Atasözleri ve Deyimler Abdal düğünden, çocuk oyundan usanmaz. Acele işe şeytan karışır. Aceleyle yürüyen yoldan kalır. Acemi nalbant gâvur eşeğinde öğrenirmiş, Acı acıyı su sancıyı batırır. Acıkmış kudurmuştan beterdir. Aç ayı oynamaz. Aç doymam, tok acıkmam sanır. Aç tavuk kendini buğday ambarında görürmüş. Açın karnı doyar, gözü doymaz. Açtı ağzını, yumdu gözünü (Ağzına geleni söyledi) Açtırma kutuyu, söyletme kötüyü. Adama dayanma ölür, duvara dayanma yıkılır. Adamın iyisi işte belli olur. Adamakla mal tükenmez. Adam olana bir söz yeter. Adet yerine gelsin. Adı çıkacağına canı çıksın. Adını ağzına alma. Ağaca baltayı vurmuşlar, sapı bedenimden demiş. Ağacı çok olan köyün, mezarı az olur. Ağacın yapraklısı iyi meyva verir. Ağaç fidanken eğilir. Ağaç gölgesiz, insan sevgisiz olmaz. Ağaçlı köyü su basmaz. Ağlama ölü için, ağla diri için. Ağlamayan çocuğa meme vermezler. Ağlarsa anam ağlar, kalanı yalan ağlar. Ağzı açık ayran delisi. Ağzı süde kokuyor. Ağzımda tüy bitti. Ağzını açma, gözünü aç. Ahmedin öküzü, bakar iki gözü. Ak akça kara gün içindir. Ak gün ağartır, kara gün karartır. Akıl yaşta değil, baştadır. Akıllara zarar. Akıllı gördüğünü, ahmak duyduğunu söyler. Akılsız baş, sahibine kaz güttürür. Akıntıya karşı kürek çekilmez. Akla gelen, başa gelir. Akmasa damlar. Al birini, vur ötekine. Alçaklara yatma sel alır, yükseklere yatma yel alır. Alan da pişman, satan da. Aldı fitilli. Alemin ağzı çuval değil bağlayasm. Alet işler, el övünür. Alın teriyle kazanmış. Alınacak kız ay görünür, evi saray görünür. Alışmış kudurmuştan beterdir. Allah dağına göre kar verir. Allah kardeşi kardeş yaratmış, kesesini ayrı yaratmış. Almadım vermem, görmedim bilmem. Alnımız ak, yüzümüz pak. Alnımın kara yazısı. Anasından emdiği sütler, burnundan çıktı. Altın eli bıçak kesmez. Altının kıymetini sarraf bilir. Ana kızına taht vermiş, baht verememiş. Anasına bak, danasını al. Anlayana sivrisinek saz gelir, anlamayana davul zurna az gelir. Apırsa da köpürse de yeyeceğim, para verdim. Araba kırılınca yol gösteren çok olur. Arada dağlar kadar fark var. Aramakla bulunmaz. Arap Araba yüzün kara demiş. Arayan bulur, inleyen ölür. Arife tarif lâzım değil. Armut, ağacından uzak düşmez. Arsıza yüz verilince, astarını da ister. Artmadan yetmez. Arslan ağzından kemik alınmaz. Aslan payı. Astran yüzünden pahalı. Astığı astık, kestiği kestik. Âşık sazla, maşuk nazla teselli olur. Aşkolsun becerene. At binenin, kılıç, kuşananındır. At var, meydan yok. At senin, meydan benim. Ata et, ite ot verilmez. Ateş almağa mı geldin (neye acele ediyorsun anlamında) Ateş ateşle söndürülmez, ateş dumansız, insan imansız olmaz. Ateş düştüğü yeri yakar. Ateş yanmayan evden duman çıkmaz. Ateşle oyun olmaz. Ateşten gömlek. Atin dişine, insanın işine bakarlar. Atılan ok geri dönmez. Atın ölümü arpadan olsun.
