İbrahim HALICI Mahalli İdareler Başkontrolörü ibrahimhalici@gmail.com Yeni Yürürlüğe Giren 6585 Sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatları Açısından Değerlendirilmesi Perakende işletmelerin açılış, faaliyet ve denetimlerine ilişkin usul ve esasları düzenleyen 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlemesi Hakkında Kanun 29 Ocak 2015 tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak bütün maddeleri yürürlüğe girmiştir. Hizmet sektöründe faaliyet gösteren işletmelerden açılış ve/veya faaliyete geçiş süreci ile faaliyetleri özel kanunlarla düzenlenenler bu Kanun kapsamı dışında tutulmuştur. Yasanın bazı maddelerinin uygulanmasına ilişkin usul ve esasların yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiş ve bu konuda dokuz aylık bir süre öngörülmüştür. Söz konusu yönetmeliklerin yürürlüğe konulması ile birlikte perakende ticaret ülkemizde yasal bir zemine ve düzene kavuşmuş olacaktır. 1. Tanımlar Perakende satış, ürünlerin bir işletme aracılığıyla tek tek ya da küçük miktarlarda tüketiciye satılmasına dayanan satış biçimidir. 1.1. Alışveriş merkezi: Bir yapı veya alan bütünlüğü olan, içinde büyük mağaza ve/veya beslenme, giyinme, eğlenme, dinlenme, kültürel ve benzeri ihtiyaçların bir kısmının veya tamamının karşılandığı diğer işyerleri bulunan, merkezî bir yönetime ve ortak kullanım alanları ile yönetmelikle belirlenen diğer niteliklere sahip işletmeyi, 1.2. Bayi işletme: Sözleşmeye dayalı olarak bir işletmenin mal ve hizmetlerinin satışına aracılık eden ve kendi adına bağımsız çalışan işletmeyi, 1.3. Büyük mağaza: Hangi ad altında olursa olsun, tüketim mallarının kısmen veya tamamen perakende satışının yapıldığı, en az dört yüz metrekare satış alanına sahip işletmeyi, 1.4. Esnaf ve sanatkâr işletmesi: 7/6/2005 tarihli ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde tanımlanan esnaf ve sanatkârlarca işletilen işletmeyi, 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre, Esnaf ve sanatkâr: İster gezici ister sabit bir mekânda bulunsun, Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Koordinasyon Kurulunca belirlenen esnaf ve sanatkâr meslek kollarına dahil olup, ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte bedenî çalışmasına dayandıran ve kazancı tacir veya sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan, basit usulde vergilendirilenler ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan meslek ve sanat sahibi kimseleri, 1.5. Hızlı tüketim malı: Gıda, içecek, temizlik ve kişisel bakım ürünlerini, 1.6.Mağaza markalı ürün: Büyük mağaza veya zincir mağazanın, başkalarına ürettirerek kendi ad veya markasıyla işyerinde sattığı ve bunların fiyat, ambalaj veya tanıtımı üzerinde kontrole sahip olduğu ürünü, 18 Şubat 2015 Yıl: 15 Sayı: 173
1.7. Meslek kuruluşu: Esnaf ve sanatkârlar odaları birliği ile ticaret ve sanayi odasını, ticaret ve sanayi odalarının ayrı kurulduğu yerlerde ticaret odasını, 1.8. Özel yetkili işletme: Sözleşmeye dayalı olarak bir işletmenin, yönetim ve organizasyon ile dağıtım veya pazarlama teknolojileri gibi konularda bilgi ve desteğini almak suretiyle bu işletmenin mal veya hizmetinin satışı üzerindeki imtiyaz hakkını bedel, bölge ve süre gibi belirli şartlar ve sınırlamalar dâhilinde kullanan bağımsız ticari işletmeyi, 1.9. Perakende bilgi sistemi (PERBİS): Perakende işletmelerin açılış ve faaliyeti ile kapanışında gerekli başvuru ve diğer işlemlerin tek merkeze yapılmasını ve bu merkezden sonuçlandırılmasını sağlayan elektronik bilgi sistemini, 1.10 Perakende işletme: Alışveriş merkezi, büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme, özel yetkili işletme, perakende ticaretle uğraşan diğer ticari işletmeler ile esnaf ve sanatkâr işletmelerini, 1.11 Perakende ticaret: Mal ve hizmetlerin perakende işletmelerce satışı ve pazarlanmasıyla ilgili faaliyetler bütününü, 1.12. Satış alanı: Münhasıran büro amaçlı kullanılan işyerleri ile konaklama, depolama, üretim tesis ve