Temel A (Network) Kavramları

Temel A (Network) Kavramları A (network) kavramı, var olan kaynakların kullanıcılar tarafından beraber kullanılması, bilgiye ortak ula maları ve buna ba lı olarak da maliyet ve zaman tasarrufu sa lanılması gereksiniminden ortaya çıkmı tır. Bu temel kuraldan hareketle olu an a lar günümüzde uzaktaki bilgiye eri im (Web), ki isel ileti im (E-mail, ICQ, IRC, Video-konferans), interaktif e lence (Web-Tv, oyunlar) gibi kavramlarla hayatımızda önemli bir yer kaplamaktadır. Bir a ın olu abilmesi için minimum iki makineye, bunlara takılı olarak a kartlarına ve de ba lantıyı sa lamak içinde kabloya ihtiyaç vardır. A ların Geli imi ve A Teknolojileri Ana Makine (MainFrame) Modeli: A kavramı ilk olarak Ana Makine (MainFrame) teknolojisi ile ortaya çıkmı tır. Ana makinenin kendi i lemcisi (CPU), sabit diski (harddisk), ve bunları kumanda etmek için bir ekranı ve klavyesi ve de terminallere ba lı seri portları vardı. Bu aptal terminaller (dumb terminal) sadece ekran ve klavyeden olu urdu, yani bir deyi le pasif makinelerdi. Terminallerin yerel bir disk alanları da olmadı ı için bilgiyi ana makine üzerinde saklarlardı. Tüm yük ana makinenin üzerindeydi ve bu yüzden çok pahalıydı. En büyük dezavantajı tabii ki güvenilir olmaması, yani ana makinede çıkacak bir sorunun tüm sistemi etkilemesi, terminallerin kendi ba larına i lem yapabilme kaabiliyetlerinin olmaması idi. Bu önemli sorun halen çok popüler olan stemci/sunucu (Client/Server) modelinin do masına yol açtı. stemci / Sunucu (Client/ Server) Modeli: stemci/sunucu modeli ile pasif terminaller yerine kendi ba larına i lemler yapabilen ve kendi sabit disklerinde programlar saklayabilen makineler geldi. Böylece her istemci kendi ba larına belirli i lemleri yerine getirebilmekte, yetersiz durumda kaldıklarında ise o i e özelle mi olan sunuculara ba vurmakta idiler. Örne in her istemcide ofis uygulamaları, masa üstü yayıncılık, oyun programları kullanılması buna ra men veri tabanı ya da web gibi uygulamalarda bir sunucuya eri ilmesi gibi. E lenik A (Peer to Peer) Modeli: stemci/sunucu modelinin geli mesi ve yaygınla ması ile birlikte istemcilerin daha ön plana çıktı ı, özelle mi sunuculara ihtiyaç duyulmayan a örnekleri de ortaya çıkmaya ba ladı. Bu a larda makineler yakla ık özelliklerde idi ve i leyi olarak birbirlerine üstünlük sa lamıyorlardı. Örnek; tamamen Windows 95/98 kullanan a lar. A Teknolojilerinde Güç Sıralaması 1

nternetin Do u u nternet tam anlamıyla a lar arası a dır. Bu kavramı açmak gerekirse büyük küçük binlerce a ın birle mesinden olu mu en büyük a dır. Bir ki iye, kurulu a, ülkeye özel de ildir. nternet kavramı aslında 1969'da sava sonrasında dü ünülen DARPA (Defense Advanced Research Project Agency - leri Düzey Savunma Ara tırmaları Kurumu) isimli basit bir projeden ibaretti. Bu proje büyük bilgisayarları birbirine ba lamayı ve ne olursa olsun bu ba ı koparmamayı amaçlıyordu. Klasik bir a tarzında, bu a daki tek bir ba lantının kopması veya ana sunucunun imha edilmesi durumunda bu a çökecektir. Bu yüzden teknisyenler istemci-sunucu modeli yerine her bilgisayarın birbirine e it özelliklerde oldu u türde a modeli tercih ettiler. lk ba lantı California ve Utah'ta olan 4 bilgisayar arasında idi. Yava yava üniversitelerin de ba lanmasıyla a giderek büyümeye ba ladı. Bu proje daha sonra ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network) adını aldı. Sivil ki i ve kurulu ların da ba lanmasıyla tüm Amerikayı kapsamaya ba ladı. ARPANET in beklenenden fazla büyümesiyle askeri kısmı MILNET adıyla ayrıldı ve daha sonra da ARPANET geli erek bügünkü adıyla INTERNET adını aldı. A Çalı ma Prensipleri Temel olarak a larda iki tip çalı ma prensibi vardır: Yayın (Broadcast): A a atılan bir paketin her bilgisayara gönderilmesi. Noktadan noktaya (Point to Point): A a atılan bir paketin özel bir noktaya iletilmesi. A ların çalı ma prensipi genelde yayın tarzındadır. Buna ra men nternet omurgası noktadan noktaya çalı maktadır. Büyüklüklerine Göre A lar LAN (Local Area Network) Yerel Alan A ı: Kurulabilecek en küçük çaplı a olmakla birlikte büyüklükleri bir oda veya bir binayla sınırlı kalmayıp 1 km'ye kadar çıkabilmektedir. Örne in küçük ve orta dereceli kurumların a ları. WAN (Wide Area Network) Geni Alan A ı: Aralarında 1 km'den fazla mesafe olan LAN ların birle meleriyle meydana gelirler. Türkiye'deki en me hur WAN'lardan biri Turnet (Türkiye iç omurgası), bir di eri Ulaknet'tir (Üniversiteler arası a ). MAN (Metropolitan Area Network) Metropol Alan A ı: WAN'ların ehir bazında ya da ehirler arası birle tirilmeleriyle olu ur, fakat günümüzde MAN kavramı kullanılmamakta, yerine WAN terimi tercih edilmektedir 2

10 m Oda 100 m Bina 1 km Fabrika / Kampüs 10 km Şehir 100 km Ülke 1000 km Bölge 1000 km Dünya A Topolojileri A ın fiziksel yapısı, kablolarla ba lantı eklidir. Temel 3 topoloji vardır: Kuyruk (Bus): Do rusal bir hat üzerinde kurulmu bir yapıya sahiptir. Makineler kabloya T-konnektörler aracılı ıyla ba lanırlar ve kablonun rezistansını dü ürmemek için açıkta kalan iki ucuna sonlandırıcılar takılır. 10 mps hızda çalı ır. Bir makinede veya kablonun herhangi bir noktasında olu an arıza tüm sistemin çalı masını engeller. Bu dezavantajına ra men kurulumu en kolay yapı oldu u için tercih edilmektedir. Maksimum kapasitesi 10-12 makine olup, iki makine arası maksimum mesafe ince e -eksenli (thin coaxial) kablo kullanıldı ında 185 m, kalın e -eksenli (thick coaxial) kablo kullanıldı ında 500 metredir. Zincir (Ring): Kuyruk yapısındaki bir a ın sonlandırıcıların çıkarılarak iki ucunun birle tirilmesiyle olu an a yapısıdır. En yaygın uygulaması IBM'e ait olan Token Ring topolojisidir. 4 mps veya 16 mps hızda çalı ır. Kuyruk yapısının tüm özelliklerini ta ımakla birlikte a da bulunan dü ük hızlı bir kart tüm sistemi yava latır. Zincir yapısında a da varoldu u dü ünülen sanal bir jeton (token) tüm makineleri sırayla dola ır ve bilgi alı veri i bu ekilde sa lanır. 3