Attan indi, eşeğe bindi. Ay var yılı besler, yıl var, ayı besler Ayak ıslanmayınca balık tutulmaz. Ayaklarım suya erdi. Ayaklarıma kara su indi (Çok yürüyüp dolaşmaktan yorulmak). Ayağımızı yorganımıza göre uzatacağız. (Ayaz havada) kurtla kuzu bir arada yatarmış. Ayranı yok içmeğe, atla gider s... Az tamah çok ziyan getirir. Az veren candan, çok veren maldan verirmiş. Az verme hırsız olur, çok verme arsız olur. Aza kanaat getirmeyen, çoğu da bulamaz. B Baba malı (mirası) tez tükenir. Bağ bakımsız, at yularsız olmaz. Bağa bak üzüm olsun, yemeğe yüzün olsun. Bağlı arslana tavşan bile saldırır. Bahşiş atın dişine bakılmaz. Bakar kör. Bakarsan bağ olur, bakmazsan dağ olur. Baklayı ağzından çıkardı (gizlediği sırrı açıkladı). Bal döksen yalanır (çok temiz). Balı karıştıran parmağını yalar. Bal yapmaz an. Balık ağa (serpmeye) düştükten sonra aklı başına gelirmiş. Balık baştan kokarmış. Balık ile misafir, üç gün sonra kokmaya başlar. Balta kendi sapını kesmez. Bastığı yerler altın olsun. Baş başa vermeyince taş yerinden oynamaz. Baş ol da istersen soğan başı ol. Başa gelen çekilir. Başım üstünde yeri var. Başımda ateş yanıyor. Başına buyruk. Başına gelen bilir. Başım taştan taşa vurur. Bayramda borç ödeyecek olana, ramazan çabuk geçermiş. Ben mezara, malım pazara. Ben senin karanlıkta göz kırptığını nerden bileyim. Benden ırak, değirmene direk. Besle kargayı çıkarsın gözünü. Beş parmağın beşi bir olmaz. Bey ardından kılıç çeken çok olur. Bezi herkesin arşınına göre vermezler. Bıçak kemiğe dayandı. Bıçak, kınını kesmez. Bıçak yarası geçer, dil yarası geçmez. Binin yarısı beşyüz. Bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıptır. Bir ana dokuz evlât beslemiş, dokuz evlât bir anayı besleyememiş. Bir ayağı çukurda, bir çiçekle yaz olmaz. Bir deli bir kuyuya taş atmış, kırk akıllı çıkaramamış. Bir gün ömüre dokuz gün çalışmalı. Bir kötünün yedi köye kadar zararı varmış. Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır. Bir güneşte çamaşır kurutmuşlar. Bir kapıda iki dilenci olmaz. Bir koltukta iki karpuz taşınmaz. Bir kulağından girer, öbür kulağından çıkar. Bir pire için yorgan yakar. Bir tutam ot deveyi yardan atlatır, biri yer, biri bakar, kıyamet bundan kopar. Biri eder, bini çeker. Birlikten kuvvet doğar. Bizim de gözümüz üstünde kaşımız var. Borç ödemekle, yol yürümekle tükenir. Bozacının sermayesi darıdır, evi çeviren evciman kandır. Böyle başa, böyle traş. Bu dünya basamak basamak, biri iner, biri biner. Bu dünya parayla değil, sırayla. Bugün bana ise, yarın sanadır. Bugünkü işini yanna bırakma. Bulanık suda balık avlamak. Bulduk buluşturduk, bulgur bulamaç sofraya koyduk. Bulmuş köpeksiz köyü değneksiz gezer. Burnunu her yere sokma. Bülbülü altın kafese koymuşlar, "Ah, vatanım" demiş. Büyük lokma yut, büyük laf söyleme. C Cahilden kork, arslandan korkma. Cahilin her sözü kazıktır, aldananlara yazıktır. Cahille konuşan, cahil olur. Cami ne kadar büyük olursa olsun, hoca bildiğini okur. Can baldan tatlıdır. Can çıkmayınca, huy çıkmaz. Can evinden vuruldu. Canım kurban.
