Bilgi Nedir:Öğrenme, araştırma veya gözlem yolu ile elde edilen gerçeğe bilgi denir. Teknoloji Nedir: İnsanoğlunun tasarlayarak ürettiği ya da uygulamaya koyduğu faydalı, faydasız veya zararlı her türlü aletler ve araçlardır. Bilişim Teknolojileri Nelerdir: Bilişim Teknolojileri, bilgiye ulaşılmasını ve bilginin oluşturulmasını sağlayan her türlü görsel, işitsel, basılı ve yazılı araçlardır. Bilgi Teknolojilerinin Amaçları Nelerdir? Bilgiye kolay ulaşmayı sağlamak Maliyeti azaltmak Hayatımızı kolaylaştırmak Hızlı haberleşmeyi sağlamak Bilişim Teknolojilerinin Özel Kullanım Alanları: Sağlık, Eğitim, Günlük Yaşam, Mühendislik, İletişim, Sahne Sanatları, Üretim Sanayi, Uçak ve Uzay Sanayi, Ticaret ve Bankacılık Bilgisayar Kullanırken dikkat edilmesi gereken noktalar: Yüksekliği ayarlanabilen,sırtı bele uygun ve esnek bir ergonomik koltukta oturulmalıdır. Dik oturulmalı ve sırt desteklenmelidir. Monitörün üst kenarı ile göz hizasının aynı seviyede olmasına dikkat edilmelidir. Monitörden 45-75 cm. uzakta oturulmalıdır. Işık monitöre dik açıyla gelmemelidir. Işık yansıma ve parlamaları önlenmelidir. Fare ve klavye masanın üzerinde aynı seviyede olmalıdır. Kollar yatay ve biraz yukarıda olmalıdır. Dirsek ve eller düz bir çizgide olmalıdır. 15-20 dakikada bir gözler dinlendirilmelidir. Saat başı mola vererek oda temiz hava ile doldurulmalıdır. Bilgi Kirliliği: İnternette okuduğumuz bir bilgi bazen eksik, bazen çelişkili, bazen yanlış olabilmektedir. Bu bilgilerin doğrulanabilmesi için daha kapsamlı aramalar yapmalı, güvenilir internet siteleri kullanılmalı, farklı kaynaklardan da araştırmalar yapılarak bilgi doğrulanmalıdır.unutmayalım ki internette okuduğumuz her bilgi ve resim gerçekleri yansıtmayabilir!. Ziyaret ettiğimiz internet sitelerini özenle seçmeli hoşumuza gitmeyen görüntü ve yazılarla karşılaştığımızda hemen o sayfadan çıkmalıyız.bu tarz sayfalar hem bize hem de bilgisayarımıza zarar verebilir. Ergonomi nedir? Ergonomiye kısaca "fiziksel çevrenin insana uyumlaştırılması süreci" diyebiliriz. Günümüz endüstri çağında makine-insan arasındaki artan ilişkiler, insana uyumlu çevre, eşya, makine, ofis vs. gibi fiziksel çevre birimlerinin yaratılması çabalarını zorunlu kılıyor. Öyle ki artık sadece fiziksel çevrenin ergonomisinden değil, doğrudan insanın zihnine seslenen bilgisayar yazılımları, Internet, web dizaynı vs. gibi öğelerin de insana uyumundan bahsedebiliyoruz. Tüm bilimsel disiplinler (Başta mühendislik, mimarlık, tıp, fizyoloji, anatomi, psikoloji, sosyoloji olmak üzere) ortaklaşa bir insana uyumlaştırılmış ideal makine-çevre sisteminin arayışı içindedirler. Bilgi Toplumu: Temel üretim faktörünün bilgi olduğu, bilginin işlenmesinde ve depolanmasında da bilgisayar ve iletişim teknolojilerini temel alan bir toplum yapısıdır. Ayrıca bir ülkedeki bilgi toplumu değerlendirmesi o ülkedeki toplam gelirin kaçta kaçının bilgi sektörüyle doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili olduğuna bakılarak yapılabilir Dijital Vatandaşlık: Dijital vatandaşlık en genel kapsamda teknoloji kullanımına ilişkin davranış biçimleri olarak tanımlanmaktadır. Dijital vatandaşlık teknolojiyi kullanırken etik ve uygun davranışlarda bulunma ve bu konuda bilgilenmeyi içermektedir. Dijital Vatandaşın Özellikleri: 1 2
