Fəsil 14 Ümumi layihə qiymətləndirməsi

Fəsil 14 Ümumi layihə qiymətləndirməsi

MÜNDƏRİCAT 14 LAYİHƏNİN ÜMUMİ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ... 14-1 14.1 Giriş... 14-1 14.2 ƏMSATQ hazırlanması... 14-1 14.2.1 Qəbul edilmiş proses... 14-1 14.2.2 ƏMSATQ Prosesində baş verən çətinliklər... 14-1 14.3 Ətraf Mühitin və Sosial Aləmin Qiymətləndirilməsindən yaranan problemlər... 14-2 14.3.1 Əsas Qalıq Təsirlər... 14-2 14.3.2 İkinci dərəcəli və dolayı təsirlər... 14-3 14.3.3 Birləşmiş təsirlər... 14-3 14.3.4 Planlaşdırılmış təsirlər... 14-3 14.3.5 Başa çatdırılmalı məsələlər... 14-3 14.3.6 ƏMSATQ Əlavəsinin digər əsas məsələləri... 14-4 14.4 Layihənin dizaynına edilən dəyişikliklər üçün layihənin qiymətləndirmə bəyanatı... 14-5 Cədvəllər Cədvəl 14-1: Əsas qalıq təsirlərin xülasəsi Ümumi... 14-2 Cədvəl 14-2: Əsas qalıq təsirlərin xülasəsi Sahə üçün səciyyəvi... 14-3 Layihənin ümymi qiymətləndirilməsi i

14 LAYİHƏNİN ÜMUMİ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 14.1 Giriş Bu ƏMSATQ Əlavəsi Azərbaycanda Layihəyə təklif edilən dizayn dəyişikliklərinin ətraf mühitə və sosial aləmə təsirinin qiymətləndirilməsinin nəticəsini təqdim edir. CQBKG boru kəmərinin Gürcüstan hissəsinə aid olan Layihə dizaynında dəyişikliklərin təsirinin qiymətləndirilməsinə dair digər ƏMSATQ Əlavəsi hazırlanır. Əlavə CQBKG Son ƏMSATQ-də götürülmüş aşağıdakı öhdəliklərə uyğun hazırlanmışdır: ƏMSATQ-də təsvir edilmişdən əlavə torpaq istifadə olunacaqsa, Layihə ətraf mühitin və sosial aləmin qiymətləndirilməsi hesabatını aparacaq və onun miqyası sahədə təklif edilən işlərdən və həssaslıqlardan asılı olacaq (39-03). 14.2 ƏMSATQ hazırlanması 14.2.1 Qəbul edilmiş proses Aşağıda qısa xülasə verildiyi kimi bu əlavə üçün də CQBKG Son ƏMSATQ ilə eyni ətraf mühitə və sosial aləmə təsirin qiymətləndirilməsi (ƏMSATQ) prosesindən istifadə edilmişdir. Bu ƏMSATQ Əlavəsi cari beynəlxalq təcrübəyə və Tranzit Ölkəyə malik dövlətin hökuməti ilə sazişin (TÖMHS) müvafiq müddəalarına uyğun aparılmış və təqdim edilmişdir. ƏMSATQ Azərbaycandakı növbəti tərəfdaş şirkətlərlə yaxın əməkdaşlıqla işləyən RSK şirkəti tərəfindən müstəqil və obyektiv proses kimi aparılmış və təqdim edilmişdir: Azərbaycan Ekologiya və Texnologiya Mərkəzi (AETM); və ERA Marketinq Mərkəzi, ixtisaslaşmış sosial-iqtisadi məsləhət təşkilatı, o cümlədən beynəlxalq nüfuza malik mədəni irs və yenidən məskunlaşma ekspertləri. RSK həmçinin ekologiya və torpaqşünaslıq elmi kimi sahələrə öz mütəxəssis töhvəsini verən bir sıra Azərbaycanlı alimlə də iş qrupu təşkil etmişdir. Bu ƏMSATQ Əlavəsində maraqlı tərəflərlə növbəti məsləhətləşmələr aparıldı və bu əlavə CQBKG Son ƏMSATQ kimi eyni şəkildə ictimaiyyətin