YENİ BASEL SERMAYE YETERLİLİĞİ UZLAŞISI (Basel-II)

YENİ BASEL SERMAYE YETERLİLİĞİ UZLAŞISI (Basel-II) Ekim 2004 ARAŞTIRMA DAİRESİ 1

SUNUMUN İÇERİĞİ I. KISIM II. KISIM III. KISIM IV. KISIM V. KISIM VI. KISIM SERMAYE YETERLİLİĞİ VE BASEL I YENİ BASEL SERMAYE UZLAŞISI (Basel-II) NİN MUHTEMEL İ YE YÖNELİK BDDK I YE YÖNELİK HAZIRLIK I KOORDİNASYON KOMİTESİ ÖNERİSİ ARAŞTIRMA DAİRESİ 2

SERMAYE YETERLİLİĞİ VE BASEL I SERMAYE YETERLİLİĞİ VE BASEL I 1.1 BASEL SERMAYE I 1.1.a- Basel-I 1.1.b-Basel-II 1.2 QIS I ARAŞTIRMA DAİRESİ 3

BASEL SERMAYE I Basel-I Sermaye Uzlaşısı (1988) Piyasa Riskinin Dahil Edilmesi (1996) Basel-II Sermaye Uzlaşısı 1. Taslak Metin (Haziran 1999) 2. Taslak Metin (Ocak 2001) 3. Taslak Metin (Mayıs 2003) Nihai Metin (Temmuz 2004) AB 3. Sermaye Yeterliliği Direktifi Taslaği (CAD-3) (Temmuz 2004) Gelişmiş Ölçüm Yöntemleri İçin Paralel Uygulama Başlangıcı (Ocak 2006) Basel-II nin Yürürlüğe Girmesi (Aralık 2006) İleri Ölçüm Yöntemlerinin Kullanılmaya Başlanması (Aralık 2007) ARAŞTIRMA DAİRESİ 4

BASEL - I Krediler KREDİ RİSKİ Garanti ve Kefaletler Taahhütler İştirakler Teminatlandırılmış Nakit %0 OECD Hükümetleri %0 OECD Ülk. Bankaları %20 Teminatlandırılmış Nakit %0 OECD Hükümetleri %0 OECD Ülk. Bankaları %20 Belli Cayılabilir %0 Diğer Cayılabilir %20 Cayılamaz %50 Mali Olmayan İştirakler %100 İpotek %50 İpotek %50 PİYASA RİSKİ Teminatlandırılmamış OECD Hükümetleri %0 OECD Ülk. Bankaları %20 Diğer %100 Teminatlandırılmamış OECD Hükümetleri %0 OECD Ülk. Bankaları %20 Belli Tem. Mektupları %20 ASMK+SHMK VKET (Repo+Teminat) Türev İşlemler Belli Akreditifler %20 DiğerTem. Mektupları %50 Standart Yöntem RMD Yöntemi Diğer Akreditifler %50 Diğer %100 ARAŞTIRMA DAİRESİ 5

BASEL-I E YÖNELİK TEMEL ELEŞTİRİLER Sermaye yükümlülüğü pozisyonların gerçek risklilik seviyesini yansıtmıyor OECD ülkesi olma kriteri risklilik açısından anlamlı değil ( Club-rule ) Risklilik seviyelerine ilişkin farklılaştırılmış kategorilerin sayısı az (%0-%20-%50-%100) Yasal sermaye arbitrajına imkanı veriyor Yöntemin basit yapısı, bazı işlemlerin (örneğin menkul kıymetleştirme, kredi türevleri) riskini gerçekçi bir şekilde ölçemiyor ARAŞTIRMA DAİRESİ 6

KREDİ RİSKİ ZARAR DAĞILIMI Olasılık Beklenen Zarar Beklenmeyen Zarar Zarar Karşılık Asgari Sermaye İlave Sermaye ARAŞTIRMA DAİRESİ 7

I. BÖLÜM Asgari Sermaye Yükümlülüğü II. BÖLÜM Denetim Otoritesinin Gözden Geçirmesi III. BÖLÜM Piyasa Disiplini BASEL - II Uygulamanın Kapsamı ARAŞTIRMA DAİRESİ 8

ASGARİ SERMAYE YÜKÜMLÜLÜĞÜ Değişiklik Yok Daha Yüksek Olabilir (II. Bölüm) Toplam Sermaye Kredi Riski + Piyasa Riski + Operasyonel Risk %8 Büyük Ölçüde Değişiklik Az Değişti İleri Ölçüm Yaklaşımları (IRB & AMA) için İlk Yıl (2007): [CR C +CR M +CR O ] %95 x [CR C* +CR M* ] İkinci Yıl (2008): [CR C +CR M +CR O ] %90 x [CR C* +CR M* ] Üçüncü Yıl (2009): [CR C +CR M +CR O ] %80 x [CR C* +CR M* ] *1998 Uzlaşısına göre hesaplanan sermaye yükümlülüğü Yeni Eklendi ARAŞTIRMA DAİRESİ 9

SERMAYE YÜKÜMLÜLÜĞÜ HESAPLAMA YÖNTEMLERİ GELİŞMİŞLİK DÜZEYİ PİYASA RİSKİ (1996 Değişikliği) KREDİ RİSKİ OPERASYONEL RİSK Standart Yaklaşım BASİT Basitleştirilmiş Standart Yak. Temel Gösterge Yaklaşımı Standart Yaklaşım ORTA Standart Yaklaşım Temel İçsel Derecelendirme Yaklaşımı Alternatif Standart Yak. GELİŞMİŞ Riske Maruz Değer (VaR) Yaklaşımı Gelişmiş İçsel Derecelendirme Yaklaşımı İleri Ölçüm Yaklaşımları ARAŞTIRMA DAİRESİ 10

KANTİTATİF ETKİ I (QIS) Amaç Çalışmalar QIS-1 QIS-2 QIS-2,5 QIS-3 ARAŞTIRMA DAİRESİ 11

