Buhar Kürü Uygulanm) Pomzal Hafif Betonun Özellikleri

Politeknik Dergisi Journal of Polytechnic Cilt: 10 Say: 1 s.111-116, 2007 Vol: 10 No: 1 pp.111-116, 2007 Buhar Kürü Uygulanm) Pomzal Hafif Betonun Özellikleri Tayfun UYGUNO1LU, Osman ÜNAL Afyon Kocatepe Üniversitesi, Teknik E7itim Fakültesi, Yap E7itimi Bölümü, Afyonkarahisar ÖZET Bu çal)mada, pomza hafif agregas ile üretilen hafif beton harçlarnn otoklavda basnçl buhar ile kür edildikten sonra fiziksel ve mekanik özellikleri ara)trlm)tr. Beton harçlarn üretiminde 0-4 mm boyutundaki Isparta yöresi pomza agregas kullanlm)tr. Harçlarn çimento miktar 300 kg/m 3 ve su/çimento oran 0.15 olarak sabit tutulmu)tur. Üretilen numuneler kalptan alndktan 24 saat sonra 2, 4, 6, 8 ve 10 saat süreyle otoklavda basnçl buhar kürüne tabi tutulmu)lardr. Ayn özellikteki numunelerden bir bölümü 7 ve 28 gün olmak üzere havada ve suda kür edilmi)lerdir. Numuneler üzerinde basnç dayanm, birim hacim a7rlk, görünen porozite ve su emme de7erleri belirlenmi)tir. Elde edilen sonuçlar, havada ve suda kür edilmi) olan numunelerin özellikleri ile kar)la)trlm) ve pomzal harç numunelerinin 8 saat basnçl buhar kürüne tabi tutulmalar ile fiziksel ve mekanik özelliklerinin havada ve suda kür edilen numunelere göre daha iyi performans gösterdi7i görülmü)tür. Anahtar Kelimeler: Pomza, hafif beton, otoklav, buhar kürü Properties of Pumice Lightweight Concrete Exposed to Steam Cure ABSTRACT In this study, physical and mechanical properties of lightweight concrete mortars produced with pumice lightweight aggregate cured in autoclave were investigated. In the production of concrete mortar, pumice aggregate of in size of 0-4 mm which was taken from Isparta, Turkey was used. The cement content and ratio of water/cement were kept 300 kg/m 3 and 0.15, respectively. The specimens were demoulded and they were exposed to pressure steam curing in 2, 4, 6, 8 and 10 hours after 24 hours. Furthermore, separate specimens were produced in same properties for air and water cure at 7 and 28 ages. On the specimens, compressive strength, bulk density, specific porosity and water absorption were tested. The results obtained from pressure steam curing were compared with specimens cured in air and in water. It was observed that by curing of specimens in the pressure steam at 8 hours, they have the best physical and mechanical properties when compared with specimens cured in air and in water. Keywords: Pumice, lightweight concrete, autoclave, steam cure. 1. GR Eçinde ya)ad7mz ça7n gereksinmelerine uygun olarak in)aat sektöründe artan talebi en ksa zamanda ve ekonomik biçimde kar)layabilmek amacyla seri üretim ve sanayile)me gereksinimi artmaktadr. Bu da prefabrikasyonu olu)turmu) ve geli)tirilmi)tir. Seri üretimde, elemann çabuk monte edilebilir duruma gelmesi, stoklama alannn çabuk bo)altlmas prefabrikasyonun ekonomik sorunlarndandr. Betonun dayanmn erken kazanmas ve daha ksa sürede servise sunulmas, geli)mekte olan endüstrile)menin bir sonucudur. Bu konuda çe)itli yöntemler uygulanarak