BETON TEKNOLOJİSİ AGREGALAR VE DENEYLERİ

AGREGALAR Betonda kullanıma uygun kum, çakıl, kırmataş, curuf gibi çeşitli büyüklükteki taneli malzemelere agrega denir.

AGREGALAR Agregalar, doğal, yapay veya daha önce yapıda kullanılmış malzemelerden tekrar kazanım yoluyla elde edilmiş olabilir. Agregaların özellikleri kendisinden yapılan malzemenin özelliklerine de aynen yansır. Yani kendi özellikleri iyi olan agrega ile yapılan beton ve asfaltın özellikleri de iyi olur.

AGREGALAR Agregalar genel olarak bağlayıcılar yardımıyla beton ve asfalt yapımında kullanılırlar ve betonun yaklaşık %70-75 ini asfaltın %75-85 ini oluştururlar.

AGREGALAR Agregalar, betonun hacim olarak %70-%75 ini oluşturur Bitümlü yol kaplamalarının hacimce; %75-85 ini agregalar oluşturmaktadırlar.

AGREGA ÇEŞİTLERİ Agregalar doğada, doğal olarak bulundukları gibi iri taş parçalarının konkasör adı verilen taş kırma makinalarında kırılması sonucunda da elde edilebilirler. Konkasörde elde edilen agreganın irisine kırmataş incesine de kırma kum denir. Kırmataş ve kırmakum a mıcır adı verilir.

MICIR NUMARALARI VE ÇAPLARI Mıcır Üzerinde kaldığı elek çapı (mm) Geçtiği en küçük elek çapı (mm) 1 No 4 12 2 No 12 24 3 No 24 30 4 No 30 40

Çıkarıldıkları Yere Göre Sınıflandırma Akarsu yatakları, Deniz, Buzul, Teras agregası olarak gruplandırılır.

Dere Agregaları Akarsu yataklarındaki agrega ocakları en çok rastlanan ve genellikle en fazla arzu edilen kaynaklardır. Çünkü : Parçalar genellikle yuvarlaktır. Akıntı dolayısıyla agregalar ufalanmakta ve uygun bir Granülometriye sahip olmaktadır. Sürüklenme sırasında meydana gelen aşınmalar zayıf parçaların ufalanarak kısmen elenmesini sağlamaktadır. Doğal agregalardan en iyi malzemeler derelerden elde edilendir. Bunlar, temiz düzgün tanelerden oluşur. Kompasiteleri yüksek olduğundan beton dayanımına etkileri fazladır.

AGREGALAR Yuvarlak Köşeli

Deniz Agregaları Bunlar tekdüze taneli ve genellikle ince malzemelerdir. Deniz kenarındaki midye, istiridye kabukları bazı durumlarda sorun çıkarırlar. Bunlar agreganın yerleşmesini güçleştirir. Tane dayanaklığını düşürür, bazen de düşük dayanımlı taneler oluştururlar.

Deniz kumu temiz ve homojen olmasına karşın içinde tuz bulundurur Tuz, Çelik donatıyı paslandırdığından zararlıdır. Ayrıca tuz, rutubeti çektiğinden, tuzlu kum kullanılan yapıların nemli olmasına yol açar. Deniz kumlarında ayrıca midye, istiridye kabukları vb. canlı kalıntıları bazı durumlarda sorunlar çıkartır; betonun yerleşmesini güçleştirir, düşük dayanımlı taneler oluşturur

Teras Agregaları Yamaç birikintileri dik ve yüksek yamaçlardan kayan ve kopan kaya parçalarının dip kısımda birikmesiyle meydana gelir.

Buzul Agregaları Buzul depoziteleri kuzey paralel dereceleri ile yüksek rakımlarda bulunmaktadır. Bunlar, buzul depoziteleri, gerçek ve nehir buzul depozitleri olmak üzere ikiye ayrılırlar. Gerçek buzul depoziteleri akarsu hareketlerine maruz kalmadıklarından çok fazla üniformluluk gösterirler. Dolayısıyla beton agregası olarak kullanılmaya elverişli değildirler. Nehir buzulu depozitelerinde ise, genellikle uygun agrega malzemesi elde edilebilir.

Birim Ağırlıklarına Göre Sınıflandırma a) Hafif Agregalar: b) Ağır Agregalar: c) Normal Agregalar:

Hafif Agregalar EN 1097-6'ya uygun olarak tayin edilen etüv kurusu tane birim hacim kütlesi 2000 kg/m3 veya EN 1097-3'e uygun olarak tayin edilen etüv kurusu yığın (boşluklu) birim hacim kütlesi 1200 kg/m3 olan mineral esaslı agrega.

Hafif Agregalar Hafif beton elde etmek için kullanılırlar. Bu agregaları sünger taşı, (Ponza bims), volkan tüfleri, diyatamit, yüksek fırın cürufu, hızar talaşı, rende talaşı ve genleştirilmiş kil, perlit, şist vb. isimler altında sıralayabiliriz.

Ağır Agregalar EN 1097-6'ya uygun olarak tayin edilen etüv kurusu tane birim hacim kütlesi 3000 kg/m 3 olan agrega. İhtiyaca göre ağır beton elde etmek için kullanılırlar. Örneğin, doğal ağır agregalar arasında barit, manyetit, hematit, limonit sayılabilir. Yapay ağır agregalara ise, demir ve çelik hurdasını örnek verebiliriz.

Normal Agregalar EN 1097-6'ya uygun olarak tayin edilen etüv kurusu tane birim hacim kütlesi 2000 kg/m 3-3000 kg/m 3 arasında olan agregadır. Uygulamada en çok kullanılan agrega çeşididir.

Boyutlarına Göre Sınıflandırma a) İnce agregalar (kum) b) İri agregalar (çakıl ) c) Karışık (Tüvenan) Agregalar

İnce agregalar (kum) Doğal kum, kırma kum veya bunların karışımından elde edilen 4 mm çaplı elekten alta geçen malzemelerdir.

İri agregalar (çakıl ) Kırmataş, çakıl veya bunların karışımından elde edilen ve 4 mm çaplı eleğin üstünde kalan malzemelerdir.

Karışık (Tüvenan) Agregalar Doğal agrega ocağından doğrudan doğruya elde edilen elenmemiş ince ve iri agrega karışımıdır. Standartlar ve şartnameler zorunlu kalmadıkça karışık agrega kullanılması istenmemektedir.

Tane boyutları sınıflandırması

AGREGALARDA ARANILAN ÖZELLİKLER Agregalar, sert, sağlam aşınmaya dayanıklı su etkisiyle yumuşamayan ve dağılmayan, donmaya karşı dayanıklı olmalıdır. Çimento bileşenleriyle zararlı bileşikler meydana getirmemeli ve donatının korozyona karşı korunmasını tehlikeye düşürmemelidir. Tane büyüklükleri ve dağılımı kullanım amacına uygun olmalıdır.

