ANADOLU ÜNİVERSİTESİ BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜ UZAKTAN EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ YAZARLAR Funda DUYAR Dilek EVGİN Sabira SABYRBEKOVA ARALIK 2013 1
İÇİNDEKİLER Önsöz....3 Örnek Olay.4 Anahtar Kavramlar.. 4 Giriş (Uzaktan Eğitim nedir?)...5 Mektupla Öğretimden Önceki Dönem 5 Mektupla Öğretim Dönemi... 7 Çoklu Ortam Modeli(Tek Yönlü Radyo ve Televizyon Dönemi) 8 Tele Öğrenme Modeli (Çift Yönlü Radyo ve Televizyon Dönemi). 11 Sesli telekonferans.. 11 Video konferans. 11 Esnek Öğrenme Modeli (Uydu ve Gelecek Teknolojiler )Dönemi. 13 Sanal Gerçeklik 14 Sanal Öğrenme Ortamları..14 Bilgisayar Teknolojileri..14 Uydu Temelli Uzaktan Eğitim...14 Kişisel İletişim Servisi..14 Direk Yayın Uyduları.14 Türkiye deki Uzaktan Eğitim Süreci...14 Kavramsallaşma Süreci...15 Mektupla Öğretim Süreci 15 İletişim Teknolojilerinin Kullanımı Süreci...15 Özet.. 17 Sorular 19 Kaynakça 21 2
Önsöz Uzaktan eğitimin tarihsel gelişimi dersleri; bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü için uzaktan eğitimin tarihini ve aşamalarını öğretmek amaçlı üretilmiştir. Öğrencilerin ders içeriğini tartışabileceği tartışalım bölümü ve çoktan seçmeli alıştırma bölümleri bulunmaktadır. Örnek olay kısmında ise konuyla ilgili bilgilerin daha kalıcı olmasını sağlayacak örnekler bulunmaktadır. Kitabımızın faydalı olabileceği inancıyla başarılar diliyorum. Amaçlar Amaç 1: Uzaktan Eğitimin gelişimini açıklayabilme Amaç 2: Uzaktan eğitimin tarihsel gelişimini açıklayabilme Amaç 3: Uzaktan eğitimin durumunu açıklayabilme Amaç 4: Uzaktan eğitimin zaman içindeki değişimini açıklayabilme 3
Örnek Olay Ayşe, şehir merkezine çok uzakta olan Kumluca köyünde yaşan çalışkan bir öğrencidir. Sınıf birincisidir, Ayşe öğretmeni tarafından çok sevilen bir öğrencidir. Köylerinde yalnızca ilk ve orta öğretim okulları bulunması tek korkusu dur Ayşe nin çünkü 8. Sınıfı da bitirdikten sonra öğrenimine devam etmek ister. Öğretmeni de bu durumun farkına varır ve bir gün Ayşe ile konuşurlar. -Öğretmenim ben okumayı çok istiyorum fakat -Evet devam et Ayşe. -Öğretmenim ben annemle yalnız yaşıyorum ve maddi durumumuz iyi değil bu yüzden okumaya devam edemeyeceğim. Der ve gözlerinden yaşlar süzülür Ayşe nin. -Üzülme Ayşe hem sen öğrenimine devam edeceksin hem de annenden ayrılmayacaksın. Heyecanlanır Ayşe; -Gerçekten mi, o nasıl olacak öğretmenim? Anlatmaya başlar Hülya öğretmen; İnsanların birbirinden uzakta yaşadığı, yerleşim yerlerinin uzakta olduğu, ulaşımın zor olduğu bölgelerdeki bireylerin eğitimini tamamlayabilmesi için posta ile uzaktan eğitim adı altında evden öğrenimini tamamlayabileceğin çok güzel bir fırsatın var elinde sen de bunu kullanarak eğitimine devam etmeli, çok istediğin mesleği yapmalısın. Yalnız çok çalışman gerekecek çünkü yanında bir öğretmenin olmayacak her şeyi tek başına yapman gerekecek. -Ayşe çok sevinir. Koşarak öğretmeninin yanına gider ve sarılır. -Çok çalışacağım öğretmenim. 8. sınıfı da bitirdikten sonra Ayşe posta ile uzaktan eğitimine başlar. Posta ile gönderilen ders materyallerine kendisi çalışarak sınav sorularını cevaplayıp posta ile gönderir. Sınav notlarını da gene posta ile öğrenir. Yıllar sonra öğrenimini bu şekilde tamamlamıştır. Çok sevdiği Hülya öğretmeni gibi öğrencileri için faydalı bir öğretmen olmuştur. Anahtar Kavramlar Tele öğrenme modeli, Tarihsel gelişim, Uzaktan eğitim, Mektup öncesi dönem, Esnek öğrenme modeli 4
Giriş Uzaktan Eğitim Farklı mekanlardaki öğretmen, öğrenci ve ders materyallerinin iletişim teknolojileri ile bir araya getirildiği resmi eğitim faaliyetidir. Uzaktan eğitim Amerika kanada Avustralya Rusya Hindistan Afrika ülkeleri İngiltere Almanya Türkiye İsviçre Hollanda Polonya Macaristan roman ya vb. dünyanın birçok üniversitesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu ülkeler vatandaşlarına eğitimde fırsat eşitliği sağlamıştır. Uzaktan eğitimin evreleri : Mektupla Öğretimden Önceki Dönem Mektupla Öğretim Dönemi Tek Yönlü Radyo ve Televizyon Dönemi Çift Yönlü Radyo ve Televizyon Dönemi Uydu ve Modern Teknolojiler Dönemi Mektupla Öğretimden Önceki Dönem Mektupla Öğretim Dönemi Tek Yönlü Radyo ve Televizyon Dönemi Çift Yönlü Radyo ve Televizyon Dönemi Uydu ve Modern Teknolojiler Dönemi Mektupla Öğretimden Önceki Dönem İletişim teknolojilerinin gelişmesiyle uzaktan eğitim sistemi de etkilenmiştir. İletişim teknolojileri sayesinde uzaktan eğitimin yapısı değişmiş ve çift yönlü iletişim modeli ilköğretimimden üniversiteye kadar kullanılmaya başlamıştır. Uzaktan eğitim, iletişim sayesinde tamamen değişmiş; yazışmalı olarak başlayan uzaktan eğitim, çift yönlü iletişimin gerçekleştiği bir uzaktan eğitim halini almıştır. 5