KANTİTATİF ETKİ I (QIS) QIS-2 Sonuçları: Sermaye Yükümlülüklerindeki Yüzde Değişim G-10 ülkeleri Standart Yaklaşım Temel İçsel Derecelendirme Yaklaşımı Gelişmiş İçsel Derecelendirme Yaklaşımı Kredi Riski Toplam Kredi Riski Toplam Kredi Riski Toplam 1. Grup %6 %18 %14 %24 -%5 %58 2. Grup %1 %13 AB Ülkeleri 1. Grup %6 %18 %10 %20 -%1 %9 Diğer Ülkeler 2. Grup -%1 %11 1 ve 2. Grup %5 %17 QIS-3 Sonuçları: Sermaye Yükümlülüklerindeki Yüzde Değişim G-10 ülkeleri Standart Yaklaşım Temel İçsel Derecelendirme Yaklaşımı Gelişmiş İçsel Derecelendirme Yaklaşımı Kredi Riski Toplam Kredi Riski Toplam Kredi Riski Toplam 1. Grup %0 %11 -%7 %3 -%13 -%2 2. Grup -%11 %3 -%27 -%19 AB Ülkeleri 1. Grup -%3 %6 -%13 -%4 -%15 -%6 2. Grup -%11 %1 -%27 -%20 Diğer Ülkeler 1 ve 2. Grup %2 %12 -%3 %4 ARAŞTIRMA DAİRESİ 12

YENİ BASEL SERMAYE UZLAŞISI YENİ BASEL SERMAYE UZLAŞISI 2.1 Yİ OLUŞTURAN TEMEL YAPI 2.1.a- Kapsam 2.1.b- Hedef Kitle 2.1.c- Temel Amaçlar 2.1.d- Temel İlkeler 2.2 HÜKÜMLERİ 2.2.a- Uygulamanın Kapsamı 2.2.b- Asgari Sermaye Yükümlülüğünün Hesaplanması 2.2.c- Denetim Otoritesinin Gözden Geçirmesi 2.2.d- Piyasa Disiplini ARAŞTIRMA DAİRESİ 13

Yİ OLUŞTURAN TEMEL YAPI Kapsam - Konsolide bazda bankacılık grupları ve solo bazda uluslararası boyutta faaliyet gösteren bankalar Hedef Kitle - G-10 ülkeleri ile başlayan ama yaygın olarak kabul görmesi beklenen bir süreç Temel Amaçlar - Bankaların yeterli seviyede sermaye tutmalarını sağlamak - Sermaye yükümlülüğünün maruz kalınan risk ile paralel olması - Bankaların risk yönetimi sistemlerinin etkinleştirilmesini teşvik etmek Temel İlkeler - G-10 ülkeleri bankaları için standart yaklaşımlar altında asgari sermaye yükümlülüğü seviyesinin aynı kalması - İleri ölçüm yaklaşımlarının daha az sermaye yükümlülüğü doğurması ARAŞTIRMA DAİRESİ 14

UYGULAMANIN KAPSAMI FİNANSAL GRUP 3 HOLDİNG ŞİRKETİ ULUSLARARASI AKTİF BANKA 4 2 1 ULUSLARARASI AKTİF BANKA ULUSLARARASI AKTİF BANKA YEREL BANKA MENKUL KIYMET ŞİRKETİ ARAŞTIRMA DAİRESİ 15

KREDİ RİSKİ KREDİ RİSKİ AZALTILMIŞ KREDİ RİSKİ STANDART YAKLAŞIM SA VE SSA FARKLARI İÇSEL DERECELENDİRME YAKLAŞIMLARI ARAŞTIRMA DAİRESİ 16

AZALTILMIŞ KREDİ RİSKİ AZALTILMIŞ = KREDİ RİSKİ KREDİ RİSKİ - KREDİ RİSKİ AZALTMA TEKNİKLERİ Krediler ve Alacaklar Diğer Varlıklar Bilanço Dışı İşlemler Teminatlar Bilanço İçi Netleşme Anlaşmaları Garantiler ve Kredi Türevleri ARAŞTIRMA DAİRESİ 17

KREDİ RİSKİ STANDART YAKLAŞIM VARLIKLARIN SINIFLANDIRILMASI RİSK AĞIRLIKLANDIRMA AZALTMA TEKNİKLERİ (CRM) DİĞER HUSUSLAR ARAŞTIRMA DAİRESİ 18

VARLIKLARIN SINIFLANDIRILMASI A. KREDİLER (ALACAKLAR) 1. Hazine ve Merkez Bankalarına Verilen Krediler 2. Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Verilen Krediler 3. Çoktaraflı Kalkınma Bankalarına Verilen Krediler 4. Bankalara Verilen Krediler 5. Menkul Kıymet Şirketlerine Verilen Krediler 6. Şirketlere Verilen Krediler 7. Perakende Krediler 8. İkamet Amaçlı Gayrimenkul İpoteği Karşılığı Verilen Krediler 9. Ticari Amaçlı Gayrimenkul Karşılığı Verilen Krediler 10. Yüksek Risk Kategorileri B. DİĞER VARLIKLAR C. BİLANÇO DIŞI İŞLEMLER ARAŞTIRMA DAİRESİ 19

RİSK AĞIRLIKLANDIRMA VARLIKLAR Opsiyonlar AAA AA- Hazine ve Merkez Bankalarına Verilen Krediler Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarına (PSE) Verilen Krediler Bağ.Der. Notuna Göre Avantajlı Uygulama ECA Notuna Göre (ND) Hazine Gibi (PSE-Sov) A+ A- BBB+ BBB- BB+ B- B- nin Altı Derecelendiril- Memiş %0 %20 %50 %100 %150 %100 Kendi ülke hazinesine ilişkin, kendisi ve kaynağı yerel para cinsinden olan risklere daha düşük bir risk ağırlığı uygulanabilir. (ND) 1 %0 2 %20 3 %50 4/5/6 %100 7 %150 %0 %20 %50 %100 %150 %100 Opsiyon 1 %20 %50 %100 %100 %150 %100 Opsiyon 2 %20 %50 %50 %100 %150 %20 Bazı PSE lere ilişkin riskler şirketlere verilen krediler gibi değerlendirilir Uluslararası Kurumlara (BIS, IMF, ECB, EC, vs) Verilen Krediler %0 ARAŞTIRMA DAİRESİ 20

