örgütü (EMBO) Üyesi 1998 Türk Biyofizik Derneği Onursal Başkanı 1998-2000 NATO Yaşam Bilimleri ve Teknoloji (LST) Kurulu Üyesi ve 2000 yılı Dönem Başkanı 1999 Bulgar Ulusal Tıp Akademisi (Yabancı) Üyesi 2000-2008 Türkiye Bilimler Akademisi Başkanı Prof. Dr. Engin Bermek bu görevlerinin yanında ulusal ve uluslararası birçok dernekte de aktif üye olarak çalıştı. Bilimsel Dernek Üyelikleri Deutsche Gesellschaft für Physiologische Chemie, Federation of European Biochemical Societies, Türk Hematoloji Derneği (1988-1990 bilim sekreteri), Türk Biyofizik Derneği Kurucu Üye (1998 den beri onursal başkanı), European Molecular Biology Organization (EMBO) Seçilmiş Üyesi, Bu organizasyonlarda üstlendiği önemli görevleri bulunmaktadır. Üstlendiği Başlıca Görev ve Üyelikler: Türkiye Bilimler Akademisi (Kurucu) Üyesi, İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi, Biyofizik Anabilim Dalı Başkanı, İ.Ü. Araştırma Fonu Yürütücü Sekreter, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi, Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Araştırma Enstitüsü Müdürü, Avrupa Moleküler Biyoloji Konferansı (EMBC) Türkiye Delegesi, Uluslararası Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Merkezi (ICGEB)Yönetim Kurulu Türkiye Üyesi, NATO Yaşam Bilim ve Teknoloji (NATO-LST) Paneli Üyesi (ve 2000 Yılı Dönem Başkanı), Avrupa Moleküler Biyoloji Organizasyonu (EMBO) (Seçilmiş) Üyesi, Türk Biyofizik Derneği Kurucu Üyesi (ve Onursal Başkanı), Deutsche Gesellschaft für Physiologische Chemie und Molekularbiologie Üyesi, Aşağıda sıralanan birçok ödül sahibi olan Prof. Dr. Engin Bermek bilim adına, biyofizik adına birçok ilke de imza attı. İstanbul Tabip Odası G.Yaşargil Ödülü (1986) TÜBİTAK Bilim Ödülü (1986) İstanbul Tabip Odası Bilim Ödülü (1992) Marmara Araştırma Merkezi Başarı Ödülü (1996) Basit ama önemliden, karmaşık olana doğru, Resim 7. İstanbul Tıp Fakültesi Öğrenci Laboratuvarında TÜRK BİYOFİZİK DERNEĞİ BÜLTENİ: 2006 Ağustos, 16(2) Dört ayda bir, yılda üç sayı yayınlanır 4
Resim. 8. İstanbul Tıp Fakültesi'nin ilk ilk biyofizikçileri. biyofizikçiler olarak ondan çok şey öğrendik. öncülük etti. Current Contents taramasını, Impact Factor 1987 yılında ilk Biyofizik Kongresi düzenlendi. kavramının önemini ilk ondan duyduk. İlk TUBİTAK biyofizik projelerinin Türkiye de 1977 yılında yönettiği Makale Nasıl Yazılır? verilmesine öncülük etti. paneli ile de araştırmanın nasıl yapılacağını ilk 1- Kromatin Proteinleri ve Yüksek ondan öğrendik. Organizmalarda Gen Ekspresyonunun 1977 yılında ilk TÜBİTAK Kurultayında ilk Düzenlenmesi (1981) TÜBİTAK Proje No TAGolarak Biyofizik ayrı bir oturum olarak yer aldı. 339, Proje Yürütücüsü: Prof. Dr. Engin Bermek 1985 yılında İlk Uluslararası Sempozyum 2- Ökaryot Protein Sentezinde Elongasyon Mechanisms of Protein Synthesis Beyaz Köşk - Faktörü 2 nin Etki Mekanizmaları. (1984) Emirgan, İstanbul da düzenlendi. TÜBİTAK Proje No TAG-479, Proje Yürütücüsü: 1986 yılında Biyofizik Derneği nin kuruluşuna Dr.Rüstem Nurten Resim 9. Emeklilik yemeği 12.05.2006 TÜRK BİYOFİZİK DERNEĞİ BÜLTENİ: 2006 Ağustos, 16(2) Dört ayda bir, yılda üç sayı yayınlanır 5