Dean e göre uzaktan eğitimin en eski dönemi uzaktan eğitimin yazılı basın ile yapıldığı dönemdir. Bu dönemde karşılıklı konuşma ve yüz yüze görüşme gerçekleşmemektedir. Öğretim materyalleri öğrencilere posta hizmetleriyle gönderilmektedir. Bu faaliyetlerin gerçekleşmesi kısaca aşağıdaki gibidir. Öğretmenler tarafından hazırlanan materyaller posta hizmetiyle öğrenciye gönderilir. Öğrenciler materyallere kendileri çalışarak sınav sorularına cevap vererek öğretmenlere posta ile geri gönderirler. Öğrenciler, sınav sonuçlarını ve dönem sonu notlarını posta ile öğrenirler. öğretim materyallerinin öğrenciye gönderilmesi sınav cevaplarının öğretmene gönderilmesi sınav sonuçları ve dönem notlarının öğrenciye gönderilmesi İlk uzaktan eğitim modelinde yazışma ön plandaydı. Yazışmalı uzaktan eğitimin temel amacı, ülkede yaşayan her bireye eğitim fırsatı sunmaktır. İlk yazışmalı uzaktan eğitim insanların birbirinden uzakta yaşadığı, yerleşim yerinin uzakta olduğu, ulaşımın zor olduğu ülkelerde uygulanmaya başlamıştır. Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya, Çin ve Amerika ilk yazışmalı uzaktan eğitimi uygulayan ülkelerdendir. İlk yazışmalı uzaktan eğitim insanları eğitmek için gazeteye verilen ilan ile başlamıştır. Bir gazete yayınına göre İlk olarak Boston gazetesi 1728 yılında kendi kendine çalışma gerektiren bir uzaktan eğitim ilanı yayınlamıştır. Bir diğer habere göre ise; lunds weckebland isimli bir İsveç gazetesinde 1833 yılında uzaktan eğitim ile ilgili kompozisyon öğretimi ilanı yayınlamıştır. Diğer önemli bir uzaktan eğitim uygulaması ise dış sınav uygulamasını ekleyen İngiltere den 1836 yılında gelmiştir. Bu uygulamadaki amaç öğrenci sayısının az olduğu okullarda bulunan öğrencilere ek kredi sağlamaktır. Fakat bu tür uygulamalarda öğrenci tek başına ders çalışmak zorundadır. Zamanla bireyler tek başlarına çalışmaya alışmışlar ve uzaktan eğitimin sunduğu imkânları görünce talepleri arttırmışlardır. 18. yy sonlarında sanat okulundan mezun olanların yüzde almışı dışardan sınava girerek yazışmalı uzaktan eğiti kurumlarında mezun olmuştur. 6
Yazışmalı uzaktan eğitimde dil öğretimi 1856 yılında Almanya Berlin de Charles Toussaint ve Gustav Langescheidt tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmadan sonra yazışmalı uzaktan eğitim uygulamaları Almanya da birçok farklı alanda uygulanmıştır. Mektupla Öğretim Dönemi İlk olarak okulların ve üniversitelerin evde çalışma olarak da adlandırıldığı mektupla öğretime evden veya işten bağımsız olarak çalışmak isteyenlere hizmet vermesiyle başlamıştır. Amerika nın Şikoyo üniversitesi 1800 lü yılların sonuna doğru Amerika nın ilk yazışmalı uzaktan eğitimini kurmuştur. Bunun akabinde Willi Rainey Haper 1890-1892 yılları arasında Colomsa Üniversitesinin yazışmalı uzaktan eğitimini kurdu. Sonuç olarak etkili olan yazışmalı uzaktan eğitim sistemi eğitim imkânlarından yoksun olan insanlara eğitim hizmeti vermiştir. Yazışmalı uzaktan eğitim modeli Amerika nın birçok yükseköğretim kurumunun ayrılmaz parçası olmuştur. Wosley ve Chambers bunlardan bazılarıdır. 1887 yılında Dr. W. Briggs tarafından Cobridge Üniversitesinde uzaktan eğitim fakültesi, 189 yılında Oxford üniversitesinde Wolsey Hall yüksekokulu 1910 yılında Londra da bulunan metropolitan yüksekokulunda yazışmalı uzaktan eğitim kurumları kurulmuştur. İngiltere, Almanya ve Fransa gibi Avrupa ülkeleri de yazışmalı uzaktan eğitime başlamıştır. İsveç te 1890 yılında Hans Hermod isimli eğitimci Malmö de açtığı yazışmalı uzaktan eğitim kurumunda dil dersi ve ticaret bilgileri öğretilmiştir.1940-1950 yıllarında zorunlu eğitimde olan talepten dolayı devlet okulları devlet okulları eğitim talebini karşılayamamış ve birçok yere yazışmalı uzaktan eğitim kurumları kurulmuştur. Bu kurumlar bir nebze de olsa ihtiyacı karşılamış ve fırsat eşitliğini sağlamıştır. Yazışmalı uzaktan eğitim bu dönemde orta öğretimdeki gençlerin ve yetişkinlerin eğitiminde önemli rol oynamıştır. Çalışmakta olan yetişkinler orta öğretimlerini tamamlama fırsatı yakalamışlardır. Uzaktan eğitim yazılı basın faaliyetleri ilk İsviçre de basılan uzaktan eğitim ders kitabıdır. Bu kitap 1898 yılında Book Keeping by Single and Double Entry ismi ile basılmıştır. 1907 yılında Fransa Paris te Ecole Üniversitesi yazışmalı uzaktan eğitimi kurmuştur. Paris te 1939 yılında yazışmalı uzaktan eğitim, eğitim imkânından yararlanmayan bireylere verilmiştir. 1. Dünya savaşından sonra sakat kalmış ailesini kaybetmiş binlerce çocuk eğitimde fırsat eşitliği imkânına kavuşmuştur. 7