RİSK AĞIRLIKLANDIRMA VARLIKLAR Opsiyonlar AAA AA- Çok. Kalk. Bank. (MDB) Ver. Krediler Bankalara Verilen Krediler Menkul Kıymet Şirketlerine Verilen Krediler VARLIKLAR A+ A- BBB+ BBB- BB+ B- B- nin Altı Derecelendirilmemiş Opsiyon 2 %20 %50 %50 %100 %150 %20 Belli şartları sağlayanlar (WB, IBRD, ADB, AfDB, EBRD, vs) için %0 Opsiyon 1 %20 %50 %100 %100 %150 %100 Opsiyon 2 %20 %50 %50 %100 %150 %50 Op2 (KısaVade) %20 %20 %20 %50 %150 %20 Eğer kendi ülke hazinesine ilişkin risklere yönelik olarak daha düşük bir risk ağırlığı uygulanmışsa, kısa vadeli ve kaynağı ve kendisi yerel para cinsinden olan banka risklerine de, %20 den az olmamak kaydıyla, bir derece daha kötü risk ağırlığı uygulanabilir. (ND) Bankalara benzer bir düzenlemeye tabi olanlar bankalara verilen krediler gibi değerlendirilir. Diğerleri şirketlere verilen krediler gibi değerlendirilir. AAA AA- A+ A- BBB+ BB- BB- nin Altı Derece- Lendirilmemiş Şirketlere Verilen Krediler %20 %50 %100 %150 %100 ARAŞTIRMA DAİRESİ 21

RİSK AĞIRLIKLANDIRMA Opsiyon 1&2 Opsiyon 1 Opsiyon 2 RA=RA sov -1 RA=RA(D K ) Op 2 (Kısa Vade) RA=RA(D K )+1 ARAŞTIRMA DAİRESİ 22

RİSK AĞIRLIKLANDIRMA Perakende Krediler VARLIKLAR RİSK AĞIRLIĞI %75 İkamet Amaçlı Gayrimenkul Kredileri %35 Ticari Amaçlı Gayrimenkul Kredileri Belli Şartları Sağlayanlar %50 Diğerleri %100 Altın Belli şartlar dahilinde(nd) %0 Diğerleri %100 Serm. İnd. Kalemi Yapılmayan Hisse Senedi ve Sermaye Yatırımları %100 Diğer Varlıklar Takipteki Alacaklar %100 İkamet Amaçlı G.K. SP/K>=%50 %50 Diğer Krediler Diğerleri %100 SP/K<%20 %150 SP/K>=%20 %100 SP/K>=%50 %100 (ND:%50) Tamamı için kabul edilmeyen teminat versa ve SP/K>=%15 %100 ARAŞTIRMA DAİRESİ 23

RİSK AĞIRLIKLANDIRMA Bilanço dışı işlemler, CCF ile çarpıldıktan sonra risk ağırlıklandırılırlar. KREDİ DÖNÜŞÜM ORANLARI (CCF) Orjinal Vadesi 1 Yıldan Az Taahhütler %20 Orjinal Vadesi 1 Yıldan Fazla Taahhütler %50 Cayılabilir Taahhütler %0 Menkul kıymetlerin ödünç verilmesi ve teminat olarak verilmesi (Reop tarzı işlemler dahil) %100 Kısa vadeli akreditifler %20 Bir taahhüt verme yükümlülüğü varsa Diğer İşlemler Düşük olan CCF 1988 Accord ARAŞTIRMA DAİRESİ 24

KREDİ RİSKİ AZALTMA TEKNİKLERİ (CRM) KREDİ RİSKİ AZALTMA TEKNİKLERİ (CRM) Teminatlar Bilanço İçi Netleşme Anlaşmaları Garantiler ve Kredi Türevleri ARAŞTIRMA DAİRESİ 25

KABUL EDİLEN TEMİNAT TÜRLERİ Basit ve Kapsamlı Yöntemde Sadece Kapsamlı Yöntemde Takipteki Alacaklar İçin (3 Yıl İçin) Nakit, mevduat sertifikası, vb. Altın Borçlanmayı Temsil Eden M.K. İyi Derece Almış (*) Derecelendirilmemiş (Belli şartlar dahilinde) (**) Temel Bir Endekse Dahil Hisse Senetleri Belli Şartları Taşıyan UCIT/Yatırım Fonları (***) Endekse Dahil Olmayan Borsaya Kote Olmuş H.S. End. Dah. Olm. Bors. Kote Olm. H.S.ni İçeren UCIT/Yatırım Fonları Diğer Teminatlar Teminatın kredi ile önemli düzeyde bir korelasyonu bulunmamalıdır! ARAŞTIRMA DAİRESİ 26

TEMİNATLARIN DİKKATE ALINMASI Basit Yöntem Kapsamlı Yöntem Teminatsız Kısım xra k H e Teminatsız Kısım xra k Teminatlı Kısım xra t (min %20; İstisnalar) H c H fx Teminatlı Kısım x %0 RWA BY = (E-C)xRW k + CxRW t RWA KY = max{0;[ex(1+h e ) Cx(1-H c -H fx )]}xrw k ARAŞTIRMA DAİRESİ 27

TEMİNATLANDIRILMIŞ TEZGAH ÜSTÜ TÜREVLER YENİLEME KESİNTİLER MALİYETİ SERMEYE SONRASI = + - x RA YÜKÜMLÜLÜĞÜ TEMİNAT k x %8 ARTIŞ TUTARI FAKTÖRÜ CR= [(RC+Add-on) C x (1-H c -H fx )] x RWc x 8% ARAŞTIRMA DAİRESİ 28

BİLANÇO İÇİ NETLEŞME ANLAŞMALARI Kredi Mevduat H fx E*=max{0;[E-Cx(1+H fx )]} ARAŞTIRMA DAİRESİ 29