AGREGALARDA ARANILAN ÖZELLİKLER Agregaların şekilleri ve yüzey dokusu iyi olmalıdır. Çakıllarda ana kaya az boşluklu olmalıdır. Çakıllarda yabancı madde oranı olarak; toprak % 5, kömür % 1, Silt ise, %1, Kil ise ; iri agregada % 0,25, ince agregada % 5, den fazla olmamalıdır.

Agregalara Zararlı Maddelerin Etkisi Agregalarda zararlı maddeler; Bağlayıcının ayrışmasına, Bağlayıcının genişleyerek betonun parçalanmasına, Bağlayıcının genişleyerek betonun kabul edilebilir sınırdan fazla derecede çatlamasına, Çimento hamuru ve agrega arasında yapışmayı engelleyerek geçiş bölgesindeki mukavemetin zayıf olmasına, Agregalardaki yumuşak ve mukavemeti zayıf tanelerde beton mukavemetinin zayıf olmasına sebep olabilirler. Bu sebeple bu problemlerle karşılaşmamak için agregalara ilgili deneyler yapılarak uygun oldukları taktirde beton yapımında kullanılmalıdır.

AGREGA STANDARTLARI Tane Şekli: 8 mm üzerindeki yassı ve uzun taneler ağırlıkça %50 den çok olmamalıdır.(ts-3614). Tanenin en büyük boyutunun küçük boyutuna oranı 3 den büyük olan tanelere kusurlu tane denir.

AGREGA STANDARTLARI Tane Dayanımı: Bilyeli tamburla 100 dönüş sonunda ağırlıkça max %10, 500 dönüş sonunda max %50 olacak (TS-3694). Dona Dayanıklı: (Sodyum Sülfat) İnce agregalarda max % 15 kaba agregalarda max %18 (TS-3655). Yıkanabilir Maddeler: 63 mikron elekten geçen 0/4 mm arası max %4, 1/4 mm arası max %3, 2/8 mm arası max % 2, 4/63 mm arası max %0.5 (TS-3527).

AGREGA STANDARTLARI Organik Kökenli Maddeler: Sodyum Hidroksit ile yapılan deneyde sıvı rengi sarı, kahve rengi veya kırmızı olmayacak (TS-3673). Hafif Maddeler: Kömür veya diğer şişen malzemeler 20kg/dm3 sıvıda yüzdürüldüğünde ağırlıkça % 0.5 den fazla olmayacak (TS- 3528). Sertleşmeye Zarar Veren Maddeler: Şeker, mika ve çözünen tuzlar mevcut olmayacak (TS-3821). İnce agrega ile yapılan betonun basınç dayanımı, karşılaştırılmalı beton basınç dayanımının %85 inden daha düşükse, agregada betonun serleşmesine zarar veren maddeler bulunduğu varsayılır.

AGREGA STANDARTLARI Kükürtlü Bileşenler: SO3 olarak saptanan sülfat miktarı max %1 (TS- 3674). Kükürtlü Bileşenler (alkali sülfatları, jips ve anhidirit gibi) betona zararlıdır. Çeliğe Zarar Veren Maddeler: Suda çözülen klorürler klor olarak saptandığında,max %0.2 olacak (TS-3732). Alkali Agrega: Alkali hidroksit ile reaksiyona girebilen silisli mineraller (kristobatit, tiridimit, opal vb. taşlar opalli kumtaşı, obsidiyen, çakmaktaşı vb) bulunmayacak (TS-3332 TS-2517).

AGREGALARIN BİRİM AĞIRLIKLARI Birim ağırlık bilinen bir hacmi dolduran ağırlığın o hacme oranı şeklinde tanımlanabilir. Birim ağırlık: 1. Sıkışık birim ağırlık: 2. Gevşek birim ağırlık

AGREGALARIN BİRİM Sıkışık birim ağırlık: AĞIRLIKLARI Hacmi belli olan birim ağırlık kaplarından biri alınır. Belli değilse su ile doldurularak hassas bir şekilde belirlenir. Sıkışık birim ağırlık bulunurken ise, kap üç safhada ve her safha için 25 kez şişlenerek doldurulur ve kap ile birlikte tartılarak dara düşülür. Ardından tartılan ağırlık hacme bölünerek sıkışık birim ağırlığı bulunmuş olur.

Sıkışık Birim Ağırlığı Kullanılan Araçlar 1- Etüv Agreganın Birim Ağırlığı (TS:3529) 2- Terazi: 30 kg çekerli 10 g duyarlı 3- Şişleme çubuğu 4- Çelikten yapılmış 600 mm boyunda, 16 mm çapında ucu yarım küre biçimli düz bir çubuk 5- El küreği (bakkal küreği)

Deneyin Yapılışı Agreganın Birim Ağırlığı (TS:3529) 1) Deneyde kullanılacak numune miktarı en büyük tane büyüklüğüne bağlı olarak TS 707 ye uygun olarak alınır (Tablo 12,6). 2) Deneyde kullanılacak uygun ölçü kabı da Tablo 15,5 den seçilerek alınır. 3) Deney numunesi için seçilen uygun ölçü kabı tartılarak ağırlığı belirlenir (W 1 ) 4) Deney numunesi hava kurusu durumuna getirilir.

Agreganın Birim Ağırlığı (TS:3529) 5) Agrega tane büyüklüğü 50 mm (TS 3529 da 31,5 mm) olduğundan sıkıştırma şişleme ile yapılır. 6) Malzeme kabının 1/3 üne kadar doldurulur. 7) Şişleme çubuğu ile yüzeyin her tarafına yayılacak şekilde 25 vuruş yapılarak şişlenip sıkıştırılır.

Agreganın Birim Ağırlığı (TS:3529) 8) Daha sonra ölçü kabının 2/3 üne kadar malzeme koyup yine 25 kez şişlenir, gerilen kısmı taşarcasına doldurup, 25 kez şişlenir sonra ölçeğin üzeri, şişleme çubuğu ile sıyrılarak düzeltilir. Her tabaka doldurulurken lastik tokmakla ölçü kabının dış kenarlarına vurmak suretiyle malzemenin tam olarak sıkışmasına çalışılır. Daha sonra sıkışık agrega dolu ölçü kabı tartılarak ağırlığı bulunur (W 2 ). Bulunan değerler tam sayıya yuvarlatılarak hesaplanır.

AGREGALARIN BİRİM Gevşek birim ağırlık: AĞIRLIKLARI Hacmi belli olan birim ağırlık kaplarından biri alınır. Belli değilse su ile doldurularak hassas bir şekilde belirlenir. Gevşek birim ağırlığı belirlenecekse malzeme hacmi bilinen kaba herhangi bir sıkıştırma yapmadan yerleştirilir. Daha sonra kap ile birlikte tartılır ve dara düşülür. Ardından tartılan ağırlık hacme bölünerek gevşek birim ağırlığı bulunmuş olur.