Yıldız (Star) Di erlerinden farklı olarak, kablo,konnektör ve a kartına ek olarak hub,switch gibi di er cihazlar kullanılarak olu turulan a yapılarıdır. Genelde UTP (Unshielded Twisted Pair) korumasız çift dolanmı ya da STP (Shielded Twisted Pair) korumalı çift dolanmı kablo kullanılarak olu turulur ve bilgisayarlarla ba lantı cihazının (hub gibi) maksimum mesafesi 100 metredir. Kullanılan çift dolanmı kablonun ve a kartının çe itine göre farklı hızlarda çalı ır. Her bilgisayarın ba lantısındaki problem yalnızca onun çalı masını engellerken, a daki di er cihazlar çalı malarına devam ederler. Ancak ba lantı cihazlarındaki (hub, switch) problemler, o cihaza ba lanan tüm cihazların çalı masını engeller. Di erlerine göre daha güvenilir fakat pahalı çözümler sunar. OSI Katmanları Her teknojik üründe oldu u gibi a larda da standartları belirleyen bir kurulu vardır. Bu kurum ISO (International Standards Organization) olarak bilinir ve a haberle mesinde 7 katmandan olu an OSI (Open System Interconnection) açık sistemler arası ba lantı kurallarını belirlemi tir. Bir a olu turmak için fiziksel gereksinimlerin dı ında, cihazların 4

haberle ebilmeleri için ortak bir anla ma biçimine yani bir takım protokollere ihtiyaç duyulur. Her protokolün çalı tı ı katman yaptı ı i e göre de i mektedir. Bu bahsedilen katmanlar u ekilde sıralanmaktadır: 7 Uygulama / Application 6 Sunum / Presentation 5 Oturum / Session 4 Ta ıma / Transport 3 A / Network 2 Veri iletim / Data Link 1 Fiziksel / Physical Uygulama katmanı kullanıcıya en yakın olan ve programla ileti imini sa layan katman, fiziksel katman ise en uzak olan ve kablodaki veri transferini içeren katmandır. Bir veri demeti, programın uygulama katmanından fiziksel katmana kadar çe itli i lemlerden geçip (enkapsüle edilip), kablo üzerinden a a ve oradan da di er bilgisayarlara ula ıp tam tersi i leme tabi tutularak, uygulama katmanına çıkarak di er kullanıcılara iletilir. nternette ve a uygulamalarında yaygın olarak kullanılan TCP/IP protokolünün uygulanmasında ise 6 ve 5 numaralı katmanlar uygulama katmanının içine dahil edilir ve sonuç olarak ortaya melez (hybrid) bir yapı ortaya çıkar. TCP / IP Modeli: 7 Uygulama / Application ------ ------ 4 Ta ıma / Transport 3 A / Network 2 Veri iletim / Data Link 1 Fiziksel / Physical Melez (Hybrid) Model (OSI & TCP/IP) 5 Uygulama / Application 4 Ta ıma / Transport 3 A / Network 2 Veri iletim / Data Link 1 Fiziksel / Physical Ortaya çıkan bu melez model bundan sonraki anlatımların temelini olu turacak ve her katman detaylarıyla ayrı ba lıklar altında incelenecektir. Bu modele göre katmanlarda çalı an bazı protokol örnekleri ise öyledir: 5 HTTP,TELNET,SMTP, IRC 4 TCP 3 IP 2 PPP 1 BNC 5 CNC 4 SPX 3 IPX 2 Ethernet 1 UTP Fiziksel Katman Bu katman tamamiyle fiziksel ba lantıdan sorumlu olup, kablo, konnektor gibi parçalardan meydana gelmektedir. A yapılarında kullanılan kablo türleri: 5

E -eksenli (coaxial / BNC): Televizyon kablosunun daha esnek ve ince olanıdır. Bakır tellerden ve üzerinde manyetik korumadan ibarettir. nce ve kalın olmak üzere iki çe ittir. nce olanının ta ıma mesafesi 185m. Kalın olanının ki ise 500 metredir. Bu nedenler kalın e -eksenli kablolar genelde omurga yapılarında kullanılır. Çift dolanmı (twisted pair / UTP-STP): 8 tane çifte dolanmı telden ibarettir. 10 Mbit hızda çalı ırken bunların yanlızca 4 tanesi kullanılır. 100 Mbit çalı abilmesi için bu 8 telin belirli bir sıra takip eder durumda ba lanması gerekmektedir. Korumalı (STP) ve korumasız (UTP) olarak iki çe ittir. STP genelde fabrikalar gibi manyetik alanların ya da fiziksel darbenin çok olabilece i yerlerde tercih edilir ve daha pahalıdır. Hıza göre öyle ayrılır: CAT3 10 mps. CAT4 4-16 mps. CAT5 100 mps. CAT6 1000 mps. CAT7 1000 mps. Bunlar dı ında fiber kablo, kablolu TV, telefon hatları veya kiralık hatlar (leased line) fiziksel katmana dahildir. Yükseltici (Repeater): Kablonun kapasitesinden daha fazla mesafelere ba lantı kurulması gerekti inde araya bir yükseltici konularak sinyalin güçlendirilmesini sa layan cihazdır. Hub: Yıldız yapısındaki a larda merkezi ba lantıyı sa layan cihazdır. Üzerindeki port sayısıyla isimlendirilir ve bu portlara makineler takılır. Hub aslında içerisinde tüm portları birbirine ba layan kablolardan olu mu bir cihazdır ve kablolardan ta ınan bilgiyi anlama kapasitesine sahip de ildir. Yanlızca bir porttan gelen paketleri di er bütün portlara yayın (broadcast) eklinde iletir. Bu yüzden fiziksel katmana dahildir. Modem: Bilgisayarın dijital sinyallerini analoga çevirerek kablo üzerinden iletilmesini sa layan cihazdır. 19600, 28800, 57600 Kb hızlarında çe itli tipleri vardır. Kiralık hatlarda kullanılan modemlere senkron modem, çevirmeli ba lantılarda (dial-up) ise asenkron modem kullanılmalıdır. Veri letimi Katmanı (Data / Link) 6

