CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM TANIYALIM

Transkript

1 CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM TANIYALIM Bulut Kuş OKUL Ağaç Çimenler Taş Ayşe Çocuklar Kedi Top Çiçekler Göl Yukarıdaki şekilde Ayşe nin okula giderken çevresinde gördüğü canlı ve cansız varlıkları inceleyelim. Canlı varlıklar; kedi, kuşlar, çocuklar, çimenler, çiçekler, ağaçlar Cansız varlıklar; Taş, top, göl, bulutlar, okul binası Sizce Ayşe varlıkların canlı ya da cansız olduğuna nasıl karar verdi? Hareket ediyorsa canlıdır diyebilir miyiz? Öyleyse ağaçlar, çimenler ve çiçekler yani bitkiler hareket edebilir mi? 5

2 6

3 a) b) c) d) e) f) g) h) Şimdi hep birlikte canlıların ortak özelliklerini öğrenelim ÜREME BÜYÜME HAREKET 7

4 1. TEST 1 3. Canlıların ortak özelliklerini sınıflandırmak isteyen bir öğrenci aşağıdakilerden hangisini listesine koyamaz? Üreme Beslenme Avlanma Solunum Çiçek Top Boşaltım Büyüme A) Beslenme B) Büyüme C) Avlanma D) Solunum Balık Uçak Yukarıda verilen varlıklardan kaç tanesi canlı varlıktır? 4. Canlı Cansız A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 2. Timsah Akarsu Söğüt Kaktüs Ahtapot Şişe Martı Yukarıda verilen varlıkları canlı ve cansız olarak sınıflandırdığımızda hangi seçeneğe ulaşırız? Canlı varlıklar Cansız varlıklar timsah, söğüt, A) kaktüs, ahtapot, akarsu, şişe martı B) timsah, akarsu, söğüt, kaktüs, ahtapot, martı şişe C) söğüt, kaktüs, timsah, akarsu, martı ahtapot, şişe D) akarsu, kaktüs, timsah, söğüt, martı, şişe ahtapot Zeka Küpü Yayınları Kedi Oyuncak Kuş Araba Kurbağa Kalem Papatya Çevresinde bulunan canlı ve cansız varlıkları sınıflandırmak isteyen Ali yukarıdaki tabloyu oluşturmuştur. Ali hazırladığı tabloda aşağıdaki düzeltmelerden hangisini yaparsa hatasını düzeltmiş olur? A) Kedi ve oyuncak araba yer değiştirirse B) Papatya canlı grubuna yazılırsa C) Kurbağa ve papatya yer değiştirirse D) Kuş cansız grubuna yazılırsa 8

5 ÜREME Canlı varlıkların belirli bir olgunluğa ulaştıklarında kendilerine benzer yavrular meydana getirmelerine üreme denir. Üreme sayesinde canlıların sayısı artar. Ve canlılar soylarını devam ettirmiş olurlar. Canlılar üreme olayını gerçekleştirmeseydi soyları yok olup giderdi. Yani bugün birçok canlı türünü göremezdik. At, maymun, köpek, fil, ayı, kirpi, fare, insan, balina, yarasa gibi canlılar doğurarak ürer. Balık, kurbağa, timsah, yılan, kuş, tavuk gibi canlılar, yumurtlayarak ürer. Bitkiler ise (sebze meyveler, çiçekler, ağaçlar) tohum dediğimiz küçük yapılarla ürerler. Örneğin: elma, armut, şeftali gibi meyvelerin çekirdekleri onların tohumlarıdır. Bu tohumları alıp toprağa ektiğimizde yeşil renkli fidenin oluştuğunu ve giderek büyüdüğünü görebiliriz. Ya da fasülye, nohut, mercimek gibi bitki tohumlarını ekersek her birinden yeni bitkiler oluştuğunu gözlemleriz. Bazı bitkilerin ise tohumları yoktur. Bunlar farklı yöntemler ile yeni bitkiler oluştururlar. Dikkat ederseniz çevrenizdeki canlıların üreme şekilleri birbirinden farklıdır. Fakat ister hayvan ister bitki olsun tüm canlılar üreme yeteneğine sahiptir. 9

