BÖLÜM 9 TÜRKİYE D EN ÜF S U İKLERİ ELL E N ÖZ Ü F US ETLERİ REK HA
BÖLÜM 9 COĞRAFYA TÜRKİYE DE NÜFUSUN YAPSAL ÖZELLİKLERİ Nüfus Nüfus artış hızı (Milyon) (Binde) 8 8 7 7 6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 1927 1935 194 1945 195 1955 196 1965 197 1975 198 1985 199 2 21 N ü f u s S a y ı m Y ı l l a r ı 1927 de yapılmış olan ilk nüfus sayımında, nüfusumuz 13,6 milyon olarak saptanmıştır. 21 sonunda 73 milyon 722 bin 988 kişidir. 212 yılı itibariyle Türkiye nin toplam nüfusu 75.627.384 kişidir. Buna göre, geçen 85 yıllık sürede nüfusumuz 5 katından fazla artmıştır. 1927 de yapılmış olan ilk nüfus sayımında, daha öncesinde resmi bir sayım olmadığı için artış oranı bilinmemektedir. En düşük nüfus artışı 194-45 döneminde olmuştur. Bunun nedeni. Dünya Savaşı nda seferberlik ilân edilmiş ve silah altına alınan çok sayıdaki genç nüfusun varlığı ve tedirgin bir ortamın olmasıdır. 1945-5, 195-55 ve 1955-6 dönemlerinde nüfus artış oranımız sürekli artış göstermiştir.. Dünya Savaşı nın sona ermesi ile silah altındaki erkek nüfusun büyük bir kısmı terhis edilmiş ve bunların evlenmeleri ile doğumlar artmıştır. Diğer yandan savaşın getirdiği sıkıntılı günler ortadan kalkmış ve böylece ölüm oranları azalarak nüfus artışını hızlandırmıştır. Türkiye nin Nüfus Özellikleri ve Nüfus Hareketleri 1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de yapılan nüfus sayımlarının amaçları arasında gösterilemez? A) İki sayım dönemi arasında nüfusun artış oranını öğrenmek B) Nüfusun son dönemdeki yaş ve cinsiyet dağılımını öğrenmek C) Çalışan nüfusun sektörlere dağılımını öğrenmek D) Nüfusun eğitim düzeyini ve işsizlik oranını öğrenmek E) Ülkenin son dönemdeki ihracat ve ithalat miktarını öğrenmek 2. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de nüfusla ilgili bilgilerin elde edildiği kaynaklardan biri olduğu söylenemez? A) Nüfus bürolarındaki kayıtlar ve sayımlar. B) Doğum ve ölüm kayıtları C) Tapu ve kadastro bilgileri D) Askeri, mali vb. nedenlerden dolayı bir araya getirilmiş idari kayıtlar E) Uluslar arası kuruluşlarca yapılan nüfus araştırmaları 3. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye de nüfusun sayısal olarak fazla artmasının ortaya çıkaracağı olumsuz sonuçlardan biri değildir? A) İstihdamda sorunların ortaya çıkması B) İş gücü fazlalılığının oluşması C) Doğal kaynakların tüketilme hızının artması D) Mal ve hizmete talebin artış göstermesi E) Aile içi bağımlı fertlerin sayısının artması, dolayısıyla hane halkının kişi başı gelir seviyesinin düşmesi Nüfus (Milyon) 8 7 6 5 4 3 2 1 Aşağıdaki grafikte Türkiye nin sayım yıllarına göre nüfus artış hızı ve nüfus miktarının değişimi gösterilmiştir. Nüfus artış hızı (Binde) 8 1927 1935 194 1945 195 1955 196 1965 197 1975 198 1985 199 2 21 N ü f u s S a y ı m Y ı l l a r ı 4., 5. ve 6. soruları yukarıda verilen grafiğe göre cevaplandırınız. 4. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi söylenirse yanlış olur? A) 1975-8 döneminde nüfus artış hızımızda ciddi bir düşüş olmuştur. B) 198 den sonra nüfusumuzda bir azalış görülmektedir. Test 1 C) 1927 de yapılmış olan ilk nüfus sayımında, daha öncesinde resmi bir sayım olmadığı için artış oranı bilinmemektedir. D) 1945-5, 195-55 ve 1955-6 dönemlerinde nüfus artış oranımız sürekli artış göstermiştir. E) En düşük nüfus artışı 194-45 döneminde olmuştur. 5. 1927-21 yılları arasında ülkemiz nüfus artış hızındaki değişiklikle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) En düşük nüfus artışı 1945 yılında olmuştur. B) Nüfus artış hızı en fazla 1955-196 yılları arasında olmuştur. C) Nüfus artış hızı %o 1 un altına düşmemiş ve %o 3 u geçmemiştir. D) 1985 yılından sonra nüfus artış hızımız azalmaktadır. E) Türkiye nin nüfus artış hızı sürekli olarak artmıştır. 7 6 5 4 3 2 1 23 1. E 2. C 3. D 4. B 5. E
6. 1927-21 yılları arasında Türkiye nüfusundaki değişiklikler ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Nüfusumuz hızlı bir şekilde artmıştır. B) Çalışabilir nüfus miktarı giderek artmıştır. C) Nüfusun eğitim düzeyi giderek yükselmiştir. D) Ortalama yaşam süresi giderek artmıştır. E) Doğurganlık hızı sürekli olarak azalmıştır. 7. Türkiye de nüfus sayımlarından elde edilen bilgilere göre, illerin nüfus artış hızlarına bağlı olarak nüfusunu kaç yıl içinde ikiye katlayabileceği tahmin edilebilir. Bu süre Türkiye şartlarında alınan göçün hızına bağlı olarak değişebilmektedir. Buna göre, aşağıda verilen şehirlerden hangisinin nüfusunu ikiye katlama süresinin daha kısa olacağı ileri sürülebilir? A) Bursa B) sparta C) ğdır D) Edirne E) Erzurum 8. Doğum oranı düşük olmasına karşın nüfus artış hızı fazla olan iller nüfuslarını aldıkları göçlerle arttırıyor demektir. 5 ( ) 4 3 2 9. Aşağıdaki grafiklerde Türkiye deki beş kentteki doğum ve ölüm oranlarını göstermektedir. 2 15 1 5 Bu kentlerden hangisinde, nüfusun diğerlerine göre daha hızlı arttığı söylenebilir? A) B) C) Artış Artış Artış %o %o %o 25 25 25 Artış %o 25 2 15 1 5 2 15 1 5 D) Artış E) %o 25 2 15 1 5 2 15 1 5 Doğum Ölüm 1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de nüfusun yıldan yıla artmasının ortaya çıkardığı sorunlar arasında gösterilemez? A) Temel ihtiyaç maddelerinin karşılanmasında zorlukların yaşanması B) Temel tüketim maddelerine olan ihtiyacın artması C) Toplumsal sıkıntıların artması D) Eğitim ve sağlık alanında aksamaların yaşanması E) Yatırımların plansız dağılması 1965 sayımında ülkemiz nüfus artış hızının beklenenin aksine düşük çıkmasını da. Dünya Savaşı na bağlamak mümkündür. Nitekim 194-45 döneminde doğan çocukların sayısı, erkek nüfusumuzun askerde olması nedeni ile çok azdır. Sayıları az olan bu neslin 196-65 yıllarında yapabileceği çocuk sayısının da düşük olacağı bir gerçektir. 1975-8 döneminde de nüfus artış hızımızda ciddi bir düşüş görülüyor. Bu durum yurt dışına yönelen göç ile açıklanabilir. 1985 yılından itibaren nüfus artışında düşme yaşanmıştır. Bu durumun nedenleri; Doğum oranın azalması, Eğitim düzeyinin yükselmesi, Uzun yıllar sürdürülen aile planlamasına yönelik olumlu sonuçların alınıyor olması, Ülkemizde ilerleyen sanayileşme ve şehirleşme oranları, Türk kadınının çalışma hayatına girmesi olarak gösterilebilir. BÖLÜM 9 COĞRAFYA 1 Doğum oranı Nüfus artış hızı Yukarıdaki grafikte Türkiye deki beş bölgemizin doğum oranları ve ve nüfus artış oranı gösterilmiştir. Buna göre, hangi bölgelerin daha fazla göç aldığı söylenebilir? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve 11. Türkiye de kırsal kesimde doğurganlık hızı yüksektir. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin oluşmasına neden olarak gösterilemez? A) İç göç hareketliliğinin artmasına B) Kırsal alanda işsizliğin artmasına C) Tarımsal faaliyetlerde makine kullanımının artmasına D) Kişi başına düşen gelirin azalmasına E) Tarım alanlarının miras yoluyla çok küçük parçalara ayrılmasına Nüfusla ilgili temel veri kaynakları: Nüfus bürolarındaki kayıtlar ve sayımlar Doğum ve ölüm kayıtları Yurt dışı ve yurt içi göç kayıtları Askeri, mali vb nedenlerden dolayı bir araya getirilmiş idari kayıtlar Uluslararası kuruluşarca yapılan nüfus araştırmaları Tarihi arşiv belgeleri 6. E 7. A 8. E 9. E 1. B 11. C 231