betona erken dayanm kazandrlmaktadr (1). Kayaç olu)umlarnn endüstriyel alanlarda kullanm da7lmnda en çok pay in)aat sektörünün ald7 bilinmektedir. Ensanlar farkl kayaç türlerini, barnma, i) merkezi ve di7er sosyal faaliyetlerin olu)turulabilece7i birçok binann yaplmasnda, ana malzeme olarak de- 7erlendirmi)lerdir. Günümüzde kayaç biliminde gelinen son noktann )7 altnda, yap ve kaplama malzemesi olarak de7erlendirilebilen kayaç olu)umlar, kendilerine has baz özellikleri de göz önünde bulundurularak, yap endüstrisinde konfor amaçl ana malzemeler olarak kullanlmaya ba)lanm)tr. Bu tür kayaçlarn genellikle do7al gözenekli ve hafif kayaç olu)umlar oldu7u, pratikte yaygn olarak görülmektedir (2). Pomza, birbirine ba7lantsz bo)luklu, süngerimsi, silikat esasl, volkanik olaylar neticesinde olu)- mu), fiziksel ve kimyasal etkenlere kar) dayankl, birim hacim a7rl7 1 gr/cm 3 ten küçük, gözenekli cams volkanik bir kayaçtr. Olu)umu srasnda bünyedeki gazlarn ani olarak bünyeyi terk etmesi ve ani so7umas nedeniyle, makro ölçekten mikro ölçe7e kadar saysz gözenek içerir. Bu gözenekleri ile üretilen betonun dayanm üzerinde önemli bir etkiye sahiptir (3-6). Gözenekli yapsndan dolay oldukça hafif olan pomza, s ve ses yaltmnda ülkemizde ve dünyada geni) anlamda in)aat sanayinde kullanlmaktadr. Ülke- Digital Object Identifier 10.2339/2007.10.1.111-116 111

Tayfun UYGUNO1LU, Osman ÜNAL / POLETEKNEK DERGESE, CELT 10, SAYI 1, 2007 mizde üretilen pomzann % 90' yurt içinde in)aatlarda kullanlmaktadr. Pomza; normal kumun ve çakln 1/3 ile 2/3'ü kadar yo7unlu7a sahiptir. Pomzann hafif agrega olarak kullanlmas ile imal edilen hafif beton yap elemanlar bimsblok olarak adlandrlrlar (Pekil 1). Pekil 1. Pomzadan imal edilmi) hafif beton elemanlar Bimsbloklar yüksek s ve ses yaltm, yeterli mukavemet göstermeleri ve depreme dayankl mekânlar daha ucuza mal etmek gibi özelliklerinden dolay tercih edilir bir in)aat ürünü olmu)tur. Pomza ürünü olan hafif betonlar, e)siz do7al bo)luklu yaps, hafifli7i, s ve sese kar) mükemmel yaltm özelli7i gibi niteliklerinden dolay kullanm her yl artmaktadr. Pomzal hafif betonun s geçirgenlik katsays, normal betonunkinden 4-6 kat daha iyi izolasyon sa7lamakta olup, bu özelli7inden dolay da büyük miktarlarda s ve enerji tasarrufu sa7lamaktadr (7,8). Hafif agregal betonlar, gerek ekonomik olmalar gerekse servise önceden sunulabilmeleri, çevre dostu olmalar ve teknik açdan geli)tirilebilme teknolojisine sahip olmalar bakmndan yaplar için son yüzyln çok yönlü malzemeleri haline gelmi)lerdir (9). Geli)mi) ülkelerde çok katl binalarn yapm hzlandkça, hafif beton için uygulamaya yönelik giri)imlerde artm)tr. Bu art) ülkemizde de görülmektedir. Zamanla görülmü)tür ki, ölü yükün tasarmda ana belirleyici faktör oldu7u yaplarda hafif beton kullanmnn saysz avantajlar ortaya çkmaktadr (10). Gerek pomza ile gerekse di7er hafif agregalarla üretilen beton bloklar gibi önceden hazrlanarak yapda kullanlan ön yapml hafif betonlarda aranan en önemli Betonun yüksek scaklklarda kür edilmesi sonucunda