Norveç te 1914 yılında ilk yazışmalı uzaktan eğitim kurulmuştur. Hollanda da ise 1947 yılında yazışmalı uzaktan eğitim merkezi kurulmuştur. Malezya da 1953 yılında yazışmalı uzaktan eğitim başlamıştır. Günümüzde bu uzaktan eğitim kurumlarının milyonlarca öğrencileri ve binlerce dersi vardır. Fransa da 1947 yılında Titetomies adlı ilk yazışmalı uzaktan eğitim merkezi kurulmuştur. Bu kurum öğretim faaliyetlerinde ikiye ayrılmaktadır. İlki serbest çalışma formudur.1946-1956 yıllarını kapsayan bu eğitim hedef ve programlar parçalanarak öğretime kazandırılmıştır. İkinci dönem hedef merkezlidir.1956 dan günümüze kadar olan yılları kapsamaktadır. Bu dönemde hizmet içi öğretim faaliyetleri için hedefler açık ve net olarak belirlenmiştir. Hizmet içi eğitim ve öğretim faaliyetlerine karar verirken müdür ve şirket temsilcileri ortaklaşarak karar verir. Kanada ve Avustralya da uzaktan eğitim kurulmasının temel nedeni insanların yerleşim alanlarının birbirinden çok uzak olmasıdır. Avustralya da klasik eğitimin yetersiz kalmasıyla 1914 yılında uzaktan eğitim sistemi kurulmuştur. Avrupa da uzaktan eğitim orta öğretim düzeyinde verilmeye başlaması 1920li yıllarda hızlanmaya başlamıştır. Yazışmalı uzaktan eğitim 1960lı yıllardan sonra tüm dünyada hızla yayılmıştır. Örneğin Danimarka 1960lı yıllardan sonra uydu temelli uzaktan eğitime başlama kararı almıştır. 1967-1968 yıllarında kanada on eyalet, on üç üniversite, dört teknoloji enstitüsünde bir özel okulla hazırlanmaya başlamıştır. Bu sayede kanada halkının eğitim düzeyi hızla yükselmiştir. Çin, Moğolistan ve Japonya gibi birçok ülkede 1940-1980 yılları arasında uzaktan eğitim sistemi tüm eğitim seviyelerinde kurulmaya başlamıştır. Zambiya hükümeti 1964 yılında orta öğretimde uzaktan eğitime geçmiştir. Nijerya da uzaktan eğitime başlamıştır. Hindistan 1989yılında açık üniversitesini kurmuştur. Yazışmalı uzaktan eğitim maliyeti düşürmektedir. Formal eğitim verilir ve öğrencilerle aynı haklara sahiptirler. Yazışmalı eğitim dünyanın her yerinde uygulanmıştır. Çoklu Ortam Modeli(Tek Yönlü Radyo ve Televizyon Yöntemi) Avrupa da 1800 lü yıllarda sanayileşme başlamıştır ve buna paralel olarak 1950 yıllarında meydana gelen iletişim teknolojilerindeki yeni buluşlar uzaktan eğitim sistemini de 8
etkilemiştir. Eğitimciler basılı materyallerin yanında radyo ve televizyonu da kendi derslerini yayınlamada kullanmayı düşünmüşlerdir. Bu dönemde yazışmalı uzaktan eğitim tamamen uzaktan eğitime dönüşmüştür. Radyo ve televizyonu dünyadaki yaklaşık olarak bütün uzaktan eğitim kurumları kullanmışlardır. Bazı gelişmiş ülkeler özel radyo ve televizyon istasyonları kurmuşlardır. Binlerce insan uzaktan eğitim derslerini radyodan almaya başlamıştır. 1895 yılında kablosuz radyo teknolojisi keşfedilmiştir. İlk deneme faaliyetleri Maconi tarafından 1896 yılında gerçekleştirilmiş ve 1901 de ilk mesaj gönderilmiştir. Amerika da 1910 yılına kadar radyo yayınları ve yayıncıları herhangi bir kurala bağlı olmadan radyo programlarını gerçekleştirmişlerdir. Amerikan senatosu 1912 yılında radyo faaliyetleri kanununu kabul etmişlerdir. Bu kanuna göre lisans almak gerekiyordu ve birçok radyo istasyonu ve eğitim kurumları lisans alarak yayınlarına devam etmişlerdir. İlk radyo yayın lisansını St. Joseph Koleji 1912 yılında almış ve yayınlarına başlamıştır. İlk radyo lisansının verilmesiyle diğer okullarda lisans almak için başvuruda bulunmuşlardır. Amerika da 1920li yıllarda uzaktan eğitimlerinde iletişim teknolojilerini de kullanmaya başlamıştır. Uzaktan eğitim kurumları 176 radyo istasyonunu kurmuş ve eğitimlerinde kullanmışlardır. Bu radyo istasyonları bulunduğumuz yüzyılda kaybolmuşlardır. İngiliz eğitim bakanlığı eğitimlerini 1920li yıllarda radyo ile desteklemeye başlamıştır. İlköğretimden yükseköğretime kadar binlerce öğrenci bir kısım derslerini radyodan dinlemeye başlamıştır. Yaklaşık 10.000 okul öğretimlerini desteklemek için BBC den yayınlanan radyo programını kullanmışlardır. Radyonun uzaktan eğitimde kullanılması 1925 yılından sonra yaygınlaşmaya başlamıştır. Radyo istasyonlarının eğitimde kullanılmasının sebebi ise okullarda yeterli sınıf ve öğretmen olmadığından eğitim talebini tam olarak karşılayamamasıdır. Radyo sayesinde hemen hemen her öğrenciye ulaşılmıştır. Her köy ve kasabaya okul yaptırıp öğretmen göndermek için devletlerin bütçesinin yetmemesi nedeniyle radyo istasyonlarının eğitimde kullanılmasının yararlı olacağını düşünmüşlerdir. Bu sayede bir öğretmenin sesini binlerce belki minyonlarca insan aynı anda dinlemiştir. Radyo ile verilen dersler öğrencileri güdülemeyi sağlamış derslere olan ilgileri artmıştır. Uzaktan eğitim sistemini desteklemek için radyoyu kullanan Çin, 1929 yılında radyolu eğitime başlamıştır. Radyolu eğitim tam anlamıyla 1930 yılında Amerika da başlamıştır. Bu yayınlar tek yönlü ve sözel iletişimle gerçekleşmiştir. Karşılıklı iletişim gerçekleştirilememiştir fakat öğrenciler öğretmenlerinin seslerini duyabilmişlerdir. 9