GARANTİLER ve KREDİ TÜREVLERİ Kredi Kalan Kısım H fx Garanti/Kredi Türevi x RA k x RAg Şartları Belirli bir krediye ilişkin olmalı Koşulsuz ve cayılamaz olmalı Garantilere/Kredi türevlerine ilişkin özel şartları taşımalı Kabul Edilen Garantörler Hükümetler, MB, MDB,PSE, bankalar, menkul kıymet şirketleri A- ve üstü not alan diğer taraflar Hükümet Kontr-Garantileri Aşağıdaki şartları taşıyanlar hükümet garantisi olarak değerlendirilir Kontr-garanti tüm kredi riski elemanlarını kapsamalı Hem garanti hem de kontr-garanti ilgili şartları taşımalı Denetim otoritesi izin vermeli ARAŞTIRMA DAİRESİ 30

VADE UYUŞMAZLIKLARI Tanım [Vade CRM (t) < Vade E (T) ] Teminat CRM Basit Yöntem Kapsamlı Yöntem Bilanço içi Netleşme Anlaşmaları Garanti ve Kredi Türevleri CRM Vadesi 1 Yıldan Az 1 Yıldan Fazla P A = P x t T ARAŞTIRMA DAİRESİ 31

DERECELENDİRME NOTLARI Standard & Poor s Moody's Derecelendirme Notlarının Eşleştirilmesi Fitch IBCA Sovereign Option 1 Option 2 Option 2 (Short-term) Corporates AAA Aaa AAA AA+ Aa1 AA+ AA Aa2 AA AA- Aa3 AA- A+ A1 A+ A A2 A A- A3 A- BBB+ Baa1 BBB+ BBB Baa2 BBB BBB- Baa3 BBB- BB+ Ba1 BB+ BB Ba2 BB BB- Ba3 BB- B+ B1 B+ B B2 B B- B3 B- CCC+ Caa1 CCC+ CCC Caa2 CCC CCC- Caa3 CCC- CC Ca CC C C C D D Unrated 0% 20% 20% 20% 20% 20% 50% 50% 20% 50% 50% 100% 50% 20% 100% 100% 100% 100% 50% 150% 150% 150% 150% 150% 100% 100% 20% 20% 100% ARAŞTIRMA DAİRESİ 32

KARŞI TARAF RİSKİ Alım-Satım Hesaplarında Karşı Taraf Riski OTC Türevler, repo-tarzı işlemler ve diğer işlemler için karşı taraf riski hesaplanır Hesaplamalar Kapsamlı Yönteme göre yapılır Bankacılık hesaplarında kullanılan RW ler (SA, IRB) kullanılır Repo-tarzı işlemler: Alım-satım hesaplarındaki tüm kıymetler teminat olarak kullanılabilir. Bankacılık hesapları için teminat olarak kabul edilmeyenler için: Standart kesintilerde %25 kullanılır Bunlar için de banka tahminleri kullanılabilir OTC Türevler için hesaplama, bankacılık hesapları ile aynıdır. Kredi türevleri için, karşı taraf riski ile genel piyasa ve spesifik risk hesaplanır ARAŞTIRMA DAİRESİ 33

SPESİFİK RİSK Menkul Kıymet Mevcut Uygulama Standart Yaklaşım Borçlanmayı Temsil Eden Menkul Kıymetler Ortaklık Payını Temsil Eden Menkul Kıymetler Kamu Menkul Kıymetleri AAA AA- A+ BBB- Nitelikli Menkul Kıymetler a) Vadeye Kalan Süresi 6 Ay ve Daha Az Olanlar %0,25 b) Vadeye Kalan Süresi 6-24 Ay Olanlar %0 %1 c) Vadeye Kalan Süresi 24 Aydan Uzun Olanlar %1,60 Diğer Kamu Menkul Kıymetleri %8 a) Vadeye Kalan Süresi 6 Ay ve Daha Az Olanlar %0,25 b) Vadeye Kalan Süresi 6-24 Ay Olanlar %1 c) Vadeye Kalan Süresi 24 Aydan Uzun Olanlar %1,60 Diğer Menkul Kıymetler %8 Likit ve iyi çeşitlendirilmiş hisse senetleri portföyü %4 Likit olmayan veya iyi çeşitlendirilmemiş hisse senetleri portföyü ND Tanınmış endekslere ilişkin sözleşmeler %2 Diğer endekslere ilişkin sözleşmeler %4 Yatırım fonları %4 ARAŞTIRMA DAİRESİ 34 %8 %0

SSA ve SA ARASINDAKİ FARKLAR SSA da, SA nın aksine: Bağımsız derecelendirme notları değil İhracat Kredi Kurumları (ECA) tarafından verilen notlar dikkate alınır. Bankalara verilen krediler için 2. opsiyon bulunmamaktadır. Şirketlere verilen kredilerin tamamı %100 RW a tabidir. Ticari amaçlı gayrimenkul ipoteği karşılığı kullandırılan kredilere ilişkin avantajlı uygulama bulunmamaktadır. Kredi türevleri CRM içerisinde dikkate alınmamaktadır. Teminat ve garantilerde vade ve kur uyumsuzluğu bulunmaması gerekmektedir. Teminatlar için sadece Basit Yöntem kullanılmaktadır. Kabul edilen teminat türleri ve garantörler daha azdır. Operasyonel risk için sadece BIA kullanılabilmektedir. ARAŞTIRMA DAİRESİ 35

İÇSEL DERECELENDİRME YAKLAŞIMLARI (IRB) İÇSEL DERECELENDİRME YAKLAŞIMLARI (IRB) GENEL HUSUSLAR EL/UL YAKLAŞIMI IRB YAKLAŞIMLARI KALİTATİF ŞARTLAR ARAŞTIRMA DAİRESİ 36