hidratasyon hznn artt7 ve ilk zamanlarda yüksek dayanm elde edildi7i bilindi7i için, betonun buhar ortamnda kür edilmesine dair baz kür yöntemleri geli)tirilmi)tir. Bu tür yöntemlerin yapdaki betonlara yerinde uygulanabilirli7i oldukça zordur. Ancak, buhar kürü yöntemleri, ön yapml beton elemanlara veya baz ön gerilmeli betonlara uygulanan yöntemler durumundadr. Beton, normal ko)ullardaki kür yöntemine göre daha ksa süre içerisinde dayanm kazanmaktadr. Bu bakmdan, beton elemanlar daha erken bir zamanda kullanlabilmektedirler (12-14). Betona buhar kürü uygulamas için genel olarak otoklav kullanlr. Otoklavda tutulacak beton elemanlarda Portland çimentosunun yan sra mutlaka bir miktar ince taneli silis de bulundurulmaldr. Aksi takdirde, buhar kürüne tabi tutulan elemann ilk zamanlardaki kürü normal betonunkine benzemesine ra7men, buhar kürü süresinin ilerlemesiyle betonda olu)an C-S-H jelleri amorf yapdan kristal yapya dönü)erek kararsz hale gelmekte ve üniform olarak da7lm göstermeyip, bo)luklar dolduramamakta ve daha gözenekli bir ortam olu)turmas nedeniyle dayanm dü)ürmektedir (15,16). Pomzann hafif beton üretiminde de7erlendirilmesiyle üretilen hafif beton elemanlarn dayanmnn arttrlmas ve ksa sürede hizmete sunulmas için yaplan bu çal)mada, pomzal harç numuneleri üretilerek, otoklavda buhar kürüne tabi tutulmu) ve baz fiziksel ve mekanik özelikleri ara)trlm)tr. 2. DENEYSEL ÇALIMA 2.1. Kullan1lan Malzemeler Yaplan çal)mada hafif agrega olarak Isparta yöresinden temin edilen 0-4 mm boyutuna sahip pomza agregas kullanlm)tr (17). Deneyde kullanlan pomzann gerçek yo7unlu7u 2200 kg/m 3 ve gev)ek birim hacim a7rl7 910 kg/m 3 tür. A7rlkça su emme de7eri de etüv kurusu a7rl7nn % 20 oranndadr (18). Çizelge 1. Isparta yöresi pomza agregasnn elek analizi Elek No 5 10 20 40 60 80 100 200 Geçen, % 100 40.34 6.2 5.2 5.16 5.03 4.9 4.28 Çizelge 2. Isparta pomzas ve CEM II/B 42,5R çimentosunun kimyasal bile)enleri Bile en (%) SiO 2 Al 2 O 3 Fe 2 O 3 MgO CaO Na 2 O SO 3 K 2 O K.K. Pomza 56.85 16.72 4.66 1.84 5.39 4.61-5.19 2.8 Çimento 19.3 5.57 3.46 0.86 63.56 0.13 2.91 0.80 2.78 özellik, ön yapml elemann üretimi takiben en ksa sürede hizmete sunulmasdr. Bunun için de7i)ik kür yöntemleri geli)tirilmi)tir. Bu yöntemlerden biri de buhar kürü uygulamasdr. Kür yöntemleri betonun dayanmnn geli)mesini etkileyen ana faktörlerden biridir (11). Agregann tane da7lm Çizelge 1 de verilmi)tir. Çal)mada CEM II/B 42,5R tipi Portland kompoze çimentosu kullanlm)tr. Çimento ve pomzann kimyasal bile)enleri Çizelge 2 de verilmi)tir. Ayrca kar)mlarda % 1 orannda linyosülfonat esasl orta ak)kanla)trc katk kullanlm)tr. 112