Kanada 1930lu yıllarda uzaktan eğitimde radyoyu kullanmaya başlamıştır. Avustralya da ise uzaktan eğitimde radyo kullanılmamıştır. Kolombiya hükümeti 1947 yılında, Hindistan hükümeti ise 1949 yılında radyoyu uzaktan eğitim sisteminde kullanmaya başlamıştır. Radyodan sonra iletişim teknolojileri gelişmiş ve televizyon icat edilmiştir. Televizyonu 1874 yılında Paul Npkow icat etmiş fakat lisansını Viladamir Zworykin almıştır. Aynı yıl içinde Amerikan başkanı Warren Harding televizyon ekranına çıkmış, Washington da bulunan başkanın görüntüsünü diğer eyaletlerde bulunan insanlar televizyondan seyretmiştir. Daha sonra Amerika da meydana gelen kriz sonrası bütün eğitimde kullanılan televizyon kanalları kapatılmıştır. Bu dönemde televizyon eğitimde kullanılamamıştır. Amerika daki ekonomik krizden sonra tekrar televizyonla uzaktan eğitim uygulamalarına başlanmıştır. Bu dönemde televizyon yapımcılığının maliyetli olmasından dolayı kalite sorunları ve teknik sorunlar la karşılaşılmış ve uzaktan eğitimciler televizyonun uzaktan eğitimde kullanmak için yetersiz olduğuna karar vermişlerdir.1940dan sonra televizyonun kalitesini arttırmak için çalışmalar yapılmıştır. Kalite ve teknik problemler her geçen gün azalmaya başlamış bir diğer değişle teknik kalitesi artmıştır. İkinci dünya savaşından sonra televizyon hızla gelişmeye başlamış ve uzaktan eğitim kurumlarının en önemli iletişim teknolojisi haline gelmiştir. Gelişmiş ülkelerde bulunan uzaktan eğitim kurumları radyo istasyonlarının yanına televizyon istasyonlarını kurulmuşlardır. Malhotra yaptığı araştırmalarda, televizyonun etkili bir öğrenim aracı olduğunu ve Hindistan ın da uzaktan eğitimde televizyon kullandığını ifade etmiştir. 1950li yıllarda kolej ve üniversiteler eğitim televizyonu istasyonları kurmaya başlamıştır ve bu sayede öğrenciler öğretmenlerinin yüzlerini görerek ders dinleyebilmişlerdir. Michian üniversitesi 1950 yılında televizyonlu eğitime başlamıştır. New York üniversitesi1957 yılında eğitim programları tasarlamıştır. Dünyadaki birçok uzaktan eğitim merkezi eğitimi desteklemek için televizyonu kullanıyordu. Günümüzde ise Amerika da birçok kanalda uzaktan eğitim için program yapılmaktadır. Amerika daki televizyon kanalları kanun gereği haftada belli saatlerde eğitim yayını yapmaktadırlar. Amerika da bulunan öğrenme kanalları 20.000 okula ve 17 milyon eve yayın yapmaktadır. Japonya da televizyon ilk defa 1961 yılında üniversite düzeyinde kullanılmıştır. Rusya, Çekoslovakya ve Macaristan da televizyon uzaktan eğiti için kullanılmıştır. 10
1966 yılında Rusya farklı bölgelerde yaşayan öğrenciler için televizyondan eğitim vermeye başlamıştır.1968 yılında Amerikan ve İngiliz okulları ortaklaşa eğitim yapmaya başlamıştır. Bu programda öğrenciler eğitimini posta ve televizyon üzerinden almış ve başarılı olmuşlardır. 1980 yılında kanada eğitim programlarını desteklemek için televizyonu kullanmıştır. Günümüzde dahi çok sayıda öğrenci uzaktan eğitim derslerini televizyondan almaktadır. Televizyonla eğitim veren üniversitelerin çoğu kampüs içerisine kendi istasyonlarını kurmuşlardır. Amerika ile birlikte ispanya İsrail Almanya kanada Venezuela Kosta Rika Tayland Hollanda ve Sri Lanka da televizyonu eğitimlerinde kullanmaya başlamıştır. Televizyon ile eğitim günümüzde de devam etmektedir. 1986 yılında Çin tüm ülkeye yayın yapabilen uydu sistemini kurmuştur. Bu sistemde 400 den fazla istasyon ve 30.000 den fazlada alan istasyonu vardır. Bu sistemden sonra uzaktan eğitim derslerinin yaklaşık olarak hepsi televizyondan seyrediliyordu. Sonuç olarak Çin de televizyon, uzaktan eğitimin kalitesini arttırmıştır. Radyo ve televizyon tüm dünyada yaygın olarak kullanmaya başlamıştır. Enstitülerde araştırmalarında radyo ve televizyonu kullanmaktadırlar. Bilgisayar, internet, uydu, kablolu ve kablosuz internette uzaktan eğitimde kullanılmaya başlamıştır. Öğrenciler öğretmenleriyle telekonferans sistemi ile yüz yüze konuşmaktadır. Sonuç olarak uzaktan eğitimin yapısı gün geçtikçe değişmektedir. Yeni tasarımların en önemlisi öğretmen ve öğrencinin çift yönlü iletişimidir. Tartışalım Dünyadaki değişime göre sizce Türkiye ne durumda? Tele Öğrenme Modeli(Çift Yönlü Radyo ve Televizyon Dönemi) Teknolojik gelişmeler uzaktan eğitimin yapısını da değiştirmiştir. Örneğin; yakın zamana kadar uzaktan eğitim kitaplarını posta ile gönderirken günümüzde internet üzerinden çok hızlı bir şekilde gönderebiliyoruz. Uzaktan eğitimde konferans ve eğitim teknolojileri çok önemli gelişmelerdendir. Bu gelişmeler sayesinde eğitimin kalitesi artmıştır ve öğrenciler güdülenmişlerdir. 1960ve 1940 lı yıllar arasında telekonferans uygulamaları başlamıştır. 1. Sesli telekonferans Bu yöntemle aynı anda farklı bölgelerde bulunan öğrencilere canlı olarak hitap edilmektedir. Öğretmen ve öğrenci arasında sesli iletişim kurulabilir. Wisconsin üniversitesi bu yöntemi1970 yılında uygulamıştır. 2. Video konferans 11
