KARAÇAL (BURDUR) SAHASINDAKİ BURDUR BEJİ MERMER OCAĞI ATIKLARININ BETON ÜRETİMİNDE AGREGA OLARAK KULLANIMININ İNCELENMESİ

KARAÇAL (BURDUR) SAHASINDAKİ BURDUR BEJİ MERMER OCAĞI ATIKLARININ BETON ÜRETİMİNDE AGREGA OLARAK KULLANIMININ İNCELENMESİ Yasin ÜSTÜNDAĞ 1, Kemal TULUKÇU 2, Oya CENGİZ 3 ¹Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur, yustundag@mehmetakif.edu.tr ²Antakya Büyükşehir Belediyesi, Hatay, kemal_tulukcu@hotmail.com ³Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, oyacengiz@sdu.edu.tr ÖZET Bu çalışmada, özel bir şirkete ait olan ve Karaçal Mevkii (Burdur) de yer alan Burdur beji mermer ocağı atıklarının TS 802 standartlarına uygun olarak beton üretiminde agrega olarak kullanılabilirliği araştırılmıştır. Bu kapsamda araştırılan ve büyük bir çevre sorunu olan bu atıkların, üretime katılması ve ülke ekonomisine katkı sağlaması düşünülmüştür. Burdur beji mermerler, Trias yaşlı kireçtaşlarından işletilmektedir. Bunlar; beyaz renkli, kristalize, yer yer breşik, kırıklı-çatlaklı olup, sileks yumru ve bantları içerir. Kırıklar kalsit ve kil dolguludur. Hazırlanan numuneler üzerinde TSE ve BS standartlarına göre tane boyu dağılımı, özgül ağırlık ve su emme oranı, donma ve çözülmeye karsı direnç ve basınç dayanım deneyleri yapılmıştır. Deney sonuçlarına göre, özgül ağırlık değerleri; ince agregaların 2,57g/cm 3, I nolu agreganın 2,67g/cm 3, II nolu agreganın 2,69g/cm 3, su emme oranları; ince agregaların %2,22, I nolu agreganın %0,86, II nolu agreganın %0,45, agregaların donma çözünmeye karşı direnci %0,28 ölçülmüştür. Bu agregalardan elde edilen C30 sınıfı betonun basınç dayanımları; 3 günlük 317-322kg/cm 2 arasında, 7 günlük 367-374kg/cm 2 arasında, 28 günlük 439-443kg/cm 2 arasında belirlenmiştir. Bu sonuçlar, Burdur beji mermer ocağından alınan ve çevreyi kirletici unsur olan atıkların beton agregası olma özelliğine sahip olduğunu (TSE ve BS) ve beton üretiminde kullanılabileceğini gösterir. Anahtar Kelimeler: Burdur Beji, Mermer, Beton, Agrega, Çevre INVESTIGATION OF USAGE AS CONCRETE AGGREGATE OF MARBLE WASTES, BURDUR BEIGE, KARAÇAL-BURDUR AREA ABSTRACT In this study, the wastes of Burdur beige marble quarry from Karaçal location (Burdur) belonging to a private company were investigated the usage as aggregate in concrete production, in accordance with TS 802 standard. Within this scope, the wastes investigated and a great environment problem are thought to contribute to participate in the production and national economy. The Triassic limestone marbles operated have a white color, crystalline, locally brecciated, and include fractures, cavities, and chert nodules and bands. Their fractures are filled by calcite and clay minerals. The tests of particle size distribution, specific gravity, water absorption ratio, freeze-thaw resistance, and compressive strength were performed on the samples and the results of tests were interpreted, according to the TSE and BSE standards. The results are ranged specific gravity values as 2,57g/cm 3 of fine aggregates, 2,67g/cm 3 of sample I, 2,69g/cm 3 of sample II, water absorption ratio 