BÖLÜM 9 COĞRAFYA TÜRKİYE DE NÜFUS YOĞUNLUĞU Bir ülke veya bölgedeki toplam nüfusun o ülke veya bölgenin yüz ölçümüne oranına nüfus yoğunluğu denir. 3 tip nüfus yoğunluğu vardır: 1- Aritmetik Nüfus Yoğunluğu Sınırları belli bir sahada yaşayan toplam nüfusun, o sahanın yüz ölçümüne bölünmesiyle en basit nüfus yoğunluğu kavramı olan aritmetik nüfus yoğunluğu elde edilmektedir. Türkiye genelinde 211 yılında km² ye düşen kişi sayısı 97 kişiyken 212 yılında 98 kişi olmuştur. Aritmetik nüfus yoğunluğu, coğrafî bölgelerimiz arasında farklılık gösterir. Aritmetik nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu bölge Marmara, en az olduğu bölge ise Doğu Anadolu dur. Türkiye nin Nüfus Özellikleri ve Nüfus Hareketleri 1. Aşağıdaki haritada bazı yerler gösterilmiştir. Hangisinin nüfus yoğunluğunun, Türkiye ortalamasının altında olduğu söylenebilir? A) B) C) D) E) 2. Tarımsal nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altında olmasına rağmen aritmetik nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir. diyen biri, bunu özellikle hangi coğrafi bölgemiz için söylemiş olabilir? A) Karadeniz Bölgesi B) Doğu Anadolu Bölgesi 4. Aşağıdaki daire grafiklerde Türkiye deki Gümüşhane iline ait beş ilçe yerleşmesinin, toplam nüfusu ve tarım yapılan alanların toplam yüz ölçüm içindeki oranları verilmiştir. Nüfus Test 2 Tarım Alanı Buna göre, hangi ilçe yerleşmesinde fizyolojik nüfus yoğunluğunun daha fazla olduğu söylenebilir? A) B) C) D) E) 5. Aşağıdaki haritada, Türkiye 212 yılı aritmetik nüfus yoğunluğu dağılışı gösterilmiştir. Aritmetik nüfus yoğunluğu sabit değildir. Türkiye de de dünyada olduğu gibi doğumlara, ölümlere, ekonomik faaliyetlere ve göçlere bağlı olarak sürekli olarak değişmektedir. 2- Tarımsal Nüfus Yoğunluğu Tarımsal yoğunluk, bir yerde geçimini tarım sektöründen sağlayan çiftçi nüfusun işlenebilen tarım alanlarına oranını ifade eder. Tarımsal nüfus yoğunluğu, yer şekillerinin engebeli olduğu yerlerde tarım alanları az olduğu için fazla, yer şekillerinin düz olduğu yerlerde tarım alanları geniş olduğundan azdır. C) Marmara Bölgesi D) Akdeniz Bölgesi E) Güneydoğu Anadolu Bölgesi 3. Karadeniz Bölgesi nin X ilinde tarımsal nüfus yoğunluğu 1 kişi/km 2 iken aritmetik nüfus yoğunluğunun 2 kişi/km 2 olduğu görülmüştür. Buna göre, verilen bilgiden yola çıkarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A) X ilinin kırsal nüfus miktarına B) X ilinin toplam nüfusuna C) X ilinde matematiksel olarak kilometrekareye düşen insan sayısına D) X ilinin tarım yapılabilen arazi miktarına E) X ilinin toplam yüz ölçümlerine Edirne Çanakkale Tekirdağ İzmir Kırklareli Balıkesir Manisa Aydın Muğla Yalova Bursa İstanbul Kütahya Uşak Denizli İzmit Bilecik Burdur Düzce Adapazarı Bolu Afyon sparta Antalya Eskişehir Zonguldak Bartın Karabük Ankara Konya Kastamonu Çankırı Kırıkkale Kırşehir Aksaray Karaman Mersin 51-2555 1-5 6-99 4-59 Sinop Çorum Nevşehir Niğde Yozgat Amasya Samsun Kayseri Tokat Osmaniye Adana Hatay Sivas Ordu Kahramanmaraş Gaziantep Kilis Rize Trabzon Giresun Gümüşhane Bayburt Malatya Adıyaman Erzincan Elazığ Tunceli Şanlıurfa Bingöl Diyarbakır Mardin Artvin Erzurum Muş Batman Siirt Ardahan Bitlis Şırnak Kars Ağrı Çizim: Kadir DOĞRUSÖZ Türkiye Nüfus Yoğunluğu (kişi / km²) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 212 sonuçlarına göre hazırlanmıştır. Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? A) Kıyı bölgelerinde aritmetik nüfus yoğunluğu iç bölgelerden daha fazladır. B) Birim alana en fazla insanın düştüğü bölge Marmara dır. C) an Gölü ve Göller yöresi çevresinde ve Tuz Gölü nün güneyinde nüfus yoğunluğu azdır. D) Akdeniz kıyılarında nüfus yoğunluğu Karadeniz kıyılarından fazladır. E) Nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesi dir. ğdır an Hakkâri 12-39 232 1. D 2. C 3. C 4. A 5. E
6. Türkiye de örnekleri göz önüne alındığında tarımsal nüfus yoğunluğu az olan bölgelerin başlıca özelliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Yer şekillerinin engebeli olması B) Birim alanda ürün miktarının fazla olması C) Ulaşım olanaklarının gelişmediği D) Tarımda makine kullanımının yetersiz olması E) Tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlayan nüfusun fazla olması 7. Sınırları bellirli bir alan içinde yaşayan toplam nüfusun tarım yapılabilen alanlara bölünmesiyle fizyolojik nüfus yoğunluğu elde edilir. Aşağıdaki kentlerin hangisinde fizyolojik nüfus yoğunluğu daha fazladır? A) Konya B) Edirne C) Rize D) Balıkesir E) Aksaray 8. Türkiye de fizyolojik nüfus yoğunluğunun fazla olduğu, artimetik nüfus yoğunluğundan fazla olduğu bir yöre için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Göç vermektedir. B) Tarım alanları sınırlıdır. C) Yüz ölçümü fazladır. 1. Yukarıda verilen yörelerin hangilerinde tarımsal nüfus yoğunluğunun fazla olduğu söylenebilir? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve 11. Fizyolojik yoğunluk genel olarak; tarım arazileri geniş, nüfusu az olan yerlerde az; tarım alanları dar, nüfusu fazla olan yerlerde ise yüksektir. Haritada numaralandırılarak verilen yörelerin hangilerinde fizyolojik nüfus yoğunluğunun daha az olduğu söylenebilir? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve Tarım alanlarının az olduğu Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgeleri nde tarımsal nüfus yoğunluğu yüksektir. Tarım alanlarının geniş yer kapladığı İç Anadolu Bölgesi ile Trakya da tarımsal yoğunluk Türkiye ortalamasının altındadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Akdeniz Bölgesi nin geniş bir kesiminde ise tarımsal yoğunluk Türkiye ortalaması civarındadır. Rize, Artvin ve Hakkâri gibi kırsal nüfusun fazla, buna karşılık tarım topraklarının az olduğu engebeli sahalarda tarımsal nüfus yoğunluğu fazla, Konya, Şanlıurfa ve Edirne gibi geniş tarım alanlarının bulunduğu illerde ise tarımsal nüfus yoğunluğu azdır. 3- Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu Fizyolojik yoğunluk, bir ülkedeki genel nüfusun tarım topraklarına oranını ifade eder. Fizyolojik yoğunluk, ülke nüfusu ile tarım alanları arasındaki ilişki konusunda bilgi verir. Tarım arazilerinin toplam nüfusumuzun ne kadarını beslediğini fizyolojik yoğunluk ortaya koymaktadır. BÖLÜM 9 COĞRAFYA D) Nüfus yoğunluğu fazladır. E) Doğum oranı yüksektir. 9. Doğu Anadolu Bölgesi nde tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır. Aşağıdakilerden hangisi bu durumun nedeni olarak gösterilebilir? A) Maden çeşitliliğinin fazla olması B) Bölge topraklarının verimli olması C) Büyükbaş hayvancılığın yaygın bir şekilde yapılması D) Kış mevsiminin uzun ve soğuk geçmesi E) Tarıma elverişli alanların sınırlı oması 12. Türkiye de yaz mevsiminde bazı alanlarda aritmetik nüfus yoğunluğu artmaktadır. Aşağıda verilen yörlerin hangisinde yazın artan aritmetik nüfus yoğunluğunun nedeni farklıdır? A) Adana B) Alanya C) İzmir D) Muğla E) Antalya 13. Aşağıda verilen yerlerden hangisinde tarımsal nüfus yoğunluğu daha fazladır? A) Şanlıurfa B) Bursa C) Edirne D) Rize E) Konya Tarım topraklarının az olduğu Doğu Karadeniz Bölümü ve Doğu Anadolu Bölgesi nin birçok yerinde fizyolojik nüfus yoğunluğu yüksektir. İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ile Orta Karadeniz Bölümü nde bu yoğunluk Türkiye ortalamasının altındadır. Marmara ve Ege bölgelerinde ise fizyolojik nüfus yoğunluğu Türkiye ortalaması civarındadır. Fizyolojik yoğunluk genel olarak tarım arazileri geniş, nüfusu az olan yerlerde az; tarım alanları dar, nüfusu fazla olan yerlerde ise yüksektir. 6. B 7. C 8. B 9. E 1. D 11. B 12. A 13. D 233
BÖLÜM 9 COĞRAFYA TÜRKİYE DE NÜFUSUN YAŞ GRUPLARNA GÖRE DAĞLM Nüfusun yaş yapısı, nüfusu belirleyen temel faktörler olan doğurganlık, ölüm ve göçten doğrudan etkilenmektedir. Çünkü, yaş grupları nüfusun genel yapısı ve ülkedeki doğurganlık oranı hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar. Nüfusun yaş ve cinsiyet yapısının özet bir göstergesi olan nüfus piramitleri ülkelerin demografik yapıları hakkında önemli bilgiler sağlayan araçlardır. Geniş tabana sahip nüfus piramitleri yüksek; dar tabana sahip nüfus piramitleri düşük seviyedeki doğurganlığa işaret ederler. Nüfus piramitlerinde ileri yaşlara doğru gözlenen hızlı daralmalar yüksek; daha yavaş daralmalar düşük ölüm seviyesini gösterirler. Nüfus Piramidi Yaş Grubu 212 9+ 85-89 8-84 75-79 Erkek Kadın 7-74 7-74 65-69 6-64 55-59 5-54 45-49 4-44 35-39 3-34 25-29 2-24 15-19 1-14 5-9 -4 6 4 2 2 4 6 % Türkiye nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde (212 nifus piramidi); -14 ----- %25,5 15-64 ----- % 67,3 + 65 ----- % 7,2 Yaş piramidinin taban kesimi nispeten geniştir. Piramit, ortalarından (olgun nüfus) itibaren yukarı doğru (yaşlı nüfus) sivrilmektedir. Bu durum, Türkiye de genç nüfusun fazlalığını, yaşlı nüfusun ise azlığını göstermektedir. Türkiye nin Nüfus Özellikleri ve Nüfus Hareketleri 1. 