Can tırnak altına saklanır Cehalet, sefalet doğurur. Cesurun bakışı, korkağın kılıcından keskindir. Cağırılmayan yere helvacıyla bozacı gidermiş. Çalışan kazanır. Cam sakızı, çoban armağanı. Çattık püsküllü belâya. Cek arabanı. Çenelerini bıçak açmıyor. Çıkmadık candan umut kesilmez. Çiftçi yağmur ister, kiremitçi kurak. Çiftçinin karnını yarmışlar, kırk bahar çıkmış. Cig süt emmişiz. Çoban köpeği ne yer, ne yedirir. Cobansız koyunu kurt kapar. Çocuğa iş buyuran, ardından gider. Çocuğun yediği helâl, giydiği haramdır. Cok gezen, çok bilir. Cok söz yalansız, çok para haramsız olmaz. D Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur. Dağnekadar yüce olsa, geçidi bulunur. Dağda gezen ayıya da, kurda da rastlar. Darı eken buğday biçmez. Davacın kadıysa, yardımcın Allah olsun. Davulun sesi uzaktan sedalı gelir. Değirmen iki taştan, muhabbet iki baştan. Değirmen gürültüsünden kaçan ununu öğütemez. Değneği yeyenle sayan bir değil. Delik büyük, yama küçük. Deliye her gün düğün bayramdır. Demir nemden, insan gamdan çürür. Demir tavında (sıcakken) dövülür. Denizden geçmiş, çayda (derede) boğulmuş. Denize düşen yılana sarılır, s 3^fj r!ti ı B uü- Denize girse, kuru çıkar. derdini saklayan (gizleyen) derman bulmaz. Dereyi görmeden paçaları sıvar. Dereyi tepeyi sel bilir, iyiyi kötüyü el bilir. Dert var gelir geçer, dert var deler geçer. Derviş dervişi tekkede, hacı hacıyı Mekke'de bulur. Dibi delik kapta su durmaz. Dibine darı ekme. Dil yarası bıçak yarasından acıdır. Dilde kemik yoktur. Dilenciye borçlu olma, ya düğünde ister, ya bayramda. Dillere destan oldu. Doğduğuna pişman. Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar. Doğru söz yemin istemez. Doğru yola giden yorulmaz. Dost başa bakar, düşman ayağa. Dostluk dostluktur, ama peynir parayla. Durdu durdu da, turnayı gözünden vurdu. Duvarı nem yıkar, insanı gam yıkar. Düğün el ile, harman yel ile olur Düğünsüz ev olur, ölümsüz ev olmaz. Dünya Sultan Süleyman'a bile kalmamış da bize mi kalacak. Düşenin dostu olmaz. Düşman eline kılıç verilmez. Düşmanın karınca da olsa, merdane davran. E Eğri ağaçsız orman olmaz. Eğri oturalım, doğru konuşalım. Ekmeden biçilmez. Ekmeği gördün mü ye, sopayı gördün mü kaç. Ekmek elden, su gölden. El ağzına bakan aç kalır: El atına binen çabuk iner. El el için ağlamaz, başına kara bağlamaz. El ipiyle kuyuya inen, kuyuda kalır. El kapısı hem geç, hem güç açılır. El kızına inanılmaz. El oğlu evlât olmaz El uzatılan yere dil uzatılmaz. El yanında çocuğa darılma, arsız olur. Elden çıkan geri gelmez. Elifi görse değnek sanır. Erkeği olmayan evin güneşi yoktur. Erken uyananla erken evlenen aklanmaz. Esen rüzgârdan sezer. Eski defterleri karıştırır. Eski dost düşman olmaz, olsa da yakışmaz. Eski hamam eski tas. Eşeği düğüne çağrırlar, su taşısın diye. Eşeği düğüne çağırmışlar, ya odunları bitti, ya suları demiş. Eşeğin semeri kendine ağır gelmez. Eşek hoşaftan ne anlar. Eşini ağlatan gülmez. Et gibi malın olsun, Bağdat'tan sinek gelir. Et iyilik, bul kemlik. Etme bulma dünyası. Ev alma komşu al. Evinizde su mu çıktı? Ev sahibinin bir evi var, kiracının bin evi var. Ev yıkanın evi olmaz. Evdeki hesap çarşıya uymaz. Eyyam bize uymazsa, biz eyyama uyacağız.