3- Monoklonal Antikor-Hibridoma Tekniklerinin Türkiye de Araştırma ve Uygulamada Kullanılmak Üzere Geliştirilmesi (1985) TÜBİTAK Proje No TAG-536, Proje Yürütücüsü: Dr. Rüstem Nurten Tüm projelerini listelersek bilime yaptığı katkıyı daha iyi görebileceğiz; Burs ve Projeler Max-Planck Cemiyeti Bursu, (1968-1970) Deutsche Forschungsgemeinschaft Araştırma Projeleri, Be 474/1-6(1969-1977) TÜBITAK Araştırma Projesi, TAG-339 (1977-1980) NATO Araştırma Projesi, RG 1665 (1979-1982) NATO SFS Araştırma Projesi, Tu-842-Biotech I(1988-1993) UNIDO Araştırma Projesi, DP/TUR/042 (1988-1993) NATO SFS Araştırma Projesi, Tu-Biotech II (1993-1998) Zorlu ama verimli geçen bu süreçte kaynak yaratmak önemli idi. Bu amaçla projelerin yanı sıra dış olanaklar kullanıldı. Dış yardımlar alındı. Liyafilizatör, santrifüj gibi cihazlar Almanya dan bağış olarak sağladı ve özel arabaların bagajında İstanbul a getirildi. Yeni basit araçlar, cihazlar üretildi. Elektroforez, denge diyalizi deneylerinde kullanılan gereçler yapıldı. Sonunda Türkiye den ilk Biyofizik adresli uluslarası yayınlar yapılmaya başlandı. Resim 10. İstanbul Tıp Fatültesinin İlk Biyofizik Doçentleri 1- Bermek, E., Aksoy, M., Almış, G., and Kutlar, A.: Further data on one of the first examples of sickle-cell a-thalassemia disease. Hemoglobin, 6: 471-474 (1979). 2- Aksoy, M., Almış, G., and Bermek, E.: Globin chain synthesis in ß-thalassemia with normal hemoglobins A2 and F. Hemoglobin, 3: 263-270 (1979). 3- Bermek, E., and Nurten, R.: On the guanine nucleotide binding site of eukaryotic polypeptide chain elongation factor 2. Period Biol., 82: 319-324 (1980). 4- Nurten, R., and Bermek, E.: Interactions of elongation factor 2 (EF-2) with guanine nucleotides and ribosomes. Binding of periodate oxidized guanine nucleotides to EF-2. Eur. Biochem., 103: 551-555 (1980). Bu süreçte, 1980 sonrası ithalatın durduğu dönemlerde etanolden mutlak alkol, çay şekerinden sukroz, CaCl 2 den hidroksil apatit elde edildi. Mazot alınamadığı için kaloriferlerin yanmadığı soğuk kış şartlarında, soğuk oda yerine +4 ºC de laboratuar ortamında çalışıldı. Her koşulda deneyler durmadan devam etti. Prof. Dr. Engin Bermek, bir yaşam biçimi olarak tanımladığı bilim adamlığını, 50 üzeri yüksek lisans ve doktora tezi, 100 e yakın uluslar arası yayın, yüzlerce atıf sahibi ve mutlu olarak sürdürmektedir. Bilimsel çalışmaları halen devam etmektedir. Prof. Dr. Rüstem Nurten TÜRK BİYOFİZİK DERNEĞİ BÜLTENİ: 2006 Ağustos, 16(2) Dört ayda bir, yılda üç sayı yayınlanır 6
TÜRK BİYOFİZİK DERNEĞİ BÜLTENİ: 2006 Ağustos, 16(2) Dört ayda bir, yılda üç sayı yayınlanır 7 Resim 11. İstanbul Üniversitesinin Baltalimanı Tesislerinde 12 Mayıs 2006 günü Prof. Dr. Engin Bermek için düzenlenen yemekli toplantıya biyofizik topluluğunun İstanbul dışından birçok üyesi de katıldı. Toplantıya katılanlar toplu halde.