Bu katman framelerle u ra ır. Giden veri akı ının düzgün olmasını sa lar. Hata düzeltme yapar. Bütün bu i lemlerden sorumlu olan eleman a kartıdır. A larda bulunabilen frame tipleri ise öyledir: 802.2 Ethernet II 802.3 Ethernet 802.4 Token Bus 802.5 Token Ring Mac (Media Access Control) Adresi: A kartı olan her makinenin bir de MAC adresi vardır. Bu adres o a kartı üzerine, üretildi i firma tarafından ROM üzerine kaydedilir ve bir daha de i tirilemez. MAC adresi ait oldu u kartın ba lı oldu u makineyi bulundu u LAN içerisinde ayırt etmekte, daha do rusu haberle mede kullanılır. Her üretici firmaya ait olan MAC adresi havuzu farklı oldu undan teorik olarak aynı MAC adresi iki farklı kart üzerinde bulunamaz. Bu olasılık gerçekle se bile aynı a ortamı içerisinde çalı madıkları sürece a da bir problemle kar ıla ılmaz. Switch: MAC adresleri mertebesinde çalı an bir cihazdır. Portlarına ba lanan makinelerin MAC adreslerini kendi tablosuna kaydeder ve switch içerisindeki data transferi noktadan noktaya gerçekle ir. Switchler hublara göre daha akıllı ve pahalı cihazlardır ve kendi üzerlerinde i lemcileri ve hafızaları vardır. Switch ler yanlızca makinelerin direk olarak ba lanması için de il ayni zamanda a ların yükünü azaltmak için kullanılırlar. Diyelim ki birbirine ba lı 4 adet 16 portluk hub var. Bu a daki yayın trafi i ve paket çarpı maları baya ı yüksek olacaktır. Bu durumlarda a a bir merkezi switch koyup buradan hubları besleme yöntemine gidilmelidir. Böylece her bir hubda olu an trafik di er hublara yayın olarak yansımayacak ve lokal kalacak, hublar arası ileti m gerekti inde ise noktadan noktaya gerçekle ecektir. yi bir switch yüksek bir hafızaya, portlara aktarım ve portlar arası iletim hızına sahip olmalıdır. E er port ba ına dü en hafıza veya dinamik olarak payla ılan hafıza dü ük ise daha sonra gelen paketler o portun hafızasında tutulamıyacak ve tekrar yollanması istenecektir. Switchler bir a ı hızlandırır fakat ikiye bölmezler. A (Network)Katmanı A katmanının tek görevi adreslemeyi sa lamaktır. Adresleme bir anlamda a daki paketin yolunu bulabilmesidir. nternette adresleme için kullanılan protokole IP, bu protokolun kullandı ı adreslere ise IP adresleri denir. IP adresleri her biri 8 bit yer kaplayan ve 0-255 arsında olan 4 oktetten olu urlar. IP adresleri birinci oktetlerine göre 5'e ayrılırlar: A grubu 0.0.0.0-127.255.255.255 B grubu 128.0.0.0-191.255.255.255 C grubu 192.0.0.0-223.255.255.255 D grubu 224.0.0.0-239.255.255.255 E grubu 240.0.0.0-255.255.255.255 Tüm a larda yanlızca A,B ve C grupları kullanılır. D grubu multicast adı verilen IP leri gruplayarak mesaj gönderen uygulamalarda (multimedya gibi) nadir olarak kullanılır. E grubu ise reserve edilmi tir ve kullanılmamaktadır. IP adresleri Avrupada RIPE adı verilen bir kurulu da ıtmaktadır. Herhangi bir IP yi kullanabilmek için RIPE e ba vurup, onun size tahsis etti i adresleri kullanmanız gerekmektedir. Aksi halde ciddi sorunlarla kar ı kar ıya kalmanız içten bile de ildir. Fakat bu bahsedilen 5 grup içerisinde halkın kullanımına açılmı ve nternet üzerinde kullanılmayan özel (private) IP adresleri vardır: 7

A grubu - 10.0.0.0 B grubu - 172.16.0.0 C grubu - 192.168.0.0 Yukarıda belirtilen özel IP lerin kullanımı herkese açıktır. Bunlar dı ında bir de test amaçlı kullanılan ve her makinenin kendisini belirtti i kabul edilen bir ba ka IP adresi de 127.0.0.1 dir. IP adresleri her zaman alt a maskesi (subnet mask) ile birlikte kullanılmaktadır. Subnet mask bir IP adresinin ba lı oldu u a adresini belirlemeye yarar. Standart subnet mask lar u ekildedir. A grubu - 255.0.0.0 B grubu - 255.255.0.0 C grubu - 255.255.255.0 Buna göre her gruptan birer IP adresi alıp, ilgili a adreslerini bulursak: A grubu - 255.0.0.0-10.91.7.3-10.0.0.0 B grubu - 255.255.0.0-130.44.51.6-130.44.0.0 C grubu - 255.255.255.0-200.15.1.1-200.15.1.0 Yukarıdaki tablo bölünmemi a adresleri, yani standart alt-a maskeleri ile geçerlidir. Bölünmemi a adreslerinde bulunan IP adresleri sayıları ise öyledir: Grup Ağ Adresi Sayısı Adreslenebilir Makine Sayısı A 126 (255*255*255)-2 B 63*255 (255*255)-2 C 31*255*255 255-2 Bir a adresindeki IP adreslerini ikinin üsleri eklinde bölüp birden fazla a olu turmak mümkündür. Buna alt-a olu turmak (subnetting) denir. Bunu yapmak için bölümlenmi alt-a maskeleri kullanmak lazımdır. Bu de erler a a ıdaki tablodaki gibidir: Alt-Ağ Sayısı A Grubu Subnet Mask B Grubu Subnet Mask C Grubu Subnet Mask 2 255.128.0.0 255.255.128.0 255.255.255.128 4 255.192.0.0 255.255.192.0 255.255.255.192 8 255.224.0.0 255.255.224.0 255.255.255.224 16 255.240.0.0 255.255.240.0 255.255.255.240 32 255.248.0.0 255.255.248.0 255.255.255.248 64 255.252.0.0 255.255.252.0 255.255.255.252 Bu tablo ya göre 192.168.1.0 C grubu a adresini 4'e bölersek u sonucu elde ederiz: Ağ Numarası Ağ Adresi Yayın (Broadcast) Adresi Alt Ağ Maskesi 1 192.168.1.0 192.168.1.63 255.255.255.192 2 192.168.1.64 192.168.1.127 255.255.255.192 3 192.168.1.128 192.168.1.191 255.255.255.192 4 192.168.1.192 192.168.1.255 255.255.255.192 Router (Yönlendirici): Networkler arası haberle menin yapılabilmesi için ara ba lantıyı sa layacak cihazlara router denir. Routerin bir i lemcisi, epromu ve üzerinde bir i letim sistemi IOS (Internal Operating System) vardır. Routerlar IP paketlerinin yönlendirilmesinden sorumludur ve bu yüzden üzerlerinde routing tabloları tanımlanmı tır. Routing tabloları iki çe ittir: Statik ve dinamik. 8

A a ıda ekli gözüken a için statik routing tabloları öyledir: Statik Routing - Router A Hedef Alt Ağ Maskesi Interface Gateway 192.168.1.0 255.255.255.0 192.168.1.1 192.168.1.1 192.168.2.0 255.255.255.0 10.0.1.1 10.1.1.2 192.168.3.0 255.255.255.0 10.0.1.1 10.0.2.2 Statik Routing - Router B Hedef Alt Ağ Maskesi Interface Gateway 192.168.1.0 255.255.255.0 10.0.1.2 10.0.1.1 192.168.2.0 255.255.255.0 192.168.2.1 192.168.2.1 192.168.3.0 255.255.255.0 10.0.2.1 10.0.2.2 Dinamik routing tablolarında ise tabloya yanlızca router'ın direk olarak ba lı oldu u a adresleri eklenerek, RIP protokolü ile tabloların routerlar arasında payla ılması sa lanır. Dinamik Routing - Router A - Ba langıç Hedef Alt Ağ Maskesi Interface Gateway 192.168.1.0 255.255.255.0 192.168.1.1 192.168.1.1 192.168.2.0 255.255.255.0 10.0.1.1 10.0.1.2 Dinamik Routing - Router B - Ba langıç Hedef Alt Ağ Maskesi Interface Gateway 192.168.1.0 255.255.255.0 192.168.1.2 192.168.1.1 192.168.2.0 255.255.255.0 192.168.2.1 192.168.2.1 9