müzakirəsinə verildi. Bu ƏMSATQ Əlavəsi üçün hazırlanmış Öhdəliklər Jurnalı (Əlavə E) Layihənin dizaynında edilmiş dəyişikliklər nəticəsində müəyyən edilmiş yeni öhdəliklərin və ya mövcud öhdəliklərə dəyişikliklərin (təsiri azaltma tədbirləri) son siyahısını təqdim edir. Layihənin müxtəlif tikinti müqavilələri üzrə tender iştirakçılarına təqdim edilən texniki şərtlərə müqavilə tələbi kimi daxil ediləcək Ətraf Mühitin və Sosial Aləmin İdarəedilməsi və Monitorinqi Planı (ƏMSAİMP) yeni və dəyişdirilmiş öhdəlikləri daxil etmək üçün Əlavə D-də göstərildiyi şəkildə dəyişdiriləcək. 14.2.2 ƏMSATQ Prosesində baş verən çətinliklər Hazırkı ƏMSATQ Əlavəsini hazırlayan zaman məhdud olsa da, CQBKG Son ƏMSATQ 14.2.2 Bölməsində təsvir edilmiş eyni çətinliklərə rast gəlindi və əlavə məlumat almaq üçün ona istinad etmək lazımdır. Xüsusilə, inkişaf edən hərtərəfli dizayn prosesi həm Əlavədə əks etdirilir, həm də ona təsir edir. Layihənin Ümumi Qiymətləndirilməsi 14-1

14.3 Ətraf Mühitin və Sosial Aləmin Qiymətləndirilməsindən yaranan problemlər 14.3.1 Əsas Qalıq Təsirlər Hazırkı ƏMSATQ Əlavəsi metodiki şəkildə bütün mümkün təsirləri müəyyən etmiş və CQBKG Son ƏMSATQ-da istifadə edilmiş eyni struktur meyardan istifadə edərək onların əhəmiyyətini qiymətləndirmişdir. Bütün qalıq təsirlər və faydalar Cədvəl 14-1-də müəyyən edilmiş və xülasəsi verilmişdir, sahə üçün səciyyəvi qalıq təsirlərin xülasəsi isə Cədvəl 14-2-də göstərilmişdir. Cədvəl 14-1: Əsas qalıq təsirlərin xülasəsi Ümumi Yüksək əhəmiyyətə malik Qalıq Təsirlər İcmanın təhlükəsizliyi Layihə açıq qazıntılarla yerli əhali və ev heyvanları üçün qəza riski yarada bilər. Layihə tikinti işləri, o cümlədən tikinti nəqliyyatının hərəkəti nəticəsində yerli əhali və ev heyvanları üçün qəza riski yarada bilər. Orta əhəmiyyətə malik Qalıq Təsirlər İcmanın səhhəti Tibb məntəqəsinə çatdırmanın gecikməsi nəticəsində xəstənin vəziyyətinin pisləşməsi İcmanın səhhəti Səthi və qrunt sularına təsir edən dağıntılar icmanın səhhətinə də təsir edəcək Düşərgə və LTMQİ-da CYÖX-n artması Məşğulluq, həyat tərzi və bacarıqlar Layihə yəqin ki, layihədə işə götürülmüş və ərizəsi müvəffəqiyyətsiz olmuş şəxslər arasında qeyri-bərabərlik incikliyi və yerli işçilərlə xarici işçilərə ödənişlər arasında qeyri-bərabərlik incikliyi yaradacaq Layihənin müəyyən mərhələsində, xüsusilə, tikintinin başa çatması ilə ixtisarlar nəticəsində layihənin yaratdığı işlər itiriləcək. İnfrastruktur və xidmətlər Üçüncü tərəf infrastrukturunun (o cümlədən çaylardan və ya suvarma kanallarından suyun) müvəqqəti bağlanması və ya qəfil zədələnməsi digər istehlkaçılara təchizatın müvəqqəti itirilməsi və ya məhdudlaşması ilə nəticələnə bilər. Faydalı təsirlər