F Fazla mal göz çıkarmaz. Fena haber tez duyulur. Fırıldak gibi döner. G Gâvurdan dost, domuzdan post olmaz. Gafil avlanmak. Gafil başa düşman erişir. Garibe bir selâm, bin allın eder. Geçmişe mazi derler. Gel demesi kolay, git demesi zordur. Gelene kapı, gidene yol açıktır. Gelin arabaya bininceye kadar daha neler olabilir. Gelin ata binmiş, ya kısmet demiş. Gemi olmayan atın ölümü yakın olur. Gemisini kurtaran kaptandır. Genç olan, dinç olur. Gençliğin kıymeti bilinse, ihtiyarlığın şikâyeti azalır. Gençliğin kıymeti ihtiyarlıkta bilinir, Gençlik güven kaynağıdır. Gençlikte ölüm, ihtiyarlıkta yokluk güçtür. Gezen kurt aç kalmaz. Gidip de gelmemek, gelip de bulmamak var. Göçmenlik ateşten gömlekmiş. Gök ağlamayınca yer gülmez. Gökte ararken, yerde bulduk. Gökte düğün var deseler, kadınlar merdiven kurar. Gölgesinden korkar. Gönül var bala konar, gönül var mala konar. Gönül veren cahil sözüne, mezar kazar özüne. Görünen köy kılavuz istemez. Görünmez belâ. Göster arkadaşını da, kim olduğunu söyleyeyim. Gözlerim yollarda kaldı. Gözden ırak olan, gönülden de ırak olur. Gül dikensiz olmaz. Gülmekle ağlamak kardeştir. Gülme komşuna, gelir başına. Gülü seven dikenine katlanır. Gün doğmadan neler doğar. Güneş giren eve doktor girmez. Güvenme varlığa, düşersin darlığa. Güvendiğim dağlara kar yağdı. Güzellik ki m doyurmaz. Haklı söz, akan suları durdurur. Halının tozu tükenir, delinin sözü tükenmez. Halka verir talkını, kendi yutar salkımı. Hancı hanında, yolcu yolunda gerek. Hangi taşı kaldırsam, altından o çıkar. Hapı yutmuş. Har vurdu, harman savurdu. Hasır altı etti. Hastalık okkayla girer, dirhemle çıkar. Hatır için çiğ tavuk yenir. Havada bulut, sen bunu unut. Hayırlı babanın hayırsız evlâdı. Hayvan ölür, semeri kalır, insan ölür, eseri kalır. Hazıra hazine dayanmaz. Hazıra kondu. Helâl süt emmiş. Hem kel, hem fodul. Hem suçlu, hem güçlü. Hem ziyaret, hem ticaret. Her ağaçtan kaval olmaz. Her arı bal yapmaz. Her gördüğünü dost sanarak, sırrını açma. Her horoz kendi çöplüğünde öter. Her kabahat yüze vurulmaz. Her keçi kendi bacağından asılır. Her kişinin nabzına göre şerbet verir. Her şeye dudak büker. Herkesin canı can da, benimki patlıcan mı? Her kuş şahin olmaz. Hoca bildiğini okur. Hocanın söylediğini yap, yaptığını yapma. Horoz öttü, kavga bitti. I Irgat gibi çalışacaksın (kazanacaksın), bey gibi yeyeceksin. Isıran it dişini göstermez. Isıracak it (köpek) havlamaz. i İç güveyisi, iç ağrısı. İçim kan ağlıyor. İğne ile kuyu kazmak. İğneden ipliğe kadar. İki dirhem bir çekirdek. İki yakasını bir araya getiremez. İki ayak bir pabuca sığmaz. iki dinle bir söyle. İki el, bir baş içindir. İki gönül bir olunca, samanlık seyran olur. İki karpuz bir koltuğa sığmaz. İlişme serhoşa, kendi yıkılsın.