alanları ile ortak kullanım alanları hariç olmak üzere; alışveriş merkezlerinde işyerlerinin toplam alanlarını, büyük mağaza ve zincir mağazalarda ise doğrudan satış yapılan ve aracı satıcılara kiralanan alanları, 1.13. Üst meslek kuruluşu: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonunu, 1.14. Yetkili idare: İşyeri açma ve çalışma ruhsatını vermeye yetkili belediye veya il özel idareleri ile diğer idareleri, 1.15. Zincir mağaza: Benzer çeşitlilikteki tüketim mallarının hangi ad altında olursa olsun kısmen veya tamamen perakende satışının yapıldığı, aynı gerçek veya tüzel kişi sahipliğinde bir merkeze bağlı olarak faaliyet gösteren; içlerinden en az biri büyük mağaza niteliğini taşıyan en az beş şubeye sahip işletmeyi veya her biri dört yüz metrekarenin altında satış alanına sahip en az on şubesi bulunan işletmeyi, İfade eder. 2. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarının PERBİS Üzerinden Düzenlenmesi 2.1. Perakende Bilgi Sistemi (PERBİS) Perakende işletmelerin açılış ve faaliyeti ile kapanışında gerekli başvuru ve diğer işlemlerin yapılması, ilgili kurum ve kuruluşlara iletilmesi, değerlendirilmesi, sonuçlandırılması ve bu işletmelere yönelik veri tabanının oluşturulması ile bilgi paylaşımının sağlanması amacıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde kısa adı PERBİS olan perakende bilgi sistemi kurulur. PERBİS, Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca ilgili kurum ve kuruluşların erişimine açılır ve bu kurum ve kuruluşlar nezdinde kurulan elektronik kayıt sistemleriyle çevrimiçi olarak birbirine bağlanır. PERBİS in kurulum, işletim ve diğer giderleri ile PERBİS e bilgi ve belge aktarımına ilişkin giderler, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının talebi üzerine Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin bütçesinden karşılanır. PERBİS in işletim giderleri ile diğer giderleri için anılan Birliğin bütçesine her yıl ödenek konulur. Bu ödeneğin miktarı, yıllık bütçenin yüzde birini geçemez. Birliğin bütçesinden karşılanacak meblağın yeterli olmaması hâlinde söz konusu giderler, Bakanlık bütçesine konulan ödenekten karşılanır. PERBİS kuruluncaya kadar, perakende işletmelerin açılış ve faaliyete geçiş işlemleri ilgili mevzuatına göre yürütülür. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi sürecinde yer alan yetkili idareler ve ilgili diğer kurum ve kuruluşlar; Gümrük ve Ticaret Bakanlığının koordinasyonunda, teknik ve personel altyapıları ile gerekli diğer hususları PERBİS kuruluncaya kadar tamamlayarak bilgi sistemlerini PERBİS le uyumlu hâle getirir. Perakende işletmelere ait gerekli bütün bilgiler, kurulmasından itibaren en geç bir yıl içinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığının koordinasyonunda yetkili idare tarafından PERBİS e aktarılır. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bu süreyi birer yılı geçmemek üzere en fazla iki defa uzatmaya yetkilidir. 2.2. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Verilmesi İşyeri açma ve çalışma ruhsatı PERBİS üzerinden verilir. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı başvurusu, doğrudan veya PERBİS üzerinden yetkili idareye yapılır. Doğrudan MEVZUAT 19
yapılan başvurular, yetkili idare tarafından PERBİS e işlenir. Yetkili idare tarafından yapılan ön değerlendirme sonucu uygun bulunan başvurular; başvuru tarihinden itibaren en geç üç iş günü içinde, perakende işletmenin açılış ve faaliyete geçişinde gerekli kayıt ve benzeri işlemleri yapmakla görevli ve yetkili kurum ve kuruluşlara PERBİS üzerinden iletilir. Bu iletimle birlikte, ilgili kurum ve kuruluşlara da gerekli başvuru yapılmış sayılır. İlgili kurum ve kuruluşlar tarafından, mevzuatı çerçevesinde gerekli değerlendirmeler yapılır ve yönetmelikle belirlenen esaslara uygun olarak perakende işletmenin açılış ve faaliyete geçişi için gerekli olan bilgi ve belgeler PERBİS e işlenerek yetkili idareye iletilir. Mevzuatta öngörülen şartları taşıyan perakende işletmelere, yetkili idare tarafından PERBİS üzerinden işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenir, Başvurusu uygun bulunmayanlara, sonuç en geç otuz gün içinde gerekçeli olarak tebliğ edilir. Ruhsat değişikliğine ilişkin işlemler de PERBİS üzerinden gerçekleştirilir. 