BUHAR KÜRÜ UYGULANMIP POMZALI HAFEF BETONUN ÖZELLEKLERE / POLETEKNEK DERGESE, CELT 10, SAYI 1, 2007 2.2. Numunelerin Haz1rlan1 1 ve Deneyler Çal)mada, 50 mm çapnda ve 100 mm yüksekli- 7indeki silindir kalplar kullanlm)tr. Numunelerin üretiminde çimento dozaj 300 kg/m 3 ve su/çimento oran 0.15 olarak sabit alnarak çökmesiz bir i)lenebilme amaçlanm)tr (19). Pomza agregalar kar)ma katlmadan önce 30 dak. su emdirme i)lemine tabi tutulmu)lardr. Kar)mlar, % 1 orannda ak)kanla)trc katk kullanlarak nemli olarak hazrlanm) ve bims bloklarn üretimini yanstmas açsndan kalp içerisine plastik tokmak ile tokmaklanarak sk)trlp hemen kalptan alnm)tr. Plastik tokmak kullanld7ndan agregalarda krlma görülmemi)tir. Numuneler kalptan alndktan sonra 24 saat ön bekleme yaplm) ve daha sonra 2, 4, 6, 8 ve 10 saat olmak üzere 5 farkl saatte otoklavda buhar kürüne tabi tutulmu)tur (20). Buhar kürü uygulamasnda 7 lt. hacme sahip, 25 dakikada 127 o C scaklk ve 0.13 MPa basnç uygulayan otoklav kullanlm)tr. Kür i)- lemi Pekil 2 de verilmi)tir. Pekil 2 de t (saat), numunelerin net kür sürelerini göstermektedir (21). Pekil 2. Otoklav kür i)leminin )ematik gösterimi Otoklav küründen farkl olarak ayn betondan üretilen numuneler 7 ve 28 gün 20 o C suda (S) ve 20±2 o C laboratuar ortamnda % 65 nemli olan havada (H) olmak üzere iki farkl kür daha gerçekle)tirilerek sonuçlar kar)la)trlm)tr. Her kür süresi için üç adet numune kullanlarak alnan verilerin aritmetik ortalamas kullanlm)tr. Yine her kür süresi sonunda numuneler üzerinde basnç dayanm, görünen porozite, su emme ve birim hacim a7rlk (BHA) deneyleri yaplm)tr. Basnç dayanm deneyleri, otoklav kürüne tabi tutulan numunelerde otoklav kürü sonrasnda belirlenmi)tir. Buhar kürü gören elemanlarda ileriki ya)larda bir miktar dayanm kayb oldu7u belirtilmektedir (14). Bu çal)ma kapsamnda üretilen ve buhar kürüne tabi tutulan pomzal hafif betonlarda ileriki ya)larda olu)abilecek dayanm kayplarnn belirlenmesi amacyla otoklav gören numunelerin bir bölümü 28. güne kadar laboratuar ortamnda havada bekletildikten sonraki basnç dayanmlar elde edilmi)tir. Daha sonra dayanm kayplar ortaya konmu)tur. Otoklavda kür edilmeksizin sadece havada ve suda kür edilen numunelerde de 7 ve 28. günlerde basnç dayanm deneyleri gerçekle)tirilmi)tir. Basnç dayanmlar TS 3289 EN 1354 e (22) göre 200 ton kapasiteli pres ile belirlenmi)tir. Numunelere ait BHA, su emme ve porozite de7erlerinin bulunmasnda Ar)imet prensibinden yararlanlm)tr. Buna göre a)a7daki e)itlikler kullanlm)tr: BHA (kg/m 3 ) = W o (W - 1 W ) 2 ( W1 - Wo ) GP (%) = x100 ( W - W ) 1 2 (1) (2) W W w (%) o = x100 ( W - W ) (3) 1 o E)itliklerde; W o : etüv kurusu a7rlk W 1 : suya doygun havada a7rlk W 2 : su içerisinde a7rlk GP: görünen porozite W w : su emmeyi ifade etmektedir. Otoklavda kür edilen numunelerin her kür saatinde 127 o C deki sabit scaklk de7eri için sahip olduklar olgunluk faktörleri belirlenmi)tir. Otoklavda kür edilen numunelerin olgunluk faktörü hesabnda 20 o C scaklktaki 24 saatlik ön bekleme süresi de dikkate alnm)tr. Havada ve suda kür edilmi) numunelerin beton scaklklar 20 o C sabit alnarak 7 ve 28 günlük olgunluk faktörleri o C.saat olarak belirlenmi)tir (23). Olgunluk faktörü hesabnda (4) nolu e)itlikten yararlanlm)tr (23-25): M=(C+10) x t (4) E)itlikte; M: olgunluk faktörü ( o C.saat veya o C.gün) C: beton scakl7 ( o C) t: kür süresini (saat veya gün) ifade etmektedir. 