Agreganın Birim Ağırlığı (TS:3529) Gevşek Birim Ağırlığı Kullanılan Araçlar 1-Etüv 2-Terazi: 30 kg çekerli 10 g duyarlı 3-El küreği (bakkal küreği) 4-Çelik sıyırma cetveli

Deneyin Yapılışı Agreganın Birim Ağırlığı (TS:3529) 1) Deney numunesi TS 707 ye uygun şekilde alınır ve hava kurusu durumuna getirilir. 2) Sonra daha önceden belirlenen ölçü kabı boş olarak tartılır (W 1 ). 3) Ölçü kabı üst kenarından 5 cm. den daha yüksek olmamak üzere numune, kürek ile ölçü kabına doldurulur.

Deneyin Yapılışı Agreganın Birim Ağırlığı (TS:3529) 4) Doldurma esnasında küreği daha fazla kaldırarak agreganın sıkışmasına ve ayrışmamasına dikkat edilir. 5) Numune dolunca ölçü kabı üst yüzeyi el ile sıyrılarak düzeltilir ve tartılır. 6) Sonuçlar tam sayıya yuvarlatılarak hesaplanır.

SIKIŞIK BİRİM AĞIRLIK GEVŞEK BİRİM AĞIRLIK ÇAKIL KUM ÇAKIL KUM En büyük agrega boyu (mm) 32 4 32 4 V= Ölçeğin hacmi (dm 3 ) W 1 = Ölçeğin boş ağırlığı (gr) W 2 = Ölç. ağr. Dolu ağır (gr) Agrega birim ağırlı (gr/dm 3 ) W2 W1 V

AGREGALARIN BİRİM AĞIRLIKLARI Aşağıdaki faktörler birim ağırlık deneyi sonucunu etkiler. Granülometrinin uygun olmaması boşluğu artıracağından birim ağırlığı düşük olur. Sıkışık birim ağırlıkta sarsma veya şişleme uygulanacağından birim ağırlık değeri büyük çıkar. Özgül ağırlık ne kadar büyükse birimdeki ağırlık artacağından birim ağırlıkta artacaktır.

Agregada Organik Madde Organik Kökenli Maddeler: Sodyum Hidroksit ile yapılan deneyde sıvı rengi sarı, kahve rengi veya kırmızı olmayacak (TS-3673).

Agrega (Kumda) Organik Madde Tayini Kullanılan Aletler 1- Ölçü kabı, 2- % 3 lük NaOH çözeltesi, 3-8 mm elek

Agrega (Kumda) Organik Madde Deneyin Yapılışı Tayini 1) Deney için 500 gr 8 mm kare gözlü eleğin altına geçen malzemeden alınır ve hava kurusu durumuna getirilir. 2) Bu numuneden TS 707 ye uygun olarak yaklaşık 200 gr. numune alınır ve ölçü kabına konur. 3) Ölçü kabına konan numune ölçü kabının 1/3 ine kadar doldurulur.

Agrega (Kumda) Organik Madde Tayini 4) Sonra bu numunenin üzerine % 3 lük sodyum hidroksit çözeltisi doldurulur. Sodyum hidroksit çözeltisi (% 3 lük); 3 gr. sodyum hidroksit (NaOH) 97 gr. damıtık su içinde çözünerek hazırlanır. 5) Hazırlanan bu % 3 lük sodyum hidroksit çözeltisi ölçü kabının 2/3 sine kadar doldurulur. 6) Ölçü kabının ağzı kapatılarak bütün agregalar ıslanacak şekilde iyice çalkalanır.

Agrega (Kumda) Organik Madde Tayini 7) Bütün numunelerin ıslandığından emin olduktan sonra ölçü kabı fazla ışık olmayan bir yerde 24 saat kendi haline bırakılır. 8) bu süre sonunda numunenin üzerindeki sıvının rengi referans renk skalasıyla karşılaştırılır.

Deneyin Sonucu Agrega (Kumda) Organik Madde Tayini Sonuçlar referans renk durumlarıyla karşılaştırılarak eriyik renginin hangi referanslar arası olduğu görülür. Eriyik Rengi 0-1 Referanslar arası 1-2 Referanslar arası 2-3 Referanslar arası 3-4 Referanslar arası 4-5 Referanslar arası Agreganın Durumu Çok iyi : Her türlü beton ve betonarme inşaatlarda kullanılır. İyi : Her türlü beton ve betonarme inşaatlarda kullanılır. Az miktarda organik madde var veya yok. Orta: Önemsiz beton ve betonarme inşaatlarda kullanılır. Fena: Önemsiz beton ve betonarme inşaatlarda kullanılabilmesi için harç yapma deneyine tabi tutulmalıdır. Çok Fena: Kullanılmaz. Önemsiz, beton ve betonarme inşaatlarda kullanılabilmesi için mutlaka harç yapma

Agregada Hafif Madde (TS: 3528) Hafif Maddeler: Kömür veya diğer şişen malzemeler 2 g/cm3 sıvıda yüzdürüldüğünde ağırlıkça % 0.5 den fazla olmayacak (TS- 3528).

Kullanılan Aletler 1-Etüv Agregadaki Hafif Madde Oranı (TS: 3528) 2- Deney sıvısı (Özgül ağırlığı 2 g/cm 3 olacak şekilde çözelti) 3-Kaplar 4-Tel kevgir 5-Terazi

Deneyin Yapılışı Agregadaki Hafif Madde Oranı (TS: 3528) 1) TS. 707 ye uygun olarak deney numunesi alınıp etüv kurusuna getirilerek tartılır. (W 1 ) 2 gr/cm 3 e göre ayarlanan deney sıvısının içine konur. 2) Deney sıvısının hacmi deney numunesi hacminin 3 katı olmasına dikkat edilir. Numune deney sıvısı içine konduktan sonra numunede bulunan hafif maddelerin sıvı yüzeyine çıkması sağlanır.

Deneyin Yapılışı Agregadaki Hafif Madde Oranı (TS: 3528) 3) Bunun için deney numunesi ile birlikte sıvı çalkalanarak karıştırılır. 4) Sıvı yüzeyine çıkan maddeler tel kevgir ile toplanarak delikli bir kaba konur. 5) Daha sonra deney numunesi çinko klorürden temizlenmesi için su ile yıkanır. 6) Etüv kurusuna getirilip tartılır.