Uyduların video sinyallerini kontrol edilmesi ve alıcı bölgelere iletilmesi ile video konferans oluşur. İlk uygulama Amerika da yapılmıştır. Bu sistem sayesinde öğretmen farklı eyaletlerdeki öğrencilerle yüz yüze görüşmeler yapmıştır. Diğer bir gelişme televizyonla birlikte konferans uygulamasını kullanmaya başlayan İngiltere den gelmiştir. 1990 dan günümüze kadar gerçekleşen gelişmelerden biride masaüstü bilgisayarlardır. Bu bilgisayarlar sayesinde yazı grafik ses ve sanal gerçekliği aynı anda kullanıcılara sunulabilmektedir. Bununla birlikte telekonferans yapılabilir. Daha sonra geniş bant ISDN(İntegrated Service Digital Networks) teknolojileri de gelişmiştir. Öğrenciler diğer öğrenci ve öğretmenlerle iletişime geçebilmişlerdir. 1962 yılında Güney Afrika üniversitesi bütün iletişim teknolojilerini uzaktan eğitimde kullanmıştır. Bu üniversitenin yapmış olduğu uygulamalar tüm dünya ülkeleri tarafından izlenmiştir. 1920 li yıllarda iki yönlü radyo telekonferans ve video konferans yaygınlaşmıştır. Bu tür konferanslarla öğrencilerle öğretmenler çift yönlü iletişime geçmişlerdir. 1990 yılında dünyada gerçekleşen gelişmeler video konferansı uzaktan eğitimin temel aracı yapmıştır. 1980 yılında eyalet radyo sistemine sahip olan wisconsin üniversitesi profesörlere bir sınıfta farklı eyaletlerdeki öğrencilere video konferans yöntemiyle ders anlatma imkânı vermiştir. Amerika nın Lowa eyaletin1991 yılında ilk fiber kabloyu eyaletin her yerine döşemeye başlamıştır. Bu sisteme Lowa iletişim ağı adı verilmiştir ve bu eyaletteki tüm okullar bu sisteme bağlanmıştır. Bu sistem o yıllarda dünyanın en iyi ağı durumundadır. Burunei de 1992 yılında Brunei Darussalon üniversitesi video konferans sistemini kurmuştur. Kuzey Amerika da Common Wealth of Learning Kurumu deniz aşırı video konferansını gerçekleştirmiştir. Kanada ve Avustralya ile birlikte video konferans sistemi ile uzaktan eğitim sistemini kurmuşlardır. Bu tür uygulamalar dünyanın farklı bölgelerinde uygulanmıştır. Radyo ve video konferans sistemi uzaktan eğitim üniversitelerinde hızla yayılmıştır. Son yıllarda internet destekli telekonferans uygulamaları başlamıştır. Bilgisayar ve internet teknolojisi uzaktan eğitimi de etkilemiştir. 12
Esnek Öğrenme Modeli(Uydu ve Gelecek Teknolojiler Dönemi) Gelişimine 1960 yılında başlayan uydu teknolojisi 1980 de ucuzlayarak uzaktan eğitim enstitülerinde kullanılmaya başlamıştır 1990 lı yıllardan sonra uydu sistemleri ve bilgisayarın birlikte kullanılmasıyla, bilgisayar Amerika, İngiltere, Kanada vb. gibi gelişmiş ülkelerde önemli rol oynamaya başlamıştır. Bilgisayar destekli öğretim sayesinde öğrenciler okula gitmeden öğretim materyallerine ulaşa bilmişlerdir. Uzaktan eğitimde bilgisayarlar programlı öğretim ile birlikte kullanılmakta, çok geniş hafızası olduğu için rehber ya da bireysel öğretmen rolündedir ve öğrenme oyunları oynana bilmektedir. Bilgisayarların ucuzlamasıyla binlerce uzaktan eğitim öğrencisi kendisine bilgisayar almış bilgisayar üzerinden derse katılımını gerçekleştirmişlerdir. İlk sesli bilgisayar konferansı 1988 yılında Amerika nın Illinois eyaletinde ortaokul öğrencileri için kullanılmıştır. Bilgisayar temelli uzaktan eğitim 1980 yılında Amerika ve Japonya da uygulanmıştır. Amerika daki öğrenciler farklı eyaletlerden birbirlerine sesli bilgisayar konferansıyla bağlanmış misafir konuşmacıları da sanal olarak sınıflarına davet etmiştir. Uzaktan eğitimde kullanılan sistemlerden biride bilgisayar aracılığı ile iletişimdir. Tele-bilgisayar ve bilgisayarda iletişim neredeyse aynıdır. Bilgisayar ile iletişimde öğrenci ve öğretmen arasındaki iletişimi arttırmaktadır çünkü öğrenci istediği zaman soru sorabilir. Öğretmen çok kısa bir sürede sorulara cevap verebilir. 1982 yılından sonra bilgisayarla iletişim tüm dünyaya yayılmıştır. Tüm eğitim merkezleri bilgisayarlı iletişim sistemini kurmuşlardır. 13