2,22% of fine aggregate, 0,86% of sample I, 0,45% of sample II and resistance to freeze-thaw of 0,28%. Compressive strengths of concrete C30 class obtained from the aggregates are between 317-322kg/cm 2 of three day, 367-374kg/cm 2 of seven day, and 439-443kg/cm 2 of twenty eight day. The results indicate that the wastes of Burdur beige marble containing polluting components have ability concrete aggregate and usage as concrete production. Keywords: Burdur Beige, Marble, Concrete, Aggregate, Environment International Burdur Earthquake & Environment Symposium (IBEES2015) Uluslararası Burdur Deprem ve Çevre Sempozyumu 7-9 May 2015, Mehmet AkifErsoy University, http://ees2015.mehmetakif.edu.tr http://ees2015.maku.edu.tr

1. GİRİŞ Mermer ocağı işletme faaliyetlerinin yapıldığı alanlarda özellikle açık işletme yöntemi ile çalışılan sahalarda, dekapaj ve üretim çalışmaları sırasında yeryüzünün genel yapısı, topoğrafyası, jeolojik yapısı, engebesi, su rejimi, iklim ve peyzajı tamamen değişmekte ve bitki örtüsü de yok olmaktadır. Bu faaliyetler sonucunda da arazide topoğrafik yapıyı bozan yığma tepeler ve derin çukurluklar oluşmaktadır. Bu durum, çevre görüntüsü, yaşayan canlılar ve bitki örtüsü bakımından olumsuzluk gösterir. Burdur ve yakın çevresinde çok sayıda mermer ocağının varlığı bilinmektedir. Bu kapsamda Burdur İli'nin güneybatısında yer alan merkez Karaçal ile Çallıca arasında bulunan özel şirkete ait halen işletilen bir ocağın mermer atıkları üzerinde bu araştırma gerçekleştirilmiştir (Şekil 1-2). Araştırmanın amacı, sahada yer alan Burdur beji kireçtaşı mermer ocağı atıklarının TS 802 standartlarına uygun şekilde beton üretiminde agrega olarak kullanım özelliklerini inceleyerek ekonomiye katkıda bulunmaktır. Ayrıca, bu atıkların hammadde olarak değerlendirilmesiyle çevre için olumsuzluklar da ortadan kalkacaktır. Bölgedeki jeolojik amaçlı önceki araştırmaları; Graciansky (1977), Koçyiğit (l983), Akyol (1986), Karaman (1986) ve Yalçınkaya (1986) yapmıştır. Bu çalışma konusu ile ilgili olarak da ülkemizin farklı yörelerinde Kavas ve Kibici (2001), Zorluer ve Usta (2003), Gürer (2004), Ünal ve Uygunoğlu (2004), Gürer ve Akbulut (2006) araştırmalar yapmışlardır. Şekil 1. Çalışma alanına ait yer bulduru haritası 281

Şekil 2. Mermer Ocağının farklı görünümleri 2. YÖNTEM Çalışma alanındaki 3 farklı noktadan alınan numuneler, agrega deneyleri için çeneli kırıcıda kırmataş haline getirilmiştir. Bu kırma taşlar üzerinde TSE ve BS standartlarına göre; agrega deneyleri için 2 farklı numune, beton deneyleri için ise 3 farklı numune alınmıştır. Agregalar üzerinde tane büyüklüğü dağılımı, şekli ve yoğunluğu, özgül ağırlık, su emme oranları, boşluk hacmi, donma ve çözülmeye karşı direnci, beton deneyi olarak da, slump (kıvam), C30 sınıfı betonun tek eksenli basınç dayanımı (3, 7 ve 28 günlük) deneyleri SDÜ. Doğal ve Endüstriyel Yapı Malzemeleri Araştırma Uygulama Merkezi laboratuarlarında gerçekleştirilmiştir. 