Agregadaki Hafif Madde Oranı (TS: 3528) Deney numunesinin kuru ağırlığı (gr) W 1 2910.5 Hafif madde kuru ağırlığı (gr) W 2 2.3 W Hafif madde oranı (%) M h = 2 x100 0,08 W 1

Agregalarda Granülometri (Tane Büyüklüğü Dağılım) Agrega yığınında bulunan tanelerin oranlarının belirlenmesine granülometri denir. Kaliteli yani, yüksek mukavemetli beton üretebilmek için agrega boyutları çok önemlidir. Bunun için granülometrik bileşim bulunmalıdır. Bulunan değerlere göre en az boşluklu beton için hangi agregadan hangi oranda alınacağı belirlenir. Agregada en büyük tane miktarı D ile gösterilir. Dmax seçiminde çeşitli kriterler vardır. D` yi mümkün oldukça büyük almamız gerekir. Böylece karışıma giren su ve çimento miktarı azalır ve mukavemet artar.

Agregalarda Granülometri (Tane Büyüklüğü Dağılım) Yığın içindeki agregada değişik büyüklükte taneler vardır. Biz granülometri yoluyla bu tanelerin yığın içindeki oranlarını belirleriz. Agrega tanelerinin oranları betonun özelliklerine önemli bir derecede etkir. Bu yüzden granülometriyi tespit ereriz, standartlarla karşılaştırırız. Şayet uygun değilse çeşitli yöntemlerle granülometriyi uygun hale getiririz.

Agregalarda Granülometri (Tane Büyüklüğü Dağılım)

Granülometri eğrileri Bir agreganın granülometri bileşimi en iyi bir şekilde granülometri eğrileri vasıtasıyla ifade edilir. Karışık agregaların granülometri eğrileri sürekli ve kesik olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.

Sürekli granülometri eğrileri Agreganın (0) dan belirli bir büyüklüğe kadar bütün taneleri içeren, kümülatif (yığışımlı) % geçeniyle elde edilen sürekli eğrilerdir. TS 706 da ki şekillerde de gösterildiği gibi 3 numaralı bölgeye denk gelen tane dağılımları uygun bölge de olduğu için kabul edilmektedir. Agrega eğrisi x eksenine yakınsa kum oranı fazla y eksenine yakın ise çakıl oranı fazladır. Eğer köşegenden köşegene doğru bir eğri oluşturuyorsa ince ve iri agrega oranı birbirine yakın ve kabul edilebilirdir.

Kesik granülometri eğrisi Orta büyüklüklerdeki taneleri içermeyen kesikli granülometri eğrileri alt sınırı oluşturan U eğrisi ile A eğrisi arasında bulunmalıdır. Kesikli granülometri elde etmek için en az iki tane sınıfı karıştırılmalıdır. Maksimum tane boyutu 32 mm. ye kadar olan kesikli granülometrili hazır karışık agrega C25 den küçük olan betonlar için kullanılabilir.

Maksimum tane büyüklüğü 8,0 mm olan karışık agrega granülometri eğrisi

Agregaların Mekanik Özellikleri Mekanik mukavemetleri yüksek olan agregalar ile üretilen betonların da mukavemeti yüksek olur. Mekanik mukavemetin kontrolü için en uygun yol basınç mukavemetini ölçmektir. Agregaların basınç mukavemetleri betona göre oldukça yüksektir. Beton mukavemeti normal dayanımlı betonlar için maksimum 250 kgf/cm2, yüksek dayanımlı betonlar için, 500 kgf/cm2 iken agrega dayanımı çeşitlerine göre 3500 kgf/cm2 ye kadar çıkabilmektedir.

Agregaların Mekanik Özellikleri Agregaların basınç mukavemeti için çelik bir silindir içine bir miktar iri agrega yerleştirilir, basınç uygulanır ve ufalanma miktarı ölçülür. Türkiye de yaygın olarak kullanılan yöntem Los Angeles deneyi ile agregalardaki aşınmanın saptanmasıdır. Los Angeles aleti içine agrega ile birlikte çelik toplar standart şekilde atılır 100 ve 500 devir sonucu ufalanmalara bakılır. 100 devir sonucu ufalanma % 10 dan az ise ve 500 devir sonucu ufalanma % 50 den az ise beton yapımı için uygun olduğuna karar verilir.

Agrega Çimento ve Beton İçin Gerilme-Şekil Değiştirme Grafiği

Agreganın Aşınma Özelliği (Los Angeles Aşınma) Deneyi (TS:3694) Agreganın aşınmaya karşı duyarlılığını bilyeli tamburla (Los Angeles) yapılan deneyle belirlenir. Kullanılan Araçlar 1- Los Angeles aşınma aleti 2- Aşındırıcı küreler 3- Elek takımı 4- Terazi 5- Etüv

Agreganın Aşınma Özelliği (Los Angeles Aşınma) Deneyi (TS:3694) Deneyin Yapılışı; 1- Standart Los Angeles aletiyle deney yapılır. 2- Alet içerisine aşınmayı sağlamak için yaklaşık olarak 4,8 cm çapında 390 ile 450 gr ağırlığında dökme demir veya çelik kürelerden konur. 3- Tablo 24 te dökme demir kürelerin kimyasal özellikleri belirtilmiştir. 4- Deneyde kullanılacak numune miktarları tane sınıflarına bağlı olarak alınır.

Deneyin Yapılışı; Agreganın Aşınma Özelliği (Los Angeles Aşınma) Deneyi (TS:3694) 5- Alınan numune TS 707 ye uygun olarak küçültülür ve aşınma sınıflarına göre gerekli eleklerden elenerek alınır. 6- Sonra her elek üzerinde kalan agrega kil ve tozdan iyice temizleninceye kadar kaldığı elek üzerinde yıkanarak tane sınıflarına ayrılır. 7- Her tane sınıfı etüvde 105 0 C 5 0 C de değişmez ağırlığa kadar kurutulup kaldıkları eleklerden tekrar elenip tartılır. 8- Deney için ayarlanan numune ile aşındırıcı küreler Los Angeles aşındırma makinesine konarak ağzı kapatılır.

Agreganın Aşınma Özelliği (Los Angeles Aşınma) Deneyi (TS:3694) Deneyin Yapılışı; 9- Makineye 100 devir yaptırılır. 10- Numune makineden çıkarılıp malzemenin kaybolmasını önleyerek 1mm elekten elenir. 11- Elek üzerinde kalan malzeme tartılır. 12- Tartılan numune aşındırma küreleri ile birlikte tekrar makineye konarak 400 devir daha yaptırılır. (Numunenin tamamı makineye tekrar konur.) 13- Numune çıkartılıp 1 mm elekten elenerek elek üstünde kalan malzeme tartılır.

