Ne Yedik, Ne Yiyoruz, Ne Yiyeceğiz? Prof.Dr. Dilek Boyacıoğlu İTÜ Gıda Mühendisliği Bölümü boyaci @ itu.edu.tr t
Gıda Nasıl Olmalı? Besleyici i Güvenli Duyusal özellikleri çekici - görünüşü, lezzeti, aroması, dokusu Dayanıklı saklanabilir ve taşınabilirş Ekonomik Çeşitliliği, kolaylık l k sağlaması
Gıda Güvenli Olmalı Biyolojik tehlikeler l Bireyin i sağlık ve Kimyasal tehlikeler yaşam kalitesini Fiziksel tehlikeler etkiler. Risk - Gıda maddesinde sağlığa zararlı olabilecek şiddetteki muhtemel tehlikedir.
Gıda güvenliği ğ ve bilinenler Gıdaların sağlığa ğ zarar vermeyecek nitelikte güvenilir oluşuna insanoğlu varoluşundan itibaren ilgi i göstermiştir. ti Eski günlerdeki çeşnicibaşı! Günümüzde BİLİM DÜNYASI! Tüketicilerin büyük kesimi gıdaların geleneksel yöntemlerle üretildiği eski günlerde yaşamanın daha az riskli olduğuna ğ inanmaktadır.
Gıda güvenliği ğ ve bilinenler Halkın Görüşleri Gerçek Riskler Tarım ilaçları Mikroorganizmalar Beslenme dengesizlikleri Beslenme dengesizlikleri Gıda katkı maddeleri Çevresel bulaşmalar Çevresel bulaşmalarş Doğal ğ zehirler Mikroorganizmalar Tarım ilaçları Doğal zehirler Gıda katkı maddeleri
Eski günlerde gıdalar Buzdolabı veya elektriğin Meyve ve sebzelerde olmadığı günlerde insanlar koruyucu bir katkı maddesi gıdalarını nasıl saklıyorlardı? kullanılmaması nedeniyle Gıda kaynaklı hastalanmalar küf üremesi sonucu belki de Yetersiz konserve yapma zehirleri de meydana nedeniyle BOTULİZM geliyordu (ölümcül zehirlenme) (AFLATOKSİNLER!). tehlikesi vardı. Tahıllar belki tarımsal ilaç Uzun süreli pişirme işlemleri tehlikesi taşımıyordu, ancak nedeniyle gıdanın besleyici ürün kayıpları, küflenme, değeri azalmakta ve böylece fareler, kuşlar ve haşereler vitamin yetersizlikleri ortaya gibi zararlılar nedeniyle son çıkmakta idi. derece büyüktü. Küf zehirleri!
Günümüze Mısır uygarlığında ğ ekmek k Uzay seyahatlerinde yapımından kullanılmak üzere gıda üretimi araştırmaları
Günümüzde Gıda muhafaza Yeni hammaddeler teknolojileri (hastalanmalara karşı Daha lezzetli, besin öğeleri koruyuculuk) Gıda korunan, güvenli güvenlik sistemleri Isıl işlemlerin yerine Gen teknolojisi - genetiği Gıda ambalajlama değiştirilmiş teknolojileri i mikroorganizma i ve Bilgisayar teknolojisi ile tohumlar otomasyon, proses Analitik teknolojilerdeki kontrolü ve tahminleyici gelişmeler metotlar Gıda güvenliği Gıda katkı maddelerinde Gıda kompozisyonu çeşitlilik
Gelecek Son 50 yılda yaşanan gelişmeler ile gıda sanayi dünya ticaretine önemli katkılar Sağlık ve yaşam kalitesi hedef! Gıda kompozisyonu Mikrobiyoloji Kimyasal bulaşmalarş Yeni tarımsal kaynaklar Yeni prosesler Doğalğ Keske daha çocuk iken gıda bilimi çalışsa idim belki 100 yaşımı görürdüm
Gıda Sanayi Nasıl Olmalı? İnsanları beslemek için var olan bu sanayi GÜVENLİ ve SAĞLIKLI ürünler sunmalı Ülke ekonomisine katkısı artmalı Tarımsal kaynaklardan maksimum düzeyde yararlanmalı Enerji kaynaklarını optimum düzeyde kullanmalı İş gücü yaratmalı Uluslar arası rekabet gücü olmalı ve ülkenin itibarını (kültürel) artırmalı Çevreye duyarlı olmalı
Ülkemiz Gıda Sanayi GSMH a katkısı %8,8 (2004) İmalat sektöründe toplam imalat payı %20 (2004) İhracata katkısı %5,3 İhracat değeri İstihdama katkı %1,9 Paketli ürün satış hacmi 3,4 M ABD Doları 19 Milyar ABD Doları ULUSAL-ÇOKULUSLU ORTAKLIKLAR ÇOKULUSLU ULUSAL Genel Yapı FİRMALAR FİRMALAR
Ana Sorunlar Tarım sektörü ve Gıda sanayinin koordinasyon eksikliği Gıda güvenliği Kayıt dışı - Haksız rekabetin mevcudiyeti Bilim ve Teknoloji odaklı olamama 21.yüzyılın teknolojisinde rekabet edecek nitelikte eleman yetersizliği Kurumsallaşma Ulusal düzeyde küçük ölçekli işletmeler İşletmelerin modernizasyonu Resmi prosedürler ile ilgili sorunlar (vergi, izinler)
