ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI / CHAMBER OF ELECTRICAL ENGINEERS NORM GELİŞTİRME MERKEZİ / NORM DEVELOPMENT CENTER EMO NORM 0303 Eylül 2016 ICS 29.020 Yüksek Gerilim Topraklama Tesisatı Uygunluk Değerlendirmesi Conformity assessment Electrical Installation - High-voltage Grounding Kabul Tarihi/Accept Date : 01.09.2016 Kabul Kararı/Accept Decision Number : 03 Yayın Tarihi/Publication Date : 30.09.2016 Revizyon Tarihi/Revision Date : Revizyon Numarası/Revision Number : 00 Revizyon Yürürlük Tarihi/Revision Publication Date : Elektrik Mühendisleri Odası Ihlamur Sokak No:10 Kızılay/ANKARA TELİF HAKKI KORUMALI DOKÜMAN EMO 2016 Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe, bu yayının herhangi bir bölümü herhangi bir şekilde ya da fotokopi ve mikrofilm dâhil yukarıda adresi verilen EMO dan yazılı izin elektronik veya mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz ya da kullanılamaz. EMO Norm Geliştirme Merkezi Telif Bürosu Ihlamur Sokak No:10 Kızılay/ANKARA Tel. + 90 312 4253272 Faks 90 312 4173818 e-posta: norm@emo.org.tr Web http://norm.emo.org.tr
ÖNSÖZ/FOREWORD EMO Hakkında Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) 26 Aralık1954 yılında 672 üye ve 6235 sayılı TMMOB yasası uyarınca kurulmuş olup, 1982 Anayasasının 135. maddesinde tanımlanan kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşudur. Türkiye sınırları içinde meslek ve sanatlarını yürütmeye yasal olarak yetkili mühendis, yüksek mühendis, yüksek mimar, mimarları örgütünde toplayan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği içinde yer alan ve tüzel kişiliğe sahip olan 24 odadan biridir. Elektrik, Elektronik, Kontrol ve Biyomedikal Mühendislerini bünyesinde barındıran EMO nun bugünkü üye sayısı 47000 in üzerindedir. Odanın merkezi Ankara da olup Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Eskişehir, Gaziantep, Kocaeli, İstanbul, İzmir, Mersin, Samsun ve Trabzon da şubeleri vardır. Ayrıca şubelere bağlı il ve ilçelerde temsilcilik ve mesleki denetleme büroları şeklinde yurt düzeyinde geniş bir örgütlenmeye sahiptir. Amacı Günün gereklerine, koşullarına ve olanaklarına uygun olarak üyelerinin sorunlarını çözmek için çalışmak, mesleğin üye toplum ve ülke yararlarına göre uygulanması ve geliştirilmesi için gerekli çabaları göstermek, diğer meslek Odaları, üyeleri ve halkla ilişkilerinde dürüstlüğü ve ahlakı korumak, uzmanlık alanında ülke çıkarlarına uygun politikalar üreterek bunları savunmak, kamuoyu oluşturmak, ilgilileri uyarmak, Meslekle ilgili standartları, normları, yönetmelik ve teknik şartnameleri, sözleşme tiplerini ve benzeri tüm bilimsel evrakı incelemek, bunların değiştirilmesi, geliştirilmesi ve yenilerinin oluşturulması yolunda çalışmalar yapmak, WHAT IS EMO? The Chamber of Electrical Engineers (EMO) has been established in 1954. The establishment is based on the UCTEA Law No.6235. It is a professional organization defined in the form of a public institution as stated in the Article 135 of the Constitution. It is one of the 23 constituent chambers of the Union of Chambers of Turkish Engineers and Architects. EMO represents Electrical, Electronics, Computer, Biomedical Engineers and has members over 46000. EMO Headquarters is located in Ankara. It has branches in Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Eskişehir, Gaziantep, Kocaeli, İstanbul, İzmir, Mersin, Samsun and Trabzon. Additionally, The Chamber of Electrical Engineers is a widespread organization, having representatives and professional control offices in provinces