Agreganın Aşınma Özelliği (Los Angeles Aşınma) Deneyi (TS:3694) LOS ANGELES (BİLYALI TAMBUR) AŞINMA DENEYİ Numunenin ilk ağırlığı (gr) = W 1 6200 Numunenin 100 devir sonunda ağırlığı (gr) =W 2 5683 TS 707 SINIR DEĞERLERİ Numunenin 500 devir sonunda ağırlığı (gr) = W 3 4424 W1 W W 2 100 devir sonu aşınma yüzdesi %F = x100 8,33 % 10 3 500 devir sonu aşınma yüzdesi %F = x100 28,64 % 50 2 W1 W W 3

AGREGA DENEYLERİ Agregalardan numune alma, Fiziksel özelliklerinin belirlenmesi için yapılan deneyler, Mekanik özelliklerinin belirlenmesi için yapılan deneyler, Agrega içinde, betona zarar veren (zararlı) maddelerin belirlenmesi için yapılan deneyler.

Agreganın Aşınma Özelliği (Los Angeles Aşınma) Deneyi (TS:3694) Tane Dayanımı: Bilyeli tamburla 100 dönüş sonunda ağırlıkça max %10, 500 dönüş sonunda max %50 olacak (TS-3694).

Şantiyede Yapılabilecek Deneyler Kullanılacak beton agregalarından üretilecek betonun projede öngörülen dayanımı sağlaması zorunludur. Bu özelliğe agrega doğrudan etki ettiği için yetkililerin gerekli titizliği göstermeleri gerekir. Şantiyelere gelen agregalar gelmeden önce Laboratuar deneylerine tabi tutularak olumlu sonuçlar alınmış olabilir. Böyle durumlarda yanılgıya düşmemek ve iş akışını sağlamak için Laboratuar deney şartlarıyla uyuşmayabilir. Böyle durumlarda yanılgıya düşmemek ve iş akışını sağlamak için Laboratuar sonuçları kadar etkili olmasa da şantiyelerde de bazı deneyler ve muayeneler yapılır.

Gözle Muayene Şantiyelerdeki veya agrega ocaklardaki agregaların beton üretimine uygun olup olmadığına önce gözle muayene ederek karar verilir. Agregaların içerisinde ağaç parçacıkları, bitki artıkları, kömür parçaları, kağıt parçaları, kil topakları vb. gibi yabancı maddeler bulunmamalıdır. Bilindiği gibi bunlar betonun katılaşmasına ve dayanıklılığın azalmasına neden olur. Agregalarda bu tür malzemeler bulunduğu taktirde beton üretiminde kullanılmamalıdır.

Gözle Muayene Beton üretiminde kullanılacak agregaların mümkün olduğu kadar yuvarlak tanelerden, oluşanı tercih edilmelidir. Yassı ve uzun taneler beton dayanımına olumsuz yönde etki edeceği gibi işlenebilme özelliğini de azaltır. En uygun agrega biçimi küreye yakın olanıdır. Bu şekilde aşırı olarak ayrılan tanelere kusurlu taneler denir. Bunlar agregada bol miktarda bulunur ise göz ile tespit etmek mümkün olur. Aslında tanenin en büyük boyutu ile en küçük boyutu arasındaki oran tane indeksi arayıcılığı ile belirlenir.

Gözle Muayene Agregalar bilindiği gibi genel olarak çakıl ve kırma taş olmak üzere iki şekilde bulunurlar. Özellikle kırma taşta bulunan çok keskin köşeli tanelerin fazlalığın betonlarda istenmeyen durumlara sebep olacağı gibi işlenebilirliğine de zararlıdır. Bu durumdaki fazla agregalar mevcutsa ihtiyatlı davranılmalıdır. Ayrıca taneler arasında parlak ve kaygan yüzeyler bulunabilir. Bu tanelerin çokluğu çimento hamuru ile yapacağı aderansı azaltacağı için gerekli müdahale yapılmalıdır.

Gözle Muayene Taneler arasında su ile çözülebilen kil, tuz, mika, hafif maddeler vb. olup olmadığı gözlenir. Eğer varsa bunların fazlalığı betona zarar vereceği için gerektiğinde Laboratuar deneylerine baş vurulabilir. Genel olarak agreganın rengi saflığını, içinde kil ve bitkisel toprak vb. bulunup bulunmadığı gözlenir. Renk genelde gri olmalıdır.

Sağlamlık Deneyi Hava etkileri ile bozulmuş veya yumuşak, zayıf taneler kullanıldıkları betonun dayanım ve dayanıklılığını azaltır. Agrega tanelerinin sağlamlığı 500 gr. ağırlığındaki çekicin taneler üzerine 30 cm den düşürülmesi ile belirlenir. 4 mm nin üzerindeki agregalardan minimum 200 adet alınıp, 24 saat su içinde bekletildikten sonra sert bir altlık üzerine konarak çekiç darbeleri yapılır. sağlam taneler kırılmaz veya kırılırken berrak bir ses çıkarır veya sert köşeli ve az sayıda parçaya ayrılır. Zayıf taneler kırılırken kof bir ses çıkarır ve çok sayıda parçalara ayrılırlar. Kırılma yüzeyleri dağılmış bir görünüm alır. Zayıf taneler; toplam agreganın ağırlık olarak % 5 ini geçmemelidir. Beton dış yüzeyi açıkta kalacak ise örneğin, yol kaplama betonlarında % 1 i geçmemelidir.

AGREGALARIN POROZİTE VE NEM DURUMU Kaba agrega tanelerinin boşluklarının (porozitesinin) az olması bu tanelerin mukavemetinin genelde yüksek bir değer almasına sebep olur. Porozitenin yüksek olması ise, agreganın donmaya ve çevre etkilerine dayanıklılığını azaltır. Agregaların % 12 den az su emmesi normal kabul edilir. Boşluklu malzemelerin donmaya karşı dayanıklı olması için doyma derecelerinin % 80 den küçük olması gereklidir.

DOYGUNLUĞUNA GÖRE AGREGA TANELERİ Tam kuru taneler: Bünyelerinde hiçbir şekilde su olmayan tanelerdir. Kuru yüzeyli taneler: Tane yüzeyi tamamen kuru fakat, tanelerin içindeki boşluklarda bir miktar su bulunan tanelerdir. Doygun kuru yüzeyli taneler: Yüzeyleri tamamen kuru fakat tane içindeki boşlukların tamamen suyla dolu olduğu tanelerdir. Tamamen ıslak taneler: Hem tane yüzeyleri ıslak hem de içindeki bütün boşlukları suyla dolu olan tanelerdir.

Agreganın rutubet durumu

Agregaların Donmaya Karşı Dayanıklılıkları Amaç agregaların donmaya karşı dayanıklı olup olmadığını saptamak için yaygın olarak yapılan iki çeşit deney yapılır. NaSO4 (Sodyum Sülfat) çözeltisi ile, Dondurma yöntemi uygulayarak Agregaların donmaya karşı mukavemetleri saptanır. Dona Dayanıklı: (Sodyum Sülfat) İnce agregalarda max % 15 kaba agregalarda max %18 (TS-3655).