14 yaş arası ile 65 yaş üstü bağımlı nüfus olarak bilinmektedir. Sanayi faaliyetlerinin gelişmiş olduğu yerlerde bağımlı nüfus oranı azdır. Buna göre, aşağıdaki merkezlerden hangisinde bağımlı nüfus oranı en azdır? A) Hakkâri B) İzmit C) Kırşehir D) Yozgat E) Diyarbakır 2. Aşağıda Türkiye nin 212 yılı nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı verilmiştir. Yaş Grubu 9+ 85-89 8-84 75-79 7-74 7-74 65-69 6-64 55-59 5-54 45-49 4-44 35-39 3-34 25-29 2-24 15-19 1-14 5-9 -4 6 Erkek Nüfus Piramidi 212 Kadın 4 2 2 4 6 % Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? A) Yaş piramidinin taban kesimi nispeten geniştir. Piramit, ortalarından (olgun nüfus) itibaren yukarı doğru sivrilmektedir. B) Türkiye de nüfusunun yarısından fazlası 15-64 yaş grubu içinde yer almaktadır. C) Nüfusun yaklaşık yarısından fazlasını ekonomik bakımdan aktif nüfus (çalışabilir) oluşturmaktadır. D) Türkiye de nüfusunun yaklaşık 1/3 ü -14 yaş grubunda yer alır. E) Türkiye deki yaşlı nüfus oranı geçmiş yıllara göre artma eğilimi içindedir. 3. Aşağıda Türkiye nin 1935 ve 212 yıllarına ait nüfus piramitleri verilmiştir. Yaş Grubu 75 + 7-74 65-69 6-64 55-59 5-54 45-49 4-44 35-39 3-34 25-29 2-24 15-19 1-14 5-9 -4 Erkek Nüfus Piramidi 1935 Kadın 1 5 5 1 % Yaş Grubu 9+ 85-89 8-84 75-79 7-74 7-74 65-69 6-64 55-59 5-54 45-49 4-44 35-39 3-34 25-29 2-24 15-19 1-14 5-9 -4 6 Erkek Nüfus Piramidi 212 Kadın 4 2 2 4 6 % Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımını gösteren yukarıdaki grafiklerle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır? A) 1935 yılındaki nüfus artış hızı 212 yılındakine göre daha fazladır. B) erilen dönemler arasında tüketici nüfus azalmış üretici nüfus artmıştır. C) 212 yılındaki bağımlı nüfus oranı 1935 yılındakinden daha fazladır. D) 212 yılındaki yaşlı nüfus oranı 1935 yılındakinden daha fazladır. E) 212 yılında nüfus artış hızı 1935 yılındakinden daha azdır. 4. Aşağıdaki illerin hangisinde nüfus artışında göçlerin payı daha azdır? A) Kocaeli B) Rize C) Eskişehir D) Adana E) Kayseri Test 3 234 1. B 2. E 3. C 4. B
5. Türkiye nin nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde (212 verilerine göre); toplam nüfusun -14 yaş ----- % 25.5 ini, 15-64 yaş ----- % 67.3 ünü, + 65 yaş ----- % 7,2 sini oluşturmaktadır. Buna göre, aşağıdaki sonuçlardan hangisi söylenemez? A) Ülkenin toplam nüfusunun yaklaşık 1/3 ü bağımlı nüfustan oluşmaktadır B) Ülkenin toplam nüfusunun yarısından fazlası çalışabilir nüfustan oluşmaktadır. C) Ülkede toplam nüfus içinde tüketici nüfusun oranı düşüktür. D) Ülkede yaklaşık olarak her 1 kişiden bir kişi yaşlı nüfusu oluşturmaktadır. E) Ülkenin toplam nüfusunun yaklaşık 1/4 ü genç nüfustan oluşmaktadır. 8. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye nin genç nüfuslu olduğuna kanıt olarak gösterilemez? A) Yaş bağımlılık oranının yüksek olması B) Kadın ve erkek nüfusunun dengeli olması C) Yaşlı nüfus oranının az olması D) Çalışma yaşının düşük olması E) Okul çağındaki nüfusun fazla olması 9. Türkiye nüfusu 1927 de 13,6 milyon kişi iken 212 yılında 76 milyon kişiye ulaşmıştır. 85 yıllık süre içerisinde ülke nüfusu yaklaşık 5 kattan fazla artmıştır. Bu da Türkiye nüfusunun normalden daha fazla arttığını göstermektedir. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye nüfusunun hızlı artmasının nedenlerinden biri olarak gösterilemez? Önceki yıllara kıyasla piramidin tabanı ile tavanı arasındaki oransal farkın azaldığı görülür. Bu durumun nadeni son yıllarda nüfus artış hızının düşmesidir. Türkiye nüfusunun yarısından fazlası 15-64 yaş grubu içinde yer almaktadır. Buna göre, nüfusun yaklaşık yarısından fazlasını ekonomik bakımdan aktif nüfusu (çalışabilir) oluşturmaktadır. Bu oran, üretime katkıda bulunabilecek büyük bir iş gücü potansiyelinin olduğunu göstermektedir. Türkiye nüfusunun yaklaşık 1/3 ü -14 yaş grubunda yer alır. Bu oran, Türkiye nüfusunun genç bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Nüfusunun yarısı -25 BÖLÜM 9 COĞRAFYA 6. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de genç nüfusun toplam nüfus içindeki payının yüksek olmasının ortaya çıkarabileceği sosyo - ekonomik problemlerden biri değildir? A) Doğal kaynakların kullanım hızının artması A) Doğurganlık hızının fazla olması B) Sağlık ve beslenme koşullarının iyileşmesi C) İşsizlik oranının fazla olması D) Salgın hastalıkların önlenmesi E) Yaşam düzeyinin yükselmesi yaş arasındaki çocuk ve genç nüfustan oluşmaktadır. Türkiye nüfusunun üçüncü yaş grubunu 65 yaş ve üzerindekiler oluşturmaktadır. Türkiye deki yaşlı nüfus oranı geçmiş yıllara göre artma eğilimi içindedir. Bunda tıptaki gelişmelerin ve yaşam düzeyinin yükselmesinin etkisi büyüktür. B) Kişi başına düşen milli gelirin azalması 1. Türkiye de yaşlı nüfusun (65+ yaş) toplam C) İşsizlik oranının artması nüfus içindeki payı 2. yy ın son on yılına ka- D) Ülke nüfusunun artış hızının düşmesi E) Demografik yatırımların artması dar % 5 in altında kalarak ciddi bir değişiklik göstermemiştir. Doğurganlıktaki düşüşle birlikte yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki payı giderek artmaktadır. 211 yılında % 7,3 Bir yerde doğum oranlarının ölüm oranlarının fazla olmasıyla gerçek- 7. Türkiye de genç nüfusun genel nüfus içerisindeki oranının yüksek olduğu bir ili için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Okur-yazar oranı düşüktür. B) Aile başına düşen çocuk sayısı fazladır. olan Türkiye de 65 yaş ve üzeri nüfusun oranının 25 yılında yüzde 17,6 ya ulaşacağı tahmin edilmektedir. Bu durum aşağıdakilerden hangisine kanıt olarak gösterilebilir? A) Ortalama yaşam süresinin uzadığına leşen nüfus artışına doğal nüfus artışı, doğum ve ölümlerin yanında göçlerle birlikte meydana gelen nüfus artışına ise gerçek nüfus artışı denir. Bir ülkenin ya da bölgenin gerçek yıllık nüfus artışının doğal artıştan fazla olması göç aldığını gös- C) Tarım dışı ekonomik faaliyetler fazla gelişmemiştir. D) İkinci ekonomik faaliyetler gelişmemiştir. B) Genç nüfus oranının azaldığına C) Çocuk ölümlerinin arttığına D) Sağlık çalışanının arttığına terir. Gerçek yıllık nüfus artış hızının, doğal nüfus artışından az olması ise göç verdiğini gösterir. E) Demografik yatırımlara fazla ihtiyaç yoktur. E) Bağımlı nüfus oranının azaldığına 5. C 6. D 7. E 8. B 9. C 1. A 235
BÖLÜM 9 COĞRAFYA ÇALŞAN NÜFUSUN EKONOMİK FAALİYET KOLLARNA DAĞLM Çalışma çağındaki nüfus dilimi içinde bulunan ve belirli bir işi olan nüfusa çalışan nüfus veya aktif nüfus denir. Çalışma çağındaki nüfus dilimi içerisine girdiği hâlde işi olmayan nüfusa da iş gücüne dahil olmayan nüfus veya işsiz nüfus adı verilmektedir. Ülkelerin gelişmişlik ölçütlerinden biri de toplam nüfus içindeki aktif nüfus oranı ve aktif nüfusun faaliyet kollarına göre dağılımıdır. Bu konuda belirleyici olan faaliyet kolları tarım (birincil), sanayi (ikincil) ve hizmet (üçüncül) sektörüdür. Tarım sektöründe çalışanların oranı Cumhuriyetin ilk yıllarından bu yana sanayileşme, hızlı kentleşme ve hizmet sektöründeki gelişmelere bağlı olarak giderek azalmıştır. Günümüzde tarımda çalışanların oranı yaklaşık % 25 dir. Bu oranın yakın gelecekte tarımda modern yöntemlerin yaygınlaşması ve sanayileşmenin gelişmesine bağlı olarak daha da azalacağı tahmin edilmektedir. Türkiye nin Nüfus Özellikleri ve Nüfus Hareketleri 1. Türkiye de 21 yılı aktif nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımı aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. Hizmet % 48.6 Sanayi % 26.2 21 Tarım % 25.2 Bu durumdan aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz? A) Temel ekonomik faaliyet hizmet sektörüdür. B) Sanayileşme hızı yavaştır. C) Gelişmiş bir ülke değildir. D) Aritmetik nüfus yoğunluğu fazladır. E) Çalışan nüfusun yarısında fazla tarım ve sanayi faaliyelerinde çaılşmaktadır. 2. Türkiye de kent ve kır nüfusu dengeli olarak dağılmamıştır. Aşağıdakilerden hangisi kent nüfusunun fazla olduğu yerlerin genel özelliklerinden değildir? 