192.168.3.0 255.255.255.0 10.0.2.1 10.0.2.2 Dinamik Routing - Router A - RIP sonrası Hedef Alt Ağ Maskesi Interface Gateway 192.168.1.0 255.255.255.0 192.168.1.1 192.168.1.1 192.168.2.0 255.255.255.0 10.0.1.1 10.0.1.2 192.168.3.0 255.255.255.0 10.0.1.1 10.0.2.2 Dinamik Routing - Router B - RIP sonrası Hedef Alt Ağ Maskesi Interface Gateway 192.168.1.0 255.255.255.0 10.0.1.2 10.0.1.1 192.168.2.0 255.255.255.0 192.168.2.1 192.168.2.1 192.168.3.0 255.255.255.0 10.0.2.1 10.0.2.2 A Kurma A Ba lantıları A ımızı kurmak için önce bilgisayarların ba lantılarının nasıl yapıldı ını anlataca ım. Ba lantı için de i ik yöntemler kullanılabilir. lk anlataca ım yöntem di er ba lantı türlerine nazaran daha az masraflı bir yöntem. Fakat bazı dezavantajları oldu undan az sayıda bilgisayardan olu an a larda tercih edilir. imdi, bu yöntemle üç bilgisayardan olu an bir a kuralım. htiyacımız olan eyler: Dört tane BNC konnektör, üç tane T konnektör (genelde ethernet kartı ile birlikte verilir), iki tane sonlandırıcı ve yeterli uzunlukta koaksiyel kablo. Parçalar hakkında biraz bilgi verirsek sanırım daha rahat anla ılır. Koaksiyel kablo bildi imiz anten kablosu. BNC konnektör de bu kabloyu ethernet kartına takabilmemiz için kablonun ucuna takaca ımız parça. Sonlandırıcı ise ilk ve son bilgisayardaki T konnektörlerinin bo uçlarına takılan parça. Saydı ım malzemeleri EK L 1'de görebilirsiniz. lk olarak bilgisayarların arasına çekece imiz kabloların uçlarına birer BNC konnektör takalım. Sonra, bilgisayarların ethernet kartlarına T konnektörleri takalım ve ilk ve son bilgisayara takılı olan T konnektörlerin birer ucuna sonlandırıcı takalım. Sonlandırıcılar olmasza a kesinlikle çalı maz. Son olarak, önce 1. ve 2. bilgisayarların arasına, sonra da 2. ve 3. bilgisayarların arasına koaksiyel kabloları takalım. Kablolar da takıldıktan sonra a ımız artık kullanıma hazırdır. Bilgisayarların ayarları yapıldıktan sonra a ı kullanılabilir. Ba lantıların nasıl yapıldı ını EK L 2'den daha açık bir ekilde görebilirsiniz. Bu ba lantı türü daha ucuz olmasına ra men bazı dezavantajları vardır. Örne in kabloların birinde kopma oldu u zaman a tamamen durur. Yani a "ya hep ya hiç" der. Bu durumda hatanın nerede oldu unu bulmak özellikle bilgisayar sayısı fazla ise oldukça zordur. Hata kontrolünü, kabloları ve sonlandırıcıları ölçü aleti ile deneyerek 10

yapabirsiniz. Ölçü aletinin kabloların iki ucu arasında sonsuz direnç göstermesi gerekir. Sonlandırıcının iki ucu arasındaki direnç de eri de 50 Ohm olmalıdır. Anlataca ım ikinci ba lantı türü "ölen öldü, kalan sa lar bizimdir" görü ünde. Fakat ilkine göre daha pahalı. imdi de bu ekilde 10 bilgisayardan olu an bir a kuralım. Bunun için ihtiyacımız olan eyler: Bir 16'lı HUB, UTP ba lantı kablosu ve 20 tane RJ45 konnektör. Yine malzemeler hakkında biraz billgi vereyim. UTP ba lantı kablosu telefon kablosunun biraz daha kalını. çinden 8 tane renkli kablo geçer. RJ45 konnektör de telefon kablosunun telefona takılan ucundaki parçanın biraz daha büyük hali. HUB'ın üzerinde, ethernet kartında oldu u gibi RJ45 konnektörlerin takılaca ı yuvalar vardır ve adaptörle çalı ır. Konnektörleri kabloların ucuna takmak için penseye benzer özel bir alet vardır. Konnektörleri bu alet sayesinde kablolara takabilirsiniz. Konnektörleri takarken UTP kablosunun içindeki renkli kabloların sırasının iki uçta da aynı olmasına dikkat etmelisiniz. Aksi halde hatalı kablonun takıldı ı bilgisayar a ı göremez. Kabloların uçlarına konnektörler takıldıktan sonra her bir kablonun bir ucu HUB'a di er ucu bir bilgisayara takılır. Size tavsiyem, bir problem olması durumunda HUB'a takılan kablolardan hangisinin aradı ınız kablo oldu unu daha rahat bulabilmek için kabloların uçlarına hangi bilgisayardan geldi i yazan küçük birer ka ıt yapı tırmanız. Emin olun ihtiyacınız oldu unda çok i e yarıyor. HUB'ın adaptörü fi e takılıp bilgisayarların ayarları yapıldı ı zaman bilgisayarlar a ı görebilirler. EK L 3'te ba lantılarının nasıl yapıldı ı görülmektedir. imdi anlataca ım yöntem sadece iki bilgisayarı birbirine ba lamak için kullanılır. htiyacımız olan malzemeler UTP ba lantı kablosu ve iki adet RJ45 konnektör. Cross-Cable Cable dedi imiz bu yöntemle iki bilgisayarı HUB kullanmadan birbirine ba layabiliriz. Hub'lı ba lantıdan farkı RJ45 konnektörün kabloya takılı ında. Cross-Cable'da HUB'lı ba lantının aksine renkli kablolar konnektöre kablonun iki ucunda aynı sıra ile takılmaz. Cross-Cable hazırlanırken kullanılması gereken sıra a a ıdaki tabloda görülemktedir. 1 ==> 3 2 ==> 6 3 ==> 1 6 ==> 2 4 ==> 7 5 ==> 8 7 ==> 4 8 ==> 5 A Ayarları Bilgisayarınızın a ı görmesi için yapaca ınız ayarlar yukarıda anlattı ım ba lantı ekillerinin üçü için de aynıdır. Ethernet kartının bilgisayarınıza tanıtıldı ını varsayarak ayarları anlatmaya ba lıyorum. E er ethernet kartını bilgisayara tanıtmamı sanız Denetim Masası'nda Yeni Donanım Ekle'ye tıklayarak ethernet kartınızı tanıtın. Ethernet kartını bilgisayarınıza tanıttıktan sonra Denetim Masası'nda bulunan A simgesine çift tıklayın. Kar ınıza EK L 3'deki diyalog kutusu gelecektir. 11

imdi a için gerekli ileti im kurallarını kuralım. Bunun için Ekle... dü mesine tıklayın. Kar ınıza EK L 4'teki diyalog kutusu gelecektir. Bu diyalog kutusunda leti im Kuralları'nı seçili duruma getirip Ekle... dü mesine tıklayın. Kar ınıza EK L 5'teki diyalog kutusu gelecektir. 12

Önce sol tarafta bulunan Üreticiler kısmında Microsoft'u seçin, sonra sa taraftaki A leti im Kuralları kısmında IPX/SPX uyumlu leti im Kuralları'nı seçerek Tamam'a tıklayın. Sonra aynı i lemi tekrarlayarak NetBEUI ileti im kuralını kurun. (Ethernet kartını tanıttı ınızda TCP/IP ileti im kuralı otomatik olarak kurulur. E er kurulu de ilse aynı ekilde TCP/IP ileti im kuralını da kurmanız gerekir.) imdi sıra TCP/IP ayarlarını yapmaya geldi. Bunun için A diyalog kutusunda ( EK L 3) TCP/IP'yi seçili duruma getirin ve Özellikler dü mesine tıklayın. Kar ınıza EK L 6'daki diyalog kutusu gelecektir. 13