6585 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce (29.01.2015 tarihinden önce) perakende işletmelerin almış olduğu işyeri açma ve çalışma ruhsatları geçerliliğini korur. Büyükşehirlerde, alışveriş merkezlerine yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi ve işyeri açma ve çalışma ruhsatı vermeye büyükşehir belediyeleri yetkilidir. Alışveriş merkezi projesi için yapı ruhsatı verilirken, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonun görüşü alınır. Bu kuruluşlar görüşlerini on beş iş günü içinde bildirir. 29.01.2015 tarihinden önce yapı ruhsatı almış olmakla birlikte işyeri açma ve çalışma ruhsatı almamış olan alışveriş merkezlerine, büyükşehirlerde büyükşehir ilçe belediyeleri tarafından işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilir. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğinin 12 nci maddesinin 1 inci fıkrasında Sıhhî işyeri açmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler, işyerlerini bu Yönetmeliğe uygun olarak tanzim ettikten sonra Örnek 1 de yer alan başvuru ve beyan formuyla yetkili idareye müracaat eder. Başvurunun Yönetmelikte öngörülen kriterlere uygun olduğunun tespiti halinde başkaca bir işleme gerek kalmaksızın işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenerek ilgiliye aynı gün içinde verilir. 13 üncü maddesinde İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri, yetkili idareler tarafından ruhsatın verildiği tarihten itibaren en geç bir ay içinde kontrol edilir. İşyerinin bu süre içinde kontrol edilmemesi halinde ruhsat kesinleşir. Kontrol görevini yerine getirmeyen yetkili idare görevlileri hakkında kanunî işlem yapılır. İşyeri açma ve çalışma ruhsatının verilmesinden sonra yapılacak denetimlerde mevzuata uygun olmayan unsurların ve noksanlıkların tespiti halinde, işyerine bu noksanlık ve hatalarını gidermesi için bir defaya mahsus olmak üzere onbeş günlük süre verilir. Verilen süre içinde tespit edilen noksanlık ve aykırılıklar giderilmediği takdirde, ruhsat iptal edilerek işyeri kapatılır. Ayrıca ilgililerin yalan, yanlış ve yanıltıcı beyanı varsa haklarında kanunî işlem yapılır. 32 inci maddesinin 1 ve 5 inci fıkrasında Umuma açık istirahat ve eğlence yeri açmak ve işletmek isteyen gerçek ve tüzel kişiler Örnek-1 de yer alan başvuru ve beyan formu ile yetkili idareye başvurur. Umuma açık istirahat ve eğlence yeri açılması hususundaki başvurular yetkili idareler tarafından bir ay içinde sonuçlandırılır. Hükümleri yer almaktadır. Yönetmelik hükümlerinden de anlaşılacağı üzere; açılacak işyerinin Yönetmelikte öngörülen kriterlere uygun olması halinde sıhhi müesseselere aynı gün, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerine ise bir ay içerisinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı verileceği belirtilmektedir. Ancak 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 5 inci maddesinde belirtilen sıhhi işyerlerine, işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi için izlenecek yöntem ve süreler farklılık göstermektedir. Bu nedenle İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik hükümlerinin 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümlerine uygun hale getirilmesi için gerekli değişikliklerin yapılması gerektiği değerlendirilmektedir. 3. Mahallî İdarelerin Alışveriş Festivali Düzenlemesi Mahallî idareler ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile bunların ortağı olduğu şirketler ve diğer tüzel kişiler; birlikte veya bağımsız olarak, perakende işletmelerin katılımıyla, yılın belli dönemlerinde, ilçe, il, bölge veya ülke 20 Şubat 2015 Yıl: 15 Sayı: 173