4. Muğla, Artvin, Zonguldak, Bartın ve Hakkâri yörelerinde toplam nüfus az olmasına rağmen, tarımsal nüfus yoğunluğunun fazla olduğu görülür. Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Hayvancılık faaliyetlerinin gelişmiş olması B) Tarım yapılan alanın az olması C) Diğer illere yoğun bir şekilde göç göndermeleri D) Tarımsal faaliyetlerde birim alandan alınan ürün miktarının fazla olması E) Sulama olanaklarının gelişmiş olması 5. Türkiye de iç göçlerin bazıları mevsimlik olabildiği gibi çoğunluğu süreklilik gösterir. Buna göre, aşağıda verilen göç yönlerinden hangisi süreklilik bakımından diğerlerinden farklılık gösterir? A) Hakkâri den İstanbul a B) ğdır da Bursa ya C) Şanlıurfa dan Adana ya D) Rize den Ankara ya E) Artvin den Kocaeli ne Test 4 Türkiye de çalışan nüfusun en yüksek olduğu ikinci faaliyet kolu hizmet sektörüdür. Günümüzde hizmet sektöründe çalışanların oranı yaklaşık % 49 dur. Hizmet sektöründe çalışanların oranında son yıllarda büyük bir artış yaşanmıştır. Kırsal kesimden ve tarım sektöründen ayrılarak kentlere göç eden nüfusumuzun önemli bir bölümü hizmet sektöründe toplanmıştır. Türkiye de hizmet sektöründeki bu toplanmanın başlıca nedeni; sanayileşme hızının yüksek olmamasıdır. Çalışan nüfusun en fazla olduğu ikinci sektör sanayi sektörüdür. Bu sektörde çalışanların oranı % 26.2 dir. A) Aile başına düşen çocuk sayısının az olduğu yerlerdir. B) İç göç alan yerlerdir. C) İş olanaklarının kırsal alana göre fazla olduğu yerlerdir. D) Sanayi faaliyetlerinin geliştiği yerlerdir. E) Kuru tarım yönteminin yaygın olduğu yerlerdir. 3. Aşağıdaki illerden hangisi diğerlerine daha az göç verir? A) Niğde B) Yalova C) Karaman D) Sinop E) Kahramanmaraş 6. İstanbul, İzmir, Adana, Mersin, Ankara gibi kentlerde erkek nüfusun, Rize, Sivas, Yozgati Hakkâri gibi kentlerde ise kadın nüfusun fazla olması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabiir? A) Kırsal alanda tarımsal faaliyetlerde kadın nüfusa daha fazla ihtiyaç duyulmasıyla B) Sağlık sektörünün büyük kentlerde daha fazla gelişmiş olmasıyla C) Büyük şehirlerde erkek çocuk doğumunun daha fazla olmasıyla D) Kırsal kesimde kız çocuğu doğumlarının fazla olmasıyla E) İç göç hareketliliğinde erkek nüfusun daha aktif olmasıyla 236 1. D 2. E 3. B 4. B 5. C 6. E
7. Türkiye de herhangi bir ülkenin nüfusunda olduğu gibi kadın ve erkek oranları arasındaki farklılığın başlıca nedenleri; doğumlar, ölümler, göçler ve savaşlardır Bu görüşü savunan bir kişinin, aşağıdakilerden hangisini söylemesi beklenmez? A) Doğumlarla nüfusa katılan kız veya erkek bebek sayısı nüfusun cinsiyet dağılımını etkiler. B) Ülke içinde yapılan göçlerde göç veren yerde erkek nüfus artarken kadın nüfus azalmaktadır. C) Yaşlı nüfusta kadınlarda ölüm oranının erkeklere göre daha düşük olması da kadın ve erkek nüfus oranını etkiler. D) Bir ülkede kadın ve erkek oranını etkileyen faktörlerin başında savaşlar ve göçler gelmektedir. Savaşa genellikle erkek nüfus katıldığı için bu nüfusta kayıp da fazla olur. E) Ülke dışına çalışmak üzere daha çok erkek nüfus göç eder ve bu da toplam nüfus içindeki erkek nüfus oranını düşürür. 1. - Tarımsal nüfus yoğunluğu fazla olan, - aritmetik nüfus yoğunluğu fazla olan, - iş gücü potansiyeli fazla olan, - işsizlik oranı yüksek olan, bir yer için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Tarım dışı ekonomik faaliyetler gelişmemiştir. B) Tarım alanları büyük işletmeler şeklindedir. C) İç göç almaktadır. D) İklim koşulları tarımsal faaliyetlere uygun değildir. E) Nüfus artış hızı düşüktür. 11. Bir yörede nüfus artışları, iş olanaklarının artışı ile sıkı bir ilişki içinde ise bu yörede çevreden göçler fazla olmaktadır. Buna göre, paragrafta anlatılan durum aşağıdakilerden hangisi için örnek oluşturur? A) Bitlis B) Sivas C) Kocaeli D) Amasya TÜRKİYE DE NÜFUSUN CİNSİYETE GÖRE DAĞLM Türkiye de de herhangi bir ülkenin nüfusunda olduğu gibi kadın ve erkek oranları arasındaki farklılığın başlıca nedenleri; doğumlar, ölümler, göçler ve savaşlardır. Doğumlarla nüfusa katılan kız veya erkek bebek sayısı nüfusun cinsiyet dağılımını etkiler. Yaşlı nüfusta kadınlarda ölüm oranının erkeklere göre daha düşük olması da kadın ve erkek nüfus oranını etkilemektedir. Bir ülkede kadın ve erkek oranını etkileyen faktörlerin başında savaşlar ve göçler gelmektedir. Savaşa genellikle erkek nüfus katıldığı için bu nüfusta kayıp da fazla olmaktadır. BÖLÜM 9 COĞRAFYA 8. Türkiye nin nüfus yapısıyla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Eğitim seviyesi düşüktür. B) Okur - yazar oranı yüksektir. C) Çalışan nüfus içinde kadın nüfusun sayısı erkeklerden fazladır. D) Nüfus artış hızı düşmektedir. E) Kadın başına düşen ortalama çocuk sayısı azalmaktadır. 9. Türkiye de şehirleşme oranının en fazla olduğu bölgenin Marmara olmasının en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Yer şekillerinin sade olması B) Ulaşım olanaklarının gelişmiş olması C) İklim koşullarının insan yaşamına elverişli olması D) Sanayileşmeye bağlı olarak iş olanakların fazla olması E) Doğal nüfus artış hızının yüksek olması E) Adıyaman 12. Aşağıda Türkiye de köyden kente yapılan göçlerin bazı nedenleri verilmiştir.. Toprak-insan ilişkisinden kaynaklanan sorunlar. Tarımsal üretim, gelir ve gider dağılımından kaynaklanan sorunlar. Sosyal güvenceden büyük ölçüde yoksun olma. Eğitim hizmetlerinden yeterince yararlanamama. Sağlık hizmetlerinden yeteri ölçüde yararlanamama Bunlardan hangileri köylerin genel ekonomik yapısından kaynaklanan sorunlar olarak gösterilebilir? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve Başka ülkelere göç veren ülkelerde de benzer durum vardır. Ülke dışına çalışmak üzere daha çok erkek nüfus göç eder ve bu da toplam nüfus içindeki erkek nüfus oranını düşürür. 212 yılında Türkiye nin toplam nüfusu 75.627.384 kişidir. Erkek nüfusun oranı %5,2 (37 956 168 kişi), kadın nüfusun oranı ise %49,8 (37 671 216 kişi) olarak gerçekleşti. Yani Türkiye nin kadın-erkek nüfusu birbirine hemen hemen eşit durumdadır. Bunun başlıca nedeni kadınlarda yaşam süresinin erkeklere göre daha uzun olmasıdır. Türkiye de dışarıdan göç alan İstanbul, Ankara, İzmit, Antalya, Bursa, İzmir gibi merkezlerde erkek nüfus fazla iken dışarıya göç veren Trabzon, Tokat, Rize, Artvin, Yozgat gibi merkezlerde kadın nüfusu daha fazladır. 7. B 8. C 9. D 1. A 11. C 12. A 237
BÖLÜM 9 COĞRAFYA TÜRKİYE NÜFUSUNUN EĞİTİM DURUMU Bir ülkenin gelişmişlik düzeyini saptarken eğitim en temel ölçüttür. Türkiye de okur yazarlık oranı gittikçe artmakla birlikte, hâlâ istenen düzeyde değildir. Türkiye de okuryazar oranının dağılışı, coğrafi bölgelerimize göre farklılık gösterir. Okuma yazma oranı gelişmişliğin fazla olduğu batı kesiminde Türkiye ortalamasının üzerindedir. Marmara, İç Anadolu ve Ege, okuma yazma oranının Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine oranla yüksektir. % 89 % 11 1927 Okur yazar olmayan % 95.8 212 % 4.2 Türkiye nin Nüfus Özellikleri ve Nüfus Hareketleri 1. Aşağıdaki grafikte Türkiye nin 211 yılından % 1 ögrencilerin (yaklaşık 24 milyon 7 bin kişi) eğitim kurumlarına göre dagılımı verilmiştir. % 18 % 13 211 % 5 % 54 Okul öncesi eğitim İlköğretim Genel lise Mesleki ve teknik lise Yüksek okul ve fakülte Sadece bu grafikteki bilgiler dikkate alındığında aşağıda verilenlerden hangisi söylenemez? A) Eğitim gören öğrencilerin yarıdan fazlasını ilköğretimde okuyan öğrenciler oluşturmaktadır. B) Yüksek okul ve üniversitede okuyan öğrencilerin oranı her geçen yıl artmaktadır. C) Genel lisede okuyan öğrencilerin oranı teknik lise ve meslek liselerde okuyanlardan fazladır. D) En düşük oran okul öncesi çocuklarda görülmektedir. E) Yüksek okul ve üniversitede okuyan öğrenci oranı liselerde okuyanlardan azdır. 