3. SONUÇLARIN DE6ERLENDRLMES Pomza ile üretilen hafif betonlarn üretimini takiben en ksa sürede hizmete sunulabilmesi için basnçl buhar kürü uygulanan bu çal)mada elde edilen baz fiziksel ve mekanik özellik deney sonuçlar Çizelge 3 de verilmi)tir. Çizelge 3 den görüldü7ü gibi otoklavda 2-10 saat kür edilen numunelerin BHA lar yakla)k olarak 1462-1600 kg/m 3 arasnda de7i)mekte iken havada ve suda kür edilmi) olan 7 ve 28 günlük numunelerin BHA lar yakla)k 1480-1500 kg/m 3 arasnda de7i)ti7i görülmü)- tür. Otoklavda kür edilen numunelerde en dü)ük BHA 1462 kg/m 3 olarak 6 saatlik kür süresinde elde edilmi)- tir. Görünen porozite oranlar da otoklavda kür edilen numunelerde normal ko)ullarda kür edilmi) numunelere 113

Tayfun UYGUNO1LU, Osman ÜNAL / POLETEKNEK DERGESE, CELT 10, SAYI 1, 2007 Çizelge 3. Farkl ortamlarda kür edilen numunelerin fiziksel ve mekanik özellikleri Kür Metodu Otoklavda Kür (saat) Suda Kür (gün) Havada Kür (gün) BHA (kg/m 3 ) Porozite (%) Su Emme (%) Basnç Dayanm (MPa) Olgunluk ( o C.saat) Otoklav sonras 28 günlük Basnç Dayanm (MPa) 2 1512 23.33 15.73 8.23 994 8.89 4 1517 23.32 15.55 9.60 1268 9.11 6 1462 21.82 15.34 10.69 1542 9.69 8 1599 12.06 8.12 11.58 1816 10.47 10 1470 19.70 13.50 11.16 2090 9.42 7 1481 26.13 17.75 7.46 5040-28 1501 28.32 18.85 9.29 20160-7 1488 26.35 17.85 6.71 5040-28 1490 26.35 17.86 6.95 20160 - göre daha dü)ük iken yine ayn )ekilde otoklavda kür edilen numunelerin su emme oranlar normal ko)ullarda kür edilmi) numunelerinkinden daha dü)ük oldu7u yine çizelgeden görülmektedir. Dolays ile numunelerin otoklavda kür edilmeleri sonucu, normal ko)ullarda kür edilmi) numunelere göre daha dü)ük porozite ve su emme oranna sahip oldu7u görülmektedir. Otoklavda bulunan yüksek nem oran ve scakl7n etkisiyle hidratasyon sonucunda olu)an ve ba7layclk sa7layan amorf yapdaki C-S-H jelleri normal ko)ullarda kür edilen betondaki hidratasyon olayna göre daha hzl olu)maktadr. Olu)an bu jeller sayesinde beton daha dü- )ük porozite ve su emme oranna sahip iken yine daha ksa sürede dayanm kazanmaktadr (12-14). Otoklav süresine göre numunelerin olgunluk faktörleri hesaplanarak Çizelge 2 de verilmi)tir. 2 saat 127 o C scaklkta kür edilen numunelerin olgunluk faktörü 994 o C.saat iken 10 saat otoklavda kür edilen numunelerin olgunluk faktörü ise 2090 o C.saat olarak hesaplanm)tr. Havada 7 ve 28 gün kür edilen numunelerin olgunluk faktörleri de srasyla 5040 ve 20160 o C.saat olarak hesaplanm)tr. Görüldü7ü gibi otoklavda kür edilen numunelerin olgunluk faktörü, havada kür edilen numunelere göre daha dü)üktür. Ancak otoklavda kür edilmi) olan numuneler havada kür edilmi) olan numunelere göre gerek dayanm açsndan daha yüksek de7erlere sahip olmas gerekse porozite ve su emme açsndan daha dü)ük de7erlere sahip olmas gibi olumlu özelliklere sahiptirler. Benzer )ekilde numunelerin basnç dayanmlar kar)la)trld7nda (Pekil 3), 28 gün havada kür edilmi) numunelere göre 2 saat otoklavda kür edilmi) olan numunelerde yakla)k % 20 orannda bir dayanm art) gözlenirken, 8 saatlik numunelerde bu art) yakla)k % 65 