IRB - GENEL HUSUSLAR IRB Yaklaşımı Bileşenleri Risk Faktörleri (PD, LGD, EAD, M) Risk Ağırlığı Formülü Minimum Şartlar Diğer Hususlar İlerleme/yaygınlaşma süreci (Faaliyet kolu, birimler/iştirakler, FIRB den AIRB ye) Uygulama planı Geçiş süreci Veri uzunluğu gereksiniminin azaltılması Derecelendirme sisteminin kullanılma süresinin azaltılması Bazı hisse senedi yatırımlarının istisna tutulması ARAŞTIRMA DAİRESİ 37

EL/UL YAKLAŞIMI STANDART YAKLAŞIM Diğer Sermaye Kalemleri + Gen. Prov. +Dönem Karı [(Varlıklar-Prov.)xRW] + Piyasa Riski + Operasyonel Risk %8 IRB YAKLAŞIMI Diğer Sermaye Kalemleri + (Prov.-EL) +Dönem Karı [(Varlıklar)xRW] + Piyasa Riski + Operasyonel Risk %8 ARAŞTIRMA DAİRESİ 38

R*=R-0,04x(1-(S-5)/45) IRB-CSB Hazine Şirketler Bankalar SME-Corp SL Diğer PF OF CF IPRE HVCRE SSC -Güçlü -İyi -Yeterli -Zayıf -Temerrüt Korelasyon (R) = 0,12x(1-exp(-50xPD))/(1-exp(-50))+0,24x(1-exp(-50xPD))/(1-exp(-50)) Vade Ayarlaması (b) = (0,11852-0,05478xln(PD))^2 Sermaye Yükümlülüğü (K) = [LGDxN[(1-R)^-0,5xG(PD)+(R/(1-R))^0,5xG(0,999)]- PDxLGD]x(1-1,5xb)^-1x(1+(M-2,5)xb) RWA = Kx12,5xEAD ARAŞTIRMA DAİRESİ 39

IRB-CSB Temerrüt Olasılığı (PD) C/B PD=Max{0,03% ; PD 1yıl } S PD= PD 1yıl Temerrüt PD=%100 Temerrüt Halinde Kayıp (LGD) Ödeme öncelikli korumasız LGD=%45 İkincil borçlar LGD=%75 Finansal Teminatlar LGD=%45xE*/E IRB Teminatları C/E<C* LGD=%45 C/E>C* LGD=[(C/C**)xLGD Min +(E-C/C**)x%45]/E Garantiler RW=RW G (PD G )xgx(1-h g -H fx )/E+RW K x(1-gx(1-h g -H fx )/E) AIRB İçsel ölçümler ARAŞTIRMA DAİRESİ 40

IRB-CSB Temerrüt Halinde Kredi Tutarı (EAD) Karşılıklar düşülmez Nakdi kullandırımlar EAD>(Kapatmadaki Ser.Azalışı)+(Öz.Karş) Bilanço içi netleşme anlaşmaları kabul edilir Bilanço dışı işlemler EAD=ExCCF NIF, RUF, Tahhütler CCF=%75 Diğerleri SA Türev işlemler EAD=RC+Add-on AIRB İçsel ölçümler Vade (M) FIRB Repo: 6 ay, Diğerleri:2,5 yıl ND M=Durasyon veya kalan vade AIRB İçsel ölçümler ARAŞTIRMA DAİRESİ 41

IRB-Retail İkamet Amaçlı GMK Nitelikli Rotatif Krediler Diğer Korelasyon (R) = 0,15 Korelasyon (R) = 0,04 Korelasyon (R) = 0,03x(1-exp(- 35xPD))/(1-exp(-35))+0,16x(1- exp(-35xpd))/(1-exp(-35)) Sermaye Yükümlülüğü (K) = [LGDxN[(1-R)^-0,5xG(PD)+(R/(1-R))^0,5xG(0,999)]- PDxLGD] RWA = Kx12,5xEAD ARAŞTIRMA DAİRESİ 42

IRB-Retail Temerrüt Olasılığı (PD) ve Temerrüt Halinde Kayıp (LGD) PD=Max{0,03% ; PD 1yıl } Kredi grupları için PD ve LGD tahmini Garantiler/Kredi türevleri PD veya LGD ayarlamaları Temerrüt Halinde Kredi Tutarı (EAD) Karşılıklar düşülmez Nakdi kullandırımlar EAD>(Kapatmadaki Ser.Azalışı)+(Öz.Karş) Bilanço içi netleşme anlaşmaları kabul edilir Bilanço dışı işlemler EAD=ExCCF İçsel CCF tahmini Kullanılmamış kısımlar EAD veya LGD ayarlamaları Türev işlemler EAD=RC+Add-on ARAŞTIRMA DAİRESİ 43

IRB-Equity Yöntemler Piyasa Yöntemi (Market-based App.) PD/LGD Yöntemi İstisnalar SA Piyasa Yöntemi Basit Yöntem Halka açık şirketler %300 Diğerleri %400 İçsel Model Yöntemi %99 CI, tek taraflı, 3-aylık getiriler için VaR Asgari olarak halka açıklar için %200, diğerleri için %300 ARAŞTIRMA DAİRESİ 44

IRB-Equity PD/LGD Yöntemi PD Borçlanma mk & hisse senedi İçsel PD tahmini Sadece hisse senedi RW*=RW Şirket x1,5 LGD = %90 Vade ayarlaması = 5 yıl Minimum ve maksimum RW belirlenmiş İstisnalar SA da %0 RW alanlar Belli sektörlerin teşvik edilmesi Subvansiyon içeren Kamu gözetimi Yasal teşvik programları Max %10x(Ana S.+Katkı S.) Önemli düzeyde olmayan yatırımlar ARAŞTIRMA DAİRESİ 45

KALİTATİF ŞARTLAR Derecelendirme Kriterleri Derecelendirme Sisteminin Onay Süreci İçsel Parametrelere Tahmini Dışsal Veri Kullanımı Veri Uzunluğu Derecelendirme Sisteminin Kapsamı Borçluya ve İşleme Özel Kriterler Kredi Skorlama Sistemlerinin Kullanılması Kredi Riski Kontrol Faaliyetleri Derecelendirme Sistemlerinin Risk Yönetiminde Kullanılması İç ve Dış Denetim Stres Testleri ARAŞTIRMA DAİRESİ 46