Donmaya Dayanıklılık Agregaların donmaya dayanıklı olup olmadığını en kolay şekilde tecrübelerle anlarız. Sık, sık donma ve çözünmenin olduğu yerler de kullanılacak en iyi malzeme o bölgenin malzemesidir. Yıllardır yapıla gelen inşaatlarda kullanılan malzemeleri (taş, agrega vb.) incelemek suretiyle donmaya dayanıklı olup olmayacağı hakkında kabaca bir karara varılmış olur. Fakat kesin sonucu alabilmek için Laboratuar ortamında donma deneylerinin yapılması gerekir.

Donmaya Dayanıklılık Genelde su absorbsiyonu fazla olan dağılmaya eğimli, hafif kumlu yapıdaki tanelerin donmaya dayanıklılıkları az olur. Kaba bir yaklaşımla suyu aşırı şekilde emen taneler donmaya dayanıksız olarak nitelendirilebilir. Eğer şantiyeye gelen agregalarda donmaya dayanıksız malzemelerin çokluğundan şüpheye düşülüyorsa, şantiyelerde su ile kontrol edilebilir.

Donmaya Dayanıklılık Şantiyelerde yapılacak donmadan etkilenme deneyi 4 mm lik kare gözlü göz açıklıklı elekten geçmeyen her tane sınıfına uygulanır. Bu amaçla her tane sınıfından alınan hava kurusu durumundaki tanelerin üzerine bir su damlası düşürüldüğünde damla tane içinde süratle kayboluyor ise tanenin su emme yüzdesinin fazla olduğu anlaşılır. Bu durumda agreganın kullanılmasına izin vermeden önce Laboratuarlara göndererek donmaya dayanıklılık deneyi veya hazırlanan beton numuneleri üzerinde donmaya dayanıklılık deneyleri yapılır.

Agrega Nem Miktarının Ölçülmesi Beton karışımında agreganın rutubeti son derece önem kazanmaktadır. Eğer malzeme hava kurusu durumunda veya daha fazla kuru durumda ise beton karışım hesaplarında hesaplanan su miktarının bir kısmını agregalar emerek karışıma girecek suyu az kılacaktır. Buda aderansı azaltacak, çimento hidratasyonunu tamamlayamayacak, betonun işlenebilme özelliğini azaltacak ve botunun mukavemetinin azalmasına doğrudan etki edecektir. Bu nedenle karışım hesaplarında agrega rutubeti sabit tutularak beton karışımına giren su ayarlanmaktadır.

Agrega Nem Miktarının Ölçülmesi Şantiyeye getirilen agregaların rutubet miktarı fazla miktarda olabilir. beton karışım hesaplarında öngörülen agrega rutubet miktarından çok veya az olduğu taktirde beton mukavemetine önemli derecede etki edecektir. Bunu önlemek için şantiyelerdeki agregaların rutubet miktarını ölçerek karma suyu miktarını ayarlamak suretiyle betonun mukavemet kaybı önlenir. Şantiyelere gelen agregaların genellikle ince malzemelerin rutubet miktarı fazladır.

Agrega Nem Miktarının Ölçülmesi İnce malzeme bir zemin üzerine ince tabaka halinde serilerek güneş ısısı altında hava kurusu durumuna getirilmeye çalışılmalıdır. İnce agregadaki nem miktarı el ile kabaca belirlemek mümkündür. Kumdan bir miktar ele alınarak sıkılır ve avuç içerisinde bıraktığı nemin durumuna göre nem miktarı hakkında karar verilir. Hava kurusu durumundaki ince malzeme avuç içerisinde sıkıldığı taktirde şeklini bozarak dağılır. Eğer avuç içindeki agrega şekli bozulmadan kendini muhafaza ederek elde nem bırakıyorsa agrega içerisinde en az ağırlığının % 2 si kadar su ihtiva ediyor kararına varılır.

Agrega Nem Miktarının Ölçülmesi Şantiyedeki agrega rutubet miktarı agreganın kurutulması ile belirlenir. Şantiyede yapılabilecek bu deneyde kullanılmak üzere aşağıdaki malzemeler gerek duyulmaktadır. 1-Terazi ; 10 kg çekerli 2-Büyük tepsi veya saç levha (50x50 cm kadar) 3-Kürek 4-İspirto

Agrega Nem Miktarının Ölçülmesi Deneyin Yapılışı Yaklaşık 5 kg numune alınarak tartılır ve ağırlığı tespit edilir. 5 kg lık numuneye 1 lt. ispirto karşılık gelecek şekilde agrega ve ispirto iyice karıştırıldıktan sonra yaklaşık 2 cm. kalınlığında serilir. Karışım ateşlenerek alevler sönünceye kadar karıştırılmaya devam edilir. Numunenin etüv kurusu durumuna getirinceye kadar ispirto katmak suretiyle kurutma işlemine devam edilir. Kurutma işlemi etüv veya değişik ocaklar üzerinde de yapılabilir.

Agrega Nem Miktarının Ölçülmesi Deneyin Yapılışı Deneyde kurutma esnasında ispirto kesinlikle şişe veya bidondan numune üzerine boşaltılmamalıdır. Çünkü sıcak kum üzerine dökülen ispirto her an alev alarak tehlike doğurabilir. Kurutulan numune tartılarak kuru ağırlığı belirlenir ve aşağıdaki bağıntı yardımı ile rutubet miktarı bulunur. S = (A-B)/A x100...% S = Agrega rutubet yüzdesi A = Rutubetli numune ağırlığı (gr) B = Kurutulmuş numune ağırlığı (gr)

Agrega İnce Malzeme Miktarının Belirlenmesi Şantiyeye getirilen agregaların içerisinde istenmeyen çok ince malzemeler (kil, taş unu, silt vb.) bulunabilir. Bu ince malzemelerin miktarı belli değerleri aştığı zaman beton dayanımına olumsuz etki yapacağı bilinmektedir. Beton dayanımını düşürmemek için kullanılacak agregalar temiz olmadığı taktirde kullanılmadan önce yıkanmalıdır.

Agrega İnce Malzeme Miktarının Belirlenmesi Deneyin Yapılışı Deneyde kullanılmak üzere 1000 cm3 lük cam mezür veya bu mezürün şekline benzeyen cam şişe tedarik edilmelidir. Deney genelde 4 mm lik elekten geçen malzemeye uygulanır ve bu malzemeden mezürün 2/3 ünü dolduracak kadar alınır. Numune cam mozürün içerisine doldurulduktan sonra numunenin üzerini en az 5 cm örtecek şekilde su ilave edilir.