3. Aşağıdaki grafikte, Türkiye deki aynı sayıda kentsel ve kırsal yerleşme birimi bulunan üç ilin toplam nüfus içindeki kentsel ve kırsal nüfus oranları gösterilmiştir. Kent Kır. il. il. il Test 5 % 1 Buna göre, grafikteki bilgilerden yola çıkarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılırsa yanlış olur? A). ilin gelişmişlik seviyesi. ilden fazladır. B). ilin alt yapı yatırımlarına. ilden daha fazla ihtiyacı vardır. C). ilin nüfus yoğunluğu. ilden daha fazladır. D). ilde doğurganlık hızı. ilden fazladır. E). ildeki enerji tüketimi diğer illerden daha fazladır. 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Okur yazar 212 yılı verilerine göre, okuma yazma bilmeyen % 5, okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen % 7 nüfusumuz var. İlkokul mezunu sayımız; % 28. İlköğretim diplomasına sahip olanların sayısı % 21. % 5 ortaokul veya dengi okul mezunumuz, % 22 lise veya dengi okul mezunumuz var. Yüksekokul veya fakülte mezunlarının oranı % 11, Yüksek lisans ve doktora mezunu yaklaşık % 1 dir. 2. Türkiye de okur-yazar oranı, okullaşma oranı ve üniversite mezunu oranı yıldan yıla artan bir bölge için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Ekonomik yönden gelişmiştir. B) Kağıt tüketimi fazladır. C) Enerji tüketimi fazladır. D) İç göç almaktadır. E) Doğurganlık hızı yüksektir. 4. Bazı kentlerimizde nüfus miktarı mevsimler arasında önemli ölçüde değişmekte ve nüfus rejimi düzensizlik göstermektedir. Buna göre, aşağıdaki kentlerimizden hangisinin nüfus rejiminin düzensizliği daha farklı bir ekonomik nedenden kaynaklanmaktadır? A) Kemer B) Adana C) Çeşme D) Antalya E) İzmir 238 1. B 2. E 3. C 4. B
5. Sanayinin gelişmiş olduğu yerlerde kent nüfusu kır nüfusundan fazladır. Buna göre, aşağıdaki kentlerden hangisinde kır nüfusunun kent nüfusundan fazla olması gerekir? A) İstanbul B) Bursa C) Ankara D) Rize E) İzmir 8. Aşağıdaki. grafikte 21 nüfus sayımına göre Türkiye de çalışan nüfusun iş kollarına,. grafikte ise nüfusun yaşadığı yerlere göre dağılımı oransal olarak verilmiştir. Tarım Hizmet Sanayi Kır Kent TÜRKİYE NİN KR E KENT NÜFUSU BÖLÜM 9 COĞRAFYA 6. Aşağıdaki grafikte, kentsel ve kırsal nüfusunun sayım yıllarına göre oransal dağılışı verilmiştir. Türkiye de kentsel ve kırsal nüfusun yıllara göre dağılımı 1927 194 Kent 195 196 197 198 199 2 21 Kır % 1 Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki grafikten çıkarılabilecek bir sonuç değildir? A) Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfusumuzun büyük bir kısmı kırsal kesimde yaşadığı görülmektedir. B) 198 yılına kadar kırsal nüfus, kentsel nüfusa göre daha fazladır. C) 1985 yılına kadar sürekli artış gösteren kent nüfusunun oranı bu tarihten itibaren kır nüfusundan daha fazla bir orana ulaşmıştır. D) 194-195 yılları arasında kırsal ve kentsel nüfus oranında çok fazla bir değişim olmamıştır. E) 1927-21 yılları arasında kentsel nüfus azalırken kırsal nüfus artmıştır. 7. Aşağıdakilerden hangisi göç alan kentlerimizden değildir? A) Kocaeli B) Antalya C) Bursa D) Rize E) Yalova 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Buna göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Sanayi ve hizmet sektöründe çalışanların oranı, tarımda çalışanların oranından fazladır. B) Kentlerde yaşayanların oranı, köyde yaşayanların oranından fazladır. C) Tarımda çalışanların sayısı sanayide çalışanların sayısından fazladır. D) Türkiye gelişmekte olan bir ülkedir. E) Sanayide çalışanların oranı, çalışan nüfusun yarısından azdır. 9. Türkiye de büyük kentlerdeki nüfus artış oranı küçük kentlere oranla daha fazladır. Haritada numaralandırılarak gösterilen yerlerden hangisinde kent nüfusunun artış oranı daha azdır? A) B) C) D) E) 1. Türkiye de yağış miktarının yeterli olduğu yerler genel olarak göç alır. Aşağıda verilen alanlardan hangisi bu genellemeye uymaz? A) İstanbul B) Antalya C) İzmir D) Adana E) Rize Türkiye de kentsel ve kırsal nüfusun yıllara göre dağılımı Kent Kır % 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 1927 194 195 196 197 198 199 2 21 Türkiye de kent nüfusunun coğrafi bölgelerimize göre dağılımı incelendiğinde kentleşmenin coğrafi bölgelerimizin her birinde farklı oranlarda olduğu görülür. Göçlerin sanayi, ticaret ve ulaşımın geliştiği belirli bölgelerimizdeki kentlere yönelmesi sonucunda bazı bölgelerimizdeki kentli nüfus oranı aşırı derecede artmaktadır. Kentsel nüfus oranının en yüksek olduğu bölgemiz, Marmara dır. 21 sayımına göre bu bölgemizde yaşayan nüfusun % 8 den fazlası kentlerde oturmaktadır. Kentleşmede ikinci sıradaki bölgemiz İç Anadolu dur. İç Anadolu Bölgesi ni sırasıyla Ege, Akdeniz, Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri izlemektedir. Kent nüfusunun en az olduğu bölge, Doğu Anadolu dur. Buna karşılık kentsel nüfus oranının en az olduğu bölge Karadeniz dir. TÜRKİYE DE GÖÇLER Türkiye de göçleri iç göçler ve dış göçler olarak ikiye ayırabiliriz. A. İç Göçler İç göç, ülke içinde nüfusun yer değiştirme olayıdır. Bir bölgeden başka bir bölgeye, bir şehirden başka bir şehre sürekli veya geçici bir şekilde insanların hareket etmeleridir. Bir ülkedeki iç göçlerde ülke nüfusu değişmez. İç göçle birlikte bölgelerin ya da illerin nüfus oranı değişir. 5. D 6. E 7. D 8. C 9. C 1. E 239
BÖLÜM 9 Test 6 Türkiye nin Nüfus Özellikleri ve Nüfus Hareketleri COĞRAFYA Göçlerin nedenlerini çekici ve itici nedenler olarak düşenebiliriz: Türkiye nin özel şartları düşünüldüğünde iç göçü meydana getiren itici nedenleri şöyle sıralayabiliriz: Hızlı nüfus artışı Kırsal kesiminde görülen işsizlik Eğitim durumunda ve hayat tarzında görülen iyileşme ve ilerleme Tarımda makineleşme Eğitim yoluyla meslek edinme Refahın artışı Kan davaları Geniş aile otoritesinden kurtulma eğilimi Mevsimlik göçler Doğal afetler Çocuklar için daha iyi bir eğitim isteği Siyasi sebepler, terör ve mezhepsel çekişmeler Devletin kamulaştırma faaliyetleri gösterilebilir. 1. Aşağıdakilerden hangisi İstanbul un göç 4. Aşağıda verilenlerden hangisi Türkiye de merkezi durumunda olmasının sebeplerinden biri olarak gösterilemez? gerçekleşen iç göçlerin itici nedenleri arasında gösterilemez? A) İstanbul un Türkiye nin ve Türkiye ekonomisinin, bağlantılı olduğu bölgede yer alan ülkelerin oluşturduğu alanın, büyük bir metropol şehri olması A) Kırsal kesimdeki insanları eğitim ve hayat tarzındaki ilerlemeler ve daha iyisini arzu etmeleri B) İstanbul un Türkiye nin yer aldığı ve hinterlandı oldukça geniş bir alan içinde uluslararası merkez özelliği taşıması düğünde şehirlere göçü meydana getiren çekici nedenleri şöyle sıralayabiliriz: Şehirlerde iş olanaklarının daha C) Geniş aile otoritesinden kurtulma isteği D) Siyasi nedenler, terör ve mezhep çekişmelerinin görülmesi C) Yerli ve yabancı finansal kurum ve organizasyonların büyük bir kısmının İstanbul da yer alması E) Devletin yol, baraj, köprü vs. faaliyetleri sırasında gerçekleştirdiği istimlak çalışmaları D) Türkiye nin her bölgesi ve yerleşim alanıyla ve de Türkiye nin yurt dışına açılmada her türlü ulaşım imkanlarının en yoğun ve en etkin şekilde kullanılabildiği imkanlara sahip olması 5. Türkiye nin özel şartları düşünüldüğünde şehirlere göçü meydana getiren çekici nedenler söz konusudur. E) Karadeniz ile Akdeniz i birbirine bağlayan önemli bir su yoluna sahip olması 2. Aşağıda hangisi göç veren kentlerimizden değildir? A) Hakkâri B) Siirt C) ğdır Türkiye nin özel şartları düşünül- B) Şehirlerde iş sahalarının fazla olmasına bağlı olarak iş olanaklarının daha fazla olması Aşağıdakilerden hangisi kırsal alandan kentlere doğru oluşan göçlerin çekici nedenleri arasında gösterilemez? A) Şehirlerde yaşam standartının daha yüksek olması B) Eğitim olanaklarının daha fazla olması D) Rize C) Kırsal kesimde alt yapı yetersizliğinin daha fazla olması E) Yalova D) Şehirlerde iş olanaklarının daha fazla olması 3. Tarımsal faaliyetlerde makine kullanımının arttığı bir yörede kırsaldan kente doğru göç hareketi de artmaya başlar. E) Şehirlerde iş gücüne ihtiyacın fazla olması fazla olması, Şehirlerde iş imkânlarının fazla 6. Türkiye de örnekleri göz önüne alındığın- olması nedeniyle iş gücüne duyulan gereksinimin fazla olması, Eğitim olanaklarının daha fazla da tarımsal nüfus yoğunluğunun fazla olduğu yörelerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir? olması, A) Yer şekillerinin engebeli ve buna bağlı olarak tarım alanlarının küçük ve parçalı olması Sağlık hizmetlerinin daha fazla gelişmiş olması, Kültürel ve sosyal etkinliklerin daha fazla olması, Alt yapı hizmetlerinin daha fazla olması, Yaşam standartının daha yüksek Buna göre haritada numaralandırılarak verilen yörelerin hangisinde kentlere yapılan göç hareketinin nedenleri arasında tarımsal faaliyetlerde makine kullanımının artması olduğu söylenemez? B) Tahıl tarımının yoğun olarak yapılması C) Tarımsal faaliyetlerde makine kullanımının yaygın olması D) Fizyolojik nüfus yoğunluğunun az olması E) Kurak ve yarı kurak iklim özelliklerinin görülmesi olmasıdır. A) 24 B) C) 1. E D) E) 2. E 3. A 4. B 5. C 6. A