Resim 12. Baltalimanı Tesislerinde 12 Mayıs 2006 günü düzenlenen yemekli toplantıda, Derneğimizin Kurucu Başkanı ve Onursal Başkanı Prof. Dr. Engin Bermek, kendisinden sonra görevi üstlenen Prof. Dr. Pekcan Ungan ve Derneğimizin o günkü Başkanı Prof. Dr. M. Salih Çelik arasında. EDİTÖRÜN NOTU Prof. Dr. Engin Bermek'in yaşantısı, bilimsel kişiliği kadar insan yanı ile, erdemli ve beyefendi kişiliği ile de imrenilecek örneklerle doludur. Onun bu özelliklerini farkedebilmek için çok kısa bir süre bile yanında bulunmak yeterlidir. Prof. Dr. Rüstem Nurten'in yazısında belirttiği gibi, Prof. Dr. Engin Bermek, 1997-2000 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Araştırma Fonu Genel Sekreterliğini de yürütmektedir. Bu üç yıllık süre içinde Prof. Dr. Engin Bermek adının geçtiği bir tek proje bile araştırma fonuna sunulmaz. Ancak bu görevini bitirdiğinin ertesi günü Rüstem Nurten'e "Artık bir proje verebiliriz" der. Derneğimizin Yönetimi, 2006 yılında Kongre Düzenleme görevini kişisel olarak bana vermişti. O zamanki Başkanımız Prof. Dr. Pekcan Ungan, Genel Sekreterimiz Prof. Dr. Necla Öztürk ve Prof. Dr. Cüneyt Göksoy ile birlikte, kongre yeri olarak seçtiğimiz Beypazarı'nda konaklama ve yemekler için anlaşmalar yapıyorduk. Kongremizin kapanış yemeğini vermek üzere Bağevi'nin sahibi sayın Hüsnü Bayramoğlu ile anlaşma yaparken, Hüsnü Bey'in geleneklere göre döşenmiş bir konağının olduğunu, onu da kiraya verdiğini öğrendik. Birlikte gidip gördük, Fiatı da uygundu, Onursal Başkanımız ve TÜBA Başkanı Prof. Dr. Engin Bermek'i orada konuk etmeye karar verdik. Beypazarı Kongremizde kayıt ücretlerimiz Belediye adına açılmış bir hesapta toplanmıştı ve kongre bitiminde de, nerelere ne kadar ödeneceğine ilişkin yazdığım talimatlara göre ödemeler yapılıyordu. Bir süre sonra Hüsnü Bey'in Konak kira bedelini almadığını ve almak istemediğini öğrendim. Neden almıyorsunuz diye telefonla sorduğumda, şöyle demişti bana: "Hocam ne diyorsunuz. Engin Hoca, kendisine verdiğimiz hizmetlerden o kadar mutlu olmuş ki, konağımızdan ayrıldıktan kısa bir süre sonra bir çiçek yaptırarak ziyaretimize geldi, teşekkür etti. Böyle zarif bir insanı konuk ettiğim için ancak şeref duyabilirim, karşılığında nasıl para alabilirim". Prof. Dr. Ferit Pehlivan BÜLTENDEKİ YAZI VE DİĞER BELGELER UYGUN ŞEKİLDE KAYNAK GÖSTERİLEREK ALINTILANABİLİR. Biyofizik Demeği Adına Sahibi: M. Salih Çelik Yayın Kurulu: M. Salih Çelik, Necla Öztürk, Rüstem Nurten, Editör: Ferit Pehlivan pehlivan@tr.net Yönetim Merkezi: Türk Biyofizik Derneği Prof. Dr. M. Salih Çelik'in onayı ile, elektronik ortamda yayın tarihi: 16/Temmuz/2012 TÜRK BİYOFİZİK DERNEĞİ BÜLTENİ: 2006 Ağustos, 16(2) Dört ayda bir, yılda üç sayı yayınlanır 8