and districts among the country. OBJECTIVES OF EMO To create solutions for members considering current needs, conditions and facilities; make efforts for the profession to be practiced and developed according to the interests of members, society and the country; preserve honesty and morality in relations with members and other professional chambers; set up and defend policies for the common good in the field of profession; form public opinion; warn relevant authorities. To examine and analyze standards, norms, regulations, technical specifications, contract types and similar documents related to the profession; change, improve and modernize them. NORMLAR HAKKINDA Türkiye`de üretilen ürün, hizmet ve sistemlerin denetimleriyle ilgili yeterli norm bulunamadığı için başka kuruluşların ürettiği dokümanlar norm olarak kabul edilmektedir. Bu alanda yaşanan sıkıntılar ve gereksinimi göz önüne alan EMO, Ana Yönetmeliği`nin "Odanın Amaçları"nı düzenleyen 7. Maddesindeki, "Meslekle ilgili standartları, normları, yönetmelik ve teknik şartnameleri, sözleşme tiplerini ve benzeri tüm bilimsel evrakı incelemek, bunların değiştirilmesi, geliştirilmesi ve yenilerinin oluşturulması yolunda çalışmalar yapmak" hükmü uyarınca harekete geçme kararı almıştır. EMO Yönetim Kurulu, 12 Ağustos 2016 tarihinde yaptığı toplantıda konuyu değerlendirerek, mühendislik hizmetleri ile sistemlerin niteliği ve uygulamalara ilişkin normları hazırlamak ve yayımlamak amacıyla, Elektrik Mühendisleri Odası Norm Geliştirme Merkezi kurulması ile ilgili hazırlık çalışmaları yapılmasını kararlaştırmıştır. Bu norm bu kapsamda hazırlanmıştır. ABOUT NORMS As long as there are not enough norms related with the controlling of goods, services and systems produced in Turkey, the documents generated by other institutions are accepted as norm. As considering experienced problems and necessity in this field, EMO decided to take action in accordance with the provision of "Investigating occupational standards, norms, regulations and technical specifications, contract types and all kinds of similar scientific documents, working through changing, improving these and forming new ones" in the 7. Item of Main Regulations, which is responsible for regulating "Objectives of the Chamber". EMO Executive Board, by evaluating the subject in the meeting on August 12, 2016, decided to make prepatory works on the purpose of founding The Chamber of Electrical Engineers Norm Development Center. This norm was prepared within this scope 2
İÇİNDEKİLER 1- ÖNSÖZ 2- İÇİNDEKİLER 3- GİRİŞ 4- AMAÇ / KAPSAM 5- DAYANAK 6- TANIMLAR 7- ATIFLAR / KAYNAKLAR 8- GENEL 9- MUAYENE / ÖLÇÜMLER 10- RAPORLAMA 11- EKLER 3
4) AMAÇ VE KAPSAM Bu norm, gerilimi 1kV un üstünde olan tesislerde, izolasyon bozulması veya her hangi bir nedenle oluşabilecek toprak kaçağı veya toprak kısa devresinde, insanların maruz kalabilecekleri dokunma ve adım gerilimlerinin, 21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren, Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği hükümlerinde belirtilen izin verilen dokunma gerilimlerinden daha küçük olup olmadığının belirlenmesini amaçlamaktadır. 