EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLARIN SİGORTALILIK ŞARTLARI, KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI HAKLARI İLE KAZANÇLARININ VERGİDEN MÜSTESNA OLMASI Mikail YILMAZ 41 * * ÖZ 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı başlıklı ek 9. maddesinde, ev hizmetlerindeki tüm çalışma şekilleri için sigortalı olma şartları belirlenmiş ve bu maddeye istinaden hazırlanan alt mevzuat ile konu hakkında gerekli tüm detaylara yer verilmiştir. Ev hizmetlerinde çalışanların sosyal güvenceleri ile 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında kıdem/ihbar tazminatlarına ilişkin hakları ve bu kişilere ödenecek ücretlerin 193 sayılı Gelir Vergisi ve 488 sayılı Damga Vergisi çerçevesinde gelir/damga vergisine tabiiyetleri bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Anahtar Sözcükler: ev hizmetleri, kıdem tazminatı, gelir vergisi GİRİŞ Ülkemizdeki kadınların iş gücüne aktif olarak katılması her geçen gün ev hizmetlerinde istihdam edilenlerin sayısında artışa sebep olmaktadır. Geleneksel yaşam tarzını benimsemiş bölgelerde ev hanımlarının yaptığı temizlik, çocuk bakımı, çamaşır, ütü, alışveriş gibi işleri çalışan kadınların yapması mümkün olmadığından, bu işlerin bir başka kişiye yaptırılması ihtiyacı doğmuştur. Tabii ki ev hizmetleri sadece ev hanımlarının yaptıkları işlerden ibaret değildir; aşçılık, mürebbiyelik, şoförlük gibi işleri de bu kapsamda kabul etmek gerekir. Ev hizmetleri için yapılan tanımlamalar farklı olduğundan, bu hizmetleri yerine getirenlerin tabi olduğu kanunlar açısından ayrı ayrı değerlendirme yapılması gerekmektedir. * 41 * Yeminli Mali Müşavir Makale Geliş Tarihi: 17.09.2017 Yayın Kurulu Kabul Tarihi: 13.09.2017 EYLÜL - EKİM 2017 241
1. 5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK Sİ- GORTASI KANUNU VE İLGİLİ MEVZUATTA YER ALAN HÜKÜMLER 5510 sayılı Kanunun Sigortalı Sayılmayanlar başlıklı 6 ncı maddesinin; (b) fıkrasında, aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dâhil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışarıdan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanların, (c) fıkrasında, ev hizmetlerinde çalışanların (Kanunun ek 9 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamında sigortalı olanlar ile ücretle aynı kişi yanında ay içinde 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar hariç), Sigortalı olmayacakları belirtilmiştir. 5510 sayılı yasanın 6/c fıkrasında yer alan ücretle sürekli çalışma kavramının 10/09/2014 tarihindeki değişiklik ile kaldırılması sonucu ev işlerindeki -üçüncü dereceye kadar olan akrabalardan aynı konutta birlikte yaşayanlar haricinde- tüm çalışmalar için sigortalılığın sağlanması zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca Kanunun ek 9 uncu maddesinden evinde sigortalı çalıştıran gerçek kişiler yararlanacak olup, tüzel kişilik adına bu madde kapsamında sigortalı çalıştırılması mümkün değildir. Aynı Kanunun Ek 9 uncu maddesinde; Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan sigortalılar hakkında; Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara ilişkin hükümlerin uygulanacağı, Bunların bildiriminin, işverenler tarafından örneği Kurumca hazırlanan belgeyle en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılacağı, Süresinde yapılmayan bildirim için işverene 102 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi hükmünün uygulanacağı, Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için ise; Çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak çalıştıranlarca 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının %2 si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödeneceği, 242 EYLÜL - EKİM