Agrega İnce Malzeme Miktarının Belirlenmesi Deneyin Yapılışı Mezürün ağzı uygun bir malzeme veya el ile kapatılarak ince malzemeler agregadan temizleninceye kadar kuvvetlice çalkalanır. Çalkalama süresi en az 1 dakika olmalıdır. Sonra cam mezür sarsıntıdan uzak bir zemin üzerine bırakılır. En az 1 saat sonra cam mezür kontrol edilir. Malzemenin üzerindeki su berrak hale geldiği zaman agrega yüksekliği ile agreganın üzerinde oluşan ince malzeme miktarının kalınlığı ölçülür.

Agrega İnce Malzeme Miktarının Belirlenmesi Deneyin Yapılışı Agrega üzerinde biriken ince malzeme miktarının kalınlığı (h) ile toplam malzeme miktarının kalınlığı (H) ölçülerek birbirine oranlanır ve % miktarı belirlenir. Malzemenin tane iriliğine göre gruplandırılmış agregaların verilen limitleri aşmamalıdır ve bu işlem aşağıdaki bağıntı ile belirlenir. İnce Malzeme % si = h/h x 100 =... % Deney sırasında ince malzeme ile numune ayırımı dikkatlice yapılmalıdır. Genelde gözle görülen tanelerin bittiği nokta ince malzemenin başlangıcıdır.

Agrega İnce Malzeme Miktarının Belirlenmesi

Laboratuar Deneyleri Agregalar şantiyelere geldikten sonra kontrolleri oldukça zordur. Çünkü şantiyelerde yeterli deney araçları bulunmadığı gibi her zaman tecrübeler ve bilgi birikimi yeterli olmaz. Ocaklardan gelen agregaların beton yapımına sakıncalı olduğuna şantiyelerde karar verildiği zaman boyutları çok büyük olan iş ve ekonomik kayıplara sebep olur. Bu nedenle normal beton agregaları şantiyelere gelmeden önce ocaklardan numuneler alınarak TS 707 de belirlenen, agregalarda aranılan özellikler ve sınır değerlere sahip olup olmadığı belirlenmelidir. Elde edilen değerlere göre de beton imalinde kullanılıp kullanılmayacağına veya kusurları giderilerek kullanılacağına karar verilir. Laboratuar deney sonuçlarında da güvenilir olması için deneyler yetkili bir Laboratuvarda tecrübeli kişilerce ve her değişen şart için yeniden yapılmalıdır.

Agregalardan numune alma

AGREGALARIN ÖZGÜL AĞIRLIĞI Agregaların özgül ağırlığı gerçek birim hacmine karşılık gelen ağırlığı olarak tanımlanır. Agregaların özgül ağırlığı beton karışım hesaplarının yapılması için gereklidir.

Özgül ağırlık Özgül ağırlık (ÖA); agrega tanelerinin işgal ettiği mutlak birim hacim ağırlığıdır. ÖA= W1 / (W1+W2-W3) W1 : Numunenin ağırlığı W2 : Su ile dolu ölçü kabının ağırlığı W3 : İçine numune konmuş, su dolu kabın ağırlığı

Özgül ağırlık Deney Düzeneği

Elek Sistemleri Türkiye de Yaygın Olarak Kullanılan Kare Delikli Elek Sistemi (TS 706/1969) Bu sistemde elek göz açıklıkları: (125), (90), 63, (31.5), (16), (8), (4), (2), (1), (0.5) ve (0.25) mm. dir.

Agregalarda Granülometri (Tane Büyüklüğü Dağılım) Agrega yığınında bulunan tanelerin oranlarının belirlenmesine granülometri denir. Kaliteli yani, yüksek mukavemetli beton üretebilmek için agrega boyutları çok önemlidir. Bunun için granülometrik bileşim bulunmalıdır. Bulunan değerlere göre en az boşluklu beton için hangi agregadan hangi oranda alınacağı belirlenir. Agregada en büyük tane miktarı D ile gösterilir. Dmax seçiminde çeşitli kriterler vardır. D` yi mümkün oldukça büyük almamız gerekir. Böylece karışıma giren su ve çimento miktarı azalır ve mukavemet artar. Yığın içindeki agregada değişik büyüklükte taneler vardır. Biz granülometri yoluyla bu tanelerin yığın içindeki oranlarını belirleriz. Agrega tanelerinin oranları betonun özelliklerine önemli bir derecede etkir. Bu yüzden granülometriyi tespit ereriz, standartlarla karşılaştırırız. Şayet uygun değilse ilerdeki konularda belirtien yöntemlerle granülometriyi uygun hale getiririz.

Tane Büyüklüğü Dağılımı Tayini İçin Gerekli Min. Deney Numunesi Miktarları En Büyük Tane Büyüklüğü (mm) Deney Numunesi Miktarı (kg) 0,25 0,5 1 2 4 8 16 32 63 0,5 0,5 0,5 0,5 2 2 8 10 20

Agreganın Tane Büyüklüğü Dağılımı Deneyin Yapılışı Deney için malzeme TS. 707 ye uygun olarak alınır. Numune 105 5 derece etüvde değişmez ağırlığa gelinceye kadar kurutulur (24 saat). Etüvden çıkarılan numune oda sıcaklığına gelinceye kadar bekletildikten sonra, 0.1 gr duyarlılıktaki terazide tartılır. Daha sonra analizi için en üst eleğe boşaltılır. Elek sarsma makinası 10 dk. çalıştırılır. Sonra eleklerde malzeme kalmayacak şekilde temizlenir. Her elek üzerinde kalan malzeme tartılarak sonuçlar Tabloda gösterilir.

Elek Sarsma Makinası ve Elekler

Elek Ebadı (mm) (1) W Her Elek Üzerinde Kalan (gr) (2) Wy Kümülatif Ağırlık (gr) (3) Wk Her Elekte Ağırlık (%) (4) Yığılmış Ağırlık (gr) Kalan Geçen (%) (%) (5) (6) Alt Sınır A32 TS706 Sınır Değerleri % Orta Sınır B32 Üst Sınır C32 (8) (7) (9) 31,5 0 0 0 100 100 100 100 16 4000 4000 20 20 80 62 80 89 8 3200 7200 16 36 64 38 62 77 4 3800 11000 19 55 45 23 47 65 2 3800 14800 19 74 26 14 37 53 1 1800 16600 9 83 17 8 28 42 0,5 2400 19000 12 95 5 (5) (18) (29) 0,25 600 19600 3 98 2 2 8 15 Tepside Kalan 400 20000 2 100 0 0 0 0 Numune 20.000 İNCELİK - İnc.mod. İnc.mod. İnc.mod. Ağırlığı gr. MODÜLÜ = 4.61 5,48 4,20 3,30 (10) (11)