e yükselerek en yüksek art) oran elde edilmi)tir. 10 saat otoklavda kür edilen numunelerin dayanmlarnn 28 gün havada kür edilmi) olan numunelere göre % 60 orannda daha fazla olmasna kar)n 8 saat otoklavda kür edilmi) numunelerin dayanmlarndan yakla)k % 5 orannda daha dü)ük oldu7u görülmü)tür. Bu dü)ü)ün, otoklavdaki yüksek scakl7n ve otoklav süresinin uzun olmas sebebiyle betonda olu)an C-S-H jelleri amorf yapdan kristal yapya dönü)erek kararsz hale gelerek bo)luklar dolduramamas ve daha gözenekli bir ortam olu)turmas olarak belirtilebilir. Bas1nç Dayan1m1 (%) 150 100 50 0 7H 28H 7S 28S 2 4 6 8 10 Kür Süresi (gün) süresi( saat) Otoklav Pekil 3. Numunelere ait rölatif basnç dayanmlar Sari ve Pa)amehmeto7lu (26), agrega granülometrisi ve katk kullanmnn pomzal hafif betona etkisi üzerine yapm) olduklar çal)mada 28-56 gün havada kür edilen numunelerin basnç dayanmlarnn 3.5-6.8 MPa arasnda de7i)ti7ini belirtmi)lerdir. Bu çal)mada da 7 ile 28 gün havada kür edilen numunelerin basnç dayanmlar 6.71-6.95 MPa arasnda ve suda kür edilen numunelerin basnç dayanmlar yakla)k 7.46-9.3 MPa arasnda de7i)ti7i görülmü)tür. Numunelerin otoklavda kür edilmeleri sonucu ise otoklav için bekleme süresi göz önüne alnd7nda, 24 saat ön bekleme + 8 saat otoklavda kür olmak üzere toplam 32 saatte, havada kür edilen numunelerin 28 günlük dayanmndan % 65 orannda, suda kür edilen numunelerin 28 günlük dayanmndan ise % 30 orannda daha fazla dayanma eri)ilmi)tir. Ayn zamanda, ksa sürede servise sunulmas ve kstl üretim alannda daha çok hafif beton elemann stoklanmas açsndan önemli yarar sa7layacaktr. Pöyle ki; otoklavda sadece 8 saatlik elektrik sarfiyatyla kür edilmi) olan numuneler yakla)k 1,5 gün sonunda piyasaya arz edilme durumuna getirilebilirken, normal ko)ullarda havada veya suda kür edilen numu- 114

BUHAR KÜRÜ UYGULANMIP POMZALI HAFEF BETONUN ÖZELLEKLERE / POLETEKNEK DERGESE, CELT 10, SAYI 1, 2007 neler 7 gün sonunda tüketiciye arz edilebilir duruma gelmektedir. Dolaysyla, otoklavn yakla)k 40 veya 48 saatlik elektrik gideriyle, ayn alanda normal ko)ullarda kür edilen numunelere göre 7 gün sonunda 4-5 kat daha fazla blok kullanma hazr hale getirilebilir. Buhar kürüne tabi tutulan betonlarn, yüksek scakl7n ve nemin etkisiyle hzl bir )ekilde hidratasyona u7rad7 ve ksa sürede dayanm kazand7ndan daha önce de bahsedilmi)ti. Ancak bu tip betonlarn ileriki günlerdeki dayanmlar, normal ko)ullarda kür edilen betonlarn dayanmlarna göre bir miktar azalma göstermektedir (11-14). Pekil 4 te bu çal)mada kapsamnda otoklavda buhar kürüne tabi tutulmu) olan numunelerin 28 gün sonrasndaki dayanm kayplar verilmi)tir. Otoklav Süresi (saat) 10 8 6 4 2-10 -5 0 5 10 15 20 Bas1nç Dayan1m Kayb1 (%) Otoklav Sonras 28.gün Pekil 4. Otoklav görmü) numunelerin 28. gündeki basnç dayanm kayplar Pekil 4 incelendi7inde, genel olarak otoklavda numunelerin bekleme süreleri arttkça, ileriki ya)lardaki dayanm kayplar da artm)tr. 2 saat otoklavda bekleyen numunelerde dayanm kayb görülmezken, en yüksek dayanm kayb en uzun bekleme süresi olan 10 saat bekleme süresinde görülmü) olup, dayanm kayb yakla)k % 16 oranndadr. 