Bu diyalog kutusunda Bir IP adresi belirt'i seçin ve IP adresi olarak 192.168.0.1 yazın. Alt a maskesi olarak da 255.255.255.0 yazın ve Tamam dü mesine tıklayın. Di er bilgisayarlara sırasıyla 192.168.0.2, 192.168.0.3... adreslerini verin. Aslında bu adresleri vermeniz art de ildir. E er internete ba lanmayacaksanız bilgisayarınıza istedi iniz IP adresini verebilirsiniz. Fakat internete ba lanacaksanız mutlaka 192.168.0.* eklinde internette kullanılmayan ve sadece yerel a larda kullanılan bir IP adresi vermeniz gerekir. Her iki durumda da 192.168.0'dan sonra istedi iniz sayıyı kullanabilirsiniz. Yalnız 0 ve 255 rakamlarını kullanmamalısınız. Çünkü 192.168.0.0 ve 192.168.0.255 adresleri özel adreslerdir. Dikkat etmeniz gereken bir husus a daki bütün bilgisayarların alt a maskesinin aynı olması gerekti idir. Alt a maskesi farklı olan bilgisayarlar birbirini göremezler. TCP/IP ayarlarını da yaptıktan sonra A diyalog kutusunda ( EK L 3) Dosya ve Yazıcı Payla ımı... dü mesine tıklayın. Kar ınıza EK L 7'deki diyalog kutusu gelecektir. Bu diyalog kutusunda bulunan onay kutularını i aretleyip Tamam dü mesine tıklayın. E er Ba kalarına dosyalarıma eri im hakkı verebilmek istiyorum onay kutusunu i aretlemezseniz, bilgisayarınızın adı a da görünmesine ra men 14

di er bilgisayarlar dosyalarınıza eri emezler. Aynı ekilde Ba kalarına yazıcılarıma yazdırma izni verebilmek istiyorum onay kutusu i aretli de ilse, di er bilgisayarlar yazıcılarınızı kullanamazlar. imdi sıra bilgisayarınızın a üzerinde hangi adla görünece ini ayarlamaya geldi. Bunun için A diyalog kutusunda ( EK L 3) Tanımlama sekmesine tıklayın. Diyalog kutusu a a ıdaki görünümü alacaktır. Bu diyalog kutusunda Bilgisayar adı, Çalı ma grubu ve Bilgisayar tanımı olarak istedi iniz eyi yazabilirsiniz. Fakat bütün bilgisayarların çalı ma gruplarının aynı olmasına dikkat edin. Sizin çalı ma grubunuzdaki bir bilgisayara A Kom uları simgesine çift tıklayarak ula abilirsiniz. E er ula mak istedi iniz bilgisayar ba ka bir çalı ma grubundaysa o zaman A Kom uları'nda bulunan Tüm A simgesine çift tıklayıp, ula mak istedi iniz bilgisayarın çalı ma grubunu seçmelisiniz. E er bilgisayarınızın her açılı ında a parolası sormasını istemiyorsanız A diyalog kutusunda ( EK L 3) Birincil a oturumu olarak Windows oturumu açma'yı seçin. imdi ayarlarımızın etkin olabilmesi için Tamam dü mesine tıklayalım. Windows kurulum CD'sinden gerekli dosyalar kopyalanacak ve bilgisayarınızı tekrar ba lattı ınızda a daki di er bilgisayarlara eri ebileceksiniz. Son bir not: Bilgisayarınızı yeniden ba lattı ınız zaman A Kom uları'nda di er bilgisayarları hemen göremeyebilirsiniz. Bunun için birkeç defa F5 (yenile) dü mesine basmanız ya da bir müddet beklemeniz gerekebilir. ki bilgisayar arasında haberle menin mevcut olup olmadı ını ö renmek için ping komutundan faydalanabilirsiniz. Örne in 192.168.0.2 IP'li bilgisayarla haberle meye çalı alım. Bunun için MS-DOS Komut stemi'nde ping 192.168.0.2 yazıp enter'a basın. E er kar ı bilgisayardan 192.168.0.1 cevabı: bayt=32 süre<10ms TTL=128 gibi bir yanıt gelirse haberle me mevcut demektir. E er stek zaman a ımına u radı gibi bir yanıtla kar ıla ırsanız ba lantılarınızda ve ayarlarda bir hata var demektir. 15