düzeyinde alışveriş festivali düzenleyebilir. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının bu festivaller için ayıracakları ödenek miktarı, bütçelerinin yüzde beşini geçemez. Alışveriş festivalinin başlangıç ve bitiş tarihleri ile festivalin programı ve uygulama alanı önceden Gümrük ve Ticaret Bakanlığına bildirilir. 4. Alışveriş Merkezlerinde Ortak Kullanım Alanlarının Bırakılması Zorunluluğu Alışveriş merkezlerinde, satış alanının en az binde beşine tekabül eden alanın sosyal ve kültürel etkinliklerin düzenlenmesi amacıyla ayrılması zorunludur. Bakanlık, bu oranı bir katına kadar artırmaya veya yarısına kadar azaltmaya yetkilidir. Alışveriş merkezlerinde, acil tıbbi müdahale ünitesi, ibadet yeri, bebek bakım odası, çocuk oyun alanı gibi ortak kullanım alanları oluşturulur. Alışveriş merkezlerinde yer alan ortak kullanım alanları, engelliler ile yaşlı ve çocukların ihtiyaçları dikkate alınarak oluşturulur. 29.01.2015 tarihinden önce işyeri açma ve çalışma ruhsatı almış ve faaliyete geçmiş olan alışveriş merkezlerinde, yukarıda öngörülen ortak kullanım alanları, 29.01.2016 tarihine kadar oluşturulur. 5. Perakende İşletmelerinin Çalışma Saatleri Mesleğe, mevsime ve turizme özgü şartlar ve benzeri hususlar gözetilerek perakende işletmelerin bir kısmının veya tamamının çalışma saatleri, meslek kuruluşlarının müşterek teklifi üzerine yetkili idarenin görüşü alınmak suretiyle vali tarafından belirlenebilir. Esnaf ve sanatkâr işletmelerinin çalışma saatlerinin belirlenmesinde, meslek kuruluşunca ilgili esnaf ve sanatkâr odasının görüşü alınır. Üst meslek kuruluşlarının müşterek teklifi üzerine, faaliyet kollarına göre perakende işletmelerin çalışma saatlerinin bölge veya ülke düzeyinde belirlenmesine Bakanlık yetkilidir. 6. Bakanlar Kurulunun Yönetmelik Düzenleme Yetkisi Bakanlar Kurulu; Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonun görüşlerini de alarak oluşturacağı teklifi üzerine, faaliyet konusu ve kollarına göre perakende işletmelerin açılış ve faaliyete geçişinde, işletme sayısı ve bunların birbirlerine yakınlığı, ulaşım imkânları, işletmelerin çevreye, altyapıya ve trafiğe getireceği yükler ile can ve mal güvenliği riski gibi ekonomik, sosyal, demografik ve çevresel faktörler açısından gözetilecek kriterleri belirleyerek, PERBİS işyeri açma ve çalışma ruhsatı onay sürecine dâhil edilmek üzere belirlediği kriterleri Gümrük ve Ticaret Bakanlığına iletmeye ve bu hususlara ilişkin usul ve esasları yönetmelikle düzenlemeye, İçişleri Bakanlığının teklifi ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığının uygun görüşü üzerine, 14/6/1989 tarihli ve 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanunda belirtilen diğer müesseseler ile 6585 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin ikinci fıkrasındaki hizmet sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin açılış ve faaliyeti ile kapanış işlemlerinin PERBİS üzerinden gerçekleştirilmesine yönelik konularda karar vermeye ve bu hususlara ilişkin usul ve esasları yönetmelikle düzenlemeye, Bu Kanun kapsamına giren hizmet sektöründeki işletmeleri faaliyet konusu, bulunduğu yerleşim yeri veya kolları bazında, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının teklifi üzerine kapsam dışında tutmaya, yetkilidir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonun verecekleri görüşlerini otuz gün içinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığına bildirir. 7. Perakende İşletmelerinin Denetimi Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bu Kanunun uygulanması, uygulamada çıkan sorunlar ve şikâyetlerle ilgili olarak perakende işletmeler nezdinde denetim yapmaya yetkilidir. Yetkili idareler (belediye/il özel idare), yetki alanlarıyla sınırlı olmak kaydıyla, doğrudan veya Bakanlığın talebi üzerine, bu Kanun hükümleri çerçevesinde perakende işletmeler nezdinde ön inceleme mahiyetinde olmak üzere gerekli denetim ve uygulamaları yapmak ve önlemleri almakla görevli ve yetkilidir. 8. Perakende İşletmecilere Verilecek İdari Para Cezaları Perakende işletmecilere verilecek idari para cezaları 6585 sayılı Kanunun 18 inci maddesinde düzenlenmiştir. Aşağıdaki tabloda belirtilen idari para cezalarını doğrudan veya Bakanlığın talebi üzerine yetkili idareler (belediye ve özel idareler) uygulamaya yetkilidir. Verilen idari para cezaları, tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. Diğer kanunlara göre daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde, perakende işletmelerinin uyması gereken kurallar ve bu kurallara uyulmaması halinde uygulanacak ceza miktarları arka sayfadaki tabloda gösterilmiştir. MEVZUAT 21