Bilgi ve iletişim kaynaklarını kullanırken eleştirebilir. İnternetde yapılan davranışların etik sonuçlarını bilir. Teknolojiyi kötüye kullanmayarak başkalarına zarar vermez. Sanal dünyada iletişim kurarken ve işbirliği yaparken doğru davranışı teşvik eder. İnternetteyken ahlaki kararlar alabilir. Dijital Vatandaşlık Eğitimi Neden gereklidir Teknoloji geliştikçe, kullanımı ile ilgili sorunlar giderek ve katlanarak artmaktadır. Bu nedenle teknolojik davranış ya da teknolojik vatandaşlık ile ilgili davranışların, değerlerin, etik kuralların ve bilincin oluşturulmasının gerekliliği açıktır. Örneğin, öğrencilerin kameralı cep telefonları ile, ders içi ve ders dışında etik olmayan görüntüler çekmeleri ve internet aracılığıyla bunları yaymaları Türk basınında yer alan önemli konulardan birini oluşturmuştur. Dijital vatandaşın yapmayacağı davranışlara örnek olarak şunları verebiliriz. Ders sırasında cep telefonu kullanımı, Yasal olmayan yollardan eser hırsızlığı (örneğin yasa dışı müzik ve kitap indirme), Öğrencilerin bilgisayar ve interneti ders sırasında oyun amacıyla kullanmaları Dijital Vatandaşlığın Boyutları: Dijital Erişim Dijital Ticaret Dijital İletişim Dijital Okuryazarlık Dijital Etik Dijital Kanun Dijital Haklar ve Sorumluluklar Dijital Sağlık Dijital Güvenlik E-DEVLET E - devlet çağdaş toplumlarda devlet ve birey ilişkilerinde, devletin vatandaşa karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile, vatandaşların devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesi demektir.e-devlet www.turkiye.gov.tr internet adresinden hizmet vermektedir.e-devlet şifresi PTT müdürlüklerinden alınmaktadır.e-devlet şifresi almak için TC kimlik numaramız yazılı olan nüfus cüzdanı ile birlikte kendimiz başvuru yapmalıyız. E-devletin Yararları Zamandan kazanç sağlanacaktır, Maliyetler düşecek ve verimlilik artacaktır, Memnuniyet artacaktır, Ekonomik gelişim desteklenecektir, Hayat kalitesi artacaktır, Bireysel katılım artacaktır, Kağıt bağımlılığı ve kullanımı azalacaktır İnsan yanlışları en aza indirilecektir Vatandaş ile devlet arasındaki ilişki gelişecek, güven ortamı oluşarak kuvvetlenecektir. Hem kamu hem de vatandaş için karar almada kolaylık ve hız sağlanacaktır. Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Ürünleri Bilgi iletişim teknolojileri,bilgiye ulaşılmasını ve bilginin oluşturulmasını sağlayan her türlü görsel, işitsel, basılı ve yazılı araçlardır. 3 4