nternet Nasıl Çalı ır? nternet'in yaygınla masıyla birlikte TCP/IP kısaltmasını çok sık duymaya ba ladık. Bu kısaltmanın bir bilgisayar a ı protokolü oldu u, nternet'in bu protokol üzerine kurulu oldu u hep tekrarlandı. Buraya kadar anladık. Ama hiç kimsede çıkıp bu TCP/IP'yi do ru düzgün anlatmadı. Internet'e ba lanırken girdi imiz de erler (IP, Subnet Mask, Default Gateway vs. vs.) ne anlama geliyor. Bunları yanlı girince niye nternet'e çıkı yapamıyoruz, kısacası nasıl oluyor da oluyor, hiç bilemedik. Ama artık yeter. Size bu yazıda TCP/IP'nin ne oldu unu bir bir anlataca ım. Artık gerçekler karanlıkta kalmayacak. TCP/IP, Transmission Control Protocol/Internet Protocol ifadesinin kısaltması. Türkçesi, letim Kontrolü/ nternet Protokolü oluyor. Protokol belli bir i i düzenleyen kurallar dizisi demek.. Örne in, devlet protokolü devlet erkanının nerede duraca ını, nasıl oturup kalkaca ını düzenler. A protokolleri de bilgisayarlar arası ba lantıyı, ileti imi düzenliyor. TCP/IP'nin adına bakıp tek bir protokol oldu unu dü ünmeyin. TCP/IP, bir protokoller kümesi. Herbiri de i ik i ler yapan bir yı ın protokolden olu uyor. TCP/IP'nin kökleri, 1960'ların sonunda 1970'lerin ba ında Amerikan Savunma Bakanlı ı'na ba lı leri Ara tırma Projeleri Ajansının (Advanced Research Projects Agecncy, ARPA) yürüttü ü paket anahtarlamalı a deneylerine kadar uzanır. TCP/IP'nin yaratılmasını sa layan proje ABD'deki bilgisayarların bir felaket anında da ayakta kalabilmesini, birbirleriyle ileti imin devam etmesini amaçlıyordu. imdi baktı ımız zaman projenin fazlasıyla amacına ula tı ını ve daha ba ka eyleri de ba ardı ını görüyoruz. Bu projenin ilk a amasında, 1970'de ARPANET bilgisayarları Network Control Protocol'ünü kullanmaya ba ladılar. 1972'de ilk telnet spesifikasyonu tanımlandı. 1973'de FTP (File Transfer Protocol) tanımlandı. 1974'te Transmission Control Program ayrıntılı bir ekilde tanımlandı. 1981'de IP standartı yayımlandı. 1982'de Defence Communications Agency (DCA) ve ARPA, TCP ile IP'yi TCP/IP Protokol suiti olarak tanımladı. 1983'de, ARPANET NCT'den TCP/IP'ye geçti. 1984'de Domain Name System (DNS) tanıtıldı. Yukarıda kısaca verdi imiz tarihçe aynı zamanda Internet'in tarihçesidir. Internet ile TCP/IP ayrılmaz karde lerdir. TCP/IP, nternet'in temelidir. Bu kısa tarihçeden sonra, bir yerel alan bilgisayar a ı üzerinde TCP/IP'yi anlatmaya geçelim. Burada anlatılanlar nternet üzerinden de geçerlidir. TCP/IP ile kurulan bir bilgisayar a ında bir bilgisayarı üç parametre ile tanımlarız. Bu parametreler bilgisayarın adı, IP adresi ve MAC adresidir. TCP/IP protokoller kümesi bu 3 parametreyi kullanarak bilgisayarları birbirine ba lar. Bilgisayar adı kullanıcı tarafından letim Sistemi yüklenirken bilgisayara verilen addır. (Bilgisayarlara MUHASEBE, SATIS, ye da AHMET gibi açıklayıcı ve kolay adlar verilmelidir.). MAC (Media Access Control, Ortama Eri im Kontrolü) adresi, bilgisayrların a kartının ya da benzer a cihazlarının içine de i tirilemez bir ekilde yerle tirilmi bulunan bir adrestir. (0020AFF8E771 örne inde oldu u gibi onaltılı düzende rakamlardan olu ur). MAC adresine donanım adresi de denir. IP adresi ise 131.107.2.101 örnek adresinde oldu u gibi, 4 bölümden olu an bir adrestir. Nokta ile biri di erinden ayrılan bu bölümlerin her biri 0 ile 255 arasında de er alabilir. IP adresinin ilk bölümü adresinin gösterir. IP adresleri kabaca 3 sınıftır: Bu sınıflar A, B ve C olarak sınıflandırılır. A sınıfı adreslerin ilk bölümü 1 ile 126 arasında bir de er alabilir. B sınıfı adreslerin ilk bölümü ise 128 ile 191 arasında yer alır. C sınıfı adresler 192 ile 233 arasında bulunur. 223'ten sonrası ne oldu diye sorabilirsiniz. 223'ten sonrası bizi hiç ilgilendirmeyen i ler için ayrılmı tır. Dikkatli okuyucu arada 127 ile ba layan adreslerin kayıp oldu unu farketmi tir. 127 ile ba layan adresler özel i ler için ayrılmı tır. Bu adreslerin bir tanesi bizi ilgilendirir ve sık sık kullanmamız gerekir. Bu adres 127.0.0.1'dir ve kendi bilgisayarımızı gösterir. lerin yolunda gidip gitmedi ini ö renmek için ilk önce bu adresi kullanırız. nternette A sınıfı adresler çok de erli adreslerdir ve büyük a lardaki bilgisayarlar için ayrılmı tır. Örne in IBM'in adresleri A sınıfı adreslerdir. u anda nternette A sınıfı adres tükenmi tir, kimseye verilmemektedir. A sınıfı adres alan bir i letme yakla ık 16 milyon adres tanımlayabilir. nternet'te B sınıfı adresler de u anda tükenmi tir. Bir B sınıfı adreste yakla ık 65000 bilgisayar tanımlanabilir. Örne in, Microsoft'a bir B sınıfı adres alanı ayrılmı tır. C sınıfı adresler halen boldur, kullanılabilir. Ama C sınıfı bir adres alanı ile de ancak 250 küsür adres alanı tanımlanabilir. Bir yerel a kurarken nternet'teki adres kısıtlamaları bizi ba lamaz. Kendi a ımız için her sınıftan bir adres verebiliriz. Burada verilen adreslerin nternet ile bir ba lantısı yoktur. Bu noktaya dikkat ediniz. TCP/IP'yi anlamak için kendimizi bir yerel, daha sonra dageni bir a ile ksıtlayaca ız. Böyle bir a ın nternet ba lantısı ise bamba ka bir konudur. imdi kendi bilgisayar a ımız için bir C sınıfı adres alanı tanımlayalım. Bilgisayarlarımıza verece imiz adresler 220.107.2.100 ile 220.107.2.200 arasında yer alsın. Örnek adresler: 16

Birinci bilgisayar için 220.107.2.100 kinci bilgisayar için 220.107.2.101 Üçüncü bilgisayar için 220.107.2.102... Sonuncu bilgisayar için 220.107.2.200 Dikkat ederseniz, bütün bilgisayarların adreslerinin ilk üç hanesi sabit: 220.107.2. Bu adrese, tam olarak söylemek gerekirse 220.107.2.0 adresine, a tanımlayıcısı (Network ID) denir. Yani, sizin a ınızın adresi nedir derlerse 220.107.2.0 diyebiliriz. Buradan çıkaraca ımız ilk sonuç u: Hiç bir bilgisayara, sonu 0 ile biten bir adres veremeyiz. Sonu 0 ile biten adresler a ı tanımlar. Bilgisayarımıza veremeyece imiz ikinci bir adres de, sonu 255 ile biten bir adrestir. Örnek a ımızdaki bilgisayarların adresleri araasında 220.107.2.255 yer alamaz. Sonu 255 ile biten adresler broadcast adresleridir. Broadcaast yayın demektir; Aynen radyo televizyon yayınlarındaki gibi. Yani, belli bir bilgisayara de il de tüm a a mesaj gönderece imiz zaman sonu 255'le biten bir adres kullanırız, böylece a a yayın yaparız. Örnek a ımızda herkese gidecek mesajın hedef adresi 220.107.2.255 olur. imdi biraz toplayalım. IP adresleri iki bölümden olu ur. lk bölüm a ın adresidir. kinci bölüm a içindeki bilgisayarların adresleridir. Örne imizdeki adreslerde "220.107.2." ifadesini içeren bölüm, a ı tanımlar. Geri kalan kısım ise (100,101,...,200 gibi) a daki bilgisayarların her birini tanımlar. Ba ka bir a da a adresleri 131.107.0.0 eklinde, bir ba kasında ise 90.0.0.0 eklinde olabilir. A adresleri seçti imiz sınıfa ba lıdır. Bir bilgisayar, IP adresinin hangi bölümünün a ı tanımladı ını, hangi bölümünün ise bilgisayarı tanımladı ını bilmek zorundadır. Bunun için Subnet Mask bilgisini kullanır. Subnet Mask'i A MASKES eklinde çevirebiliriz. Subnet Mask'da bir IP adresidir; Dört bölümden olu ur ve a adresinin hangi bölüme kadar geldi ni göstermek için kullanılır. Örne imizde Subnet Mask 255.255.255.0'dır. Yani örne imizde a adresi IP adresinin ilk üç hanesi ile tanımlanmaktadır. Bilgisayarlar kendi a tanımlayıcılarını bulmak için Subnet Mask'i kullanırlar. Bu yüzden Subnet Mask'in do ru bir ekilde girilmesi a ımızın çalı ması açısından önemlidir. Yanlı girilen subnet mask de eri, bilgisayarın di er bilgisayarlarla ileti imini engeller. Bilgisayarlar a tanımlayıcılarını bulmak için Subnet Mask'ı nasıl kullanırlar? imdi örnek bilgisayarımızdaki üç bilgisayarın adres bilgilerini ekil-1' deki gibi girdi imizi varsayalım: Yukarıdaki ekilde MUHASEBE ve SATI bilgisayarlarının Subnet Mask'i do ru, AHMET bilgisayarının Subnet Mask'i yanlı girilmi tir. imdi Ahmet adlı bilgisayarın MUHASEBE adlı bilgisayara bir bilgi iletmek istedigini varsayalım. AHMET bilgisayarı MUHASEBE'nin IP adresini kullanacaktır. AHMET, bilgi gönderece i bilgisayarın, yani MUHASEBE'nin, kendi a ında olup olmadı ını anlamak için u i lemleri yapar. Önce kendi IP adresi ile Subnet Mask'ini AND i leminden geçirir; sonuç 220.107.2.96'dır. (inanmayan bu rakamları 0 ve 1 lerden olu an ikili düzendeki rakamlara çevirip AND i lemini kontrol edebilir.) Bu rakam ona göre, içinde bulundu u a ın tanımlayıcısıdır. Sonra kendi Subnet Mask'i ile MUHASEBE'nin IP adresini AND i leminden geçirir; sonuç 220.107.2.112'dir. Bu iki adres ayni olmadı ı için AHMET bilgisayarı, MUHASEBE bilgisayarının ba ka br a da oldu unu varsayar. Bu da yanlı bir varsayım oldu u için MUHASEBE bilgisayarına bilgi gönderemez. Bu hatanın giderilmesi oldukça basittir. AHMET'in Subnet Mask de erini di er bilgisayarlarla aynı yaparsanız, bütün bilgisayarlar aynı a üzerinde bulunduklarını hesaplayıp birbirlerine bilgi gönderebilirler. Bir bilgisayar ancak kendi a ı üzerindeki bir bilgisayara bilgi gönderebilirler. Bir bilgisayar ancak kendi a ı üzerindeki bir bilgisayara bilgi gönderebilir. Ba ka bir a da bulunan bilgisayarlara bilgi göndermek gerekirse, yönlendirici (ROUTER) adı verilen cihazlar kullanılır. Cihaz dedik ama, üzerinde birden fazla a kartı bulunan bilgisayarlar da yönlendirici görevi görebilirler. 17