Torpağın çirklənməsinin təmizlənməsi Çirklənmiş sahələrin təmizlənməsi, yaxud maşınlardan atılan zibillərin mücafiq lisenziyalı zibilxanalara daşınması ətraf mühitə çirkləndiricilərin daşınması riskini azaldacağı, həmçinin icma üzvlərinin və tikinti işçilərinin zədə alması və ya xəstəlik riskini də azaldacaq Demoqrafiya Məşğulluq vəziyyətinin yaxşılaşdırılması kənara miqrasiyanı azalda bilər. Məşğulluq, həyat tərzi və bacarıqlar Layihə işlərlə əlaqədar işə götürülmüş yerli işçi qüvvəsinin bacarığını artırıacaq. Yerli mağazaların satışı və "mənzil" sənayesində qismən/tam məşğul olanların gəliri artacaq İnfrastruktur və xidmətlər Yolların genişləndirilməsi və yaxşılaşdırılması yerli icmaların nəqliyyat əlaqələrini daha da səmərəli edə bilər. Layihənin Ümumi Qiymətləndirilməsi 14-2

Cədvəl 14-2: Əsas qalıq təsirlərin xülasəsi Sahə üçün səciyyəvi Orta əhəmiyyətə malik Qalıq Təsirlər Lanşaft və Vizual Təsir KG3.5 və KG4.7 arasında palçıq vulkanında keçilən silsilədə landşaftın vizual görünüşü və xassəsi daimi olaraq dəyişəcək - təcrid sahəsi hamarlanaraq avadanlıq və mexanizmlər üçün təhlükəsiz iş yeri yaradacaq və eroziyanın qarşısını almaq üçün ərazi tikintidən əvvəlki görünüşünə tam olaraq bərpa olunmayacaq. Havanın Keyfiyyəti Boru kəmərinin tikintisi toz yaranmasına səbəb ola bilər ki, bu da Qoltuqda (KG0) yerləşən kiçik icmaya və KG19-da təcrid sahəsinə yaxın olan fermaya təsir göstərə bilər. İstismar mərhələsi zaman CQBKG Layihəsinin Azərbaycanda olan hissəsi üçün orta, yüksək və ya faydalı vacibliyə malik olan qalıq təsirləri yoxdur. 14.3.2 İkinci dərəcəli və dolayı təsirlər Bu Əlavə üçün ikinci dərəcəli və dolayı təsirlərin qiymətlənməsi aparılmışdır. CQBKG Son ƏMSATQ 14.3.2 Bölməsində təsvir edilmiş eyni mümkün ikincin dərəcəli təsirlər aşkar edilmişdir və əlavə məlumat almaq üçün ona istinad etmək lazımdır. 14.3.3 Birləşmiş təsirlər Tikinti mərhələsində təcrid sahəsi KG0, KG6, KG19 və KG27-də yerləşən evlərə yaxın keçdiyi yerlərdə nəzərəçarpacaq birləşmiş təsirlər gözlənilir. Buu evlər artmış səs-küy, toz və nəqliyyat da daxil olmaqla toplam təsirlərə məruz qalacaq. Bu təsir Layihənin ərsinləmə stansiyasına daimi giriş yolu kimi istifadə ediləcək yerli yolu təkmilləşdirmə məqsədi ilə KG0- da bir qədər yaxşılaşdırılacaq. Nəzərə almaq lazımdır ki, buraya cəlb ediləcək insanların sayı azdır. Təsirə məruz qalan torpaq sahibləri və kirayəçilər onların cari kənd-təsərrüfatı rejimlərinə lokallaşmış pozuntu təsirlərinə məruz qala bilər. Tikinti işlərinin müvəqqəti təbiətini və işlərin boru kəmərinin təcrid sahəsi boyu xətti qaydada getməsini nəzərə alaraq, hər hansı belə təsirin qısa müddətli olması və aparılan əməliyyatların miqyası, təbiəti və istifadə edilən təsiri azaltma tədbirlərinin səmərəsindən asılı olaraq müxtəlif əhəmiyyətə malik olması gözlənilir. İstismar əməliyyatı zamanı birləşmiş təsirlərin az əhəmiyyətli olması gözlənilir. 