Agrega Elek Analizi Sonuçları

Agrega İncelik Modülünün Hesaplanması Elek analizi deneyi sonucu her elek üzerinde kalan agregaların yığılımlı ağırlık yüzdeleri toplanarak yüze (100) bölünmesi ile incelik modülü (İM) bulunur (Tablo da 5.sütuna karşılık gelir). Tablodaki değerlere göre incelik modülü şöyle hesaplanır. İM= 0+20+36+55+74+83+95+98 = 461/100 = 4,61 şeklinde bulunur. İM= Kümülatif Kalan 100 % (Toplam) 461 100 4,61 Not : En son tepside kalanların toplanmayacağı unutulmamalıdır. TS 802 ye (1985) göre en büyük tane çapı 32 mm olan beton agregası için incelik modülü 3,30 ile 5,48 arasında değişmektedir. İncelik modülü sıfır ile granülometri deneyinde kullanılan elek sayısı arasında değerler alabilir. Yani yukarıdaki örnekte 0 ile 8 arasında olabilir. incelik modülü sonucu şu şekilde yorumlanır. Değer büyükse elekler üzerinde kalan malzeme çoktur. Yani malzeme iridir. Değer küçükse malzemenin çoğu eleklerden geçmiştir. Yani malzeme incedir.

Gronulümetri sınır değerleri

Granülometri eğrilerinin özellikleri Sürekli artan eğrilerdir. Yatay kısımları olabilir (bir elekte hiç malzeme kalmamışsa) fakat azalan kısımları olamaz. Granülometri eğrileri üst sınıra yakınsa daha çok ince, alt sınıra yakınsa daha çok iri malzemeye sahiptir denilir. Farklı iki agreganın granülometrilerini bulup (A) ve (B) şeklinde grafiklerini çizsek, daha sonra bu malzemelerden belirli oranlarda alıp bileşimin granülometrisini bulsak, eğri A ve B eğrileri arasında çıkar. İki eleğin granülometrik değerleri arasındaki fark bu elekler arasındaki malzeme oranını verir.

Granülometrisi Bilinen İki Agreganın Karıştırılmasından Oluşan 3. Agreganın Granülometrisinin Bulunması. Granülometrisi bilinen iki agrega sınıfı karıştırıldığında oluşan agrega yığınının granülometrisi kendini oluşturan iki sınıf agreganın granülometrilerinden hesaplanabilir. Granülometrisi bilinen iki sınıf agrega R ve D olsun ve biz bu karışımdan oluşacak sınıfa Z sınıfı diyelim ve Z sınıfının granülometrisini hesaplayalım. Karışımdaki R agregasının oranı (r /100) ile, D agregasının oranı (d/100) ile gösterilirse, Z = [R. (r /100)] + [D. (d/100)] den granülometri bulunur. R agregasından % 60 D agregasından % 40 oranında kullanarak yeni karışımın granülometrisini hesaplayalım.

Granülometrisi Bilinen İki Agreganın Karıştırılmasından Oluşan 3. Agreganın Granülometrisinin Bulunması. R incelik modülü = 4,74 R den % 60 D incelik modülü = 5,86 D den % 40 ise, Z nin incelik modülü Z= [4,74.(60/100)]+ [5,86.(40/100)] Z= 2,844+2,344 = 5,188 şeklinde bulunur.

Granülometrisi Bilinen İki Agreganın Karıştırılmasından Oluşan 3. Agreganın Granülometrisinin Bulunması.

Granülometri Sınır Eğrilerinin Yorumlanması Granülometri deneyinden sonra Dmax belirlendikten sonra o karışımın Dmax a göre mukayese edileceği sınır eğrisi sınırlarına bakılır. En büyük tane çapına (Dmax a) göre sınır eğrileri (8),(16),(31.5) ve (63) mm şeklindedir. A, B, C, diye verilen sınır eğrilerinde B,C arası bölgede çıkan granülometriye kullanılabilir denir. Fakat A, B arası istenilen karışımdır. Yani en uygun granülometriyi verecektir. Karışım sonucu çizilen eğrinin büyük bir kısmı bölge içinde kalırsa karışım yine kullanılabilir. Fakat önemli işlerde bölge dışına çıkan kısım için tedbir alınması tavsiye edilir. Karışımın çizilen eğrisinin bölge değiştirmemesi ani çıkış iniş yapmaması ve sınır eğrilerine paralel gitmesi istenir. Bütün bunlar en az boşluklu betonu elde etmek içindir.

Standarda Uymayan Karışımın Standart Hale Getirilmesi Kaliteli bir beton üretebilmek için granülometrinin önemini vurgulamıştık. Bir yığında bulunan agregalar çok ender olarak granülometriye uygundur. Genellikle elek analizi yapılarak uygunluğuna karar verilir. Agregalar genellikle birkaç sınıf halinde depolanır. Depolanan bu agregalardan ne oranda kullanılarak beton yapılacağına değişik yöntemler kullanarak karar verilir. Bazen olur ki bu agregalarla uygun granülometri bulunamayacağına karar verilebilir. Bu durumda yığına farklı bir agrega katılması da gerekebilir. Granülometrik karışımın standartlara uygun hale getirilmesi için birçok yöntem vardır. Bunlardan incelik modülü yöntemi ve deneme yanılma yöntemleri incelenmiştir. Ayrıca, bu yöntemlerden başka üçgen yöntemi, dikdörtgen yöntemi ve bir noktadan geçirme yöntemleri de vardır.

İncelik Modülü Yöntemi Dmax seçilerek seçilen Dmax için şekil (Granülometriden) sınır değerleri alınır (Granülometri sınır değerleri grafiğinden) ve bu sınır değerleri için incelik modülü hesaplanır alt ve üst sınır için ayrı ayrı. Daha sonra bu sınırlar arasında kalacak şekilde karışım için bir incelik modülü seçilir. Seçilen bu incelik modülü için, karışım oranları tekrar belirlenir. Örnek olarak granülometrik bileşimi uygun olmayan R ve D agregaları için incelik modülü yöntemiyle uygun karışım oranlarını bulalım.

İncelik Modülü Yöntemi A ve B sınır eğrilerinin incelik modülleri 5,48 ve 4,2 şeklindedir. R agregasının incelik modülü 3,94, D agregasının incelik modülü ise 5,98 olarak hesaplanır ve karışımın incelik modülü seçilir. Biz 4,8 seçelim. Kk = [R. (r /100)] + [D. (d/100)] 4,8 = [3,94. (r /100)] + [5,98. (d/100)] r+d = 100 dür. d=100-r ise 4.8 = 3,94.r + 598 5,98 r 2,04 r = 118 = 57,8 58 alınır. R= % 58 D = 100-58=42

İncelik Modülü Yöntemi

İncelik Modülü Yöntemi Yani; R Agregasından % 58 D Agregasından % 42 şeklinde karışım hazırladık mı incelik modülü 4,8 olacaktır. Bu şekilde karışımı tekrar düzenleyelim.

Karışımın Uygun Hale Getirilmesi