ekil 2'de iki ayrı a, yönlendirici yardımıyla birbirlerine ba lanmı. SATIS bilgisayarı MEHMET bilgisayarına bilgi göndermek isterse, daha önce anlatılan i lemleri yaparak MEHMET bilgisayarının kendi a ında olmadı ını anlar. iletece i bilgiyi G bilgisayarına gönderir. G bilgisayarında iki adet a kartı (ethernet) bulunmaktadır. Kartların birisi 220.107.2.0 a ına, di eri 131.107.2.0 a ına ba lıdır. G'de çalı makta olan i letim sistemi (Windows NT ya da Novell Netware gibi) bu iki kart arasındaki ba lantıyı sa lar. G bilgisayarında bulunan a kartlarının herbirinin ayrı bir IP adresi vardır. ekil 1 'de bu adresler 220.107.2.150 ve 131.107.2.30 eklindedir. Bilgisayarlar kar ıdaki a da bulunan bir bilgisayara bilgi gönderecekleri zaman bilgiyi, G'nin kendi taraflarında bulunan IP adreslerine gönderirler. G bilgisayarı bu adrese gelen bilgiyi alır ve 131.107.2.0 a ına geçirir. Peki, 220.107.2.0 a ındaki bilgisayarlar kendi a larında bulunmayan bir bilgisayara bilgi gönderecekleri zaman yönlendiricinin adresini nereden buluyorlar? E er bilgisayarınızda bulunan TCP/IP konfigürasyon bilgilerine bakarsanız, orada "Default Gateway" eklinde bir adres alanı görürsünüz. Default Gateway varsayılan geçit demektir ve yönlendiricinin adresini gösterir. 220.107.2.0 adresi ile tanımlanan a daki bilgisayarlar Default Gateway olarak yönlendiricinin kendi taraflarındaki adresini, yani, 131.107.2.30 adresini verirler. Yukarıda her ey IP adresleri ile oluyor bitiyor gibi görünüyor. Gerçekte ise ileti imden hemen önce, IP adreslerinin MAC adreslerine çevrilmesi gerekir. A üzerinde ileti im aslında yalnızca MAC adresleri ile gerçekle ir. Çünkü IP adresleri TCP/IP protokolüne özeldir. Ba ka bir protokolde, örne in, Novell'in kullandı ı IPX/SPX protokolünde IP adresi diye bir ey yoktur. Her protokol. kendine göre bir adresleme eması kullanır ama, bu emalarda yer alan adreslerin dönüp dola ıp MAC adreslerine çevrilmesi gerekir ki, bilgisayarlar birbirleriyle ileti ime geçebilsinler. Bir bilgisayar bir ba ka bilgisayarın IP adresine sahip ama, MAC adresine sahip de ilse Adres Çöümleme Protokolü (Adress Resolution Protocol, ARP) adı verilen bir protokol kullanarak IP adresini MAC adresine çevirir. TCP/IP'nin bir protokol kümesi oldu unu söylemi tik. te ARP bu kümenin üyesi. leti ime geçece i bilgisayarın IP adresini bilen bilgisayar, ARP protokolü ile "Bu IP adresi kiminse bana MAC adresini söylesin" eklinde bir mesaj olu turur ve bu mesajı broadcast yapar, yani a daki tüm bilgisayarlara gönderir. A daki bilgisayarların tümü bu mesajları alırlar, e er söz konusu IP adresi kendilerine ait de ilse mesajı çöpe atarlar. Mesajdaki IP adresinin sahibi olan bilgisayar ise kendi IP adresini tanır ve hemen "Bu IP adresi bana ait, benim MAC adresim u" eklinde bir mesaj ile yanıt verir. lk bilgisayar artık di er bilgisayarın MAC adresini bildi i için asıl mesajını do rudan (broadcast yapmadan) gönderebilir. IP adresini bildi imiz bilgisayarın MAC adresini ö rendik, ona bilgi gönderdik. Peki, o bilgisayara tekrar bilgi göndermek istesek ne olacak? Tekrar bir ARP broadcast mesajı mı yayınlanacak? Bu sorunun yanıtı hayır, çünkü ARP ile elde edilen bilgiler bir ka e bellekte (ARP ka e bell i) saklanır ve bir MAC adresi gerekli oldu u zaman, ilk önce bu tampon belle e bakılır. E er IP adresine kar ılık gelen MAC adresi bulunuyorsa, broadcast yapmadan bu adres kullanılarak ileti ime geçilebilir. Ama TCP/IP'nin her bölümünde görece iniz gibi, bu ARP ka esinde tutulan bilgilerin bir ömrü vardır. ARP ka esine eklenen kayıtların ömrü en çok 10 dakikadır. Ka eye kayıt eklenirken ekleme zamanı da belirtilir. ve e er eklenen adres bilgisi 2 dakika içinde yeniden kullanılmazsa otomatik olarak silinir. Adres yeniden kullanılırsa yine silinir ama 10 dakika sonra. Ayrıca ARP ka esine ayrılan yer kısıtlı oldu u için bu süreler dolmadan eski kayıtlar silinebilir. IP adresi bilinen bir bilgisayarın MAC adresini bulmak için broadcast mesajı olu turulur demi tik. Yani mesaj, a üzerindeki bütün bilgisayarlara gönderiliyor, yayın yapılıyor. E er ekil 2'deki gibi birden fazla a söz konusu ise, yerel a larda kalması gereken broadcast mesajları a daki trafi i etkiler, a performansını dü ürür. Çünkü yalnızca a ın bir 18