5) DAYANAK Bu norm, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır. 6) TANIMLAR Yüksek gerilim(yg): Etkin değeri 1000 Voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir. Tehlikeli gerilim: Etkin değeri alçak gerilimde 50 Voltun üzerinde olan, yüksek gerilimde hata süresine bağlı olarak değişen gerilimdir. Koruma iletkeni(pe): Elektiriksel olarak tehlikeli gövde akımlarına karşı alınacak güvenlik önlemleri için işletme elemanlarının açıktaki iletken bölümlerini, -Potansiyel dengeleme barasına, -Topraklayıcılara, Elektrik enerji kaynağının topraklanmış noktasına, bağlayan iletkendir. Koruma iletkeni+nötr iletkeni(pen): Koruma iletkeni ile nötr iletkeninin işlevlerini bir iletkende birleştiren topraklanmış iletkendir. Dolaylı dokunmaya karşı koruma: İnsan ve hayvanların, hatalı durumlardan dolayı ortaya çıkabilecek tehlikelerden korunmasıdır. Topraklama barası: Birden fazla topraklama iletkeninin bağlandığı bir baradır (iletkendir) Topraklamak: Elektriksel bakımdan iletken bir parçayı bir topraklama tesisi üzerinden toprağa bağlamaktır. Topraklama: Topraklamak için kullanılan araç, düzen ve yöntemlerin tümüdür. Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için, işletme akım devresinde bulunmayan iletken bölümlerin topraklanmasıdır. İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve tesislerin normal işletilmesi için topraklanmasıdır. Fonksiyon topraklaması: bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine getirebilmesi amacıyla yapılan topraklamadır.(toprağı dönüş iletkeni olarak kullanan iletişim tesisleri, parafudr topraklamaları v.b.) Referans toprağı (nötr toprak): Topraklayıcıdan yeterince uzak bulunan ve topraklama tesisinin etki alanı dışında kalan yeryüzü bölümüdür. Bu bölümdeki her hangi iki nokta arasında, topraklama akımının neden olduğu gerilim ihmal edilecek kadar küçüktür. 4
Toprak özdirenci: Toprağın elektriksel özdirencidir. Bu direnç genellikle Ohm.m 2 /m ya da Ohm.m olarak verilir. Bu direnç, kenar uzunluğu 1m olan toprak bir küpün karşılıklı iki yüzey arasındaki dirençtir. Topraklayıcı yayılma direnci: Bir topraklayıcı ya da topraklama tesisi ile referans toprağı arasındaki toprağın direncidir. Yayılma direnci yaklaşık olarak omik direnç kabul edilir. Topraklama direnci: Topraklayıcının yayılma direnci ile topraklama iletkeninin direncinin toplamıdır. Topraklama empedansı: Bir topraklama tesisi ile referans toprağı arasındaki (işletme frekansında) alternatif akım direncidir. Bu empedansın mutlak değeri, topraklayıcıların yayılma dirençleri ile toprak iletkenleri ve topraklayıcı etkisi olan kablolar gibi zincir etkili iletken empedanslarının paralel bağlanması ile elde edilir. 7) ATIFLAR / KAYNAKLAR Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği TS EN 50522 TS EN 60909 8) GENEL 8.1) Muayene/Ölçüm İşlemi Öncesi Ön Hazırlıklar Ölçüm öncesi ölçüm için kullanılacak iş güvenliği kişisel koruyucu ekipmanlar ve ölçüm cihazlarının eksiksiz olarak var olup olmadığı kontrol edilir. Söz konusu iş güvenliği ekipmanları ve ölçüm cihazları: Baret Çelik burunlu, yalıtkan tabanlı iş ayakkabısı İş yeleği Yüksek gerilim eldiveni Topraklama ölçüm cihazı ve yedek pilleri Takım çantası ( kontrol kalemi, yıldız tornavida, düz tornavida, pense, karga burnu, zımpara) Ölçümde kullanılacak ekipmanların çalışıp çalışmadığı ve ayrıca, kalibrasyon tarihleri kontrol edilir. Kalibrasyon geçerlilik tarihi dolmuş ölçüm cihazı var ise bu eksiklikler tamamen giderildikten sonra ölçüm işlemine geçilir. İilgili teknik görevlinin, ölçümü yapılacak tesisin yetkilisiyle yapmış olduğu görüşmeler neticesinde verdiği bilgiler ( adres, ilgili kişi adı ve telefonu, tesisin genel durumu, projesi, ölçüm noktaları, saha durumu, ölçümün periyodik olup olmadığı, vb) alınarak ölçümü yapılacak tesise gidilir. 9) MUAYENE / ÖLÇÜMLER Ölçüm yapılacak tesise ulaşıldığında ilgili kişiyle irtibat kurulur. Beraber ölçüm noktaları belirlenerek, eğer konu hakkında yetersiz ise tesisin durumuna göre ölçüm noktaları ölçüm ekibi tarafından belirlenir. YG İşletme Sorumlusu veya onun görevlendireceği bir teknik eleman ile ölçümü yapılacak noktalara gidilir. Ölçüm yaparken; a- Kişisel koruyucu ekipmanlar kullanılır. b-ölçüm cihazı (referans test gerilimi uygulayan) referans kazıkları uygun noktalara çakılarak hazırlanır. (Ölçümü yapılacak elektrot ve referans kazıkları mümkün mertebe bir birinden uzakta ve olabildiğince aynı doğrultuda olmalıdır.) 5