Bu şekilde çalışanların sigortalılık tescili, çalışan ve çalıştıran imzalarını da ihtiva eden ve en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar Kuruma verilmesi gereken örneği Kurumca hazırlanacak belgenin Kuruma verilmesi ile sağlanacağı, Sigortalılık başlangıcında bu belge üzerinde çalışma başlangıcına dair kayıtlı en eski tarih esas alınacağı, Bunlar hakkında hastalık sigortası hükümlerinin uygulanmayacağı, Bu kapsamdakileri çalıştıranların işveren sıfatını kazanmayacağını, Sigortalının iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kollarından sağlanan yardımlardan yararlanabilmesi için iş kazasının olduğu tarihten en az 10 gün önce tescil edilmiş olması ve sigortalılığının sona ermemiş olması gerektiği, Bu Kanuna göre iş kazası veya meslek hastalığından dolayı sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş göremezlik geliri ya da malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından aylık bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olmasının şart olduğu, Bu sigortalılar ile ilgili iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrası hükümleri (işverenin sorumluluğu) uygulanmayacağı, Bu maddenin ikinci fıkrasındaki sigortalılar hakkında Kanunun 67 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri (genel sağlık sigortasından yararlanmaya ilişkin) hükümlerinin uygulanacağını, Hükümleri yer almıştır. Özet olarak yukarıda yer verilen Kanunundaki metnin detaylı açıklamalarına, 01/04/2015 tarihli ve 29313 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Ev Hizmetlerinde 5510 Sayılı Kanunun Ek 9. maddesi Kapsamında Sigortalı Çalıştırılması Hakkında Tebliğ de yer verilmiştir. Şimdi bu Tebliğin konusunu oluşturan ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılık durumlarına ilişkin usul ve esaslara bakalım. 1.1. Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Süre İle Çalışanların Sigortalılığı, Bildirimi, Tescili ve Primlerin Ödenmesi Ev hizmetlerinde işveren yanında 10 gün ve daha fazla süreyle çalışanlar, 01/04/2015 tarihinden itibaren Kanunun 4/1-a bendine tabi sigortalılara EYLÜL - EKİM 2017 243
sağlanan haklardan aynı şekilde yararlanacak ve bu sigortalılar hakkında tüm sigorta kolları hükümleri uygulanacaktır. 1.1.1. Sigortalılık başlangıç tarihi, bildirimi, sona ermesi, prim oranları ve teşvikler Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalışanların bildirimi Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge ile yapılır. Bildirgedeki işe giriş tarihi sigortalılık başlangıç tarihidir. İşverenlerin bu bildirgeyi çalışmanın başladığı ayın sonuna kadar ikamet ettikleri yere en yakın üniteye vermeleri zorunludur. Bu bildirge dışında yapılan bildirimler Kurumca geçerli sayılmaz. Ev hizmetinde birden fazla kişi çalıştırılması halinde her bir sigortalı için aynı bildirgenin düzenlenmesi gerekmektedir. İşverenler, sigortalı ile ilgili herhangi bir değişiklik olmadığı sürece, sigortalı için yaptıkları bildirime göre adlarına tahakkuk edecek sigorta primlerini sigortalı çalıştırdıkları ayı takip eden ayın sonuna kadar Kuruma ödeyecektir. Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalıştırılan sigortalının işten ayrılması halinde işten ayrılışını takip eden 10 gün içerisinde aynı bildirge ile değişikliğin Kuruma bildirilmesi gerekir. Kanunun ek 9 uncu maddesi kapsamında ayda 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalılığı olanların % 37,5 oranındaki primleri gerçek kişi işverenler tarafından ödenir. Bu primin % 20 si uzun vadeli sigorta kolları, % 12,5 i genel sağlık sigortası, % 2 si iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası primi, sigortalı ve işveren hissesi ile birlikte % 3 oranında işsizlik sigortası primidir. Ancak ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla sigortalı çalıştıran gerçek kişi işverenler; Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde, 4447 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde, 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesinde, Belirtilen şartları sağlamaları halinde ilgili kanunlarda öngörülen teşviklerden yararlanabileceklerdir. 1.1.2. Bildirimlerin yasal süresinde yapılmaması ve idari para cezası Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge nin işverence çalışmanın başladığı ayın sonuna kadar Kurum ünitelerine verilmemesi ve işten ayrılışların bildirilmemesi halinde işverene her bir sigortalı için Kanunun 102/a-b-c ve j bentleri gereği idari para cezası uygulanacaktır. 244 EYLÜL - EKİM