3. BULGULAR 3.1. Jeolojik Konum Güneybatı Anadolu da bulunan çalışma alanı, Alpin orojenez kuşağı içerisinde Batı Toroslar bölümünde yer alır. İnceleme alanı içerisinde otokton ve allokton birimler gözlenmektedir. Otokton birimlerden çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı-silttaşı ardalanması ile tüf ara katkılı çakıltaşlarından oluşan Pliyosen yaşlı Sarıyertepe Formasyonu üzerine açısal uyumsuzlukla gelen çakıltaşı, kumtaşı, kil ve evaporitden oluşan Pleistosen yaşlı Karaçal formasyonu ve Kuvaterner yaşlı alüvyondan oluşmaktadır. Allokton birimleri de içerisinde değişik boyutta kaya birimlerinin bloklarını içeren bazik ve ultrabazik kayaçlardan meydana gelen Hacılar Karmaşığı oluşturur. Bunlar; serpantin, gabro, radyolarit, çört, kireçtaşı ve dolomitik kireçtaşıdır (Şekil 3-4). 282

Hacılar Karmaşığı içerisinde yer alan Triyas yaşlı Burdur beji kireçtaşı mermerler, beyaz, kristalize, yersel breşik, kırıklı-çatlaklı, sileks yumru ve bantları içerir. Kırıklar kalsit ve kil dolgusu bulundurur. Şekil 3. Çalışma alanı ve çevresinin genelleştirilmiş stratigrafik sütun kesiti (Yalçın, 1986) Şekil 4. Çalışma alanı ve yakın çevresinin jeoloji haritası ve enine kesiti 283

3.2. Agrega Deney Sonuçları Agregada tane boyu dağılımı: Her elek üzerinde kalan agrega miktarı tartılır (Wn) ve toplam (Wo) içindeki yüzdesi (Sn) hesaplanır; Sn= Her elek üstünde kalan % = (Wn/Wo)x100 Her elek üstünde % kalan miktarlar kümülatif % kalan şekline çevrilir. Kümülatif % kalan miktarlarını %100'e tamamlayan miktarlar kümülatif % ü geçen olarak belirlenmektedir. Sahadan alınan agrega örneklerine ait elek analizi deneyinin sonuçları Tablo 1 de; tane boyu dağılım eğrileri de Şekil 5 de verilmiştir. Tablo 1. Sahaya ait agregaların tane boyu dağılımı deney sonuçları Şekil 5. Sahadan alınan agrega numunelerinin tane boyu dağılım eğrisi İnce agregaların özgül ağırlık ve su emme oranı: Deney tane büyüklüğü 4 mm ve daha küçük ebattaki agregalara uygulanmaktadır. TS 3526 standardında belirtilen miktarda agrega, doygun yüzey hale getirilir ve tartılır (W2). Doygun kuru yüzeye (DKY) ulaşmış ve ağırlığı belirlenmiş agrega numuneleri 105±5 C etüvde etüv kurusuna ulaşıncaya kadar işleme devam edilir ve sabit tartı ağırlığı belirlenir (W1). Ölçü kabının 500ml su ile dolu hali tartılır (W4). Etüv kurusu durumdaki agrega ölçü kabına konur ve 20 C su ile yarıya kadar 284

doldurulur. Düz bir zemin üzerinde hafifçe vurularak kabarcıkların çıkması sağlanır. Bir saat bekledikten sonra ölçü kabı 500 ml çizgisine kadar doldurulur ve tartılır (W3) (TS 3526). İnce agreganın kuru, DKY ve görünen özgül ağırlık değerleri ile su emme oranı aşağıdaki formüller kullanılarak hesaplanmaktadır. Kuru özgül ağırlığı (g/cm 3 ); W1 / (W2+W4-W3), DKY özgül ağırlığı (g/cm 3 ); W2 / (W2+W4-W3), Görünen özgül ağırlığı (g/cm 3 ); W1 / (W1+W4-W3), Su emme oranı (%); (W2 W1) / W1)X100 İnce agregaların sırasıyla doygun kuru yüzey (DKY) özgül ağırlık değeri; 2,57g/cm 3 dir (Tablo 2). Tablo 2. İnce agregaların kuru, DKY ve görünen özgül ağırlıkları ve su emme oranları Özgül Ağırlık ve Su Emme Mermer Ocağı Kuru özgül ağırlık (g/cm 3 ) 2,52 DKY özgül ağırlık (g/cm 3 ) 2,57 Görünen özgül ağırlık (g/cm 3 ) 2,67 Su emme oranı (%) 2,22 Beton agregası olarak