c-direnç değeri alınmadan referans kazıklar aracılığı ile köprülenmiş olan gerilim değeri (cihaz kullanım kılavuzundaki verilen değere göre) kontrol edilir. d-cihazdan topraklama direnci ölçüm değeri okunur. Ekranda anormal bir değer, hata veya salınım görülüyorsa tüm bağlantılar ve referans kazıkları kontrol edilir, gerekirse referans kazıklarının yerleri değiştirilir. Referans kazıklarının elektroda ve birbirleri arasındaki uzaklıklar için aşağıdaki şekil:1 e bakınız. Toprak yayılma dirençlerinin ölçülmesinde ara uzaklıklar 88,88 T I 0,62 D 0,38 D D Elektrotların direnç alanları Ölçünün doğruluğundan emin olmak için ortadaki elektrot yeri iki tarafa %10 D değiştirilerek 3 ölçü yapılır.bulunan değerler büyük farklılık göstermezse bu değer kabul edilir. Küçük elektrotlarda D mesafesi en az 10 m olmalıdır. Kareye yakın elektrotlarda ara mesafenin, kenar uzunluğunun 3-4 katı olması istenir. Topraklama tesisinin büyüklüğüne göre ara mesafe daha da arttırılır. Şekil:1 (TS 4363 Standardı Wenner metodu) Yukarıda bahsedilen ve toprak megeri, topraklama ölçüm cihazı gibi adlandırılan cihazlarla küçük ve orta büyüklükteki topraklama sistemlerinde, örneğin tek bir derin topraklayıcı, şerit topraklayıcı, toprak teli ayrılmış hava hattı direklerinin topraklayıcıları v.b. ölçümler yapılabilir. Daha büyük ölçekli topraklama sistemleri, örneğin, indirici trafo merkezlerinin ağ topraklayıcıları, toprak teli ayrılmamış hava hatları direkleri v.b. yukarıda bahsedilen toprak ölçüm cihazlarıyla ölçümleri yapılamaz. Bu tesislerin topraklama ölçümleri, oldukça büyük akımların kullanıldığı akımgerilim yöntemiyle yapılmalıdır. Bu gibi bir durumla karşılaşılırsa kesinlikle toprak ölçüm cihazı gibi cihazlarla ölçüm yapılmamalıdır. Aksi takdirde ölçülen değer hatalı olacaktır. Bu ölçüm için yöntem, Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği EK-N Şekil N-1 de, hesap tarzı da N.2.2.3 şıkkında açıklanmıştır 10) RAPORLAMA AÇIKLAMALAR - U E = I E. R E - U E: Topraklama gerilimi - I E: Topraklama akımı 6
- I E = Ik 1 xr - Ik 1 : Faz-Toprak hata akımı (Tesise ait projeden veya işletmede yetkili mühendisten temin edilir. Bu değer verilemiyorsa yaklaşık olarak hesap edilir.) - r: Azaltma katsayısı (Topraklamalar Yönetmeliği Sayfa:82 den bulunur) - U E < 2.U TP ise kesici açma zamanına bağlı olarak kontrol edilir. - U E < 4.U TP ise Topraklamalar Yönetmeliği EK-D de belirtilen M önlemleri alınmak kaydı ile kabul edilir. - Her iki şart da sağlanamıyorsa direncin sınır değerine düşürülmesi istenir. - Şayet direnç istenilen değere düşürülemiyorsa (Kayalık arazi v.b. yerlerde) zemin özgül direnci ölçülerek ve diğer ek dirençler de hesaba katılarak, Topraklamalar Yönetmeliği Ek-C de belirtilen esaslarla hesap yapılarak güvenlik şartının sağlanıp sağlanmadığına bakılır. - U TP: İzin verilen dokunma gerilimi ( Topraklamalar Yönetmeliği Sayfa:20, Şekil-6 daki eğriden röle arıza temizleme süresine bağlı olarak bulunur) HESAPLAR: I E (Topraklama Akımı) Hesabı: E.N.H. ve Direk Tipi Trafor İçin: Ölçüm yapılan işletmede (Ik 1 ) faz- toprak