İnsanlar konuşa konuşa, hayvanlar koklaşa koklaşa. İnsan olmayan, insan kıymeti bilmez. İnsan öleceğini bilse, kendi kazar mezarını. İpiyle kuyuya inilmez. İp ucu verdi. İpe un serer. İpsiz sapsız konuşmalar. İşimiz Arap saçına döndü. İş becerenin, kılıç kuşananındır. İş insanın aynasıdır. İş işten geçti. İşleyen iğne pas tutmaz. İşleyenin elinden, okmuşun dilenden belli olur. İşte at, işte meydan. İşten artmaz, dişten artar. İt ite, it de kuyruğuna. İt itin kuyruğuna basmaz. İt ürür, kervan yürür. İyi dost kara günde belli olur. İyi günün dostları. K Kabak çiçeği gibi açılmış. Kadındır evi yapan, kadındır evi yıkan. Kafam kazan oldu. Kafasında yeller esiyor. Kafayı torbaya koydu. Kalabalıkta eşek kuyruğu kesmek zor olur Kimisi kısa, kimisi uzun kes, der. Kalburla su taşınmaz. Kambersiz düğün olmaz. Kan kussa, kızılcık yedim, der. Kanı kanla değil, suyla yurlar. Kapı arkası beklemeyince, üst bucağa geçilmez. Kar nekadar çok yağsa, gene yaza kalmaz. Kar yağınca, iz örtülür. Kara haber çabuk yayılır. Kaş yaparken, göz çıkarmak. Kavun karpuz yata yata büyür. Kaz gelen yerden tavuk esirgenmez. Kazma kuyuyu, kendin düşersin. Kedi eremediği yere mundar der. Kedi gidince, fareler bey olur. Kel başa şimşir tarak. Kel ölünce sırma saçlı olur, kör ölünce badem gözlü olur. Kendi düşen ağlamaz. Kesilen baş yerine konmaz. Keskin sirke kendi küpüne zarar. Kılı kıpırdamaz. Kırk kere ölç, bir kere biç. Kırk nasihattan bir serencam daha iyidir. Kırklara karıştı. Kız istenirken, at beslenirken. Kız kundakta, çeyiz sandıkta. Kim kiminle, değirmenci suyunla. Kimin arabasına binse, onun türküsünü söyler. Kimse yoğurdum ekşidir demez. Kimsenin âhı kimsede kalmaz. Komşu komşunun külüne muhtaçtır. Komşunun tavuğu kaz görünürmüş. Koptu bir ana baba günü. Korkunun ölüme faydası yoktur. Koyunun bulunmadığı yerde, keçiye abdurrahman Çelebi derler. Köpek, sahibini tanır. Köpeğin duası kabul olsaydı, gökten her gün pastırma yağardı. Köpeksiz köy bulmuş, değneksiz gezer. Köpeksiz sürüye kurt dadanır. Kötü komşunun yedi mahalleye zararı vardır. Köy kazan, o kepçe. Kurda: "Ensen neden kalın", demişler; "Kendi işimi kendim görürüm de ondan", demiş. Kuru ağacın meyvası olmaz. Kurunun yanısıra yaş da yanar. Kusursuz dost arayan, dostsuz kalır. Kuş, vaktinde öter. Kuştan korkan tarlasına darı ekmczmiş. Kuyruk acısı. Kuzguna yavrusu güzel görünür. Küplere bindi. L Lâf lâfıaçar. Lâf ebesi. Leblebi deyene kadar, dükkânlar kapanır. M Mahkeme kadıya mülk olmaz. Mal canın yongasıdır. Mandayı duvara bindirmek. Mart havası gibi kararsız. Mart kapıdan baktırır, çapa (kazma) kürek yaktırır. Maşa varken elini yakma. Meyvesini ye de ağacını sorma. Minareyi çalan, kılıfını hazırlar. Misafir, umduğunu değil, bulduğunu yer. Mumla aramak.