kullanılacak agregaların su emme oranı arasında %3 den daha az olması istenmektedir. Özgül ağırlıkları ise 2,20-2,70g/cm³ arasında olması istenir. Sahadan alınan ince agrega numunenin DKY özgül ağırlığı 2,57g/cm³, su emme oranı ise %2,22 olarak belirlenmiştir. İri agregaların özgül ağırlık ve su emme oranı: Deney tane büyüklüğü 4-63 mm arasında değişen agregalara uygulanmaktadır. Standartta belirtilen miktarda agrega numuneleri bir kaba konur ve kap su ile doldurulur 24 saat bekletilerek agrega suya doygun hale getirilir. Agrega doygun kuru yüzeye ulaşıncaya değin kurutulur. Doygun kuru yüzeye ulaşılmış agreganın Dmax'ına göre standartta belirtilen miktarda numune alınarak tartılır (W2). Doygun kum yüzeye ulaşmış ve ağırlığı tespit edilmiş numune 105±5 C' lik etüvde etüv kurusuna ulaşıncaya kadar işleme devam edilir ve etüv kurusuna ulaşınca ağırlığı tespit edilir (W1). Ölçü kabının 500ml su ile dolu hali tartılır (W4). DKY haldeki numune kafes sepet içine konularak su dolu kova içinde su yüzeyinden en az 5cm daha aşağıda kalacak şekilde daldırılır, su yüzeyine çıkartılmada 10 kez sertçe kaldırılıp indirilerek ve sağa sola sallandırılarak içindeki hava kabarcıkları çıkartılır ve ağırlık tespit edilir (W3). Kuru özgül ağırlığı (g/cm 3 ); = W1 / (W2-W3), DKY özgül ağırlığı (g/cm 3 ); = W2 / (W2-W3), Görünen özgül ağırlığı (g/cm 3 ); = W1 / (W1-W3), Su Emme Oranı (%) = (W2 W1) / W1)X100 Sahadan alınan I ve II nolu agregaların DKY özgül ağırlıkları I nolu agrega için 2,67g/cm³, II nolu agrega için 2,69g/cm³ olarak belirlenmiştir. Su emme oranları, I nolu agregalar için %0,86, II nolu agregalar için %0,45 olarak tespit edilmiştir (Tablo 3-4). Sahaya ait iri agregaların özgül ağırlık değerleri ve su emme oranları limit değerler arasındadır. 285

Tablo 3. I nolu agregaların kuru, DKY ve görünen özgül ağırlıkları ve su emme oranları Özgül Ağırlık ve Su Emme Mermer Ocağı Kuru özgül ağırlık (g/cm 3 ) 2,64 DKY özgül ağırlık (g/cm 3 ) 2,67 Görünen özgül ağırlık (g/cm 3 ) 2,71 Su emme oranı (%) 0,86 Tablo 4. II nolu agregaların kuru, DKY ve görünen özgül ağırlıkları ve su emme oranları Özgül Ağırlık ve Su Emme Mermer Ocağı Kuru özgül ağırlık (g/cm 3 ) 2,68 DKY özgül ağırlık (g/cm 3 ) 2,69 Görünen özgül ağırlık (g/cm 3 ) 2,71 Su emme oranı (%) 0,45 Agregaların donma çözülmeye karşı direnci: Donma-çözülme deneyi sonucundaki kütlece yüzde kaybı aşağıdaki eşitlikten hesaplanır; F = [(M1-M2)/M1]xl00 F: Donma-çözülme deneyi sonucundaki kütlece yüzde kaybı, M1: Numunelerin ilk kuru kütlesi, M: Belirtilen elekte kalan numunenin kuru kütlesi. Sahadan alınan tane aralığı 8-16 mm arasında değişen agrega numunelerinin donma-çözülme deneyi sonucunda kütlece yüzde kaybı %0,25 tir (Tablo 5). TS 3655'de agreganın sodyum sülfat (Na 2 SO 4 ) ile yapılan dona dayanıklılık deneyinde don kaybı kum için %5, çakıl için ise %18 olarak sınırlanmıştır. Sahaya ait agrega numunelerinin donma-çözünme sonucu kütlece yüzde kayıplarının sınır değerlerin oldukça altında olduğu görülür. Tablo 5. Agrega numunelerinin donma-çözünme direnç deneyi sonuçları Deney Adı Donma-çözülme deneyi sonucundaki kütlece yüzde kaybı-f (%) Mermer Ocağı 0,25 3.3. Beton Deneyleri Burdur beji mermer ocağı atıklarına ait agregalar ile TS EN206-1 standardına uygun olarak üretilecek C30 beton sınıfının karışım hesapları yapılmıştır. Üretilen taze betonda TS EN 12350-2 standardına göre Slump deneyi, sertleşmiş betonlarda ise TS EN 12504-2 standardına göre basınç dayanımları gerçekleştirilmiştir. 286