1992 yılında Türkiye ile Amerika arasında bilgisayar ile iletişim aracılığıyla iletişim kurulmuş. Anadolu üniversitesi açık öğretim fakültesi ve Amerika nın New Mexico üniversitesi, Oklahoma üniversitesi, Florida eyalet üniversitesi, Arizona eyalet üniversitesi, Wyoming üniversitesi ile bilgisayar aracılığıyla iletişime geçilmiştir. Amerikan ve Türk öğrencileri bu siste aracılığıyla birlikte ders almışlardır. Öğrencileri güdüleyen bilgisayar sistemleri sayesinde başarı çok yüksek olmuştur. 1995 yılında Kuzey Kıbrıs Türk cumhuriyetindeki Doğu Akdeniz üniversitesi de yükseköğretimde uzaktan eğitim uygulamalarına başlamıştır. Bilgisayar ile başarılı iletişim uygulamalarından sonra tüm dünya bilgisayar ile iletişimde hızlanmıştır. Günümüzde üniversite ve kolejlerin yüzde seksen beşi iletişim teknolojilerini kullanarak uzaktan eğitim dersleri vermektedir. Tartışalım Uzaktan eğitim ders alıyor olsaydınız hangi dönemde almak isterdiniz? Direk Yayın Uyduları Bir sistemde insanlar uydu antenleri sayesinde birbirleriyle haberleşmektedirler. Bu sistemle öğretmen ve öğrenciler kendi aralarında telekonferans organize edebilmektedirler. Kişisel İletişim Servisi Kablosuz iletişim sistemidir. Bu sistem ile insanlar telefon üzerinden birbirlerini görebilmektedirler. Uydu Temelli Uzaktan Eğitim Çok geniş kapsamlı alanları içine alır. Uzaktan eğitimin hitap ettiği alan tüm dünya olabilir. Yalnız günümüzde okulların bütçeleri bu teknolojiye sahip olmaya yetmemektedir. Bilgisayar Teknolojileri Bilgisayarlı konferans uzaktan eğitim için çok elverişlidir. Farklı okul bölge hatta ülkelerden öğrenciler aynı anda aynı öğretmenden ders alabilmektedirler. Bu sistemi Amerika ve Avrupa ülkeleri günümüzde kullanmaktadır. Bu sistem sayesinde sınıf içinde ya da dışında yüz yüze görüşülebilir. Sanal Öğrenme Ortamları Gelecekte fiziksel sınıf ortadan kalkacak ve yerini sanal sınıflar alacaktır. Farklı coğrafi bölgelerden birbirleri ile iletişim kurularak öğretim gerçekleştirilecektir. Sanal Gerçeklik 14
Geleciğin teknolojisi sanal öğrenmeyi de ortaya çıkaracak. Sanal gerçeklikte öğrenci istediği okulun kütüphanesini ve farklı farklı ülkelerden müzeleri gezebilecektir. Sanal gerçeklik ile fiziksel ortamlar ortadan kalkacaktır. Türkiye deki Uzaktan Eğitim Süreci Türkiye uzaktan eğitim sistemini uygulamada dönem dönem yavaşlamalar, bazen duraklamalar olmuştur. Türkiye'de uzaktan eğitimin gelişim süreci üç boyutta incelenmektedir. Bunlar; Kavramsallaşma Süreci Mektupla Öğretim Süreci İletişim Teknolojilerinin Kullanımı Süreci Tartışalım Kimler uzaktan eğitimi tercih ediyor? Kavramsallaşma Süreci Türkiye'de ilk Uzaktan Eğitim çalışmaları 1924 yılında Dewey'in sunduğu "Öğretmen Eğitim Raporu" ile ortaya atılmış, 1927 yılında kavram olarak oluşmaya başlamıştır( Alkan, 1997 ). Bu başlangıçtan sonra daha önce duraklama dediğimiz bir dönem başlamıştır. 1950'lere kadar süren bu durum yerini hızlanmış çalışmalara bırakmıştır. Türkiye uzaktan eğitim konusunda yapılacak olan uygulama çalışmalarına hazırlanmaya başlamıştır( Isman, 1997 ). Mektupla Öğretim Süreci Uygulamalar; yapılan öneriler, tartışmalar ve kavramsallaşma sürecinden sonra gelişmeye başlamıştır. Türkiye'de ilk uzaktan eğitim çalışmaları 1927-1960 yılları arasında, okuma yazmanın haberleşme yolu ile yaygınlaştırılması, 1933-1934 yıllarında mektupla öğretim kursları düzenlenmesi düşüncesiyle, 1950 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü çalışmaları ve 1960 yılında, orta dereceli meslek okulu mezunlarına üniversite olanağı sağlamak amacıyla mektupla öğretim yönteminin uygulanmasına başlanmıştır. 1961 yılında da MEB tarafından Mektupla Öğretim Merkezi (Açık Öğretim Fakültesi) kurulmuştur ve bu çalışmalar 1966 yılında Genel Müdürlük düzeyinde örgütlenerek sistem örgün ve yaygın eğitim alanında yaygınlaştırılmıştır. 1974 yılında Mektupla Yüksek Ögretim Merkezi kurulmuştur. Bu girişim yerini daha sonra Yaygın Yüksek Öğretim Kurumu'na bırakmıştır. Ancak, bu girişim de başarılı olamamıştır. 1983 yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı Yüksek Öğretim Yasası ile Anadolu Üniversitesi bünyesinde bir Açık Öğretim Fakültesi açılmıştır. Bu fakülte, uzaktan eğitim konusunda öğretim, araştırma, yayın hizmetleri vermektedir. 1980 ve 1990'li yıllarda Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı olarak hizmet veren Okul Radyosu ve TV Okulu örgün eğitimi desteklerken, isteyen herkese yaygın eğitim olanağı sağlamıştır. MEB Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü bünyesinde, 1992 yılında kurulan ve orta öğrenim diploması veren Açıköğretim Lisesi, 1997 kurulup, 1998'de öğretime başlayan ve 6., 7. ve 8. yılların öğretimini sunarak ilköğretim diploması veren Açık İlkögretim Okulu, elektrik tesisatçılığı sertifikası veren Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu uzaktan eğitim 15