7. İç göçler sürekli olabildiği gibi mevsimlik ve geçici de olabilir. Buna göre, yukarıdaki Türkiye haritasında gösterilen yerlerden hangisinde nüfus kış mevsiminde artarkan yaz mevsiminde azalış gösterir? A) B) C) D) E) 8. Aşağıdaki grafikte, Türkiye deki beş farklı yörenin toplam nüfusları içindeki kadın ve erkek nüfus oranları verilmiştir. - % - - 1 8 6 4 2 Erkek 8 6 4 2 Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın -% - 1 8 6 4 2 Erkek % % 1 1 Kadın % 1 8 6 4 2 Erkek 8 6 4 2 Kadın Buna göre, hangi yörenin en fazla göç verdiği söylenebilir? A) B) C) D) E) 9. Türkiye de kırsaldan kentlere doğru yoğun bir göçün yaşandığı coğrafi bölgemiz için aşağıdaki yargılardan hangisi yanlış olur? A) Kentlerde alt yapı yatırımları artmaktadır. B) Tarım alanlarında verim azalmaktadır. C) Kırsaldaki devlet yatırımları verimsizleşmektedir. D) Kentlerde konut fiyatları artmaktadır. E) Kırsal kesimde yaşlı nüfus artmaktadır. 1. Aşağıda Türkiye de göç eden nüfusun bazı özellikleri verilmiştir. Buna göre, hangisi yanlıştır? A) Genellikle genç nüfus ve okuma yazma bilenler göç etmektedir. B) Göç olayı, sanayileşme ile birlikte şehirlerde nüfus artışının hızlanmasına ve son yarım yüzyılda kentsel nüfusunda artmasına neden olmuştur. C) Göç olayına katılanların daha çok erkekler olduğu ve bunların çoğunun işçi statüsünde olduğu görülmektedir. D) Göç veren illerde erozyon ve dolayısıyla arazinin değer kaybetmesinin en üst seviyede olduğu, tarım alanlarının küçük ve parçalı olduğu görülmektedir. E) İç göç olayının, sanayileşme ile birlikte ülkemiz nüfus artışının hızlanmasına ve son yıllarda dikkati çekecek seviyelere ulaşmasına neden olduğu görülmektedir. 11. Aşağıdaki harita bazı yöreler verilmiştir. Haritada numaralandırılarak verilen alanlardan hangisinde nüfus yoğunluğu, mevsimden mevsime en fazla değişim gösterir? A) B) C) D) E) 12. Türkiye de kırsal nüfus yoğunluğunun en çok olduğu alanlardan biri Doğu Karadeniz kıyılarıdır. Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Tarım alanlarının küçük ve parçalı olması B) Doğal bitki örtüsünün orman olması C) Yer altı zenginliğinin fazla olması D) Dağınık yerleşmelerin fazla olması E) Su kaynaklarının fazla olması İç göçler, süre açısından düşünülürse, sürekli ve mevsimlik göçler olmak üzere ikiye ayrılır. 1. Sürekli Göçler Ülke içerisinde yer değiştiren insanların, göç ettikleri yerlere yerleşmesiyle gerçekleşir. Türkiye de, Cumhuriyetin başlangıcından günümüze kadar, özellikle kırsal alanlardan kentlere doğru hızlı bir göç olayı görülmektedir. Göçlerin uzun yıllar ortalaması dikkate alınırsa Türkiye nin doğusunda yer alan bölgelerden, sosyoekonomik bakımdan daha gelişmiş batı bölgelerine doğru yöneldiği gözlenmektedir. Marmara ve Ege Bölgesi net göçü pozitif olan bölgelerin başında gelirken, Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri net göçü negatif olan bölgeleri oluşturmaktadır. Göç Eden Nüfusun Yerleşim Yerlerine Göre Dağılımı (1995-2) % 4.7 % 2 % 57.8 % 17.5 Şehirden şehire Şehirden köye Köyden şehire Köyden köye Şehirden şehire, şehirden köye, köyden şehire, köyden köye olmak üzere dört değişik göç tipi bulunmaktadır. Türkiye de yerleşim birimleri arasındaki göçlerin temel özelliği göçlerin yarıdan fazlasının şehirden şehire göçler şeklinde olmasıdır. Bu durumun aksine, genellikle köyden kente göçlerin daha yaygın olduğu şeklinde bir görüş hakimdir. BÖLÜM 9 COĞRAFYA 7. A 8. D 9. B 1. E 11. B 12. A 241
BÖLÜM 9 COĞRAFYA 2. Mevsimlik (Geçici) Göçler İnsanların her yıl belirli aylar içerisinde bulundukları ortamdan başka bir ortama çalışmak (pamuk, çay ve fındık toplamak gibi), gezmek (tatil amaçlı gidilen yerler gibi) ya da dinlenmek (bağ evlerine gidilmesi gibi) için bir süreliğine gitmeleri olayına mevsimlik göç denilmektedir. Mevsimlik göçlerde kişiler yılın belirli zamanlarında iki veya daha fazla mekânda yer değişikliği yapmaktadırlar. Kırsal kesimdeki bazı ailelerin büyük şehirlere, tarımın yoğun olarak yapıldığı yerlere, yaz turizminin geliştiği yerlere bir süre çalışmak üzere göç etmeleri ile gerçekleşir. Mevsimlik göçlerle Adana, Mersin, Hatay, Aydın, Muğla, Antalya, İzmir, Aydın, Rize, Ordu ve Giresun gibi merkezlerde, yaz ile kış mevsimleri arasındaki nüfus miktarlarında önemli değişmeler olmaktadır. Türkiye de mevsimlik göçler genel olarak tarım işçisi, yaylacılık ve turizm faaliyetleri şeklinde gerçekleşir. Türkiye nin Nüfus Özellikleri ve Nüfus Hareketleri 1. Aşağıdaki daire grafikte Türkiye de göç eden nüfusun yerleşim yerlerine göre dağılımı gösterilmiştir. % 2 % 17.5 % 4.7 Şehirden şehire Köyden şehire % 57.8 Şehirden köye Köyden köye Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Göçlerin yarıdan fazlasını şehirden şehire göç oluşturmaktadır. B) Şehirden köye olan göç köyden şehire olan göçten fazladır. C) Nüfusun yerleşim yerlerine göre göç hareketinde en az köyden köye göç yapılmaktadır. D) Son yıllarda şehirden köye olan göçler artmıştır. E) İç göçlerin yaklaşık beşte biri köyden şehre göçler şeklinde olmuştur. 2. Türkiye de göç alan yörelerde konut açığı, konutların gerek fiyatlarının gerekse kiraları yükselmekte ve plansız kentleşme örnekleri yaygınlaşmaktadır. Türkiye nin sosyo-ekonomik şartları düşünüldüğünde, aşağıdaki bölümlerin hangisinde bu tip problemlerle daha az karşılaşılmaktadır? A) Doğu Karadeniz B) Çatalca - Kocaeli C) Güney Marmara D) Asıl Ege E) Antalya 3. Türkiye sınırları içindeki göçlerin profiliyle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) Türkiye de, aldığı göç hızı en yüksek olan illerin büyük çoğunluğu batı bölgelerinde, verdiği göç hızı en yüksek olan illerin çoğunluğu ise doğu bölgelerinde bulunmaktadır. B) İstanbul ve özellikle Marmara Bölge si net göç hızı pozitif, Batı Karadeniz ve Kuzeydoğu Anadolu net göç hızı negatif olan bölgelerin ilk sıralarında yer almaktadır. C) Göçler orta yaşlarda yoğunlaşmakta, genç ve yaşlı olanlar daha az göç etmektedir. D) Göç edenler arasında erkekler kadınlardan daha fazla göç etmektedir. E) Göç etmiş kişiler arasında okuma yazma bilenlerin ve özellikle üniversiteden mezun olanların payı çok yüksektir. 4. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de meydana gelen iç göçlerin ortaya çıkardığı olumsuz sonuçlar arasında gösterilemez? A) Ülke genelinde nüfusun dağılışında dengesizlik görülür. B) Kentlerin ihtiyacı olan iş gücü açığı kapanır. C) Kırsal kesim yatırımlarında verimsizlik meydana gelir. D) Düzensiz kentleşme görülür. E) Sanayi tesisleri kent içinde kalır. 5. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de görülen iç göç yollarından olduğu söylenemez? A) Şehirden şehire B) Köyden köye C) Batıdan doğuya D) İç bölgelerden kıyı bölgeler E) Şehirden köye Test 7 242 1. D 2. A 3. E 4. B 5. C