Beton üretiminde kullanılacak olan agreganın karışım granülometrisi, TS 802 standardında verilen B32 granülometri eğrisine uyacak şekilde hazırlanmıştır. Agreganın karışım granülometrisinin hazırlanmasında en uygun karışım oranı tespit edilmiştir. Çalışmada mermer ocağı atıklarından elde edilen agregalar, CEM II sınıfında çimento, su ve süper akışkanlaştırıcı kimyasal katkı kullanılmıştır. C 30 dayanım sınıfında 1m3 betonun üretiminde kullanılacak olan beton karışım hesabı yapılmıştır. Çalışmada beton üretimi, manuel betoniyer kullanılarak yapılmış ve 15X15X15cm boyutlarında 3'er adet küp beton numuneleri hazırlanmıştır. Beton karışım hesabı: Burdur beji mermer ocağı atıklarına ait, I ve II nolu agregalar, çimento, su ve katkı malzemesi kullanılarak, manuel betoniyer ile TS EN 206-1'e göre beton numuneleri hazırlanmıştır. Sahaya ait agregaların TS 706 ve TS 802 standartlarında verilen max tane büyüklüğü 32 mm olan karışık agrega grnülometrisi eğrisine uyacak şekilde karışım oranları belirlenmiş (Tablo 6) ve karışım granülometri eğrileri yapılmıştır (Şekil 6). Her bir bölgeye ait agregaların granülometrik analizlerinden sonra hazırlanan karışım granülometri eğrilerine göre, tane dağılımının sürekli ve uygun bir dağılım gösterdiği belirlenmiştir. Karışım hesabı yapılırken üretimi yapılacak 1 m 3 beton için çimento miktarı ve su/çimento oranı sabit tutulmuş sahaya ait agreganın özgül ağırlığı ve su emme oranlarına göre üretiminde kullanılan agrega, su ve kimyasal katkı miktarları belirlenmiştir (Tablo 7). Tablo 6. Sahaya ait agregaların karışım oranları 287

Şekil 6. Sahadan alınan karışık agregada granülometri eğrisi Sahadan alınan agregalar ile üretilecek C30 sınıfındaki betonlar için gerekli olan çimento, su, kırma kum, I nolu agrega, II nolu agrega ve kimyasal katkı miktarları (25 lt kapasiteli betoniyer için) Tablo 8 de verilmektedir. TS 802'ye göre karışımları hazırlanarak manuel betoniyerde üretilen C30 sınıfındaki beton numuneleri küp kalıplara dökülerek deneysel çalışmalar için şekillendirilmiştir. Tablo 7. Beton sınıflarında kullanılan çimento miktarı ve su/çimento oranları (1m 3 betonda) Beton Sınıfı Çimento Miktarı(kg) Su/Çimento Oranı C30 325 0,55 Tablo 8. Sahaya ait sınıfına göre beton bileşen miktarları Beton Çimento Su(kg) Kırma I No lu II No lu Katkı(kg) Sınıfı (kg) kum(kg) agrega(kg) agrega (kg) C30 8.125 4.388 20.979 8.285 15.833 0.081 Slump (çökme) deneyi: Üç ayrı lokasyondan alınan numunede, C30 beton sınıfı için Tablo 9' da verilen miktarlar ile dökülen betonların slump değerleri belirlenmiştir. Sahadan alınan agregalar ile üretilen C30 betonunun çökme değeri, 1. Durakta 15cm, 2. Durakta 16cm, 3. Durakta 18cm dir (Tablo 9). Tablo 9. Sahadan alınan numunelerin C30 sınıfına göre beton çökme değerleri Beton Sınıfı 1.Durak 2.Durak 3.Durak C30 15cm 16cm 18cm Beton numunelerinin tek eksenli basınç dayanımı: Sahadan alınan agregalar ile hazırlanan C30 sınıfındaki beton numunesinin, 3, 7 ve 28 günlük ortalama basınç dayanımları Tablo 10-11-12 te verilmiştir. Sahadan alınan agregalar ile hazırlanan beton numunelerinin 3 günlük basınç dayanımlarının ortalamaları; 1. Durakta 317 288