OPERASYONEL RİSK OPERASYONEL RİSK TEMEL GÖSTERGE YAKLAŞIMI (BIA) STANDART YAKLAŞIM (SA) ALTERNATİF STANDART YAKLAŞIM (ASA) İLERİ ÖLÇÜM YAKLAŞIMLAR (AMA) ARAŞTIRMA DAİRESİ 47

TEMEL GÖSTERGE YAKLAŞIMI (BIA) SON ÜÇ YILIN ORTALAMA SERMEYE YILLIK YÜKÜMLÜLÜĞÜ = BRÜT X α GELİRİ Brüt Gelir=Net Faiz Gelirleri+Net Faiz Dışı Gelirler Karşılıklar Hariç Bankacılık Portföyündeki M.K. A/S Kar/Zararı Hariç Olağanüstü Kalemler Hariç Sigortacılık Faaliyetlerinden Gelirler Hariç %15 ARAŞTIRMA DAİRESİ 48

STANDART YAKLAŞIM (SA) SERMEYE YÜKÜMLÜLÜĞÜ = Σ FAALİYET KOLU İTİBARİYLE SON ÜÇ YILIN ORTALAMA YILLIK BRÜT GELİRİ X β i Kurumsal Finansman Alım-satım Perakende Bankacılık Ticari Bankacılık Ödeme&Takas Aracılık İşlemleri Aktif Yönetimi Perakende Komisyonculuk β 1 =%18 β 2 =%18 β 3 =%12 β 4 =%15 β 5 =%18 β 6 =%15 β 7 =%12 β 8 =%12 ARAŞTIRMA DAİRESİ 49

ALTERNATİF STANDART YAKLAŞIM (ASA) 1. Seçenek Faaliyet Kolu Gösterge (A) Katsayı (B) Ser.Yük. (AxB) Kurumsal Finansman GI 1 β 1 =%18 CR 1 Alım-satım GI 2 β 2 =%18 CR 2 Perakende Bankacılık LAx0,035 β 3 =%12 CR 3 Ticari Bankacılık LAx0,035 β 4 =%15 CR 4 Ödeme&Takas GI 5 β 5 =%18 CR 5 Aracılık İşlemleri GI 6 β 6 =%15 CR 6 Aktif Yönetimi GI 7 β 7 =%12 CR 7 Perakende Komisyonculuk GI 8 β 8 =%12 CR 8 2. Seçenek Faaliyet Kolu Gösterge (A) Katsayı (B) Ser.Yükü (AxB) Perakende ve Ticari B. LAx0,035 β=%15 CR 1 Diğer Faaliyetler GI β=%18 CR 2 ARAŞTIRMA DAİRESİ 50

İLERİ ÖLÇÜM YAKLAŞIMLARI (AMA) Tek bir yaklaşım yok Endüstri standartları İçsel ve/veya dışsal veri kullanımı 5 yıllık veri uzunluğu, 3 yıllık kayan veri penceresi EL+UL için Faaliyet kolları bazında kayıp türleri: İçsel dolandırıcılık Dışsal dolandırıcılık Çalışma güvenliği Müşteriler, ürünler, iş uygulamaları Fizksel varlıkların zarar görmesi İş sürekliliğindeki aksamalar Ulaştırma ve süreç yönetimi ARAŞTIRMA DAİRESİ 51

AMA - KALİTATİF ŞARTLAR Üst düzey yönetimin katılımı İyi işleyen biroperasyonel risk yönetimi Yeterli kaynak tahsisi Faaliyet kolları bazında op.risk politikalarının belirlenmesi Gerekli dokümantasyonun yapılması Veri toplama Periyodik raporlama Bağımsız gözden geçirme ve onay süreci Denetim otoritesi gözetimi ARAŞTIRMA DAİRESİ 52

NİN MUHTEMEL İ NİN MUHTEMEL İ 3.1. YE YÖNELİK ELEŞTİRİLER 3.2 NİN MUHTEMEL İ 3.2.a- Bankalara Muhtemel Etkileri 3.2.b- Hazine Borçlanmasına Muhtemel Etkileri 3.2.c- Reel Sektöre Muhtemel Etkileri 3.2.d- BDDK ya Muhtemel Etkileri ARAŞTIRMA DAİRESİ 53

YE YÖNELİK ELEŞTİRİLER Uzlaşı nın teknik seviyesinin yüksek olması Uzlaşı içerisinde çeşitli menüler var Basitlik ile riske duyarlılık aynı anda imkansız projelerdir Uzlaşı nın konjonktürel dalgalanmaları artırma ihtimali Konjonktürel hareketler finansal sistemin doğasında mevcuttur Anti-konjonktürel denetim araçları uygulanabilir Derecelendirme kuruluşları tarafından verilen notların güvenilirliğine yönelik eleştiriler Mevcut şartlar altında en iyi alternatif Sorunların aşılabilmesi açısından IRB ye geçmek önemli Uzlaşı hükümlerinin bazı tarafları (KOBİ ler, gelişmekte olan ülkeler) cezalandırması Temel amaç riske duyarlı olmak, belirli kesimlere avantaj/dezavantaj kazandırmak değil Uzlaşı nın gelişmekte olan ülkelere özel şartları dikkate almaması Temel hedef kitle G-10 ülkelerinin uluslararası düzeyde aktif bankaları ARAŞTIRMA DAİRESİ 54

NİN BANKALARA MUHTEMEL İ Asgari sermaye yükümlülüğündeki değişiklikler Borçlanma maliyetindeki değişiklikler Risk yönetimi uygulamalarındaki değişiklikler Kredilendirme davranışlarındaki değişiklikler Portföy tercihlerinin değişmesi (Perakende krediler ve iyi derece almış taraflar) Konjonktürel etkiler Bilgi işlem ve diğer sistem maliyetleri Yönetişim yapısındaki değişiklikler Rekabet yapısındaki değişiklikler Bankalar arasında - Farklı ölçüm yöntemlerinin kullanılması (fiyatlama) - İtibar riski Finansal aracılar arasında - Sermaye arbitrajı (diğer sektörlerin düzenlemeleri) ARAŞTIRMA DAİRESİ 55