veren kurumlardır. Türkiye'de uzaktan egitimde bilgisayar ortamina dayali teknolojiye bakıldığında; telefon, uydu, fiber optikler, entegreli sistemler, dijital iletisim agi ( Integrated systems digital network ), CD-ROM ve video disk olduğu görülmektedir. Bilgisayar Destekli Eğitim (BDE) i de kapsayan bilgisayar yardımlı öğrenme ( computer aided laerning ), E-Mail, bilgisayar konferansı, işitsel grafikler, veri tabanı ve çoklu ortamlar bilgisayar ortamına dayalı uzaktan eğitim uygulamalarına birer örnektir. İletişim Teknolojilerinin Kullanımı Süreci Günümüze gelindiğinde ise tüm dünyada hızlı bir gelişme içinde olan uzaktan eğitim konusu, ülkemizde de önem arz etmektedir. Şu andaki çalışmaların Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi'nde, Açık Lise'de ve diğer bazı üniversitelerde mesela Sakarya Üniversitesi, ODTÜ, Bilkent Üniversitesi v.b. eğitim kuruluşlarında devam ettiğini görüyoruz. Hızla değişen ve gelişen teknolojik gelişmeler, uzaktan eğitimin de değişmesini ve gelişmesini sağlamıştır. Örnek olarak; TÜBİTAK bünyesinde uygulamaya konulan Ulusal Akademik Network ( ULAK- NET ) projesi ile üniversitelerde uzaktan kumandalı eğitim devri başlamıştır. Bu proje, bir buçuk yıldır sürmektedir ve üniversiteler arasında bir bağ oluşturmak amacıyla başlamıştır. Bunu için de Türk Telekom'un yardımıyla gerçekleşen bu proje DPT, DİE ve benzeri araştırma geliştirme kuruluşlarıyla UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, Milli Kütüphane, Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'nun da bu proje kapsamına gireceği, sevindirici bir gelişmedir. Bilkent, ODTÜ, Hacettepe ve Ulak-Bim arasında video konferans sistemiyle uzaktan eğitim yapılacağını belirtmiştir ( Yeniyüzyıl, s.2, 1998 ). Kitle eğitiminde etkin bir şekilde kullanılabilecek olan uzaktan eğitimin geliştirilmesi çalışmaları, kamu ve özel sektörde devan etmektedir. Son yıllarda da ortaöğretim ve yükseköğretimden sonra ilköğretimde de uzaktan eğitim uygulaması için çalışmalar hız kazanmıştır. Çünkü kitle iletişim araçları rahatlıkla uzaktan eğitim sistemi içinde etkili bir şekilde kullanılmaktadır. Tarihsel gelişimi itibarıyla dünyada uygulanan uzaktan eğitim projelerinden ( ilk uygulama 1728'lerde yapılmış ) yaklaşık iki asır sonra ancak ülkemize gelebilen uzaktan eğitimde, yeni teknolojik gelişmelerin de ülkemize uygulama olarak girmesi için bir o kadar yıl daha bekleme gereği yoktur. Web tabanlı uzaktan eğitimin ağırlıkta olması ve webin hızla yayılan gelişmeleri nedeniyle uzaktan eğitim uygulamalarında o hızda ülkemizde uygulanabilir. Bu nedenle teknolojik gelişmeler takip edilerek en etkin bir şekilde kullanılmalı, Türk Milli Eğitimi'ni yönlendirenler, bu yöndeki gerekli çalışma çabalarını önemle takip etmelidirler. Ülkemizde ve dünyanın diğer ülkelerinde birçok uzaktan eğitim projeleri uygulanmaktadır. Bu projelerin etkililiğini arttırmak için, uzaktan eğitim uzmanlarının bu projeleri etkili bir şekilde değerlendirmeleri gerekmektedir. 1927 Dönemin M.E. Bakanı Mustafa Necati tarafından tartışılması, 1956 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Banka ve Ticaret Hukuku araştırma Enstitüsünde başlaması, 1961 Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde Mektupla Öğretim Merkezi kurulması, 1966 Mektupla Öğretim Merkezi Genel Müdürlük olması, 1975 Yay-Kur eğitimleri uzaktan eğitim uygulamaları gerçekleştirilmesi, 1978 Açık Üniversite kurulmasına karar verilmesi, 1981 Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinin açılması 1981 Anadolu Üniversitesi TRT işbirliği ile okul televizyonu kullanarak eğitim vermeye başlaması 16
1992 Milli Eğitim Bakanlı bünyesinde Açıköğretim Lisesinin açılması ODTÜ' de İnternet ile Eğitim kullanılarak IDEA Paketi uygulaması başlatılması. Özet Mektupla öğretim Dönemi İlk olarak okulların ve üniversitelerin evde çalışma olarak da adlandırıldığı mektupla öğretime evden veya işten bağımsız olarak çalışmak isteyenlere hizmet vermesiyle başlamıştır. Çift Yönlü Radyo ve Televizyon Dönemi Avrupa da 1800 lü yıllarda sanayileşme başlamıştır ve buna paralel olarak 1950 yıllarında meydana gelen iletişim teknolojilerindeki yeni buluşlar uzaktan eğitim sistemini de etkilemiştir. Eğitimciler basılı materyallerin yanında radyo ve televizyonu da kendi derslerini yayınlamada kullanmayı düşünmüşlerdir. Bu dönemde yazışmalı uzaktan eğitim tamamen uzaktan eğitime dönüşmüştür. Çift Yönlü Radyo ve Televizyon Dönemi Teknolojik gelişmeler uzaktan eğitimin yapısını da değiştirmiştir. Örneğin; yakın zamana kadar uzaktan eğitim kitaplarını posta ile