kg/cm 2, 2. Durakta 320kg/cm 2, 3. Durakta 322kg/cm 2, 7 günlük basınç dayanımlarının ortalamaları; 1. Durakta 367kg/cm 2, 2. Durakta 374kg/cm 2, 3. Durakta 371kg/cm 2 ve 28 günlük basınç dayanımlarının ortalamaları da 1. Durakta 443kg/cm 2, 2. Durakta 439kg/cm 2, 3. Durakta 442kg/cm 2 olarak ölçülmüştür. Tablo 10. Farklı lokasyonlardan alınan numunelerin 3, 7 ve 28 günlük beton basınç değerleri Örnekleme Sahası Sertleşmiş Beton Basınç Dayanımı Değerleri(f3)(kg/cm2) Sertleşmiş Beton Basınç Dayanımı Değerleri(f7)(kg/cm2) Sertleşmiş Beton Basınç Dayanımı Değerleri(f28)(kg/cm2) C30 Sınıfı Beton C30 Sınıfı Beton C30 Sınıfı Beton 1.Durak 317 367 443 2.Durak 320 374 439 3.Durak 322 371 442 TS EN 206-1 standardına göre üretilen C30 sınıfı betonlarının 28 günlük karakteristik küp basınç dayanımlarının 370 olması istenir. Buna göre, sahadan alınan agregalar ile üretilen betonların 28 günlük basınç dayanımları standartların üzerindedir. 4. DENEY SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI 4.1. Agregaların Özgül Ağırlık ve Su emme Oranı Tayini Sahadan alınan agrega numunelerinin özgül ağırlık ve su emme deneyi TS 3526 standardına göre yapılmış ve yorumlanmıştır. Sahadan alınan ince agregaların DKY özgül ağırlık değeri 2,57g/cm 3, en yüksek değer olarak tespit edilir. I nolu agregalarda özgül ağırlık değeri 2,67g/cm 3, II nolu agregalarda da en düşük özgül ağırlık değeri 2,69g/cm 3 olarak ölçülmüştür (Şekil 7). Beton agregalarında özgül ağırlık değerinin 2,20-2,70g/cm³ arasında olması istenmektedir. Buna göre, mermer ocağı atıklarından üretilen agregaların özgül ağırlıkları beton agregası için uygundur. Su emme oranı; ince agregalarda %2,22, I nolu agregalarda %0,86, II nolu agregalarda %0,45 olarak bulunmuştur (Şekil 8). Beton agregası olarak kullanılacak agregaların su emme oranının %3 den daha az olması istenir. Çalışma alanından alınan agregaların su emme oranları limit değerin altındadır ve beton agregası olarak kullanım için uygundur. Şekil 7. Agrega numunelerinin özgül ağırlık değerleri 289

Şekil 8. Agrega numunelerinin su emme oranları 4.2. Agregaların Donma ve Çözülmeye Karşı Direnç Değerleri Sahadan alınan agregaların donma çözünmeye karsı direnci TS 1367-1 standardına göre yapılmıştır. Donmaçözünme sonucu kütlece yüzde kaybı %0,28 olarak belirlenmiştir (Şekil 9). Sahaya ait agrega numunelerinin donma-çözünme sonucu kütlece yüzde kaybı limit değerlerin oldukça altındadır ve beton agregası olarak kullanılması uygundur. Şekil 9. Agrega numunelerinin donma-çözünme kaybı yüzdeleri 4.3. Slump (Çökme) Deneyi Taze betonun işlenebilirliğinin saptanması için kıvam deneyi-çökme hunisi metodu TS EN 12350-2 standardına göre yapılmıştır. C30 dayanım sınıfına ait betonlarda en düşük çökme değeri 1. Duraktan alınan agrega numunesinde en yüksek çökme değeri de 2. Duraktan elde edilen agregalar ile üretilen betonlarda bulunmuştur (Şekil 10). 290