NİN HAZİNE BORÇLANMASINA MUHTEMEL İ Etkinin boyutu borç verici konumundaki ulusal ve uluslararası bankaların kullandığı ölçüm yöntemine bağlıdır SSA da ve SA da ülke risklerinin dikkate alınması VARLIKLAR Opsiyonlar AAA AA- A+ A- BBB+ BBB- BB+ B- B- nin Altı Derecelendirilmemiş Hazine ve Merkez Bankalarına Verilen Krediler, Bu Taraflara Ait Garantiler ve Teminatlar Bağ.Der. Notuna Göre (SA) Avantajlı Uygulama (SA) ECA Notuna Göre (SA:ND SSA) IRB de avantajlı uygulama bulunmamaktadır %0 %20 %50 %100 %150 %100 Kendi ülke hazinesine ilişkin, kendisi ve kaynağı yerel para cinsinden olan risklere daha düşük bir risk ağırlığı uygulanabilir. (ND) 1 %0 2 %20 3 %50 4-5-6 %100 7 %150 Borçlanma maliyetlerine ilişkin konjonktürel etkiler Uluslararası kuruluşların (IMF, WB, vd.) değerlendirmeleri ARAŞTIRMA DAİRESİ 56

NİN REEL SEKTÖRE MUHTEMEL İ Derecelendirme gereksinimlerinin artması Yönetişim yapısındaki değişiklikler Kabul edilen teminat türlerinin değişmesi Borçlanma maliyetlerinin seviyesinde ve oynaklığındaki değişiklikler Borçlanma maliyetlerindeki değişimler, kullanılan kredinin büyüklüğüne ve kredi veren banka tarafından kullanılan ölçüm yöntemine bağlıdır - 1 milyon luk perakende portföyü şartı - IRB RW: %200-%400 ARAŞTIRMA DAİRESİ 57

NİN BDDK YA MUHTEMEL İ Denetim ve gözetim yaklaşım ve tekniklerinde değişim Düzenleme değişiklikleri İhtisaslaşma Eğitim ihtiyacı Ahlaki riskin yönetilmesi Bankalarla ve diğer ilgili kesimlerle diyalog ARAŞTIRMA DAİRESİ 58

YE YÖNELİK BDDK POLİTİKASI YE YÖNELİK BDDK YAKLAŞIMI Temel Yaklaşım Basel-II, çeşitli olumsuz dışsallıklar içeren ama doğru yönde atılmış bir adımdır Temel Hedef Basel-II ye geçiş sürecinde, ülkemiz bankalarınca ve ekonomimizce katlanılacak maliyetlerin elde edilecek faydalardan daha az olması. Temel Politika Araçları Basel-II ye geçiş tarihinin belirlenmesi Basel-II içerisinde ulusal insiyatif alanlarının belirlenmesi Bilgi paylaşımı esası ile sistem maliyetlerinin asgariye indirilmesi Risk yönetimi uygulamalarının geliştirilmesinin teşvik edilmesi ARAŞTIRMA DAİRESİ 59

YE HAZIRLIK PROJESİ NİN UYGULANMASI II. BLOK III. BLOK IV. BLOK Basel-II ye İlişkin Çalışma Raporlarının Hazırlanması Analitik Çalışmaların Yapılması (QIS&Kalibrasyon) Uyum Sürecinin İzlenmesi I. BLOK Tartışma ve Bilgilendirme Platformunun Oluşturulması ARAŞTIRMA DAİRESİ 60

YE UYUM SÜRECİNDE GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN HUSUSLAR - BASEL KOMİTE ÖNERİLERİ GENEL HUSUSLAR Strateji Geliştirme İhtiyacı Banka denetiminde önceliklerin tespiti Mevcut yasal ve düzenleyici alt yapının, İnsan kaynağı ve diğer kaynakların niteliklerinin, Mevcut kamuyu bilgilendirme kurallar bütününün, Bankalardaki kurumsal yönetişim düzeyinin, Muhasebe ve karşılık ayırma uygulamalarının Denetim sürecinin gözden geçirilmesi Ulusal insiyatif kullanılacak alanların belirlenmesi Uygulama kapsamına karar verilmesi Yasal ve düzenleyici çerçevenin oluşturulması İnsan kaynakları ve diğer kaynaklar ARAŞTIRMA DAİRESİ 61

YE UYUM SÜRECİNDE GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN HUSUSLAR - BASEL KOMİTE ÖNERİLERİ 1. YAPISAL BLOK İnsiyatif kullanılacak alanların belirlenmesi sayısal etkilerinin analiz edilmesi banka uygulamalarının ve bankaların Basel-II sürecine hazırlık durumlarının düzenli olarak izlenmesi ve değerlendirilmesi, Data toplanması Bankalara ve denetim elemanlarına yönelik rehberlerin hazırlanması, Daha gelişmiş yöntemlere geçişte izlenecek izin prosedürünün tespiti ve paralel sermaye yükümlülüğü hesapalamalarının yapılmasının istenmesi, Diğer denetim otoriteleri ile ne şekilde bir işbirliği içerisinde olunacağının tesbiti, ARAŞTIRMA DAİRESİ 62

YE UYUM SÜRECİNDE GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN HUSUSLAR - BASEL KOMİTE ÖNERİLERİ 2.YAPISAL BLOK Risk odaklı denetim sisteminin geliştirilmesi, Sermaye yeterliliği değerlendirme sistemi, Bankaların bu sistemlerini değerlendirecek bir denetim sürecinin geliştirilmesi ve uygulanması, Bankanın sermaye değerlendirme sisteminin yetersiz bulunması durumunda alınabilecek tedbirlerin tespiti, Sermayenin değerlendirilmesine yönelik süreçlerin açık bir biçimde belirlenmesi ve sürekli denetimin bir parçası haline getirilmesi, sermaye değerlendirme sistemine ilişkin bankalardan beklentilerin bankalarla görüşülmesi, Denetim otoritesinin sermaye yeterliliği rasyosundan daha yüksek oranlarda sermaye bulundurmasını isteme yetkisinin olması, Denetim otoritesine, sermaye yeterliliği minimum oranın altına düşmeden gerekli tedbirlerin alınmasına imkan verecek bir erken müdehale sistemin olması, ARAŞTIRMA DAİRESİ 63