6585 SAYILI PERAKENDE TİCARETİN DÜZENLENMESİ HAKKINDA KANUNA GÖRE PERAKENDE İŞLETMECİLERE VERİLECEK İDARİ PARA CEZALARI (29.01.2015-31.12.2015) Fiil Md. Fiilin Türü ve Mahiyeti Ceza Md. Ceza Miktarı 6/1-2 Büyük mağaza ve zincir mağazalar ile bayi işletme ve özel yetkili işletmeler; üretici veya tedarikçiden mağaza açılışı ve tadilatı, ciro açığı, banka ve kredi kartı katılım bedeli ve benzeri adlar altında ürün talebini doğrudan etkilemeyen herhangi bir prim veya bedel talep edemez. Perakende işletmeler, satışa konu ürünün talebini doğrudan etkileyen reklam, anons veya raf tahsisi gibi hizmetlerden dolayı üretici veya tedarikçiden, sözleşmede türü ve oranı belirtilmedikçe prim ya da bedel talebinde bulunamaz. Bu hâlde, prim veya bedel talebinin sözleşme süresiyle sınırlı olması ve prim ya da bedel talebine konu olan ürünün sözleşme süresince rafta satışa sunulması zorunludur. Bu mükellefiyetlere aykırı hareket edenlere, her bir mağaza ya da şubesindeki her bir aykırılık için 18/1-a Haksız olarak alınan prim ve bedel tutarında 8/1 Yurt içinde üretilen ve hızlı tüketim malı niteliği taşıyan mağaza markalı ürünlerin üzerinde ve/veya ambalajında, perakendecinin ad, unvan veya markasının yanı sıra üreticinin ad, unvan ya da markasına da uygun ve kolay okunabilir bir şekilde yer vermeyen büyük mağaza ve zincir mağazalara, her bir mağaza ya da şubesindeki her bir ürün grubu için 18/1-b 10.000 9/1 10/2 Perakende işletmeler, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve ilgili diğer kanunlarda öngörülen usul ve esaslara uymak kaydıyla indirimli veya promosyonlu satış kampanyaları düzenleyebilir. Ancak kampanyanın süresi; işyeri açılışı, devri, kapanışı, adres veya faaliyet konusu değişikliğinde üç ayı, 6102 sayılı Kanun hükümlerine göre tasfiye durumunda ise altı ayı geçemez. Perakende işletmeler başlangıç ve bitiş süresi belli olmayan indirimler yapamaz. Sürekli indirimli satış yapan perakende işletmelerin ön cephesinde ve mağaza içlerinde, kolaylıkla görülebilir ve okunabilir şekilde bu satış türünü gösterir ya da çağrıştırır ibarelere yer verilir. Bu ibarelerin alışveriş merkezlerince kullanımı, içerisinde yer alan perakende işletmelerin tamamının birinci fıkra kapsamında faaliyet göstermesine; alışveriş merkezi içinde bulunanlar da dâhil diğer perakende işletmelerce kullanımı ise satışa sunulan malların en az yüzde yetmişinin aynı fıkrada belirtilen niteliklere sahip olmasına bağlıdır. Bu mükellefiyetlere aykırı hareket eden; *Büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme ve özel yetkili işletme tarafından işlenmesi hâlinde *Alışveriş merkezi tarafından işlenmesi hâlinde *Diğerlerine 18/1-c 25.000 50.000 5.000 11/1 Alışveriş merkezlerinde, satış alanının en az binde beşine tekabül eden alanın sosyal ve kültürel etkinliklerin düzenlenmesi amacıyla ayrılması zorunludur. Bu zorunluluğa aykırı hareket edenlere, ayrılması gereken alandan ayrılmayan her bir metrekare için (Aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde bu tutarın iki katı) 18/1-ç 20.000 22 Şubat 2015 Yıl: 15 Sayı: 173