Tarım ve Hayvancılık Verim Türkiye de toplam nüfusun 22,5 Uluslar arası rekabet gücü milyonu ve AB de ise 374 Ülke ekonomisi milyon olan toplam nüfusun Tarım teknolojiler 18.5 milyonu tarımla ilgilenmektedir. Kalite Türkiye de yaklaşık 4 milyon, Süreklilik AB de ise 7 bin tarım işletmesi Çeşitlilik var iken AB nin üretimi çok Standart ihtiyaç olunan daha yüksektir. özelliklerde Tarımın (politikalar) gıda sanayi ile bütünleşik olarak ele alınması gerekliliğikoordinasyon sağlanması
Tarım ve Hayvancılık Gıda Güvenliği Çatala Tarladan/Çiftlikten Çiftçiler Üreticiler Tüketiciler Örnekler: Tarımsal lilaç uygulamaları l (pestisitler), azotlu gübreler ve toprağın/su kaynaklarının nitrat-nitrit nitrit kontaminasyonu (Çevre kirliliği)
Tarım ve Hayvancılık GIDA GÜVENLİĞİ İyi tarım uygulamaları, entegre zararlı mücadele yönetimi, zirai eğitimler VERİM/KALİTE Tarım teknolojileri ve mekanizasyon tarımsal çeşitlerin Tarım teknolojileri ve mekanizasyon, tarımsal çeşitlerin islahı ve korunması, tarım arazilerinin yönetimi KOORDİNASYON Tarım politikalarında karar mekanizmalarında yer almalı, Sözleşmeli tarım uygulamaları
Gıda Güvenliği ğ İnsan sağlığı ve yaşamını Toplumla iletişim etkilemesi Sağlık-fiyat-kalite üçgeninin Ülke ekonomisine verilen zarar anlatılması Uluslar l arası pazarlarda Tüketici bilinçlendirme iletişim projeleri rekabet gücüne darbe Kayıt dışı üretim ve haksız Devlet ile iletişim rekabet Mevzuat çalışmaları Bilgi akışının sağlanması Denetim sorunu Teknolojik modernizasyon Toplumun u güveninin sarsılmasıs as GMP/GHP/HACCP sistemlerinin uygulanması Küçük işletmelerin ş birleşmesi-ş denetim ve eğitimlerin etkinleştirilmesi
Kayıt dışı ş ve haksız rekabet İnsan sağlığı ğ ve Sanayinin i STK lar yaşamına tehdit Ülke ekonomisine çerçevesinde bir araya gelerek güçlenmesi zarar Toplumla iletişim Gıda güvenliği sorunu Denetim sorunu Ülke itibarına zarar
Bilim ve Teknoloji Türkiye nin ulusal gelirden ABD - Sanayi ArGe ye ayırdığı pay AB - Devlet + Sanayi 1990 da %0,32-2000 de ERA tanımı %0,64 Çerçeve Programları Bin işgücü içinde ArGe personelinin sayısı 1990 da 0,75 iken, 2000 de 1,31. Ülkemiz koordinasyonunda) Dünya nüfusunun %1,1 ini oluşturan ülkemiz bilimsel bilgi üretiminde yaklaşık ş %0,9 unu temsil etmektedir. Kamu destekli (TÜBİTAK Ulusal firmalarda kaynak ayrımı zayıf
Bilim ve Teknoloji Üniversite ve sanayi Ar-Ge Yeni üretim teknolojileri ortaklıkları Ultra yüksek basınç Teknoparklar Darbeli akım elektrik alanları Araştırma elemanlarının ve Darbeli ışık k alan olanakların etkin kullanımı Ultrases dalgaları Ortak araştırma stratejileri Radyo dalgaları geliştirme Gıda Ambalaj teknolojileri Buluşları patent güvencesi Gıdanın besleyici özelliğine en altına alma az zarar veren, en yüksek koruma sağlayan metotlar (koruyuculara daha az ihtiyaç)
Nitelikli eleman Her alanda üniversite eğitim programları; Yaşam boyu öğrenmeyi öğrenmiş, Araştırıcı ve analitik düşünebilen, ü Ekip çalışması içinde yer alabilen İletişim becerileri yüksek Yaratıcı bireyler Meslek eğitimler Üniversiteler ile işbirliği Mesleki eğitimlerin süreklilik göstermesi ve standart programlar halinde organizasyonu (STK lar)
Modernizasyon Küçük ölçekli işletmeler Teknoloji yatırımları - Gıda güvenliği ve denetim teşvikler zorluğu Bilim-Teknoloji çalışmaları Kapasite kullanımı ve tarımsal girdilerde kaynak sorunu Kayıplar Uluslar arası pazarlarda rekabet gücü Enerji kullanımı Çevre kirliliği
Diğer ğ Stratejiler Küresel gelişmeleri takip etmek Yeni eğilimler Fonksiyonel Gıdalar Metabolik hastalıklar (Fenilketonuri hastaları ) Gıda güvenliği konuları TÜRK Markaları yaratmak Geleneksel lezzetleri sanayi boyutuna taşıyarak standart kalitede ürünler Kriz Yönetimi Proaktif davranış modelleri Bilimsel araştırmalar yapmak Tüketici ile sürekli iletişim
Sonuç Politikalar ve Aksiyonlar Tarım sektörü ve Gıda sanayi koordinasyonunu sağlama Gıda güvenliği ile ilişkili olarak kayıt dışı ve haksız rekabet ile mücadele STK, Tüketici, Üniversiteler, Devlet Bilim ve Teknoloji odaklı olarak Ar-Ge ye kaynak ayrımı Modernizasyon yatırım teşvikleri