Bilişim teknolojisinin gelişmesine paralel olarak toplumsal yaşamda ve iş yaşamında çok büyük gelişmeler olmuştur. Hayatımızı kolaylaştırmak, zaman kazandırmak için kullandığımız Bilişim Teknolojilerini günlük yaşamımızda her yerde görebiliriz. Kullandığımız teknolojik ürünlerden bazılarını tanıyalım ve örnekler verelim. Bilişim Teknolojileri Ürünlerine Örnekler Bilgisayarlar TV Telefonlar Kameralar Depolama Araçları Yazıcılar Monitörler Fotokopi Makineleri Güvenlik Sistemleri Modemler Hesap Makineleri Görüntüleme Sistemleri GPS Sistemleri Bilişim teknolojileri Çeşitleri Her an karşımıza bir şekilde çıkan bilişim teknolojilerini farklı gruplar halinde çeşitlendirmek mümkündür. Şimdi bu sınıflandırmaları görelim. 1. Yaptıkları İşlere Göre a)tek bir iş yapan Bilişim Teknolojileri (Araç takip sistemi,çamaşır ve bulaşık makinaları,vb.) b)birden fazla iş yapan bilişim teknolojileri(masaüstü bilgisayar,akıllı cep telefonu) 2. Taşınıp Taşınmadıklarına Göre a)taşınamayan Bilişim Teknolojileri(Tomografi cihazı,telefon santrali) b)taşınan Bilişim Teknolojileri(Cep telefonu,tablet,diz üstü bilgisayar,vb.) 3. Kullanım Amacına Göre a)iyi niyetli kullanım(forum sitelerinde verilen bilgiler,e-devlet sisteminin hizmetleri,vb) b)kötü niyetli kullanım(internette yalan bilgi yayma,başkalarının kişisel bilgilerine erişme,vb) 4. Kullanıcı Sayısına Göre a)kişisel kullanım(cep telefonu kullanımı,kişisel bilgisayar kullanımı,vb.) b)birden fazla kişinin kullanımı (İnternet kafelerdeki,okul ve şirketlerdeki bilgisayarlar,vb.) Donanım Nedir? Bilgisayarı oluşturan her türlü fiziksel parçaya donanım adı verilmektedir.bu parçalar bilgisayara birleşmiş bir vaziyette görülebileceği gibi, fiziksel olarak bilgisayardan ayrı bir vaziyette de görülebilir Örnekler: Klavye Fare Kasa Sabit Disk Sürücüsü Monitör CD/DVD Okuyucu : Yazıcı Hoparlör 5 6
Modem Anakart Bilgisayarın tüm işlevlerini yöneten yazılımlardır. Örneğin Windows 8, Android, Pardus, IOS 8 gibi İşlemci RAM Güç kaynağı: Ekran Kartı: Ses Kartı: Fan(Soğutucu): Yazılım Nedir? Yazılım, bilgisayarda istediğimiz işlemleri yapmamızı sağlayan komutlardır. Yazılımı olmayan bir bilgisayarı çalıştırdığımızda ekranda sadece boş bir görüntü oluşur. aslında yazılımı görmemiz dokunmamız mümkün değildir, çünkü yazılımlar bilgisayarın belleğine yüklenen komutlardır. Nasıl bir arkadaşımızın belleğindeki bilgileri göremez ancak o söylediği zaman öğrenebilirsek, bilgisayara yüklü yazılımı da ancak bilgisayarı kullandığımız zaman fark ederiz. Kısacası, içi boş sayfalarla dolu bir kitabı kullanamadığımız gibi yazılımı olmayan bir bilgisayarda da hiçbir işlem yapamayız İŞLETİM SİSTEMLERİ İşletim Sistemi Nedir? İşletim sistemleri, bilgisayarınızı kullanmak,daha kolay işlem yapabilmek, bilgisayarınıza bağlı birimleri yönlendirebilmek ve bilgisayarınızdaki programları yönetmek gibi işlemleri gerçekleştiren yazılımlardır. Bilgisayar açıldığında bu yazılım devreye girer ve bundan sonraki tüm işlemlerinizi bu yazılım üzerinden yürütürsünüz.işletim sistemleri sadece bilgisayarlarda değil cep telefonlarında, tablet PC'lerde de kullanılır.işletim sistemleri Windows 8, Android, Linux,ios,MacOS gibi isimler alır. Bir bilgisayarın işleyişi ve özelliklede verimliliği, işletim sistemi ile ilgilidir. İşletim sisteminin ana görevi bir orkestra şefi gibi bilgisayarın çalışması için gerekli komutları vermek ve işlevleri sağlamaktır. İşletim sistemi, donanım ile yazılım arasındaki bağlantıyı sağlar. Eğer işletim sistemi çalışmazsa bilgisayarı kullanamayız,programları yükleyemeyiz Yazılımları iki bölümde inceleriz. 