kısa devre akımı veriliyorsa, azaltma katsayısı alınarak I E hesaplanır. Şayet verilemiyorsa tesisi besleyen indirici merkezden ölçüm yapılan noktaya kadar yaklaşık mesafeler alınarak toplam empedans hesaplanır. Buradan Ik 1 bulunur. İndirici trafo merkezi trafolarının, arıza akımı sınırlandırma direnci olarak kullanılan (20 Ω, bazı eski tesislerde 60 Ω) nötr dirençleri de hesaba katılır. Hesaplamada kaynak ve hat empedansı ihmal edilse bile Ik 1, 36 kv gerilim kademesi için, 60 Ω nötr direnci kullanan trafo merkezleri fiderlerinde 300 A, 20 Ω nötr direnci kullanan trafo merkezleri fiderlerinde 1000 A alınır. E.N.H. direklerinde ve direk tipi trafonun tepesinde oluşacak bir faz-toprak hatasında tesisi en yakınında bulunan kesicili ölçü kabini veya dağıtım merkezi, bunlar da yoksa indirici trafo merkezinde bulunan sekonder fider koruma röleleri koruyacaktır. Bu rölelerin faz-toprak hatasında ani açma akım ayarı bilinmediği durumda, yukarıda hesap edilen, I E (topraklama akımı) esas alınacaktır. Fider koruma rölelerinin faz-toprak hatasında ani açma zamanı ise röle kataloglarında maksimum 0,2 sn. olarak verilmiştir. Bu süreye göre U TP=500V bulunur. (Topraklamalar Yönetmeliği Sayfa:20, Şekil-6) Dağıtım Merkezi ve Bina Tipi Trafo Merkezlerinde: 7
Bu tip tesislerde fideri koruyan sekonder aşırı akım rölelerinin faz-toprak hatasında ani açma akım ayarı alınabiliyorsa, I E yerine bu değer kullanılır. Şayet bu değere ulaşılamıyorsa, röle üzerinden alınmaya çalışılır. Alınamıyorsa röle katalogundan rölenin ayarlanabileceği maksimum ani açma akımı alınır. Ülkemizde kullanılan bu tip rölelerin katologlarında aşırı akım ayar değeri olarak, ani açma akım değeri (xi n) olarak aşırı akım ayar değerinin 2-20 katına kadar ayarlanabileceği bilinmektedir. O halde maksimum ayarlanabilecek ani açma akımı=2ax20xa.t.ç.o. olur. (A.T.Ç.O: ilgili rölenin ölçme girişine bağlı olduğu akım trafosunun çevirme oranı.) Toprak rölesi açma süresi bilinmiyorsa 0,2 sn. alınır ve U TP=500V bulunur. Özet olarak: 1) E.N.H. Direkleri ve Direk Tipi Trafo Tesislerinde: Ik 1 : Projeden veya işletme yetkililerinden alınabiliyorsa alınacak, alınamıyorsa yaklaşık olarak hesap edilecek. Alınan veya hesap edilen bu değer (r) azaltma katsayısı ile çarpılarak (I E) toprak akımı hesaplanacak. (Hat, direğe kablo bağlantılı ise r=0.5, havai hat bağlantılı ise r=1 alınır) İzin verilen dokunma gerilimi: U TP=500V alınarak ölçüm ve değerlendirme tablosuna işlenir. Ölçülen koruma topraklaması direnci (R E) ile topraklama akımı (I E) çarpılarak topraklama gerilimi (U E) bulunur. U E değeri tablodaki yerine konularak güvenlik şartının sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilir. 2) Dağıtım Merkezi, K.Ö.K. Binası v.b. Bina Tipi Trafo Merkezi Tesislerde: Bu tip tesislerde Fider Koruma ve/veya Aşırı Akım Rölesinin Faz-Toprak hatasında ani açma akımı işletme yetkilisinden veya röle üzerinden alınır. Bu değer alınamıyorsa yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda maksimum ayarlanabilecek değer: (2x20xA.T.O) A formülüyle hesaplanır ve tabloda (I E) değeri olarak işlenir. Arıza temizleme süresi olarak yukarıda açıklandığı gibi 0,2 sn. alınarak izin verilen dokunma gerilimi U TP=500V alınırak tabloya işlenir ve güvenlik şartlarını sağladığı kontrol edilir. NOT: 2. Şıkta belirtilen tesislerde ilgili röle faal değil veya röle yoksa işlem 1. şıkta anlatıldığı gibi yapılır. 8