Ayrıca bildirgede belirtilen gün sayısında değişiklik olması halinde bu değişikliğin işveren tarafından ilgili olduğu ay içinde Kuruma bildirilmesi gerekmekte olup, aksi takdirde Kurum tarafından İPC 42 1 uygulanacaktır. 1.1.3. Ev hizmetinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalılığı bulunanların başka bir işyerinde çalışma durumları 10 gün ve daha fazla süreyle ev hizmetinde çalışan sigortalıların gerek Kanunun 4/1-a (eski adıyla SSK lılar) ve 4/1-b (eski adıyla Bağ-Kur lular) bentleri gerekse ek 5, ek 6 ve ek 9 kapsamında aynı anda bir veya birden fazla işveren yanında çalışabilmesi mümkündür. Böyle bir durumda sigortalılıkta çakışan sürelerin nasıl değerlendirileceğine ilişkin tüm işlemler Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yürütülecektir, çalışanların veya işverenlerin herhangi bir başvuru yapmasına gerek yoktur. 1.1.3. Kurumdan aylık ve gelir alanların ek 9 kapsamında çalışması Yaşlılık ve emekli aylığı alan sigortalılar SGDP 43 ödenmek suretiyle, Kanunun ek 9 uncu maddesi kapsamında ev hizmetlerinde ayda 10 gün ve daha fazla süreyle çalıştırabilirler. 1.1.4. Genel sağlık sigortalılığı ve yararlanma şartları Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalılığı bulunanların sağlık yardımlarından yararlanılabilmesi için hastaneye başvurulan tarihten önceki son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması yeterlidir. Ayrıca bu kapsamda sigortalı sayılanlardan ay içindeki çalışması 30 günden az olanların kalan sürelerine ait genel sağlık sigortası primlerini ödemeleri gerekmektedir. Ancak; ay içinde 30 günden eksik kalan günlerini isteğe bağlı sigortalı olarak tamamlayanların ayrıca genel sağlık sigortası primi ödemesi gerekmez. 1.1.5. İş kazası ve meslek hastalığı bildirimi Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile çalıştırılacak sigortalılara ilişkin iş kazası ve meslek hastalığı bildirimi, 3 iş günü içinde Kuruma doğrudan İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu nu düzenleyerek ya da * 142 İdari para cezası 243 Sosyal güvenlik destek primi 2 EYLÜL - EKİM 2017 245
www.turkiye.gov.tr adresinin e-hizmetler menüsünün altında bulunan Ev Hizmetleri kısmını seçerek İş kazası bildirimi menüsünden yapılabilir. 1.1.6. Yabancı uyruklu çalıştırılması halinde Gerçek kişi işverenler ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile yabancı uyrukluları da çalıştırılabilecektir. Ancak yabancıların ülkemizde çalıştırılması çalışma iznine bağlı olduğundan yapılacak müracaatlara, bu sigortalıların çalışma izni de eklenmelidir. 1.2. Ev Hizmetlerinde Çalıştıkları Kişi Yanında 10 Günden Az Çalışanların Sigortalılığı, Bildirimi, Tescili ve Primlerin Ödenmesi Kanunun ek 9 uncu maddesi kapsamında ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı olarak çalışanlar iş kazası ve meslek hastalığı sigortası kapsamında sigortalı sayılacaktır. Bu şekilde sigortalı çalıştıranlar 10 güne kadar çalıştırdıkları sigortalılar nedeniyle işveren sayılmayacaklar, bu kapsamda sigortalı çalıştırdıkları her gün için sigortalı çalıştıranlar prime esas günlük kazanç alt sınırının % 2 si oranında iş kazası ve meslek hastalığı primi ödeyeceklerdir. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 10 günden az sigortalı çalıştıranlardan işyeri bildirgesi, sigortalı işe giriş bildirgesi ile aylık prim ve hizmet belgesi, işten ayrılış bildirgesi düzenlemesi istenmeyecektir. 10 günden az çalışmanın tespitinde günlük 7,5 saatin altındaki çalışmalar 1 gün olarak kabul edilecektir. 10 günden az çalışılan sürelerin birbirini takip eden günler olabileceği gibi ayın farklı günleri de olabilecektir. 1.2.1. Sigortalılık başlangıç tarihi, bildirimi, prim oranları ve ödenmesi Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı çalıştırılanların bildirimi Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Sigortalı Çalıştırılacaklara İlişkin Başvuru Formu ile çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar manuel, internet, Kısa Mesaj Servisi ve Mobil Uygulama aracılığı ile de yapılabilir. Kuruma anılan form ile müracaat eden çalıştıran kişiler; % 2 oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primini banka aracılığı ya da www.sgk. gov.tr adresinin e-sgk menüsünden Kart ile Prim Ödeme, Diğer Ödemeler seçeneğinden kredi kartları, banka kartları ile kısa mesaj servisi veya mobil uygulama ile yapılan bildirimlere ilişkin ödemeler için de Mobil Ödeme Servisleri aracılığıyla Kuruma ödeyebileceklerdir. 246 EYLÜL - EKİM