Şekil 10. Sahadan alınan agregalar ile üretilen betonların çökme değerleri 4.4. Beton Örneklerinin Tek Eksenli Basınç Dayanımı Sonuçları Sahadan elde edilen agregaların C30 sınıfında üretilen küp beton numunelerinde, 3, 7 ve 28 günlük basınç dayanımları laboratuar da TS EN 12390-4 standardına uygun pres kullanılarak TS EN 12504-2 standardına göre belirlenmiştir. C30 sınıfı betonların 3 günlük basınç dayanımları 317-322kg/cm² arasında değişmekte olup minimum değer 1. Duraktan alınan numunelerde, maksimum değer ise 3. Duraktan alınan numunelerde izlenir (Şekil 11). C30 sınıfı betonların 7 günlük basınç dayanımları 367-374kg/cm² arasında değişmekte olup, minimum değer 1.Duraktan alınan numunelerde, maksimum değer ise 2. Duraktan alınan numunelerde belirlenmiştir (Şekil 12). C30 sınıfı betonların 28 günlük basınç dayanımları 439-443kg/cm² arasında değişir. Minimum değer 2. Duraktan alınan numunelerde, maksimum değer de 1. Duraktan alınan numunelerde gözlenir. Sertleşmiş betonun TS 206-1 standardı 28 günlük en düşük karakteristik küp dayanımları C30 sınıfı için 370kg/cm² olması istenmektedir. C30 sınıfı betonların 28 günlük basınç dayanımlarının standart da belirtilen limitin üzerinde çıkmıştır. Şekil 11. C30 beton sınıfına ait 3 günlük beton basınç dayanım değerleri 291

Şekil 12. C30 beton sınıfına ait 7 ve 28 günlük beton basınç dayanım değerleri 5. SONUÇLAR Mermer ocağı atıklarının beton üretiminde agrega olarak kullanılması amacıyla yapılan bu çalışmada, özgül ağırlık değerleri ince agregalarda 2,57g/cm 3, I nolu agregada 2,67g/cm 3, II nolu agregada 2,69g/cm 3 olarak belirlenmiştir. Su emme oranları da ince agregalarda %2.22, I nolu agregada %0,86, II nolu agregada %0,45 olarak tespit edilmiştir. Agregaların donma çözünmeye karşı direnci %0,28, bu agregalardan elde edilen C30 sınıfı betonun basınç dayanımları, 3, 7 ve 28 günlük basınç dayanımları sırasıyla, 317-322kg/cm 2 arasında, 367-374kg/cm 2 arasında, 439-443kg/cm 2 arasında belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre mermer ocağından alınan atıkların beton agregası olma özellikleri TSE ve BS ye göre yeterli olup, beton üretiminde kullanılabileceği anlaşılmaktadır. TEŞEKKÜR Bu araştırma, birinci ve ikinci yazarın lisans tezinin sonuçlarını içerir. Yazarlar, bu çalışmanın numune alımı sürecinde destek olan İltaş Madencilik İnşaat San. ve Tic. A.Ş. üretim mühendisi Maden Yüksek Mühendisi Nevzat KEKEÇ ve Jeoloji Mühendisi Yeliz EĞİN e teşekkür ederler. Ayrıca, numunelerin analize hazırlanması ve deneylerin yapılması sırasında destek olan Süleyman Demirel Üniversitesi Doğal ve Endüstriyel Yapı Malzemeleri Araştırma Uygulama Merkezi Müdürü Doç. Dr. Şemsettin KILINÇARSLAN ve Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Metin DAVRAZ ve Öğr. Gör. Ece PEHLİVANOĞLU na katkılarından dolayı teşekkür ederler. KAYNAKLAR Brunn, J.H., Argyriadis, I., Marcoux, J., Monod, O., Poisson, A., Ricou, L. E., 1973. Antalya nın Ofiyolit Naplarının Orijini Lehine ve Aleyhindeki Kanıtlar. Cumhuriyetin 50. yılı Yerbilimleri Kongresi Tebliğleri, 17-19 Aralık, Ankara, 58 69. Çelik, M. Y., 1996. Mermer Atıklarının (Parça-Tozların) Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi. A.K.