8 saat otoklavda bekleyen numunelerin dayanm kayb ise yakla)k % 9 orannda oldu7u görülmektedir. Dayanm kaybnn yannda, basnç dayanm, görünen porozite ve su emme oran göz önüne alnd7nda, numunelerin fiziksel ve mekanik özellikleri açsndan otoklavda numunelerin en uygun bekleme süresinin 8 saat oldu7u belirtilebilir. 4. SONUÇLAR Pomza ile üretilen hafif betonlarn otoklavda kür edilmesi sonucu fiziksel ve mekanik özelliklerinin ara)- trlmas üzerine yaplm) olan bu çal)ma sonucunda elde edilen sonuçlar a)a7daki gibi özetlenebilir: Otoklavda kür edilen numunelerde 6 ve 10 saat kür süresinde, normal ko)ullarda havada ve suda kür edilen betonlara göre daha dü)ük BHA elde edilmi)tir. Otoklavda kür edilen numunelerin tamamnda, normal ko)ullarda havada ve suda kür edilen betonlara göre daha dü)ük porozite ve su emme de7eri elde edilmi)tir. Yine pomza ile üretilen numunelerin 24 saat ön bekleme ve 8 saat otoklavda kür edilmesi ile yakla)k 32 saat sonunda, normal ko)ullarda havada kür edilmi) 28 günlük betondan % 65 orannda daha fazla dayanm elde edilmi)tir. 2-10 saat arasnda otoklavda kür edilen numunelerin olgunluk faktörleri 994-2090 o C.saat arasnda de7i)ti7i görülmü)tür. Otoklavda 10 saat bekletilen numunelerde, 28 gün sonraki dayanmlarnda %16 orannda en fazla dayanm kayb görülmü)tür. Numunelerin fiziksel ve mekanik özellikleri otoklavlama i)lemi ile arttrlm) olup en uygun bekleme süresi 8 saat olarak elde edilmi)tir. Sonuç olarak pomza ile üretilen hafif beton elemanlarn otoklavda 8-10 saat kür edilmeleri sonucunda normal ko)ullarda havada ve suda kür edilenlere göre daha iyi fiziksel ve mekanik özelliklere sahip oldu7u görülmü)tür. Bu sayede üretim kalitesi ve miktarnn arttrlmas açsndan da yararl olaca7 dü)ünülmektedir. 5. KAYNAKLAR 1. Uyan, M., Isl E)lem Uygulamasnn Beton Özelliklerine Etkisi ve Beton Borular Eçin Isl E)lem Uygulama Esaslar, DSE Beton Semineri, 139-150, 6-10 Pubat 1985. 2. Uyguno7lu, T., Afyon ve Çevresindeki Hafif Agregalarla Üretilen Blok Elemanlarn Fiziksel ve Mekanik Özelliklerinin Ara)trlmas, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen Bil. Ens., Yük. Lis. Tezi, Afyon, 2005. 3. Khandaker M. Anwar Hossain, Properties of Volcanic Pumice Based Cement and Lightweight Concrete, Cement and Concrete Research, Vol. 34, 283 291, 2004. 4. DPT, Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu Yap Malzemeleri III (Pomza-Perlit-Vermikülit-Flogopit Genle)en Killer), Sekizinci Be) Yllk Kalknma Plan, DPT: 2617 - ÖEK: 628, Ankara, 2001. 5. Ünal, O., Çankran, O., Sancak, E., Hafif Blok Eleman Üretiminde Kullanlan Malzemelerin Özellikleri ve Teknik Kapasiteleri, I. Isparta Pomza Sempozyumu, Isparta, 89-96, 26-28 Haziran 1997. 6. Lo, T.Y., Cui, H.Z., Effect of Porous Lightweight Aggregate on Strength of Concrete, Materials Letters, Vol. 58, 916 919, 2004. 7. Ünal, O., Demir, E., Uyguno7lu, T., Pomza ve Diyatomitin Hafif Blok Eleman Üretiminde Kullanlmasnn Ara)trlmas, III. Ulusal Krmata) Sempozyumu, Maden Müh. Odas, Estanbul, 3-4 Aralk 2003. 8. Topçu, E.B., Hafif Beton Özeliklerinin Kompozit Malzeme Olarak Encelenmesi, Doktora Tezi, Estanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Estanbul, 25-27, 1988. 115