Uzun vade ve genel sağlık sigortası primi ödemek isteyen sigortalılar % 20 si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi, % 12,5 i genel sağlık sigortası primi olmak üzere Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas kazanç günlük kazanç alt sınırının 30 katı üzerinden % 32,5 oranında prim ödeyeceklerdir. 1.2.2. Çalıştırılan kişinin çalışma gün sayısının 9 günü geçmesi Gerçek kişinin ay içinde aynı sigortalıyı çalıştırdığı gün sayısının 9 günü geçmesi halinde bunlar hakkında 10 gün ve daha fazla sigortalı çalıştıran işverenlere yönelik işlemler başlatılacaktır. 1.2.3. Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanlarla ilgili uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası uygulaması Kanunun ek 9 uncu maddesi kapsamında 10 günden az sigortalı çalışanlar % 32,5 oranındaki uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primini takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri halinde, uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası yardımlarından da yararlanabilecektir. Uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası priminin takip eden ayın sonuna kadar ödenmemesi halinde uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası kaydı kapatılacak, primin ödenme hakkı düşecektir. Sigortalının, ayrıca kendi çalışmasının bulunması veya aylık alması nedeniyle genel sağlık sigortalılığının bulunması halinde ayrıca genel sağlık sigortası tescili oluşturulmayacaktır. Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanlar için iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yanında uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası primi ödemeleri halinde genel sağlık sigortası yardımlarından yararlanabilmesi için sağlık hizmet sunucusuna başvurduğu tarihte bu kapsamda tescilinin olması ve primi ödemesinin bulunması ile son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması gerekmektedir. 1.2.4. Ev hizmetinde 10 günden az süre ile sigortalılığı bulunanların başka bir işyerinde çalışma durumları 10 gün ve daha az süreyle ev hizmetinde çalışan sigortalılar gerek Kanunun 4/1-a (eski adıyla SSK lılar) ve 4/1-b (eski adıyla Bağ-Kur lular) bentleri gerekse ek 5, ek 6 ve ek 9 aynı anda bir veya birden fazla işveren yanında çalışabilmesi mümkündür. Böyle bir durumda sigortalılıkta çakışan sürele- EYLÜL - EKİM 2017 247
rin nasıl değerlendirileceğine ilişkin tüm işlemler Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yürütülecektir, çalışanların herhangi bir başvuru yapmasına gerek yoktur. 1.2.5. İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından yararlanma şartları ve bildirim Ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışanlar hakkında sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanacağından, bu kişilerin Kanundaki şartların oluşması halinde geçici işgöremezlik ödeneği (rapor parası) alması ve analık sigortası hükümlerinden faydalanması mümkün değildir. İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından yararlanmak için sigortalının iş kazasının olduğu tarihten en az 10 gün önce tescil edilmiş olması ve sigortalılığının sona ermemiş olması iş kazası veya meslek hastalığından dolayı geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçların ödenmiş olması şarttır. Ev hizmetlerinde 10 günden az süre ile çalıştırılacak sigortalılara ilişkin iş kazası ve meslek hastalığı bildirimi İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formunu düzenleyerek ya da www.turkiye.gov.tr adresinin e-hizmetler menüsünün altında bulunan Ev Hizmetleri kısmını seçerek İş kazası bildirimi menüsünden yapılacaktır. 