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyon,138.. Graciansky, P. de.ı, 1965, Menderes Masifi güney kıyısı boyunca görülen metamorfizma hakkında açıklamalar: M.T.A. Dergisi, 64, 8-21. Gürer, C., Akbulut, H., 2006. Afyonkarahisar Şehiriçi Kaplamalarında Kullanılan Agregaların Kayma Direnci Özelliklerinin Araştırılması, Türkiye IV. Mermer Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Afyonkarahisar. S. 371-378. Karaman, M. E., 1986a. Burdur dolayının genel stratigrafisi. Akd.Üniv. Isp.Müh.Fak. Derg. 2, 23-35. Şimşek, O., 2000. Yapı Malzemesi. Cilt II, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara. 292

Şimşek, O., 2004b. Beton Bileşenleri ve Beton Deneyleri, Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği, Ankara. TÜRK STANDARDI, 1980. TS 707 Beton Agregalarından Numune Alma ve Deney Numunesi Hazırlama. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TÜRK STANDARDI, 1980. TS 3526 Beton Agregalarında Özgül Ağırlık ve Su Emme Oranı Tayini. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TÜRK STANDARDI, 1980. TS 3523 Beton Agregalarının Yüzey Nemi Oranının Tayini. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TÜRK STANDARDI, 1980. TS 3527 Beton Agregalarında ince Madde Oranı Tayini. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TÜRK STANDARDI, 1980. TS 3528 Beton Agregalarında Hafif Madde Oranı Tayini. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TÜRK STANDARDI, 1980. TS 3529 Beton Agregalarında Birim Ağırlık Tayini. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TÜRK STANDARDI, 1985. TS 802 Beton Karışım Hesapları. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TÜRK STANDARDI, 1997. TS EN 932-1 Agregaların Genel Özellikleri için Deneyler-Kısım 1-Numune Alma Metotları. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TÜRK STANDARDI, 1997. TS EN 932-2 Agregaların Genel Özellikleri için Deneyler-Kısım 2- Laboratuar Numunelerinin Azaltılması Metotları. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TÜRK STANDARDI, 1997. TS 3114 Beton Basınç Mukavemeti Tayini. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. Uğur, H., 2000. Yenikent Zir Vadisinde Yer Alan Kum Ocaklarının Neden Olduğu Çevre Sorunları ve Bu Alanların Geri Kazanımı Olanakları Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 89. Yalçın,A., Özçelik, M., 2004, Kurna Deresi (Burdur) Travertenlerinin Fiziko-mekanik Özellikleri ve Yapıtaşı Olarak Kullanılabilirlikleri, VII. Bölgesel Kaya Mekaniği Sempozyumu, Sivas Yalçınkaya, S. 1989. Isparta-Ağlasun (Burdur) Dolaylarının Jeolojisi. İ. Üniv. Fen Bilimleri Ens., Doktora tezi (yayınlanmamış), 176s., İstanbul. Zorluer, İ., Usta, M., 2003. Zeminlerin Atık Mermer Tozu İle İyileştirilmesi, Türkiye Iv Mermer Sempozyumu (Mersem '2003) Bildiriler Kitabı 18-19 Aralık 2003 293