1-Uygulama Yazılımları: Bilgisayarda işlediğimiz işleri yapmamızı sağlar.yazı yazmak,resim yapmak,oyun oynamak gibi. Örneği Word,Excel, Powerpoint programları gibi yazılımlar farklı amaçlar için kullanılır. 2-İşletim Sistemi Yazılımları: En Yaygın Kullanılan İşletim Sistemi Çeşitleri Windows:Microsoft tarafından piyasaya sürülmüş olup en çok kullanılan işletim sistemidir.tablet ve cep telefonlarında da kullanılmaya başlanmıştır. MacOS:Apple şirketine ait bilgisayarda kullanılan işletim sistemidir. Linux:Ücretsiz bir işletim sistemi olup kullanımı ve geliştirilmesi herkese açıktır. Android :Birçok tablet,akıllı telefon ve hatta kol saatlerinde kullanılan google a ait işletim sistemidir. 7 8
İos:Apple şirketinin ürettiği tablet ve telefonlarda kullanılan işletim sistemidir. Klasör nedir: İşletim sistemleri bilgisayarlara cd/dvd ve usb disk kullanılarak yüklenebilir.işletim sistemi yüklerken, o bilgisayarın teknik özelliklerine göre işletim sistemi seçmeliyiz. Dosya Yönetimi Bilgisayarda bilgilerin kaydedildiği birimlere dosya adı verilir.dosya içersinde bilgi,resim,yazı,çizim,ses gibi her türlü bilgi olabilir.yazılımlarda ürettiği bilgileri dosyalarda saklar. Dosya ismi 3 kısımdan oluşur. Dosya Adı.Dosya Uzantısı Örneğin, günlüğüm.doc Dosya adı:dosyaya kendimizin verdiği isimdir ve dosya adında noktalama işaretleri kullanılmaz. Nokta:Dosya adı ile dosya uzantısını ayıran işaretdir. Dosya uzantısı:dosyanın hangi yazılımla oluşturulduğunu ve hangi yazılımla açılabileceğini belirleyen kısımdır.genellikle 3 harften oluşur.dosya uzantısından dosya içinde ne tür bilgi olduğunu anlayabiliriz.örneğin mp3 uzantılı bir dosyada müzik,avi uzantılı bir dosyada video olduğunu anlarız. En çok kullanılan dosya uzantıları: Txt:yazı içerir Mp3,wav:ses ve müzik içerir Ortak bir özelliğe sahip dosyaları bir arada bulunduran birimlere klasör denir. Klasörleri günlük hayatımızda kullandığımız dosya klasörlerine benzetebiliriz. Nasıl ki alışveriş merkezlerinde binlerce ürün içerisinden almak istediğimizi reyonlar sayesinde kolayca bulabiliyorsak klasörler de dosyalarımızı gruplamamızı ve dilediğimizde kolayca ulaşmamızı sağlar. Fotoğraflarımızı Resimler, müziklerimizi Müziğim, yazılarımızı da Belgelerim klasörüne kaydetmeliyiz. Böylece hangi dosyaya ihtiyacımız varsa o klasöre gider ve zaman kaybetmeden o dosyayı açabiliriz. Dosyalarımızı klasörler yardımıyla gruplamazsak daha sonradan onlara ulaşmakta güçlük yaşarız. Bir klasör içerisinde birden fazla klasör yer alabilir. Sürücü Nedir? Dosya ve klasörlerin saklanabileceğini fiziksel ortamlardır. Örneğin sabit disk, CD/DVD ROM sürücüsü, hafıza kartı, USB bellek gibi. Sürücüler A dan Z ye kadar bir harf ile adlandırılırlar. Bilgisayarımızda