ÇAĞDAŞ KAMU YÖNETİMİNDE HOBBES UN LEVİATHAN DEVLET ANLAYIŞININ İZLERİ Mehmet GÜNEŞ 1 ÖZET Devlete ilişkin teoriler, düzenli toplumların ilk dönemlerden bugüne kadar üzerinde en çok tartışılan konuların başında yer almaktadır. Devlet; iktidarın meşru kaynağı olarak var olduğu günden beri toplumdaki örgütlenmiş egemen gücü temsil etmektedir. Devlet klasik dönemden sonra özellikle modern zamanlarda donandığı/yüklendiği aşırı güç ve sorgulanmaz bir kudretle anılmaktadır. Modern devletin leviathan laşması olarak görülen bu duruma ilişkin bu çalışmada Hobbes un devlet teoremi irdelenmiş, bu teorinin çağdaş devlet yönetimlerindeki yansımaları Buchanan ın eleştirileri çerçevesinde tekrar ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Devlet, Kamu Yönetimi, Leviathan, Thomas Hobbes TRACES OF HOBBES S UNDERSTANDING OF THE LEVIATHAN STATE IN CONTEMPORARY PUBLIC ADMINISTRATION ABSTRACT The State s theories are the most controversial subjects since the earliest times of settled communities until now. The state represents alone the organized dominant power in society as a legitimated source of the political power since there is existed. The state is referred as installed of excessive force and unquestionable strenght especially in modern times after the classical period In this study, it has examined Hobbes state theory and its reflections on the contemporary state-managed under Buchanan s criticism Key Words: Leviathan, Public Administrration, State, Thomas Hobbes. Devlet; insan tabiatının bütün özellikleri ile yansımasından başka bir şey değil midir? Eğer, insanlar melek olsalardı, o zaman devlete gerek olmazdı. Eğer melekler insanları yönetselerdi, o zaman da devleti kontrol etmeye ve sınırlamalar getirmeye gerek olmazdı. JamesMADISON 2 (ABD nin 4. Başkanı, 6 Şubat 1788) ** * Yrd.Doç.Dr..KHO Dekanlığı, Kamu Yönetimi Bölümü, mgunes@kho.edu.tr ** James Madison, The Structure of the Government Must Furnish the Proper Checks and Balances Between the Different Departments, Independent Journal, 6 February 1788, http://www.constitution.org/fed/federa51.htm (Erişim Tarihi: 4 Şubat 2012) 1
Hobbes un belirttiğinin aksine ne devletin ne de devlet adına iş yapan memurlarının, kutsal ya da yarı-tanrısal bir zırha bürünmelerine olanak bulunmamaktadır. KAYNAKÇA ACTON, John Dalberg, Historical Essays and Studies, (London: Macmillan, 1907), s.54, The Online Library of Liberty, http: //files. libertyfund.org/ files/2201/ Acton_1479_EBk_v6.0.pdf (Erişim Tarihi. 04 Şubat 2012) AKAL, Cemal Bali, Devlet Kuramı, Ankara: Dost Kitabevi, 2000. AKTAN, Coşkun Can, Leviathan: İnsan Haklarının Koruyucusu mu İhlalcisi mi?, Yeni Türkiye Dergisi, Yıl 4, Sayı 21, Mayıs-Haziran 1998 23