Tayfun UYGUNO1LU, Osman ÜNAL / POLETEKNEK DERGESE, CELT 10, SAYI 1, 2007 9. Haque, M.N., Al-Khaiat, H., Kayali, O., Strength and Durability of Lightweight Concrete, Cement & Concrete Composites, Vol. 26, 307 314, 2004. 10. Altun, F., Haktanr, F., Kayseri Yöresi Erciyes Da7 Hafif Agregalar ile Üretilen Ta)yc Hafif Beton Özelliklerinin Encelenmesi, Yldz Teknik Üniversitesi Dergisi (YTÜD), Cilt-2, 10-18, 2001. 11. Mannan, M.A., Basri, H.B., Zain, M.F.M., Islam, M.N., Effect of Curing Conditions on the Properties of OPS- Concrete, Building and Environment, Vol. 37, 1167 1171, 2002. 12. Türkel, S., Alabas, V., The Effect of Excessive Steam Curing on Portland Composite Cement Concrete, Cement and Concrete Research, Vol. 35, 405 411, 2005. 13. Yang, Q., Zhang, S., Huang, S., He Y., Effect of Ground Quartz Sand on Properties of High - Strength Concrete in the Steam-Autoclaved Curing, Cement and Concrete Research, Vol. 30, 1993-1998, 2000. 14. Erdo7an, T.Y., Beton, ODTÜ Geli)tirme Vakf Yayn ve Eleti)im Pti., Ankara, Mays, 395-396, 2003. 15. Liu, B., Xie, Y., Li, J., Influence of Steam Curing on the Compressive Strength of Concrete Containing Supplementary Cementing Materials, Cement and Concrete Research, Vol. 35, 994 998, 2005. 16. Neville, A.M., Brooks, J.J., Concrete Technology Longman Scientific and Technical, 1987. 17. TS 1114 EN 13055-1, Hafif Agregalar Bölüm 1: Beton, harç ve )erbette kullanm için, Türk Standartlar Enstitüsü, Ankara, 2004. 18. TS 3526, Beton Agregalarnda Özgül A7rlk ve Su Emme Oran Tayini, Türk Standartlar Enstitüsü, Ankara, 1980. 19. TS 3234, Bimsbeton Yapm Kurallar, Kar)m Hesab ve Deney Metotlar, Türk Standartlar Enstitüsü, Ankara, 1978. 20. Erdem, T.K., Turanl, L., Erdogan T.Y., Setting Time: An Important Criterion to Determine the Length of the Delay Period Before Steam Curing of Concrete, Cement and Concrete Research, Vol. 33, 741 745, 2003. 21. TS 3648, Önyapml Beton Elemanlara Atmosfer Basnc Altnda Buhar Kürü Uygulama Kurallar, Türk Standartlar Enstitüsü, Ankara, 1984. 22. TS 3289 EN 1354, Gözenekli Beton-Hafif Agregal- Basnç Mukavemeti Tayini, Türk Standartlar Enstitüsü, Ankara, 1996. 23. Topçu, E.B., Toprak, M.U., Fine Aggregate and Curing Temperature Effect on Concrete Maturity, Cement and Concrete Research, Vol. 35, 758-762, 2005. 24. Topçu, E.B., Karakurt, C., Farkl Çimentolar ile Üretilen Betonlarda Olgunluk Kavram, ECAS2002 Uluslararas Yap ve Deprem Mühendisli7i Semp., ODTÜ, Ankara, 477-484, 14 Ekim 2002. 25. Topçu, E.B., Akman, A., Kalp Sökme Sürelerinin Olgunlukla Belirlenmesi, Kocaeli Deprem Sempozyumu, Özetler Kitab, say. 159, 23-25 Mart 2005. 26. Sari, D., Pa)amehmeto7lu, A.G., The Effects of Gradation and Admixture on the Pumice Lightweight Aggregate Concrete, Cement and Concrete Research, Vol., 35, 936 942, 2005. 116