A-GENEL BİLGİLER YG TOPRAKLAMA DİRENCİ ÖLÇÜM RAPORU ÖLÇÜMÜ TALEP EDEN İLGİLİ KİŞİ ÖLÇÜM YAPILAN YERİN ADRESİ ÖLÇÜM TARİHİ HAVA DURUMU Açık Kapalı Yağışlı TOPRAK DURUMU Islak Nemli Kuru ENERJİ SAĞLAYAN KURULUŞUN ADI KONTROL NEDENİ Periyodik Tekrar Yeni tesis Tadilat B-TESİS BİLGİLERİ TESİSE AİT PROJE VAR MI? Var Yok ANA EŞPOTANSİYEL BARA Var Yok TOPRAKLAMA İLETKEN KESİTLERİ UYGUNMU? Uygun Uygun Değil TOPRAKLAYICI TESİS ŞEKLİ Ring Temel Yüzeysel Derin Belirsiz TESİSİN KULLANIM AMACI C-ÖLÇÜM BİLGİLERİ ÖLÇÜM CİHAZI MARKA-MODEL SERİ NO HATA SINIFI ÖLÇÜM YÖNTEMİ ÖLÇÜM CİHAZININ KALİBRASYON BİLGİLERİ KALİBRASYON YAPAN KURUM KALİBRASYON ONAY TARİH VE SAYISI GEÇERLİLİK SÜRESİ 9
D-ÖLÇÜM SONUÇLARI ÖLÇÜM VE DEĞERLENDİRME TABLOSU SIRA NO ÖLÇÜLEN NOKTA R E Ölçülen Direnç (Ω) I E Hesaplanan (A) U E I E x R E (V) U TP (0,2 sn.) (V) SONUÇ U E < 2U TP U E < 4U TP Yukarıda bulunan sonuçlar Trafo Merkezinizdeki Aşırı Akım Rölelerinizin Faz-Toprak hata akımını 0,5 saniyede açması halinde geçerlidir. Rölenizin arıza temizleme süresinin 0,5 sn. den büyük olmadığını doğrulayınız. AÇIKLAMALAR - U E = I E.R E - UE : Topraklama gerilimi - IE : Topraklama akımı - IE= I k1xr - I k1 : Faz-Toprak hata akımı (Tesise ait projeden veya işletmede yetkili mühendisten temin edilir. Bu değer verilemiyorsa yaklaşık olarak hesap edilir.) - r : Azaltma katsayısı (Topraklamalar Yönetmeliği Sayfa:82 den bulunur) - U E < 2.U TP ise kesici açma zamanına bağlı olarak kontrol edilir. - U E < 4.U TP ise Topraklamalar Yönetmeliği EK-D de belirtilen M önlemleri kontrol edilir. - UTP : İzin verilen dokunma gerilimi ( Topraklamalar Yönetmeliği Sayfa:20, Şekil-6 daki eğriden bulunur) HESAPLAR: IE (Topraklama Akımı) Hesabı: Ölçüm yapılan işletmede ( I k1) faz- toprak kısa devre akımı veriliyorsa, azaltma katsayısı alınarak IE hesap edilir. Şayet verilemiyorsa tesisi besleyen indirici merkezden ölçüm yapılan noktaya kadar yaklaşık mesafeler alınarak toplam empedans hesap edilir. Buradan I k1 bulunur. Bu hesap yapılırken indirici trafo merkezi trafolarının nötr dirençleri de hesaba katılır. Bu direnç, havai hat çıkışlı fiderler için 60 Ohm, kablo çıkışlı fiderler için 20 Ohm alınır. Böylelikle, kaynak ve hat empedansı ihmal edilse bile I k1, 31,5 kv da, havai hat çıkışlı fiderleri için 300 A, kablo çıkışlı fiderler için 900 A alınır. (Kısa mesafelerde hat empedansı ihmal edilir) 10
UTP, İzin verilen dokunma gerilimi bulunurken (t) arıza temizleme süresi işletmeden alınabiliyorsa o değer kullanılır, alınamıyorsa ölçüm yapılan trafo merkezlerindeki AA Röleleri için 0,5 sn. Ölçüm yapılan ENH direkleri ve Trafo Direkleri için, bunları besleyen bir K.Ö.K veya bir dağıtım merkezi varsayılıyorsa 0,6 sn. Direk olarak indiriciden beslendiği kabul ediliyorsa 0,8 sn. alınır. Kabul eilen (t) arıza temizleme süresi tablonun hemen altında yazılı ibarede yerine konur. Tablonun 6. Sütunundaki yerine de bu değer yazılır. E-SONUÇ VE ÖNERİLER Elektrik tesislerinde can ve mal güvenliği açısından topraklama sistemlerinin yapılması ve işlerliğinin periyodik olarak kontrolü 21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği gereği zorunlu tutulmuştur. Ayrıca 20.06.2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında 17.07.2013 tarih ve 28710 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan İşyeri, Bina ve Eklentilerinde alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik ve 25.04.2014 tarih ve 28628 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gereği topraklama sistemlerinin etkinliğinin düzenli aralıklarla kontrol edilmesi gerekmektedir. F- İLGİLİ YASA VE YÖNETMELİKLER ÖLÇÜMÜ YAPAN ADI SOYADI ÜNVANI ADI SOYADI ÜNVANI ODA NO SİCİL ODA NO SİCİL İMZA İMZA 11