bir disket sürücü, bir sabit disk ve bir de DVD-ROM olduğunu düşünürsek sürücüler şöyle adlandırılacaktır: Disket Sürücü (A:) Sabit Disk (C:) DVD-ROM (D:) Flash Disk (E:) DVD-ROM daki Filmler klasörünün adresi D:\Filmler olarak ifade edilir, DVD- ROM daki Filmler klasörünün içerisindeki Çanakkale.AVI film dosyamızın adresi ise D:\Filmler\Çanakkale.AVI olarak ifade edilir. Jpg:resim içerir Avi,mpeg,mov:film içerir Pdf:kitap içerir Gif:hareketli resim içerir. D sürücüsünde Belgelerim Klasörününün içinde bulunan Yazılarım Klasöründeki, dilekçe.doc dosyasının adresi nasıl ifade edilir? D:\Belgelerim\Yazılarım\dilekçe.doc 9 10
E sürücüsünde Müzik Klasörününün içindeki Pop Klasöründe bulunan HandeYener klasöründeki, yayaya.mp3 dosyasının adresi nasıl ifade edilir? E:\Müzik\Pop\HandeYener\yayaya.mp3 Ofis Programları:Microsoft Word yazı yazmak amacıyla,microsoft Excel Hesap Tabloları yapmak amacıyla,microsoft Powerpoint sunu hazırlamak amacıyla kullanılır. Faydalı Programlar Antivirüs Programları: Antivirüs bilgisayarınızın zararlı programlardan korumak için hazırlanan güvenlik yazılımlarına denir. En çok kullanılan antivürüs programları Eset, Avast, Kaspersky BİLGİ VE VERİ GÜVENLİĞİ Şifreleme: Kişisel bilgilere ulaşılmaması için kişi tarafından belirlenen ve kullanılan özel karakterler ve sayılardan oluşan şifrenin kullanılmasıdır.başka bir deyişle; bilgilerin gizli kalmasını sağlamaya ve bu bilgileri görme yetkisi olmayan kişilerden korumaya yönelik bir kodlama yöntemidir. Örneğin,Skype hesabımızı şifre ile kullanırız çünkü kimsenin bizim adımıza skype hesabımızı kullanmasını istemeyiz.şifrelemede harf ve sayıların yanında çeşitli simgelerde kullanmalıyız. Şifre Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler: Video Programları: Bilgisayarda müzik dinlemek video izlemek için kullanılan programlardır. Bu programlardan en çok kullanılanları şunlardır; VLC Player Windows Media Player Gom Player Paint Programı: Bilgisayarda resim çizme ve resimler üzerinde düzenleme yapmamızı sağlayan bilgisayar programıdır İnternet Tarayıcıları Bilgisayarınızdan internete ulaşmak için bilgisayarınızda internet tarayıcısının yüklü olması gerekmektedir. Bunlardan en çok kullandıklarımız ise şunlardır; Google Chrome,Mozilla Firefox,Safari,İnternet Explorer 1. Başkaları tarafından kolay bulunabilecek şifreler seçilmemelidir. 2. Aynı harften ve sayıdan oluşan şifreler seçilmemelidir. 3. Ardışık sayılardan ve alfabetik sıradan oluşan harfler kullanılmamalıdır. 4. Şifre sahibinin gerçek hayatta kullandığı, kendisine ait özel numaraların tamamı veya bir bölümü kullanılmamalıdır. 5. Yer isimleri şifre olarak seçilmemelidir. 6. Klavyedeki harf düzeninden oluşan kelimeler şifre olarak seçilmemelidir. Güvenli olmayan şifrelere örnekler: aabbcc abcde edcba 12345 54321 osmangazi atatürkmah batıanadolu Güvenli şifre örnekleri a%b-k?5 2^4#B*z G3d4+!