6 Bazı özel canlılar ise nesillerinin devamını sağlayan üreme özelliğini bölünme dediğimiz bir yöntemle gerçekleştirirler. Örneğin; Amip bölünerek kendisine benzeyen yeni bir canlı oluşturmuştur. İlginç Olaylar Deniz yıldızının kopan kolunun yerine bir süre sonra tekrar yenisinin çıktığını, Yada Kertenkelenin kesilen kuyruğunun yerine bir süre sonra yeni bir kuyruk çıktığını biliyor musunuz? Yukarıda olaylar canlıların eksik bir parçasını yenilemesidir. Canlı kendine benzer yeni bir canlı oluşturmamıştır. Bu yüzden kesinlikle üreme değildir. ÖRNEK -1 Aşağıdaki olaylardan hangisi bir canlıdaki üreme olayını göstermez? % & *ASwLYE TOHUMUNDAN FIDE OLU UMU ' ( &IR CANL DAN KENDISINE BENZEYEN CANL OLU MAS 10 (ENIZ Y LD Z N N KOPAN KOLUNUN YERINE YENISININ q KMAS 8AVU~UN YUMURTAS NDAN YENI YAVRU q KMAS

7 ÇÖZÜM Üreme; bir canlının kendine benzer yavrular meydana getirmesidir. Fasülye tohumundan yeni bir fasülye bitkisi oluşur. Canlı bölünerek yeni bir canlı oluşturur. Kuş yumurtlayarak yeni bir yavru oluşturur. Bu olayların üçüde üreme olayına örnektir. Fakat deniz yıldızının kopan kolunun yerine yeni bir kol oluşur. Yeni canlı oluşmaz. Bu yüzden üreme değildir. Doğru yanıt B seçeneğidir. 1. A) B) C)

8 TEST 2 3. Canlılar =,,, Kedi Defter Kuş Doğurarak üreyenler =, Kalem Gül Yastık Ayşe odasında bulunan maddeleri yukarıdaki tabloya yerleştirmiştir. Buna göre, tablodaki maddeleri canlı-cansız olarak sınıflandırılması hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? Canlı Cansız A) B) C) D) Öğretmeni Efe den yumurtlayarak üreyen canlılarla ilgili bir pankart hazırlamasını istemiştir. Buna göre, Efe pankartında aşağıdaki canlılardan hangisini kullanamaz? A) B) Zeka Küpü Yayınları Yukarıdaki şemada canlılar üreme şekillerine göre sınıflandırılmıştır. Buna göre, ve sembolleri yerine hangi canlılar yazılabilir? A) Kedi Koyun B) Kuş Ayı C) Çam ağacı Balık D) Köpek Şeftali Yumurta ile üreyenler 2. Doğurarak üreyenler Yukarıda verilen üreme şekillerini aşağıdaki canlılarla doğru bir şekilde eşleştirdiğimizde hangi seçenekteki şekil oluşur? a- Elma b- Fil c- Yılan d- Kedi e- Fasülye g-tavuk a c A) B) 1 1 C) Kartal D) Yılan 2 e c g C) 1 c 2 g b d D) 1 a Balık Yarasa 2 e b d 2 b c g 12

9 BESLENME Bütün canlılar yaşamak için besinlere ihtiyaç duyarlar. Canlılar tüm yaşamları için gerekli enerjiyi besinlerden alırlar. Hayvanlar besinlerini dışarıdan hazır olarak alırlar. Ot yiyen hayvanlar bitkileri, et yiyen hayvanlar başka hayvanları yiyerek beslenirler. Ot yiyen bazı hayvanlar İnek, Koyun Geyik Zürafa Bazı kuşlar Et yiyen bazı hayvanlar Aslan Kurt Kaplan Yılan Köpek balığı Kartal Köpek Hem ot hem et yiyen bazı hayvanlar Ayı Kaplumbağa Tavuk Köpek Kedi Bitkiler kendi besinlerini kendileri üretirler. Bitkiler suyu, havayı ve Güneş ışığını kullanarak yeşil yapraklarıyla besin üretirler. İnsanlarda hem bitkisel, hem hayvansal besinlerle beslenirler. ÖRNEK -2 Canlılar = K, L, M Kendi besinini üreten : L Yukarıdaki şemada belirtilenlere göre L ile gösterilen canlı aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) Papatya B) Çam ağacı C) Menekşe D) Kurbağa ÇÖZÜM Kendi besinini üreten canlılar bitkilerdir. Bu yüzden L ile gösterilen yere bitkiler yazılabilir. Kurbağa ise bir hayvandır. ve kendi besinini üretemez. Doğru yanıt D seçeneğidir. 13

10 Zürafa Tavuk Kendi besinini Kendi besinini