14.3.4 Planlaşdırılmış təsirlər Fəsil 12-də baş verən planlaşdırılmamış hadisələrin mümkünlüyünü azaltmaq, o cümlədən planlaşdırılmamış hadisənin müddətini və ya onun təsir etdiyi sahəni məhdudlaşdırmaq üçün təklif edilən fövqəladə hallara cavab tədbirləri kimi əməliyyatları idarə etmək məqsədi güdən Layihə dizaynına təkmilləşdirmələr müzakirə edilmişdi. Boru kəmərinin təklif edilən əlavə bölməsində, o cümlədən CQBKG boru kəmərinin qalan hissəsində baş verən qəzadan yaranacaq səs-küy və icmanın təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələlərin orta əhəmiyyətə malik olacağı qiymətləndirilmişdir. Bununla belə, bu növ təsirin baş vermə ehtimalı həddindən artıq aşağı sayılır və beləliklə də, qalıq risk orta səviyyədə hesab olunur. Təsirlərin digər növlərinin alçaq qalıq riskinə malik olacağı hesablanmışdır. 14.3.5 Başa çatdırılmalı məsələlər CQBKG Son ƏMSATQ-n Bölmə 14.3.5-də siyahısı verilmiş əsasən tikinti ilə bağlı eyni işlər bu mərhələdə tam müəyyən edilmiş qalır. Əlavə məlumat ümüb CQOBKH Son ƏMSATQ bu bölməsinə müraciət etmək lazımdır. Layihənin Ümumi Qiymətləndirilməsi 14-3

14.3.6 ƏMSATQ Əlavəsinin digər əsas məsələləri 14.3.6.1 Palçıq vulkanı silsiləsində landşaft və torpaq - KG3.5 - KG4.7 Seçilmiş yol CQBK/BTC boru kəmərləri marşrutuna paralel olan silsilə ilə keçir, çüki mövcud boru kəmərlərinin keçdiyi silsilənin sol tərəfində kifayət qədər yer yoxdur. Silsilənin üst hissəsini hamarlayaraq təhlükəsiz iş yeri yaratmaq və işlər zamanı boru kəmərinin tamlığını təmin etmək tələb olunacaq. Bərpa edilmiş təcrid sahəsinin vizual və landşaft təsirini azaltmaq üçün son görünüşün dizaynına ehtiyatla yaxınlaşmaq lazımdır. 14.3.6.2 Bioloji rəngarəngliyin qorunması Marşrutun və sahənin seçimi zamanı diqqət ekoloji baxımdan həssas zonalardan yan keçərək bu səhələrə dəyəcək təsiri minimuma endirmək məqsədinə yönəlmişdir. Təklif edilən mühafizə tədbirinə aşağıdakılar daxildir: Müdafiə edilən flora növlərinin olub-olmamasını müəyyən etmək və hər hansı tapılmış növlə bağlı sahə üçün səciyyəvi planların, məsələn Irıs acutiloba (tapılıbsa) növlərinin köçürülməsi planlarının tətbiq edilməsi. Qırmızı kitaba və IUCN siyahısına salınmış növlərin təcrid sahəsində yuvalamaması üçün tikintidən əvvəl işlərin aparılması və təmizləmə işlərindən əvvəl qırmızı kitabda və ya IUCN siyahısında olan növlərin olmasının yoxlanması. Tikinti işləri başa çatdıqdan sonra təcrid sahəsinin və müvəqqəti işlərin mümkün qədər tez bərpa edilməsi və hər hansı kəsilmiş ağacları bərpa etmək üçün yenidən əkilməsi. Bioloji bərpa belə bərpa edilən sahələrin qonşu sahələrə oxşar olmasını nəzərdə tutacaq. Bioloji bərpanın müvəffəqiyyətinə nəzarət ediləcək və bitkilərin bərpası uğurlu deyilsə, düzəliş tədbirləri tətbiq ediləcək. 