gönderirken günümüzde internet üzerinden çok hızlı bir şekilde gönderebiliyoruz. Uzaktan eğitimde konferans ve eğitim teknolojileri çok önemli gelişmelerdendir. Bu gelişmeler sayesinde eğitimin kalitesi artmıştır ve öğrenciler güdülenmişlerdir. Uydu ve Gelecek Teknolojiler Dönemi Gelişimine 1960 yılında başlayan uydu teknolojisi 1980 de ucuzlayarak uzaktan eğitim enstitülerinde kullanılmaya başlamıştır 1990 lı yıllardan sonra uydu sistemleri ve bilgisayarın birlikte kullanılmasıyla, bilgisayar Amerika, İngiltere, Kanada vb. gibi gelişmiş ülkelerde önemli rol oynamaya başlamıştır. Bilgisayar destekli öğretim sayesinde öğrenciler okula gitmeden öğretim materyallerine ulaşa bilmişlerdir. Uzaktan eğitimde bilgisayarlar programlı öğretim ile birlikte kullanılmakta, çok geniş hafızası olduğu için rehber ya da bireysel öğretmen rolündedir ve öğrenme oyunları oynana bilmektedir. 17
Tarihsel Gelişimi Uzaktan eğitim 1975 ve2013 yılları arasında çok hızla yayılmıştır. Türkiye, Hindistan, ispanya, İsrail, Pakistan, Almanya Çin ve Tayland gibi birçok ülke uzaktan eğitim uygulamalarıyla vatandaşlarına eğitimde fırsat eşitliği sağlamışlardır ve başarılı olmuşlardır. Eğitim düzeyleri hızla yükselmiştir. Günümüzde dünyada yüz milyondan fazla öğrenci uzaktan eğitim almakta elli milyon öğrencide mezun olup çalışmaktadır. Bu öğrencilerin birçoğu mega üniversitesinden mezun olmaktadır. Mega üniversiteler uzak coğrafi bölgelerden olan öğrencilere aynı sanal sınıfta ders alma olanağı sağlamaktadır. Mega üniversitelerin gelişimiyle iletişi Teknolojilerinin kullanımı artmış bundan dolayı uzaktan eğitim öğrencileri, iletişim teknolojilerini etkili bir şekilde kullana bilen bireylerdir. Türkiye deki Gelişimi 1927 Dönemin M.E. Bakanı Mustafa Necati tarafından tartışılması, 1956 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Banka ve Ticaret Hukuku araştırma Enstitüsünde başlaması, 1961 Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde Mektupla Öğretim Merkezi kurulması, 1966 Mektupla Öğretim Merkezi Genel Müdürlük olması, 1975 Yay-Kur eğitimleri uzaktan eğitim uygulamaları gerçekleştirilmesi, 1978 Açık Üniversite kurulmasına karar verilmesi, 1981 Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinin açılması 1981 Anadolu Üniversitesi TRT işbirliği ile okul televizyonu kullanarak eğitim vermeye başlaması 1992 Milli Eğitim Bakanlı bünyesinde Açıköğretim Lisesinin açılması ODTÜ' de İnternet ile Eğitim kullanılarak IDEA Paketi uygulaması 18
Sorular 1. "Farklı mekanlardaki öğretmen, öğrenci ve ders materyallerinin iletişim teknolojileri ile bir araya getirildiği resmi eğitim faaliyetidir." cümlesi aşağıdaki kavramların hangisinin tanımıdır? A) Uzaktan öğrenme B) Sanal sınıf C) Açık öğretim D) Uzaktan eğitim E) e-öğrenme 2. Uzaktan eğitimin tarihsel gelişimi kaç evreye ayrılır? A) 1 B) 4 C) 2 D) 3 E) 5 3. Aşağıdakilerden hangisi uzaktan eğitimin tarihsel gelişim evrelerinden değildir? A) Esnek öğrenme B) Sıkı öğrenme C) Tele öğrenme D) Mektup ile öğrenme E) Çoklu ortam modeli 4)İlk uzaktan eğitim çalışması hangi tarihte başlamıştır? A)1736 B)1728 C)1789 D)1715 E)1748 5)İlk uzaktan eğitim hangi dersle başlamıştır? A)Öğretmenlik dersleri B)İletişim dersleri C)Yabancı dil dersleri D)Steno dersleri E)Türkçe dersleri 19
6)Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi ne zaman açılmıştır? A)1975 B)1913 C)1981 D)1971 E)1989 7)Telekonferans uygulamaları hangi döneme aittir? A)Esnek öğrenme modeli B)Tele öğrenme modeli C)Çoklu ortam modeli D)Mektup öncesi dönem E)Mektup ile eğitim 8)Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'de uzaktan eğitimin gelişim sürecinin boyutlarından biridir? A)Kavramsallaşma süreci B)Telekonferans süreci C)Mektuplaşma süreci D)Video süreci E)Eğitim süreci 9)Türkiye'de uzaktan eğitim ilk nerede başlamıştır? A)Eskişehir Anadolu Üniversitesi B)Karadeniz Teknik Üniversitesi C)Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Banka ve Ticaret Hukuku D)ODTÜ E)Gazi Üniversitesi 10)Tek yönlü radyo ve televizyon yöntemi hangi döneme aittir? A)Çoklu Ortam Modeli B)Esnek Öğrenme Modeli C)Tele Öğrenme Modeli D)Mektup Öncesi Dönem E)Mektup ile Eğitim Cevap Anahtarı: 1. D 2. E 3. B 4. B 5. D 6. C 7. B 8. A 9. C 10. A 20
Kaynakça İşman,A.(2011).Uzaktan Eğitim.Ankara.Pegem Akademi http://uzaktanegitim.wikispaces.com/mektupla+e%c4%9fitim http://enoughequipment.blogcu.com/uzaktan-egitim-nedir/10374917# http://www.habitat.org.tr/education/3-uzaktanegitim/145-uzaktan-egitim.html http://prezi.com/m0rtacwy0laj/uzaktan-egitim/ https://www.facebook.com/notes/psikoakademi/on-line-e%c4%9fitim-uzaktane%c4%9fitim/10150101393598386 21
22