11/2 12/1-2 12/3 13/1 16/1-b Alışveriş merkezlerinde, acil tıbbi müdahale ünitesi, ibadet yeri, bebek bakım odası, çocuk oyun alanı gibi ortak kullanım alanları oluşturmayanlara, ayrıca 29.01.2015 tarihinden önce işyeri açma ve çalışma ruhsatı almış olan alışveriş merkezlerinde, ortak kullanım alanlarının 29.01.2016 tarihine kadar oluşturulmaması halinde her bir aykırılık için (Aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde bu tutarın iki katı) Alışveriş merkezlerinde, esnaf ve sanatkâr işletmecilerine rayiç bedel üzerinden kiraya verilmek üzere, toplam satış alanının en az yüzde beşi oranında yer ayrılır. Bu yerler; esnaf ve sanatkâr işletmecilerinden yeteri kadar talep olmaması veya boşalan yerlerin duyuru tarihinden itibaren yirmi gün içinde doldurulamaması hâlinde, diğer talep sahiplerine de kiralanabilir. Alışveriş merkezlerinde; geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere kiraya verilmek üzere, toplam satış alanının en az binde üçü oranında yer ayrılır. Bu yerlerin kira bedeli, rayiç bedelinin dörtte birinden fazla olamaz. Söz konusu meslekler, ilgili üst meslek kuruluşunun görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenir ve ilan edilir. Bu mükellefiyetlere aykırı hareket eden alışveriş merkezlerine, ayrılması gereken yerden ayrılmayan her bir metrekare için (Aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde bu tutarın iki katı) Hızlı tüketim mallarının satışının yapıldığı büyük mağaza ve zincir mağazalar ile bayi işletme ve özel yetkili işletmelerde satış alanlarının en az yüzde birine tekabül edecek şekilde raf alanı, mağazanın bulunduğu ilde üretilmesi kaydıyla coğrafi işaretli olarak tescil edilen veya coğrafi işaretli olarak tescil edilmemiş olsa bile meslek kuruluşlarının uygun görüşü alınarak ticaret il müdürlüklerince belirlenen hızlı tüketim malı niteliği taşıyan yöresel ürünlerin satışına ayrılır. Yöresel ürünlerle doldurulamayan raf alanları, diğer ürünlerin satışı amacıyla kullanılabilir. Bu mükellefiyetlere aykırı hareket edenlere, her bir mağazası ya da şubesi için (Aykırılığın otuz günden az olmamak üzere Bakanlıkça verilen süre içinde giderilmemesi hâlinde bu tutarın iki katı) Mesleğe, mevsime ve turizme özgü şartlar ve benzeri hususlar gözetilerek perakende işletmelerin bir kısmının veya tamamının çalışma saatleri, meslek kuruluşlarının müşterek teklifi üzerine yetkili idarenin görüşü alınmak suretiyle vali tarafından belirlenebilir. Esnaf ve sanatkâr işletmelerinin çalışma saatlerinin belirlenmesinde, meslek kuruluşunca ilgili esnaf ve sanatkâr odasının görüşü alınır. Bu hükme göre çalışma saatlerine aykırı hareket eden; *Büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme ve özel yetkili işletme tarafından işlenmesi hâlinde *Alışveriş merkezi tarafından işlenmesi hâlinde *Diğerlerine Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, taşınmaz ve ikinci el motorlu kara taşıtı alım satımı gibi ticari faaliyetleri yürütenlere yönelik mesleki davranış kurallarını belirlemeye ve bu faaliyetlerin yürütülmesine ilişkin düzenlemeler yapmaya görevli ve yetkilidir. Bakanlıkça belirlenen davranış kurallarına ve yapılan düzenlemelere aykırı hareket edenlere *Büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme ve özel yetkili işletme tarafından işlenmesi hâlinde *Alışveriş merkezi tarafından işlenmesi hâlinde *Diğerlerine 18/1-d 18/1-e 50.000 Metrekare başına düşen rayiç kira bedeli tutarında 18/1-f 20.000 18/1-g 18/1-ğ 20.000 50.000 1.000 15.000 30.000 3.000 Not : (a), (b), (c), (g) ve (ğ) bentlerinde belirtilen idari para cezalarının verilmesini gerektirir fiilin bir takvim yılı içinde tekrarı hâlinde, her bir tekrar için iki katı idari para cezası uygulanır. MEVZUAT 23