14.3.6.3 Qrunt sularının və səthi su ehtiyatlarının mühafizəsi ƏMSATQ CQBKG Layihəsi üçün qrunt sularının və səthi su ehtiyatlarının qorunmasının vavibliyini qəbul edir. Qiymətləndirmənin diqqət mərkəzinə aşağıdakılar daxil olacaq: Çirklənmə ilə əlaqədar riskə əsaslanan düzəliş tədbiri 14.3.6.4 Cəmi təsirlər Fəsil 11-də verilmiş cəmi təsirlərin qiymətləndirilməsi eyni zamanda aparılan işlərdən yaranan təsirə məruz qalacaq sahələri müəyyən etdi. Bu əsasən aşağıdakılara tətbiq edilir: Yolların yaxşılaşdırılması və yeni tikililər (xüsusən M2 şossesinin və Hacıqabul və Pirsaat yaxınlığında əlaqədar yol keçidlərinin tikintisi) Muğan yaxınlığında kanalın genişləndirilməsi Mövcud neft və qaz borularına davam edən texniki qulluq Digər hələ müəyyən edilməmiş tikintilər Hazırda toplam təsiri hər hansı təfərrüatla qiymətləndirmək üçün yolların və kanalların yaxşılaşdırılması işlərinə dair məlumat mövcud deyil. Bununla belə, ən nəzərəçarpan mümkün mənfi toplam təsirlər aşağıdakılar ola bilər: Yerli torpağa sahiblik və torpaqdan istifadə nəticəsində yaranan təsirlər Yerli yaşayış tərzinə təsirlər (onların əhəmiyyəti kompensasiya siyasətlərindən və Azərbaycan Nəqliyyat Nazirliyinin tətbiq etdiyi mexanizmlərdən asılı olacaq). Yerli hava keyfiyyətinə təsirlər Yerli səs-küy və vibrasiya təsirləri Layihənin Ümumi Qiymətləndirilməsi 14-4

Yerli icma səhhətinə və təhlükəsizliyinə edilən təsirlər Yerli və regional nəqliyyatın təsiri. Layihə onlarla işdə maraqlı olan digər tikinti şirkətlərini və orqanları aşkar edilmiş toplam təsirlərin minimuma endirilməsi işlərinə cəlb edəcək. 14.4 Layihənin dizaynına edilən dəyişikliklər üçün layihənin qiymətləndirmə bəyanatı ƏMSATQ Əlavəsi sistemli və hərtərəfli şəkildə Layihənin dizaynına edilən və ekoloji və ya sosial təsirlərə səbəb olacaq dəyişikliklərin bütün aşkar edilmiş cəhətlərini yoxladı. Layihənin dizaynına edilən dəyişikliklərlə əlaqədar orta, yüksək və faydalı əhəmiyyətə malik bir sıra qalıq təsirlər vardır. Əməliyyatlar mərhələsi ilə əlaqədar bütün qalıq təsirlər alçaq əhəmiyyətli təsir kimi qiymətləndirilmişdir. Bununla belə, ehtiyatlı idarəetmə (və müəyyən hallarda onların yerinə və ya həssaslığına dair cari qeyri-müəyyənliyi aradan qaldırma və ya azaltma üçün əlavə tədqiqatlar) və bu hesabatda qeyd edilmiş müxtəlif təsiri azaltma tədbirlərini tətbiq etməklə bu qalıq təsirləri idarə etmək mümkün olacaq. Layihənin Ümumi Qiymətləndirilməsi 14-5