1.2.6. Yabancı uyruklu çalıştırılması halinde Ev hizmetlerinde 10 günden az süre ile yabancı uyruklu sigortalı çalıştırılamayacak, bu şekilde çalıştırıldığı tespit edilen yabancı uyruklular hakkında ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalı çalıştıran işverenlere ilişkin hükümler uygulanacak ay içinde çalışma gün sayısı 30 gün olarak alınacaktır. 1. EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLARIN KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI HAKLARI 4857 sayılı İş Kanununun 4/1-e bendi uyarınca, ev hizmetlerinde çalışanlar hakkında bu yasa hükümleri uygulanmaz. Ancak ev hizmeti olarak bilinen bazı işleri Yargıtay ev hizmetleri kapsamında saymadığından genel olarak ev işleri yapanların tamamının kıdem ve ihbar tazminatı haklarının olmadığı söylenemez. Nitekim Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin vermiş olduğu bir kararında (Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 17.6.2010 tarihli, Esas: 2008/32436 Karar:2010/19276); ev hizmetlerinde aşçı, uşak, temizlikçi, şoför (aile birey- 248 EYLÜL - EKİM
lerini evden alarak alışverişe, şehir içinde gezmeye götüren, boş zamanında ev ve eklentilerinde zamanını geçiren) gibi işlerde çalışan işçi ile ev sahibi işveren ararındaki uyuşmazlığın iş mahkemesi yerine genel mahkemeleri yetkili bulması, bu işleri yapanların İş Kanunu kapsamında sayılmadıkları içindir. Dolayısıyla, ev hizmetlerinde aşçı, uşak, temizlikçi, şoför gibi işlerde çalışanların kıdem ve ihbar tazminatı almaya haklarının olmadığı sonucu çıkarılabilir. Yeri gelmişken belirtilmelidir ki, bu işleri yapan kişiler Borçlar Kanunu nun hizmet akdini düzenleyen hükümlerine tabi olacaklardır. Aynı Kararda, evde hastaya bakan hemşire ve çocuk eğiticisinin İş Kanunu kapsamında değerlendirilmesi gerektiği belirtildiğinden, bu işleri yapanların Kanundaki diğer şartları da sağlamaları halinde kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanabileceklerdir. Yargıtay ca yapılan bu ayrımın, ev hizmeti ile evde yapılan iş için farklı tanımlama yapmasından kaynaklandığı değerlendirilmektedir. Zira hemşirelik ile çocuk eğiticiliğinin evde yapılması, bu işleri İş Kanunu kapsamından çıkarmayacaktır. 2. EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLARA ÖDENEN ÜCRETLER GELİR VERGİSİNDEN İSTİSNADIR Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendi, Hizmetçilerin ücretleri (Hizmetçiler özel fertler tarafından evlerde, bahçelerde, apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde orta hizmetçiliği, sütninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılanlardır.) (Mürebbiyelere ödenen ücretler istisna kapsamına dahil değildir.) nin gelir vergisinden istisna edileceği hükmünü amirdir. Konu hakkında Gelir İdaresi Başkanlığı yayınlamış olduğu 07.04.2015 tarihli ve GVK-98/2015-1 sayılı Gelir Vergisi Kanunu Sirkülerinde(http://www. gib.gov.tr/node/86815); 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde çalışanlara, Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde yer alan istisnanın uygulanmasına ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Evlerde hizmet sunan kişilerin elde ettikleri gelir, Gelir Vergisi Kanunu yönünden ücret olarak nitelendirilmektedir. Söz konusu ücretin Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinin birinci fıkrasının 6 numaralı bendi kapsamında gelir vergisinden istisna edilebilmesi için; EYLÜL - EKİM 2017 249
Hizmetin özel fertler tarafından verilmesi, Hizmetin ev, bahçe, apartman gibi ticaret mahalli olmayan sair yerlerde verilmesi, Çalışanların, mürebbiyelik hariç olmak üzere orta hizmetçilik, sütninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde istihdam edilmeleri, gerekmektedir. Buna göre; 5510 sayılı Kanunun ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde çalışanlara yapılan ücret ödemelerinin yukarıda belirtilen şartlar dâhilinde gelir vergisinden müstesna tutulması gerekir. 5. EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLAR DAMGA VERGİSİNDEN İSTİSNADIR 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli; (1) sayılı tablonun IV. Makbuzlar ve diğer kağıtlar başlıklı bölümünün 1/b fıkrasında, maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (avans olarak ödenenler dahil) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtların nispi damga vergisine tabi olduğu; (2) sayılı tablonun IV-Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar başlıklı bölümünün 34. fıkrasına 5535 sayılı Kanunun 8. maddesi ile eklenen ibare uyarınca, Gelir Vergisi Kanununun 23. maddesinde belirtilen ücretlere ilişkin kâğıtların damga vergisinden istisna olduğu, hükme bağlanmıştır. Buna göre, hizmetçilere ödenen ve Gelir Vergisi Kanununun 23/6. maddesi kapsamında vergiden istisna edilen ücret ödemelerine ilişkin düzenlenen kâğıtların Damga Vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir. Ancak, GVK nın 23/6. maddesine göre istisna kapsamında olmayan ücret ödemeleri için damga vergisi kesintisi yapılması gerekmektedir. Dolayısıyla ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla çalıştırılacaklar için 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı tablonun IV/2-e bendi kapsamında sadece bir defaya mahsus damga vergisi kesilecek ve damga vergisi işverenin ilk prim ödemesine ilave edilerek tahsil edilecektir. 250 EYLÜL - EKİM
6. SONUÇ Ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile işçi çalıştıran işverenlerin, işin başladığı ayın sonuna kadar Genelgeye eklenen Bildirge ile Kuruma bildirim yapmaları (çalışanın yabancı olması halinde çalışma izninin eklenmesi) ve tahakkuk edecek prim tutarını sonraki ayın sonuna kadar ödemeleri gerekmektedir. Aksi takdirde işverenler hakkında idari para cezasından kaçınılamaz. Kanundaki diğer şartların sağlanması halinde işverenler için prim teşvikleri de uygulanacaktır. Ev hizmetlerinde ay içerisinde 10 gün ve daha fazla çalışanların 5510 sayılı Kanunun 4/1-a (SSK) veya 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında başka bir işyerinde çalışmaları için herhangi bir engel bulunmamaktadır. Bu kişilerin sağlık yardımlarından yararlanılabilmesi için hastaneye başvurulan tarihten önceki son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması ve ay içindeki çalışması 30 günden az olanların kalan sürelerine ait genel sağlık sigortası primlerinin ödenmesi gerekmektedir. Ev hizmetlerinde 10 günden az süre ile işçi çalıştıranların, işin başladığı ayın sonuna kadar Genelgeye eklenen Bildirge ile Kuruma bildirim yapmaları (bu kapsamda yabancı işçi çalıştırılamaz) ve tahakkuk edecek prim tutarını sonraki ayın sonuna kadar ödemeleri gerekmektedir. Ev hizmetlerinde 10 günden az sigortalı olarak çalışanların bildirimi bu kişileri çalıştıranlar yönünden internet, Kısa Mesaj Servisi ve Mobil Uygulama aracılığı ile de yapılabilmektedir. Yasal sürede bildirimlerin yapılmaması halinde idari para cezasından kaçınılamaz. Ev hizmetlerinde ay içerisinde 10 günden az çalışanların 5510 sayılı Kanunun 4/1-a (SSK) veya 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında başka bir işyerinde çalışabileceklerdir. 5510 sayılı Kanunun ek 9 uncu maddesi kapsamında ev hizmetlerinde aşçı, uşak, temizlikçi, şoför gibi işlerde çalışanların kıdem ve ihbar tazminatı almaya haklarının olmadığı fakat evde hastaya bakan hemşire ve çocuk eğiticisinin Kanundaki diğer şartları da sağlamaları halinde kıdem ve ihbar tazminatı haklarının bulunduğu söylenebilir. Ayrıca ev hizmetlerinde çalışanlara ödenecek ücretler gelir ve damga vergisinden istisna tutulmuştur. EYLÜL - EKİM 2017 251
KAYNAKÇA GVK-98/2015-1 sayılı Gelir Vergisi Kanunu Sirküleri (07.04.2015) SGK (01.04.2015). Ev Hizmetlerinde 5510 Sayılı Kanunun Ek 9. maddesi Kapsamında Sigortalı Çalıştırılması Hakkında Tebliğ. Ankara : Resmi Gazete (29313 sayılı) T.C. Yasalar (01.07.1964). 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (11751 sayılı) T.C. Yasalar (06.01.1961). 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (10700 sayılı) T.C. Yasalar (31.05.2006). 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200 sayılı) 252 EYLÜL - EKİM