/( Güvenlik Duvarı: İnternet üzerinden, sizin bilginiz ya da isteğiniz dışında bilgisayarınıza erişilmesini engellemek üzere kullanılan bir yazılımdır. Güvenlik Duvarı Nasıl Çalışır: Güvenlik duvarı, bilgisayarınızın kapısında oturan bir güvenlik görevlisine benzer.kimlerin ya da hangi yazılımların bilgisayarınıza giriş yapabileceğini sıkı sıkı denetler. Güvenlik duvarı başlangıçta internet bağlantısı da dahil bütün bilgi girişini engeller, siz yazılımları kullandıkça size hangi yazılımlara ne kadar erişim hakkı vereceğini sorar. VİRÜSLER VE DİĞER ZARARLI YAZILIMLAR: Veri girişi yoluyla bilgisayarlara yüklenen, sistemin veya programların bozulmasına, veri kaybına veya bilgisayarın olağandışı çalışmasına neden olan yazılımdır. Bilgisayar virüsleri, çalıştığında 11 12
bilgisayarınıza değişik şekillerde zarar verebilen bilgisayar programlarıdır. Eğer bu programlar herhangi bir şekilde çalıştırılırsa, programlanma şekline göre bilgisayarınıza zarar vermeye başlar. Ayrıca, tüm virüsler bilgisayarınıza bulaştıktan sonra, çoğalma özelliğine sahiptir. Virüsler CD, DVD, flash bellek, İnternet, e-posta aracılığıyla bulaşabilir. Virüslerin Zararları 1. Ekranınıza çeşitli mesajlar çıkararak çalışmanızı bölebilir ve engelleyebilir. 2. Bilgisayarınızın hafızasını veya disk alanını kullanarak bunlara erişiminizi engelleyebilir. 3. Kullandığınız dosyaların içeriklerini bozabilir veya silebilir. 4. Kullandığınız bilgisayar programlarını bozabilir veya çalışmalarını yavaşlatabilir. 5. Sabit diskinizin tamamını ya da önemli dosyaların olduğu kısımlarını silebilir. Bilgisayarınızın virüs kapıp kapmadığını belirleyen antivirüs programları vardır. Bu programlar, bilgisayarınızın virüs kapabilecek kısımlarını tararlar. Günümüzdeki anti-virüs programlarının içinde binlerce virüs bilgisi vardır. Bu programlara yeni çıkan virüsler de eklenerek sık aralıklarla güncellenir. Antivirüs programları 3 temel işleve sahiptir 1. Virüs arama ve bulma 2. Bulunan virüsü temizleme 3. Bilgisayarınızı virüslerden korumak için bir koruyucu zırh oluşturma Virüslerden korunmak için dikkat etmeniz gereken noktalar şunlardır: 1. Bilgisayara antivirüs programı kurulmalıdır. 2. Bilgisayara dosya,program ve oyun yüklerken mutlaka virüs taramadan geçirilmelidir 3. Tanımadığınız kişilerden gelen e-postalar kesinlikle açılmamalıdır. 4. Anti virüs programları sürekli güncellenmelidir. KİŞİSEL MAHREMİYET Eğer birileri zarar vermek veya kötülük amacı ile size ait bilgileri yasal olmayan yollardan elde etmek veya çalışmanızı engellemek için elektronik cihazlar kullanıyorsa bu bir elektronik suçtur. Mahkeme kararı olmadıkça haberleşme engellenemez ve gizliliğine dokunulamaz. Ancak günümüzde yasal olmayan yollardan insanların haberleşmeleri izlenebilmektedir ve bu bir suçtur.fatura bilgilerimiz,vergi bilgilerimiz,bankalardaki bilgilerimiz elektronik ortamda tutulduğu için bunların güvenliğine oldukça çok dikkat edilmesi gerekir.iletişim araçlarındaki gelişmenin toplumun tüm alanlarında yaygınlaşması özel hayatın gizliliğini tehdit etmeye başlamıştır. Cep telefonlarının, diz üstü bilgisayar ve tabletlerin