N. Namaza meyli olanın kulağı ezanda olur. Ne dökersen aşına, o çıkar kaşığına. Ne ekersen, onu biçersin. Ne el çeker, ne ayak. Ne idim dememeli, ne olacağım demeli. Ne ölüye ağlar, ne diriye güler. Ne selâm, ne kelâm. Ne soğan yemiş, ne ağzı kokar. Ne Şam'ın şekeri, ne Arabın yüzü. Ne şeytan gör, ne salâvat getir. Ne verirsen elinle, o gider seninle. Ne yer, ne yedirir. Nerde akşam, orda sabah. Nerde çokluk, orda bokluk. O Oğlan dayıya, kız halaya çeker. Okka her yerde dört yüz dirhemdir. Olan dört bağlar, olmayan dert bağlar. Olmayacak duaya amin çağırma. Olmayacak hacıyı, deve üstünde yılan sokar. Omuzuna devlet kuşu konmuş. Ortak danadan, yalnız buzağı iyidir. Ortak gemisi yürümüş, elti gemisi yürümemiş. Ortak malı köpekler bile yemez. Oynamayı bilmeyen geline, oyun yeri dar gelir. ö Öfkeyle kalkan, zararla oturur. Öksüzün bağrı yağ bağlamaz. Öksüzün boynu bükük olur. Öküz altında buzağı arar. Öküz ölür, gönü kalır, yiğit ölür, ünü kalır. Ölenle mezara gidilmez. Ölmek var, dönmek yok. Ölmüş eşek kurttan korkmaz. Ölü gözünden yaş çıkarsa, hoca evinden de aş çıkar. Ölürsem, gözlerim açık gidecek. Ömür törpüsü, önümüzden kara kedi geçti. Öyle doldurdum, böyle boşalttım, olmadı. P Pabucunu eline verdiler. Parayı veren, düdüğü çalar. Perşembenin gelişi, Çarşambadan bellidir. Pilâvı yiyen, kaşığını yanında taşır. Pişmiş aşa soğuk su katılmaz. R Rüyasında görse, hayıra yormaz. Rüzgâr eken, fırtına biçer. S Sabah ola, hayır ola. Sabrın sonu selâmettir. Sabreden derviş, muradına ermiş. Sağ gözün, sol göze faydası yoktur. Sakla samanı, gelir zamanı. Sana söylerim kızım, anlasın gelinim. Sana yalan, bana sahi. Sarı saman altından su yürütür. Selâm ver, borçlu çık. Sen ağa, ben ağa, inekleri kim sağa. Sen bilirsin bir iki. El biliyor bin iki. Sen bunu benim takkeme (külahıma) anlat. Senden iyi olmasın. Sert olma, mert ol. Sır verme dostuna, dostunun dostu vardır, o da söyler dostuna. Soğanın acısını yiyen bilmez, doğrayan bilir. Sora sora İstanbul'a varılır. Soyup soğana çevirmiş. Söyleyene bakma, söyletene bak. Söylesem söz, söylemesen dert olur. Söyleye söyleye ağzımda tüy bitti. Su aka aka yolunu bulur. Su küçüğün, ekmek (lobut) büyüğündür. Sular.buanmadan durulmaz. Suratına tükürseler, yağmur sanır. Su uyur, düşman uyumaz. Suya gidenin su susağı. Sürüden ayrılan kuzuyu kurtlar kaparmış. Sütten ağzı yanan, yoğurdu da üfleyip içer. Ş Şeriatın kestiği parmaktan kan akmaz. Şerrin azı da bir, çoğu da. Şeytan kulağına kurşun. Şeytanın dostluğu darağacına kadardır. Şeytanla kabak dikenin, kabak basma patlar. T Tabana kuvvet. Takke düştü kel açıldı. Tarağına göre bezi. Tarlanın taşsızını, kızın saçlısını al. Taş atıp da kolumuz ağrımadı ya. Taş taşa, baş başa.