8. Perakende İşletmelere Hafta Tatili Hakkında Kanun Hükümlerinin Uygulanmaması 29.01.2015 tarihinden itibaren 394 sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanun hükümleri perakende işletmeler hakkında uygulanmayacaktır. 394 sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanununa göre; Nüfusu 10.000 veya daha fazla olan belediyelerde tüm fabrika, dükkân, mağaza, yazıhane, ticarethane, sanayi ve ticarete ilişkin tüm müesseselerde; haftada bir gün işin tatil edilmesi gerekmektedir. 394 sayılı Kanuna göre hafta tatili pazar günüdür. Bu tatil 35 saatten az olmamak üzere Cumartesi günü en geç saat 13 ten itibaren başlar. Hafta tatili ve ulusal bayram günlerinde çalışmak isteyenler belediyelere başvurarak hafta tatili çalışma ruhsatı almaları ve tatil günlerinde çalışma ruhsat harcı ödemeleri gerekmektedir. Bu günlerde çalışmayan işyerleri ruhsat almak zorunda değildir. Yapılan yeni düzenleme ile perakende işletmeciler Pazar günü ile resmi ve dini bayram günlerinde 394 sayılı Kanuna tabi olmaksızın işyerlerini çalıştırabileceklerdir. Ayrıca belediyelerden hafta tatili çalışma ruhsatı almalarına gerek bulunmamaktadır. Perakende işletmecileri, belediyelerden hafta tatili çalışma ruhsatı almayacaklarına göre, hafta tatili çalışma ruhsat harcı ödemeleri gerekir mi? 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 58 inci maddesinde Hafta tatili ve ulusal bayram günlerinde çalışmaları belediyelerce izne bağlı işyerlerine ruhsat verilmesi, Tatil Günlerinde Çalışma Ruhsatı Harcına tabidir. Hükmü gereğince perakende işletmecileri hafta tatili çalışma ruhsatı almalarına gerek olmadığından Tatil Günlerinde Çalışma Ruhsatı Harcı da ödemelerine gerek olmadığı değerlendirilmektedir. 10. Ustalık Belgesi 10.1. 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununun 30 uncu maddesindeki eski düzenlemeye göre, Bu Kanun kapsamına alınan il ve mesleklerde; belediyeler ve işyeri açma izni vermeye yetkili diğer kurum ve kuruluşlar işyeri açacaklardan, meslek odaları ise işyeri sahibi olarak üye kaydı yaptıracaklardan, ustalık belgesi istemek zorundaydı. Yeni düzenleme ile esnaf ve sanatkârlar ile tacirlerin kendilerinden veya işyerinde her bir meslek dalında çalıştırdıkları en az birer çalışanından ustalık belgesi ya da en az ön lisans diploması istemek zorundadır. Bu yeni düzenleme ile esnaf ve sanatkârlar ile tacirlerin kendilerinden ustalık belgesi isteme zorunluluğu bulunmamaktadır. İşyerinde çalışacak bir personelin ustalık belgesine ya da ön lisans diplomasına sahip olması yeterli olacaktır. Ayrıca meslek odaları işyeri sahibi olarak üye kaydı yaptıracaklardan, ustalık belgesi isteme zorunluluğu kaldırılmıştır. Yeni düzenleme ile 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununun 30 uncu maddesi şöyledir: Ustalık Belgesi Madde 30 - (Değişik : 29/6/2001-4702/18 md.) Ustalık belgesine sahip olanlar veya bunları işyerlerinde çalıştıranlar bağımsız işyeri açabilir. (Değişik : 29/01/2015-6585/19 md.) Bu Kanun kapsamına alınan il ve mesleklerde; belediyeler ve işyeri açma izni vermeye yetkili diğer kurum ve kuruluşlar işyeri açılışında, esnaf ve sanatkârlar ile tacirlerin kendilerinden veya işyerinde her bir meslek dalında çalıştırdıkları en az birer çalışanından ustalık belgesi ya da en az ön lisans diploması istemek zorundadır. 1 Bu işyerlerinde alanında mesleki eğitim almış olanlar istihdam edilir. İstihdam edilenlerin almaları gereken eğitimin seviyesi, türü ile halen çalışanların durumu Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. İşyeri sahipleri veya o işyerinde çalışan ustalık belgesi sahipleri, ustalık belgelerini işyerlerine asar. Ustalık belgesi sahibi olanlar bu haklarını onsekiz yaşını tamamlayana kadar kullanamaz. Teknik lise mezunları veya mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarının dört yıllık eğitim programlarından mezun olanlara, ustalık belgesinin yetki ve sorumluluklarını taşıyan, mesleklerinde bağımsız İşyeri Açma Belgesi verilir. 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununun 27 nci maddesine göre, Kalfalık yeterliğini kazanmış olanların mesleki yönden gelişmelerini ve bağımsız işyeri açabilmelerini temin için gerekli yeterlikleri kazandırmak gayesiyle Bakanlıkça ustalık eğitimi kursları düzenlenir. 1 14/1/2015 tarihli ve 6585 sayılı Kanunun 19 uncu maddesiyle bu fıkrada yer alan açacaklardan, meslek odaları ise işyeri sahibi olarak üye kaydı yaptıracaklardan, ustalık belgesi istemek zorundadır. ibaresi açılışında, esnaf ve sanatkârlar ile tacirlerin kendilerinden veya işyerinde her bir meslek dalında çalıştırdıkları en az birer çalışanından ustalık belgesi ya da en az ön lisans diploması istemek zorundadır. şeklinde değiştirilmiştir. 24 Şubat 2015 Yıl: 15 Sayı: 173