ortaya çıkışı ev,okul ve iş yeri arasındaki geleneksel duvarları hızla yok etmektedir. İnsanlar evlerindeyken de işverenleriyle sürekli olarak iletişim halindeler.aynı şekilde işyerindeyken sosyal çevresi ile iletişim kurmayı sürdürmektedirler ancak bu iletişimin işveren tarafından görülebilmesi özel hayatın gizliliği için sakınca oluşturmaktadır. İNTERNET VE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIM KURALLARI İnternet artık günümüzde toplumsal hayatın bir parçası haline gelmiş ve pek çok şeyi kolaylaştırmıştır.internet kullanırken çocuklar şunlara dikkat etmelidir: 1. İnternette sohbet ederken, adınız, soyadınız, adresiniz, telefon numaranız ve ailenize ait kredi kartı numaranızı asla vermeyin. 2. Diğer kişilere kullanıcı adınız ve şifrenizi vermeyin. 3. İnternette ziyaret ettiğiniz siteleri ailenize söyleyin 4. Bir etkinliğe ya da oyuna katılabilmeniz için sitenin çok fazla kişisel bilgiye ihtiyacı yoktur. Bu nedenle gereğinden fazla bilgi vermeyin. 5. Bazı insanların kötü niyetli olabileceklerini ve çocuk olmadıkları halde çocuk gibi davranabileceklerini unutmayın. Bu nedenle İnternette tanıştığınız kişileri ailenize söyleyin. 6. Ailenize sormadan Internetten hiçbir şey satın almayın ve anne babanızın kredi kartı numarasını vermeyin. 7. İnternette tartışmaya ve kavgalara katılmayın ve ailenizi konudan haberdar edin. 8. İnternette tanıştığınız hiç kimseyi aramayın ve buluşmayın. 9. Şaka yapıyor olsanız bile kimseyi korkutmayın ya da tehdit etmeyin. 10. İnternetle ilgili konular hakkında hiçbir şeyi ailenizden saklamayın. TELİF HAKLARI Telif hakkına sahip olan kişi yarattığı eseri bizzat kullanabilme, başkalarına satma veya kiralama, eserin başkaları tarafından izinsiz olarak kullanılmasını veya çoğaltılmasını mahkeme kararıyla önleme gibi haklara sahiptir. Telif hakkı çoğu kere eserin üzerine yazılan "Copyright" veya "her hakkı mahfuzdur" gibi ibarelerle belirtilir. Yeni eserler, buluşlar, ülkedeki ilgili kuruluşa onaylatılarak kanunların koruması altına alınmış olurlar. BİLİŞİM SUÇLARI Ülkeler 5 alanda kendilerini savaşa hazırlıyor ve bu alanlarda ordu kuruyorlar 1-KARA 2-HAVA 3-DENİZ 4-UZAY 5-SİBER Bilişim Suçu bilgisayar, çevre birimleri, pos makinesi,cep telefonu gibi her türlü teknolojinin kullanılması ile işlenilen suçlardır. Başkalarının adına internet(web) sayfası hazırlamak ve bu web sayfasının tanıtımı amacıyla başkalarına e-mail ve mesaj göndermek, e-posta adresi gibi kişisel kullanıcı bilgilerini çalmak veya değiştirmek, başkalarına ait olan bilgiyi izinsiz almak ve paylaşmak bilişim suçları kapsamındadır. Bilişim Suçlarından Nasıl Korunuruz? 1. Yasadışı siteler ile ilgili şikayetlerinizi 155@iem.gov.tr adlı e-posta adresine bildirebilirsiniz. 2. Internet ortamında tam güvenliğin hiçbir zaman sağlanamayacağını unutmayın. Özellikle sohbet ortamlarında kişisel bilgilerinizi vermemeniz gerektiğini unutmayın. 3. Internet ortamında tanıştığınız kişilere kredi kartı gibi kişisel bilgilerinizi asla vermeyiniz. 13 14