bölümünde anlamlı olan bir mesaj tüm a a yayılarak bütün bilgisayarları me gul eder. Bu durumu engellemek için yönlendiriciler, broadcast mesajlarını bir koldan bir kola aktarmazlar. Mantıklı, de il mi? Broadcast mesajları gibi, herhangi bir ekilde yerine ula mayan ama serseri mayın gibi oradan oraya gidip gelen bir mesajı engelleme i ini, yine yönlendiriciler yapar. Bir TCP/IP veri paketi olu turuldu unda, pakete ilk de eri 128 olan bir ya am süresi (ya da oyunlarda oldu u gibi "can". ngilizcesi Time-To-Live, TTL) verilir. Mesaj paketi herhangi bir yönlendiriciden geçerken "can" ı bir eksilir. Aynen oyunlarda oldu u gibi de, can de eri 0 oldu unda oyun sona erer; paket iletilemez, çöpe atılır. Peki, bir bilgisayar IP adresini nasıl alır? Bunun iki yolu var: Ya siz bu adresi ele girersiniz ya da bir bilgisayar, belli bir adres havuzundan aldı ı di er bilgisayarlara da ıtır. Adresleri elle girmenin en büyük sakıncası adreslerin, Subnet Mask de erinin Default Gateway gibi di er bazı bilgilerin yanlı girilmesidir. E er a ınızdaki bilgisayar sayısı onu a ıyorsa, adresleri elle girmek pek akıllıca de ildir. Bu adresleri otomatik olarak da ıtmanın bir yolu vardır ve bu yolun adı Dinamik Bilgisayar Kontrolü (Dynamic Host Configuration Protocol, DHCP)'dür. Bu protokol ile bilgisayar DHCP sunucu (server) olarak tanımlanır ve IP adres da ıtımı bu sunucu üzerinden yapılır. DHCP'den alaca ı belirtilmi se, açoldı ında "Ben yeni açıldım, henüz bir IP adresim yok, e er ortamda bir DHCP sunucu tanımlı varsa bana bir IP adresi göndersin" anlamında bir mesaj yayınlar. (broadcast eder). E er ortamda bir DHCP sunucu tanımlı ise bu mesajı alır "Ben bir DHCP sunucu oldu uma göre, bu mesaja yanıt vermek bana yakı ır" eklinde dü ünüp kendisinde tanımlı olan IP adreslerinden bo ta olanlardan birisini seçerek bilgisayara gönderir. IP adresi akan bilgisayarda artık di er bilgisayarlar ileti im kurarken bu adresi kullanır. DHCP sunucu ile IP adresi alan istemci bilgisayar arasındaki ili ki, bir saın alma i leminden kiralama i lemidir. stemci bilgisayar, bir IP adresini DHCP sunucudan belli bir süretli ine "kiralar". Kira süresinin varsayılan süresi 72 saattir. Nası bir ev kiraladı ınızda kira süresinin bitiminden önce kontrat tazeliyorsak, DHCP sunucudan alınan adresin de, bu süre bitmeden tazelenmesi gerekir. Bütün DHCP istemcileri, kita sürelerinin %50'sine ula tı ında adreslerini tazelemek zorundadırlar. Kirasını tazelemek isteyen istemci, istedi ini DHCP sunucusuna gönderir. E er DHCP sunucu ayakta ise kirayı tazeler ve bu durumu bir onay mesajı ile istemciye bildirir. stemci onayı aldı ında konfigürasyonunu günceller. E er istemci kirasını tazelemek istiyor da DHCP sunucusuna ula amıyorsa kiranın tazelenmedi ine ili kin bir mesaj alır ama, adresini kullanmaya da devam eder. Çünkü daha kira süresinin ancak yarısı geçmi tir. stemci kira tazeleme iste ini kira süresinin yüzde %87.5'u tamalandı ında tekrarlar. E er bu kez de yanıt alamaz ve süresi biterse istemci, IP adresini kullanmaya son verir ve yeni bir IP adres edinme sürecini ba latır. Bir IP adresinin nasıl aldı ını gördük, IP adresinin MAC adresine nasıl çevrildi ine de gördük. imdi " yi ama, biz Windows 95'te ya da Windows NT'de A kom uları (Network Neigborhood) 'na tıkladı ımızda kar ımıza IP adresleri ya da MAC adresleri gelmiyor ki, yalnızca bilgisayar adları geliyor" diyebilirsiniz, haklısınız. Ba ta söylediklerimizi anımsayalım: TCP/IP dünyasında bir bilgisayarı 3 ey belirler: Bilgisayarın adı, IP adresi, MAC adresi. Bir bilgisayarın MAC adrsini ya da IP adresini de il de adını kullanmak daha kolay de il mi? Aksi takdirde, bilgisayarların IP adreslerini, daha da kötüsü MAC adreslerini ezberlemek zorunda kalabilirdik. Bilgisayar adını kullanmak kolayımıza geliyor ama, a üzerinde ileti im gerçekte MAC adresleri üzerinden gerçekle tiriliyor. O zaman bilgisayar adını önce IP adresine çeviren sonra da MAC adresine çeviren mekanizmalar, protokoller olmalı de il mi? IP adresini MAC adresine çeviren protokolü görmü tük (belle i zayıf olanlara anımsatalım; bu protokolün adı ARP idi). Peki, bilgisayar adları IP adreslerine nasıl çeviriliyor? Burada çe itli seçenekler var. Microsoft'un önerdi i ey WINS (Windows Internet Adlandırma Servisi, Windows Internet Naming Service). Bu servis ile bir makinayı WINS sunucusu olarak tanımlıyoruz, bütün bilgisayarlar girip adlarını ve IP adreslerini bu sunucuya bildiriyorlar. (aynen yeni eve ta ındı ımızda hane halkının mahallenin muhtarına kaydolması gibi). Bir bilgisayar, adını bildi i bir bilgisayarın IP adresini bulmak istedi i zaman, broadcast yapmak yerine bu sunucuya gidiyor " u addaki bilgisayarın IP adresi ne olaki?" eklinde bir soru soruyor. WINS sunucu da kendi veritabanına bakıp soruyu yanıtlıyor. Bu a amadan sonrasını biliyoruz. (ARP ile IP adresi MAC adresine çeviriliyor). yi güzel de, bilgisayarlar ortamda bir WINS sunucunun var olup olmadı ını ve varsa adresini nereden bilebiliyorlar? Yukarıda DHCP'yi anlatırken, DHCP sunucunun IP adreslerinin yanı sıra ba ka bilgileri gönderebilece ini söylemi tik. te bu bilgilerden birisi de WINS sunucunun adresi. E er biz tanımlarsak, DHCP sunucudan IP adresi alan 19

bilgisayarlar ortamdaki WINS sunucunun adresini de ö reniyorlar ve gidip kendilerini kaydettiriyorlar. Bu i lem otomatik olarak, el de meden, son derece fenni yöntemlerle gerçekle iyor. Son cümleyi biraz abarttık de il mi? Ama bunun da bir nedeni var: WINS, Microsoft tarafından bulunan ve kullanılan bir yöntem. nternet'te ad IP e le tirmeleri ba ka bir yöntem kullanılıyor: DNS (Domain Name System). Bu sistemde bilgisayar adları ve IP adresleri DNS sunucu olarak konumlandırılan bilgisayarlara "elle" kaydediliyor. Bir bilgisayar, adını bildigi bir bilgisayarın IP adresini ö renmek isterse DNS sunucuya gidiyor ve adresi soruyor. DNS sisteminin kötülü ü, bilgilerin elle girilmesinde ve statik olmasında. Bilgisayar adlarının ve IP adreslerinin elle girilmesi ve de i tirilmesi gerekiyor. Windows NT 4.0 versiyonuna kadar bir DNS sunucu fonksiyonu bulunmuyordu. 4.0 ile birlikte DNS sunucu fonksiyonu da eklendi. Üstelik Microsoft DNS'i WINS'e ba lamayı ba ardı. 4.0'da DNS sunucu bir kayıdı kendi veritabanında bulamazsa ortamdaki bir WINS sunucuya sorabilir ve ondan aldı ı yanıtı iletebilir. Güzel bir olanak; hem Microsoft'un cözümünü koturyor hem de DNS sunucu isteklerini kar ılıyor. 20