6. Türkiye de göç alan kentlerde bir takım sosyal ve mekânsal sorunlar ortaya çıkmaktadır. Aşağıdakilerden hangisinin bu sorunlardan olduğu söylenemez? A) Kentlerin hızlı büyümesiyle kentteki sanayi tesisleri kentin içinde kalır. B) Kentlerde nüfus artışından dolayı alt yapı hizmetlerinde, sağlıkta ve eğitimde yetersizlik görülür. C) Kentlerin çevresindeki ormanların, su kaynaklarının ve tarım alanlarının amaç dışı kullanımları artar. D) Göç alan kentlerde, göçün etkisiyle istihdam ve iş gücü, kentin yönetimi, mekansal değişmeler, gelirin dağılımı ve kentin kültürel yapısında değişmeler yaşanır. E) Kentlerdeki iş gücü potansiyelinin artmasına bağlı olarak üretim artmıştır. 7. Türkiye deki iç göçleri 195 öncesi ve sonrası olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. Türkiye de iç göç hareketinin 195 den sonra hızlandığı söylenebilir. Türkiye de 195 öncesinde 195 sonrası kadar iç göç hareketinin olmamasının nedenleri arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? A) Köylerin çok sayıda ve dağınık olması B) Köylülerin, kentlerdeki sosyo-ekonomik değişimlerden ulaşımın ve haberleşmenin gelişmemiş olması nedeniyle geç haberdar olmaları C) Muhafazakâr bir yapıda olmaları ve yeniliklere açık olmamaları D) Köylülerin ekonomik sıkıntı içinde olmamaları E) Köylülerin toprağa bağımlı olmaları 8. Türkiye aşağıda verilen bölgelerden en çok hangisinden göç almıştır? A) Kuzey Amerika B) Avrupa C) Balkanlar D) Muson Asyası E) Kuzey Afrika 9. Aşağıdaki haritada bazı yöreler işaretlenmiştir. Buna göre, hangi yörede yılın belli bir döneminde nüfus daha fazla olmaktadır? A) B) C) D) E) 1. Aşağıdaki daire grafiklerde 1927-21 yılları arasında Türkiye de aktif nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımı verilmiştir. Hizmet %4.8 Sanayi %5.6 1927 Tarım % 89.6 Sanayi Hizmet % 11.6 % 28.4 198 Tarım % 6. Hizmet % 48.6 Hizmet % 17.6 196 Tarım % 74.9 Sanayi % 26.2 21 Sanayi % 7.5 Tarım % 25.2 Buna göre, grafiklerdeki bilgilere bakarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Tarım sektöründe çalışanların oranı sürekli olarak azalmıştır. B) Hizmet sektöründe çalışanların oranı sanayi sektöründe çalışanların oranından daha hızlı artmıştır. C) Sanayi sektöründe çalışanların oranı sürekli olarak artmıştır. D) 1927 yılında nüfusun büyük bir bölümü tarımsal faaliyetlerde çalışmaktadır. E) Tarım sektöründe çalışanların oranının azalmasına paralel olarak tarım alanlarında da daralma olmuştur. Türkiye de göç alan kentlerde bir takım sosyal ve mekânsal sorunlar ortaya çıkmaktadır: Yapılan göçlerle ülke genelindeki nüfusun dağılışında dengesizlik görülür ve yatırımlar düzensiz dağılır, Nüfus yoğunluğundan dolayı konut sıkıntısı çekildiği için gecekondulaşma artar. Gecekondulaşmayla birlikte de çarpık kentleşme meydana gelir. Sanayi tesisleri kent içinde kalır. Kentlerin hızlı büyümesiyle kentteki sanayi tesisleri kentin içinde kalır. Kentlerde nüfus artışından dolayı alt yapı hizmetlerinde, sağlıkta ve eğitimde yetersizlik görülür. Belediye hizmetleri yetersiz kalır. Kentlerin çevresindeki ormanların, su kaynaklarının ve tarım alanlarının amaç dışı kullanımları artar. Yapılan göçler sonucunda kültür çatışmaları meydana gelir, Kentlere göçlerin artması ile birlikte çevre sorunları da ortaya çıkmıştır. Göç alan kentlerde, göçün etkisiyle istihdam ve iş gücü, kentin yönetimi, mekânsal değişmeler, gelirin dağılımı ve kentin kültürel yapısında değişmeler yaşanmıştır. Göç veren yerde nüfus azalır, göç alan yerde ise nüfus artar. Kentlere yapılan göçler sonucunda, kent nüfusunun artması ile birlikte kentte işsizlik oranı da artınca hırsızlık, gasp, anarşi ve toplumsal sorunlar ortaya çıkmaktadır. BÖLÜM 9 COĞRAFYA 6. E 7. D 8. C 9. D 1. E 243
BÖLÜM 9 COĞRAFYA Türkiye de göç veren kırsal yerlerde de bir takım sosyal ve mekânsal sorunlar ortaya çıkmaktadır: Kırsal kesimde nüfus azalır. Genelde genç erkek nüfus göç ettiği için göç veren alanlarda yaşlı nüfus artarken, erkek nüfusu azalır, kadın nüfusu fazla olur. Kırsal alanlarda araziler boş kalmakta, bağ ve bahçeler ile konutlar bakımsızlıktan bozulmaktadır. Devletin buralara yatırımları azalır. Göçleri Aza İndirebilmek İçin Alınabilecek Çözüm Önerileri: İşsizlik sorununun olabildiğince aza düşürülmesi, Bölgeler arası yatırım farklılıklarının azaltılması, Kırsal alanlarda özellikle tarıma dayalı sanayi kollarının geliştirilmesi, Ahır hayvancılığının (modern hayvancılık) geliştirilmesi, Beyin göçünü engelleyecek önlemlerin alınması, Doğal koşullara uygun yatırımların yapılması, Kentlerdeki eğitim, sağlık ve alt yapı hizmetlerinin kırsal kesimlerde de uygulanması, Metropol kentlerin olanaklarının diğer kentlere de sunulabilmesi, Türkiye nin kırsal bölgelerindeki üniversitelerin imkânlarının geliştirilmesi, Her yörenin kendine has ürünleri devlet tarafından özellikle desteklenmelidir. Türkiye nin Nüfus Özellikleri ve Nüfus Hareketleri 1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de, kırsal kesimden kentlere olan göçü azaltmak amacıyla alınacak önlemlerden biri olamaz? A) Bölgeler arası yatırım farklılıkları azaltılmalıdır. B) Kırsal alanlarda özellikle tarıma dayalı sanayi kolları geliştirilmelidir. C) Doğal koşullara uygun yatırımları yapılmalıdır. D) Kentlerdeki eğitim, sağlık ve altyapı hizmetleri kırsal kesimlerde de uygulanmalıdır. E) Mera ve çayır hayvancılığı geliştirilmeli devlet tarafından kırsal kesimdeki insanlar bu tür hayvancılık faaliyetlerine teşvik edilmelidir. 2. Köyden kente göçlerin sebepleri kadar sonuçları da Türkiye için sorgulanması gereken önemli bir olaydır. Bu sonuçlar içerisinde göç edenlerin yaşadıkları ve göç edilen yerde (göç mekânı) ortaya çıkan bazı olumsuzluklar söz konusudur. Aşağıdakilerden hangisi kırsal kesimden olan göçlerin mekânsal sonuçları arasında gösterilemez? A) Azalan nüfusla birlikte kullanılmayan ev, hayvan barınakları ve diğer tarımsal yapılar büyük ölçüde tahribata uğramıştır. B) Tarımsal faaliyetler daha az tarımsal işletme tarafından yapıldığından, önceden işlenen bir çok tarım arazisi işlenmez duruma gelmiştir. C) Kentlerin nüfusu, göçlerle artmış ve kentler fiziksel olarak genişleyerek tarım yapılabilen alanlar yerleşme alanlarına dönüşmüştür. D) Önceden yapılan bir çok tarımsal altyapı yatırımı boşa gitmiştir. E) Okul, sağlık ocağı ya da sağlık evi olan köylerin bir çoğunda bu binalar kamu hizmeti verilemediğinden dolayı kapatılmıştır. 3. Aşağıda verilenlerden hangisi Türkiye de gerçekleşen dış göçlerin nedenleri arasında gösterilemez? A) Ekonomik nedenlerle çalışmaya gidilmesi B) Doğal afetlerin oluşturduğu olumsuz maddi ve manevi etkiler C) Tarımda makineleşmenin artması D) Sınırların değişmesi E) Uluslararası anlaşmalarla sağlanan nüfus değişimi 4. Türkiye den zaman içinde çeşitli nedenlerden dolayı insanlarımız başka ülkelere gitmek zorunda kalmışlardır. Aşağıdakilerden hangisi yurt dışına yapılan göçlerin ortaya çıkardığı sonuçlar arasında gösterilemez? A) Ülkemize giren işçi dövizi artmıştır. B) Ülke turizminin gelişmesini sağlamıştır. C) Artan nüfusun işsizlik sorununa kısmen çözüm bulunmuştur. D) Ülkemizin yurt dışında tanıtılması sağlanmıştır. E) Göçlerin artması ile birlikte çevre sorunları da ortaya çıkmıştır. 5. Aşağıdaki haritada bazı yerler gösterilmiştir. Haritada numaralandırılarak verilen alanların hangisinde aritmetik nüfus yoğunluğu daha azdır? Test 8 A) B) C) D) E) 244 1. E 2. C 3. C 4. E 5. B