AKTAN, Coşkun Can, "Virginia Politik İktisat Okulu'nun Öğretisi: Kamu Tercihi ve Anayasal İktisat", Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, Kasım 1991. ARSLAN, Zühtü, 11 Eylül: Leviathan Döndü, http ://www. Radikal.com.tr /haber.php?haberno= 49667&tarih= 12 /09/ 2002. AYTAÇ, Ömer, Mutlakçı Devletten Araçsal Devlete: Devlet Düşüncesinde Değişim, Polis ve Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl.3, Cilt.3, Sayı.1, Mart 2005, ss.1-26. BERİŞ, Hamit Emrah, Küreselleşme Çağında Egemenlik, Ankara: Lotus Yayınları, 2006. BİLGİNOĞLU, Mehmet Ali ve Ahmet Aysu, Dış Borçların Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği, Kayseri Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı.3, Temmuz-Aralık 2008, ss.1-23. BOTTOMORE, T. Siyaset Sosyolojisi, Çev. E. Mutlu, Ankara: Teori Yayınları, 1987. BUCHANAN, J. M. ve BRENNAN, G. The Power to Tax: Analytical Foundations of a Fiscal Constitution, New York: Cambridge University Pres, 1980. CALHOUN, John C. http: //www. brainyquote.com /quotes /authors/ j/ john_c_calhoun.html (Erişim Tarihi. 04 Şubat 2012) ÇAHA, Ömer, Sivil Toplum ve Liberalizm, Türk Demokrasi Vakfı Diyalog Dergisi, Cilt. 1, No. 1, 1996, ss. 188-193. DEMİRBAŞ, Tolga, Küreselleşmenin Modern Devlet Maliyesine Etkileri, Sayıştay Dergisi, Sayı. 50-51, 2003, ss.88-101. EKİCİ, Ekrem, Hobbes ve Rousseau: Toplumsal Sözleşme Kuramı, Uludağ Üniversitesi Felsefe Dergisi, Sayı.6, 2006, ss. 78-89. 24
EROĞUL, Cem, Devlet Nedir? Ankara: İmge Kitabevi, 2002. GAUCHET, Marcel, Anlam Borcu ve Devletin Kökenleri, Çev. Ozan Erözden, Devlet Kuramı, Der. Cemal Bali Akal, Ankara: Dost Kitabevi,2000. GÜL, Songül Sallan, Sosyal Devlet Bitti, Yaşasın Piyasa!, İstanbul: Etik Yayınları, 2004. GÜNGÖR, Kamil, Kamu Harcamaları-Bütçe Açıkları İlişkisi, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı: 2, Cilt:1, 1999. HOBBES, Thomas, Leviathan, Çev. Semih Lim, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1993. KAHRAMAN, Hasan Bülent, Güç, İktidar, Egemenlik: Yeni Bir Yapı, Doğu Batı-Düşünce Dergisi, Sayı.28, 2004. KAPANİ, Münci, Politika Bilimine Giriş, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2010. KAZANCIGİL, A., Türkiye de Modern Devletin Oluşumu ve Kemalizm, Ed. Ersin Kalaycıoğlu - Yaşar Sarıbay, Türkiye de Siyaset: Süreklilik ve Değişim, İstanbul: Der Yayınları, 1997. MADISON, James The Structure of the Government Must Furnish the Proper Checks and Balances Between the Different Departments, Independent Journal, 6 February 1788, http://www.constitution.org/fed/federa51.htm (Erişim Tarihi: 4 Şubat 2012) MINOGUE, Kenneth, Thomas Hobbes ve Mutlakıyetçilik Felsefesi, içinde Siyasi Düşünceler Tarihi, (der.) David Thomson, (İstanbul: Şule Yay. 2000), ss.70-85. ÖZDEMİR, Süleyman, Küreselleşme Sürecinde Refah Devleti, İstanbul: İTO Yayınları, 2007. 25
ROUSSEAU, Jean Jacques, Toplum Sözleşmesi, Çev. Turhan Ilgaz, Ankara: Paragraf Yayınları, 2005. ŞENKAL, Abdülkadir, Küreselleşme Çağında Sosyal Politika, İstanbul: Alfa Yayınları, 2005. ŞİMŞEK, Osman, Devlet Kavramının Gelişimi ve Küreselleşmedeki Anlamı, Kamu-İş Dergisi, Cilt 5(4), 2000, ss.2-29. WATKİNS, J. W. N. Thomas Hobbes (1588-1679). Maurice Cranston Maurice (Ed.)., Batı Düşüncesinde Siyaset Felsefeleri, Çev.: Nejat Muallimoğlu., İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1995, ss.44-69. WEBER, Max, Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı, Çev. Özer Ozankaya, Ankara: İmge Kitabevi, 1995. YALÇIN, Sedat, Avrupa da Borç Krizi ve Yunanistan ın Türkiye Şansı, Pusula Gazetesi, 26 Nisan 2010. 26