Taş yerinde ağırdır. Taşı sıksa, suyunu çıkarır. Tatlı söz dost kazandırır, acı söz düşman. Tatlı söz, yılanı deliğinden çıkarır. Tavşan dağa küsmüş, dağın haberi olmamış. Tavşan, dağın tepesine tırmanırken "bokum tencere", inerken "başım tencere" dermiş. Tavşanın çıkışından, kurdun inişinden korkmalı. Tavuk bile su içerken yukarı (gökyüzüne) bakar. Tavuk kümese girince, kendini horoz sanır. Tazısız ava giden, eve tavşansız döner. Tekerlenen taş yosun tutmaz. Tembele iş buyur, akıl öğretsin sana. Tencere tekerlenmiş, kapağını bulmuş. Tok, açın halinden anlamaz. Tokun, açtan haberi olmaz. Tuzla buz oldu. Tuzlayım da kokmasın. Tükürdüğünü yalamaz. u Ucunu kaçırmış. Uçan kuştan medet umar. Ulusunun sözünü tutmayan, uluya uluya gider. Unsuz evin hamurunu çıkarır. Uyuyan yılanın kuyruğuna basma. ü Üç aşağı beş yukarı. Üç nalla bir eşeğe kaldı iş. Üren köpek ısırmaz. Üstüne bir bardak soğuk su iç. Üstünkörü geçiyor. Üzüm üzüme baka baka kararır. V Vakitsiz öten horozun kafasını keserler. Var günün dostu çok olur. Ver elindekini ellere, sonra vur başını yerlere. Ver elinle, ara ayağınla. Vur dedimse, öldür demedim ya. Vur patlasın, çal oynasın. Y Ya bu deveyi gütmeli, ya bu diyardan gitmeli. Yağmurdan kaçarken doluya uğradık. Yağmuru yelden, kötülüğü elden bil. Yahudi dolabı. Yahudi şaşırtması. Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış. Yalancının ipiyle kuyuya inen, kuyu dibinde kalır. Yalancının mumu yatsıya kadar yanar. Yap iyiliği at denize. Yap iyilik, bul kemlik. Yastık başı, yıllar yaşı çeker. Yaş ağaç tez. eğilir. Yaşa yaşa, gör temaşa. Yaşın yanında kuru da yanar. Yazın abasız, kışın torbasız yola çıkılmaz. Yedi dereden su getirir. Yedi kıralla barışıklığı var. Yel esmeden yaprak sallanmaz. Yemek yatışırken, elbise yakışırken Yemin etsem, başım ağrımaz. Yerinde yeller eser. Yıkılan ağaca balta vuran çok olur. Yırtıcı kuşun ömrü az olur. Yiğit ölür, şanı kalır, at ölür, meydan kalır Yoğurdum ekşidir deyen olmaz. Yolcuya yol, misafire değnek. Yomyora, Allah vere. Yorganına göre uzan. Yuvayı yapan, dişi kuştur. Z Zahmetsiz rahmet olmaz. Zalime: "İşin ne?" demişler. "Zulüm", diye cevap vermiş. Zarardan korkan, kâr edemez. Zararın neresinden dönülse, kârdır. Zengin, diye diye maldan ederler, yiğit diye diye candan ederler. Zorla güzellik olmaz.