Bu kursların kapsam ve süreleri Mesleki Eğitim Kurulunun görüşü alınarak Bakanlıkça tespit edilir. Kurslar çalışma saatleri dışında açılır. 28 inci maddesine göre, a) Ustalık sınavı, adayın, kendi mesleğinde usta olarak çalışabilmesi için gerekli bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını mal ve hizmet üretiminde iş hayatınca kabul edilebilir standartlara göre bağımsız olarak uygulayıp uygulayamadığını ölçmek amacı ile düzenlenir. Sınavın esas ve usulleri yönetmelikle düzenlenir. b) (Değişik : 29/6/2001-4702/16 md.) Kalfaların, ustalık sınavlarına girebilmesi için mesleklerin özelliğine göre Bakanlıkça belirlenecek süre kadar çalışmış ve ustalık eğitimi kurslarını başarı ile tamamlamış olmaları gerekir. c) Kalfalık yeterliğini kazanmış olup mesleklerinde en az beş yıl çalışmış olanlar ustalık sınavlarına doğrudan katılabilirler. Bu sınavları başarı ile tamamlayanlara ustalık belgesi verilir. Ustalık belgesi bulunmayanlar usta unvanı ile çalışamaz ve çalıştırılamazlar. 29 uncu maddesine göre, (Değişik: 29/6/2001-4702/17 md.) En az üç yıl süreli mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarından veya mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarından mezun olanlar, Bakanlıkça düzenlenen ustalık eğitim kurslarına katılabilecekleri gibi doğrudan da ustalık sınavlarına girebilir. Bu kursların kapsam ve süreleri ile sınavların esas ve usulleri Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Ustalık unvanının kullanılmadığı mesleklerde çalışanlara, ustalık belgesinin hak, yetki ve sorumluluklarını taşıyan belge aynı esaslara göre verilir. Mesleki ve teknik orta öğretim kurumu veya mesleki ve teknik eğitim merkezi mezunlarından, alanlarında Bakanlığa bağlı iki yıllık bir yaygın eğitim kurumundan belge alanlara doğrudan ustalık belgesi verilir. 10.2. 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanununun 68 inci maddesine göre, esnaf ve sanatkârlardan sicile kayıt sırasında meslek dalı ile ilgili ustalık belgesi istenmekteydi. Yeni düzenleme ile 29.01.2015 tarihinden itibaren sicil ve oda tarafından, esnaf ve sanatkârlardan kayıt sırasında ustalık belgesi veya muadili belgeler istenmeyecektir. Yeni düzenleme ile 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanununun 68 inci maddesinin birinci fıkrası şöyledir: Sicile kayıt mecburiyeti ve sicil işlemleri Madde 68- Bu Kanun kapsamındaki esnaf ve sanatkârlar, yanlarında çalışanlar hariç, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren durumlarını otuz gün içinde bağlı bulundukları sicile tescil ve Sicil Gazetesinde ilan ettirmekle yükümlüdürler. Bu yükümlülüğü yerine getirmediği tespit edilenler birlik tarafından ruhsat vermekle yetkili ilgili kurum ve kuruluşlara bildirilir. İlgili kurum ve kuruluşlar, sicil kaydı yapılana kadar bunların faaliyetlerini durdurur. (Değişik: 29/01/2015-6585/21 md.) Sicil ve oda tarafından, esnaf ve sanatkârlardan kayıt sırasında 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda öngörülen ustalık belgesi veya muadili belgeler istenmez. 10.3. 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 102 nci maddesindeki eski düzenlemeye göre; Ticaret siciline kayıtlı olanlardan 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda öngörülen ustalık belgesi istenmemekteydi. Yeni düzenleme ile aynı Kanunun 102 nci maddesine göre; (Değişik: 29/01/2015-6585/20 md.) Odaya kayıt sırasında, ticaret siciline kayıtlı olanlardan 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda öngörülen ustalık belgesi veya muadili belgeler istenmez. Bu düzenlemeden de anlaşılacağı üzere, sadece odaya kayıt sırasında ustalık belgesi istenmeyecektir. KAYNAKÇA: - http://www.resmigazete.gov.tr/default.aspx - http://www.mevzuat.gov.tr/ MEVZUAT 25