YE UYUM SÜRECİNDE GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN HUSUSLAR - BASEL KOMİTE ÖNERİLERİ 3. YAPISAL BLOK Kamuya açıklanması istenecek unsurların tespiti, Bir uygulama planının hazırlanması, Denetim otoritesinin açıklanan bilgilerin doğruluğunu değerlendirme ve açıklanan bilgileri bir denetim aracı olarak kullanma yeteneklerinin arttırılması, Bilgilerin açıklanmasına yönelik gerekli tedbirlerin alınması ARAŞTIRMA DAİRESİ 64

YE HAZIRLIK I YE HAZIRLIK I 5.1. Basel-II Yönlendirme Komitesi 5.1.a- Katılımcılar 5.1.b- Alt Çalışma Grupları 5.1.c- Bilgilendirme Toplantıları 5.2. Basel-II Metinlerine Görüş Verilmesi 5.3. Sayısal Etki Çalışmaları 5.3.a- QIS-3 5.3.b- QIS-TR ARAŞTIRMA DAİRESİ 65

YÖNLENDİRME KOMİTESİ Katılımcılar BDDK TBB Bankaların risk yönetiminden sorumlu üst düzey yetkilileri Alt Çalışma Grupları Faaliyet Kolları Muhasebe Kamuya Açıklanacak Bilgiler Veri Yönetimi ve Paylaşımı Eğitim Dış Derecelendirme Tanıtım/Bilgilendirme Bilgilendirme Toplantıları TOBB KKB AŞ. ARAŞTIRMA DAİRESİ 66

CP-3 E YÖNELİK VERİLEN GÖRÜŞLER Bağımsız kredi derecelendirme kuruluşlarına yönelik normlar Basel-II kurallarına tabi olacak bankaların belirlenmesi Gelişmekte olan ülkelere özel durumlar ve yüksek maliyet Sermaye yeterliliği ve muhasebe standartları Banka dışı mali kesime yönelik sermaye yeterliliği normları Basel-II nin uygulanması sürecinde AIG ile ilişkiler Kabul edilmeyen teminatlar Çeşitlendirme etkisinin dikkate alınmaması Transfer fiyatlaması Faaliyet kollarına ilişkin tanımlamalar Çeşitli teknik değişiklik önerileri ARAŞTIRMA DAİRESİ 67

SAYISAL ETKİ I QIS-3 6 banka (sektörün %58 i) Kasım 2002-Şubat 2003 (4 ay) Bilgilendirme toplantıları & sıkça sorulan sorular & diğer dokümanlar Standart Yaklaşımlar QIS-TR 23 banka (sektörün %93 ü) (17 özel, 3 kamu, 2 yatırım, 1 yabancı banka) 57 irtibat yetkilisi & Yardım Masası mekanizması Temmuz 2003-Mart 2004 (9 ay) Bilgilendirme toplantıları & internet sayfası & sıkça sorulan sorular & diğer dokümanlar CP-3 hükümlerinin dikkate alınması (SSA ve ASA) ARAŞTIRMA DAİRESİ 68

SAYISAL ETKİ I QIS-3 & QIS-TR Temel bulgular: Eurobond ve YP kamu riskinin artan sermaye yükümlülüğü Perakende portföyünden sağlanan sermaye avantajları Yeni ilave edilen operasyonel risk sermaye yükümlülüğü Şirketlere (KOBİ ve diğer) yönelik risklerin artan sermaye yükümlülüğü Uygulamaya yönelik temel problemler Yöntemlerin anlaşılması Konsolide (ve solo) bazda veri toplanması ARAŞTIRMA DAİRESİ 69

SAYISAL ETKİ I QIS-TR Analiz Aşamaları Firmalar Kredi Mal. Artış Krediler MDC Diğer Aktifler Banka Y.içi Bankalar Y.dışı Bankalar Diğer Yab. Kayn. Borçlanma Mal. Artış Özkaynaklar Sermaye Yük. Artışı ARAŞTIRMA DAİRESİ 70

KOORDİNASYON KOMİTESİ ÖNERİSİ KOORDİNASYON KOMİTESİ ÖNERİSİ 6.1. Katılımcı Profili 6.2. Çalışma Esasları 6.3. Faaliyet Konuları ARAŞTIRMA DAİRESİ 71

KOORDİNASYON KOMİTESİ ÖNERİSİ Katılımcı Profili BDDK TCMB Hazine Müsteşarlığı SPK TBB Banka Temsilcileri Çalışma Esasları İstişari mahiyette karar alma mekanizması 3 ayda bir toplantı Gerekli konularda teknik seviyede alt çalışma gruplarının tesis edilmesi BDDK Koordinasyonu ARAŞTIRMA DAİRESİ 72

KOORDİNASYON KOMİTESİ ÖNERİSİ Faaliyet Konuları Basel-II nin Hazine Borçlanmasına Muhtemel Etkileri İpoteğe Dayalı Konut Kredilerine İlişkin Hükümler Hazine Garantisi Kapsamında Dikkate Alınacak Kamu Kurumları (PSE) Hazine Borçlanma Stratejilerindeki Değişikliklerin Basel-II Kapsamında Etkileri Derecelendirme Kuruluşları Kamu Menkul Kıymetleri İçin Kesinti (Haircut) Hesaplaması Basel-II Çerçevesinde Kamuya Açıklanacak Bilgiler Menkul Kıymetleştirme Kredi Türevleri Kredi ve Operasyonel Risk Veri Tabanı Tesisi Kamuoyunun Bilgilendirilmesi ARAŞTIRMA DAİRESİ 73

ARAŞTIRMA DAİRESİ 74