6. Türkiye de kentlerde doğurganlık hızı kırsal kesime göre oldukça azdır. Kentlerde doğurganlık hızı giderek azalmaktadır. Buna rağmen Marmara başta olmak üzere Türkiye nin batısındaki bir çok kentte nüfusun çok hızlı bir şekilde arttığı görülmektedir. Hatta İstanbul başta olmak üzere bazı kentlerde aşırı nüfuslanmaya gidilmektedir. Bu durum, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Tarım alanlarının geniş olmasıyla B) İş olanaklarının fazla olması nedeniyle aldıkları göçlerin etkisiyle C) Kentlerde kişi başına düşen gelirin artmasıyla D) Alt yapı yatırımlarının yetersizliğiyle E) Kentlerde konut ihtiyacının artmasıyla 7. İnsanların yaşadıkları yerden ayrılarak başka bir yere gitmesine göç adı verilir. Göçlerin nedenleri doğal olabileceği gibi beşeri faktörlerinde etkisi söz konusudur. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye de doğal nedenlerle gerçekleşen göçlerin nedenlerinden biri olamaz? A) Zaman zaman şiddetli depremlerin oluşması B) Kuraklığın yaşanması C) Heyelan olaylarının yaşanması D) Sağlık ve eğitim hizmetlerinin yetersiz kalması E) Sel ve su baskınları sonucu can ve mal kayıplarının yaşanması 8. Makineli tarım imkânlarının olmadığı ve emek gücü gerektiren tarım alanlarında iş gücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Buna göre, aşağıda verilen illerden hangisi tarımsal faaliyetlere dayalı mevsimlik iç göçü daha fazla almaktadır? A) an B) Şırnak C) Kars D) Mardin E) Ordu 9. Göç, bireylerin coğrafi olarak bulunduğu yerden ayrılarak yerleşmek amacıyla başka bir yere gitmesi şeklinde tanımlanabilir. Ekonomik, sosyal ve siyasal nedenlerle ortaya çıkan göçü etkileyen başlıca unsurlar gelir ve istihdamdır. Dolayısıyla göç, ekonomik yönden az gelişmiş yerlerden gelişmiş yerlere yönelik olarak ortaya çıkar. Paragrafta anlatılan özelliklere soru olabilecek seçenek aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) Türkiye de nüfusun yoğunlaştığı illerin başlıca coğrafi özellikleri nelerdir? B) Türkiye de nüfusun dağılışını etkileyen doğal faktörler nelerdir? C) Türkiye de nüfusun dağılışına etki eden beşeri faktörler nelerdir? D) Türkiye de yoğun göç veren yöreler nerelerdir ve neden göç vermektedir? E) Türkiye de yoğun göç alan yöreler nerelerdir ve neden göç almaktadır? 1. Türkiye de köyden kente ve kentten kente göçlerin yaşanmasının nedenlerinden biri de turizm olgusudur. Türkiye nin üç tarafının denizlerle çevrili olması, Akdeniz ikliminin etki alanının genişliği ve tarihi zenginliklerinin yoğunluğu, turizm faaliyetlerinin gelişmesini etkilemiştir. Kıyı bölgelerine nüfusun bir bölümü çalışmak ve ekonomik açıdan bir kazanç elde etmek için, diğer bir bölümü ise dinlenmek ve eğlenmek için göç etmektedir. Aşağıdaki merkezlerden hangisi turizm amaçlı iç göç hareketliliğinin en fazla yaşandığı yerlere örnek olarak gösterilebilir? A) Antalya B) Hatay C) Rize D) Balıkesir E) Samsun 11. Türkiye aşağıda verilen ülkelerden hangisinden en az dış göç almıştır? A) Yunanistan B) rak C) Bulgaristan D) Kosova E) Avustralya B. Dış Göçler Günümüz Türkiye sinin biçimlenmesinde, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yaşanan ve büyük çaplı etnik değişime neden olan göç dalgaları önemli rol oynamıştır. 185 li yıllarda Kırım Tatarlarıyla başlayan göç dalgalarını, sonrasında Gürcü ve Çerkezler başta olmak üzere Dağıstanlı, Çeçen, Lazlar gibi Kafkaslar da yaşayan çoğu müslüman halklar takip etmiştir. Kuzeyden alınan bu göçlerin yanısıra diğer bir önemli göç dalgasını ise Balkanlar dan gelenler oluşturmaktadır. Balkanlar dan gelen göç dalgalarında, bu topraklara yüzlerce yıl önce yerleşmiş Türklerin yanısıra, bu bölgede yaşayan ve zaman içinde müslümanlaşmış Arnavut, Boşnak, Pomak vb. diğer halklar da bulunmaktadır. 185 ile 1914 yılları arasında Kırım, Kafkasya ve Balkanlar dan Anadolu ya göç edip yerleşen ve tamamına yakını müslüman olan göçmenlerin sayısının yaklaşık altı milyon olduğu anlaşılmaktadır. Bu üç bölgeden gelen kitlesel göç dalgaları, Osmanlı Devleti nin ve sonrasında da Türkiye Cumhuriyeti nin toplumsal yapısını büyük ölçüde etkilemiştir. İran, Azerbaycan ve Rusya dan Anadolu ya göçler olmuştur. Güneyde ise zorunlu ve gönüllü Arap göçleri gerçekleşmiştir. Anadolu ya göçler, Osmanlı nın son dönemindeki göçler kadar yoğun olmasa da, Cumhuriyet döneminde de devam etmiştir. Bulgaristan ve Makedonya dan gerçekleşen göçler Cumhuriyetin en önemli göçleri arasında yer almaktadır. Cumhuriyet döneminde Türkiye, Asya daki Türki Cumhuriyetlerde yaşayanlar açısından da önemli bir kaçış noktası görünümündedir. BÖLÜM 9 COĞRAFYA 6. B 7. D 8. E 9. C 1. A 11. E 245
BÖLÜM 9 COĞRAFYA Yurt dışına olan göçler 1923 Lozan Anlaşması ile Türk- Yunan Mübadelesi (yaklaşık 15 bin). Türkiye den Yunanistan a yapılan göç hareketi. 1948 İsrail Devleti nin kurulması ile yaklaşık 3 bin kişi İsrail e göç etmiştir. 1961 yılında Almanya ile Türkiye arasında iş gücü göçü imzalanmıştır (yaklaşık 1 milyon). Fransa 56 bin, Avusturya 4 bin, Hollanda 25 bin Belçika 16 bin, İsviçre 1 bin kişi ile göç alan diğer Avrupa ülkeleridir. 1974 ten sonra 5 bin Türk Libya, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün ve Kuveyt gibi Arap ülkelerine göç etmiştir. 1991 sonrasında SSCB nin dağılması ile Rusya Federasyonu, Kazakistan, Özbekistan, Azerbaycan gibi ülkelere çok sayıda Türk işçisi gitmiştir. Yurt dışından Türkiye ye Olan Göçler Anadolu ya ilk kitlesel Türk/Müslüman göçmen akışının 1774 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında imzalanan Küçük Kaynarca Anlaşması ndan sonra yaşandığı görülmektedir. 1859-1879 yılları arasında çoğunluğu Çerkez 1.5 milyon kişi, 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı ndan sonra 1.5 milyon kişi, 1912-1913 Balkan Savaşı ndan sonra 65 bin kişi, 1923-26 yılları arasında 355 635 Türk / Müslüman Yunanistan dan Türkiye ye, 1923-1951 e kadar Bulgaristan dan 122 bin kişi, 1954 yılından sonra Yugoslavya dan 115 bin kişi 1982 de 4 Afgan göçmeni, 1989 da Bulgaristan dan 3 bin kişi, İran, rak, Bosna-Hersek, Çeçenistan ve Çin den (Doğu Türkistan dan) gelen göçmenler sayılabilir. Son dönemde çok sayıda Suriyeli de Türkiye ye gelmiştir. 12. Aşağıdakilerden hangisi kırsal alandan kentlere olan göç hareketini durdurmak amacıyla alınabilecek önlemler arasında gösterilemez? A) Hayvancılık yapan işletmelerin ahır ve diğer barınak sorunlarının çözümlenmesi gerekmektedir. B) Tarımsal arazilerinin miras yoluyla küçülmesini önleyici miras kanununda yapılması gereken düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. C) Köylülerin piyasa ile uyumlu tarımsal ürünleri üretmesi gerekmesi teşvik edilmelidir. D) Köylerdeki geleneksel tarımsal ürün ve üretim metotları yerine alternatif ürün ve üretim metotlarının geliştirilmesi (organik tarım, arıcılık, su ürünleri, tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği vs.) gerekmektedir. E) Kırsal kesimde yaşayan insanlara ev sahibi olmaları için ucuz ve uzun vadeli konut kredileri verilmelidir. 13. Kırsal alandan kentlere gelen insanları, kentlerde de bir takım sorunlar beklemektedir. Kentlerdeki sorunların önemli bir kısmını, köyden kente göçler doğrudan veya dolaylı bir şekilde etkilemektedir. Aşağıdakilerden hangisi bunun için alınabilecek önlemler arasında gösterilemez? A) Yerel yönetimlerin öncülüğünde kentsel dönüşüm çalışmalarına ağırlık verilmesi B) Kente gelen insanlara ev, arsa ya da dükkân sahibi olmasında kolaylıklar sağlanması, C) Köyünden göç eden vasıfsız iş gücünün vasıf kazanması ve istihdamını kolaylaştırıcı mesleki eğitim çalışmaların sağlanması D) İmar ve iskân politikalarının kent dokusuna uygun olarak hazırlanması E) Göç eden köylülerin eğitim, sağlık ve diğer altyapı hizmetlerinden etkin yaralanabilmesinin sağlanması 14. Aşağıdaki grafikte 1927-21 yılları arasında Türkiye deki cinsiyete göre okuma yazma bilen ve bilmeyen nüfusun oransal dağılışı gösterilmiştir. Okuma yazma bilmeyenler Okuma yazma bilenler Kadın Erkek 1927 Kadın 2 Erkek % 1 Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi söylenirse yanlış olur? A) 1927 yılında okuma - yazma bilen erkeklerin oranı kadınlardan fazladır. B) 1927-2 yılları arasında Türkiye de okuma - yazma bilenlerin oranı artmıştır. C) 1927 yılındaki toplam okuma - yazma bilenlerin oranı 2 yılındaki toplam okuma yazma bilmeyenlerin oranına yakındır. D) 2 yılında okuma - yazma bilmeyenlerin oranı 1927 yılındakinden fazladır. E) 2 yılında okuma - yazma bilen kadınların oranı erkeklerden azdır. 15. Türkiye de bölgeler arasında ekonomik faaliyetlerin farklılık göstermesi nüfusun yıl içinde geçici de olsa yer değiştirmesine neden olmaktadır. Aşağıda verilenlerden hangisi, Türkiye de nüfusun mevsimlik olarak yer değiştirmesine neden olan ekonomik faaliyetlerden biri değildir? A) Yaylacılık faaliyetleri B) Turizm faaliyetleri C) Tarımsal faaliyetler D) İnşaat sektörü E) Besi ve ahır hayvancılığı 9 8 7 6 5 4 3 2 1 246 12. E 13. B 14. D 15. E