İTKİB GENEL SEKRETERLİĞİ AR & GE ve MEVZUAT ŞUBESİ

DERİ VE DERİ MAMULLERİ SEKTÖRÜ 2010 YILI İHRACAT PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ İTKİB GENEL SEKRETERLİĞİ AR & GE ve MEVZUAT ŞUBESİ OCAK 2011 1

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER 2 YÖNETİCİ ÖZETİ 3 Türkiye Genel İhracatı ve Deri Sektörünün Payı 3 Ülke ve Ülke Grupları Bazında Deri ve Deri Mamulleri İhracatı 3 I. DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER 5 2010 Yılı Borç Krizleri, Kur Savaşları ve Artan İşsizlikle Geçti 5 ABD Ekonomisi İşsizlik ve Yavaş Büyüme Kıskacında 6 Avrupa Birliği'nde GIPS Ülkeleri Sorunu 8 Almanya Ekonomisi Toparlanıyor 9 İngiltere Ekonomisinde Beklentiler Olumlu 9 Fransa Ekonomisi Çıkışta 10 İtalya Ekonomisi Durgun 10 Diğer Bazı Hedef Pazarlardaki Gelişmeler 11 BDT Ülkeleri Petrol Gelirleriyle Büyüyor 11 Ortadoğu Pazarı Önem Kazanıyor 12 Türkiye Ekonomisi Büyüyor 13 Sektörel Gelişmeler 14 II. İHRACATIN GENEL GÖRÜNÜMÜ 16 Deri Sektörü İhracatı Genel İhracattan Daha Hızlı Arttı 16 III. AYLAR İTİBARİYLE İHRACATIN SEYRİ 17 Deri ve Deri Ürünleri İhracat Artış Oranı % 18,2 17 IV. BAŞLICA ÜLKE GRUPLARI VE ÜLKELER İTİBARİYLE İHRACAT 18 Başlıca Pazarlar Bazında Değerlendirme 18 Ülke Grupları Bazında Değerlendirme 21 AB-15 e İhracat Vasat 22 Almanya ya İhracatta % 9,5 Artış 23 İtalya Pazarı Büyüyor 23 Fransa ya İhracatta Yükseliş 24 Yeni AB Ülkelerine İhracat Artışı Sürüyor 24 ABD Pazarı Durgun 25 Diğer Avrupa Ülkelerinde Artış Var 26 Eski SSCB Ülkelerine İhracat Çıkışta 27 Rusya Pazarına İhracat % 12,6 Arttı 27 Ortadoğu Ülkelerine İhracat Hızlı Artıyor 28 Afrika Pazarı Büyüyor 29 Asya Ülkelerine İhracat Hızlı Artışta 30 V. ALT SEKTÖRLERE İLİŞKİN TESPİTLER 31 Belli Başlı Pazarlarda Ürün Grupları Bazında Değerlendirme 34 EK 1: ÜLKE/ÜLKE GRUPLARI BAZINDA TOPLAM İHRACAT KAYIT RAKAMLARI 43 EK 2: ALT ÜRÜN GRUPLARI BAZINDA İHRACAT KAYIT RAKAMLARI 44 2

YÖNETİCİ ÖZETİ Türkiye Genel İhracatı ve Deri Sektörünün Payı Türkiye İhracatçılar Meclisi kayıt rakamlarına göre, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde Türkiye genel ihracatı % 11,3 oranında artarak 113,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde Türkiye deri ve deri ürünleri ihracatı ise % 18,2 artışla 1 milyar 272 milyon dolara yükselmiştir. Ülke ve Ülke Grupları Bazında Deri ve Deri Mamulleri İhracatı Deri ve deri ürünleri ihracatımızın en önemli pazarı olan Rusya ya yapılan ihracat, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 12,6 artışla 318,8 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Rusya'nın deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı ise bu dönemde % 25,1 olarak gerçekleşmiştir. İkinci büyük pazar Almanya ya yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 9,5 artışla 105,9 milyon doları bulmuştur. Almanya'nın deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı % 8,3 olarak kaydedilmiştir. Üçüncü sırada İtalya ya yapılan ihracat, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 38 oranında artarak 103,2 milyon dolara yükselmiştir. İtalya'nın deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı bu dönemde % 8,1 olmuştur. Dördüncü büyük pazar Fransa ya yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 27 artışla 79 milyon dolara yükselmiştir. Fransa'nın deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı bu dönemde % 6,2 olmuştur. Ülke grupları açısından değerlendirildiğinde, deri ve deri ürünleri ihracatımızın % 40,5 lik payıyla en önemli pazarı olan AB-27 ülke grubuna yapılan ihracat, 2010 yılında % 11,2 artışla 515,1 milyon dolar olmuştur. AB-27 pazarından sonra ihracatımız içindeki % 35,2 lik payıyla ikinci önemli ihracat pazarı olan eski S.S.C.B ülke grubuna yönelik ihracat ise bu dönemde % 24,7 oranında artış ile 447,7 milyon dolar olarak gerçekleştirilmiştir. Diğer Avrupa Ülkeleri grubuna yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında, bu dönemde artış mevcut olup, bu ülkelere yönelik ihracat 23,9 milyon dolar 3

düzeyinde gerçekleşerek, bir önceki yılın aynı dönemine göre % 11,4 oranında artış göstermiştir. Son dönemde durgunluk yaşanan Diğer OECD ülkeleri grubuna yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında, bu dönemde de % 3,9 oranında düşüş kaydedilmiş olup, ihracat düzeyi 48,4 milyon dolar olmuştur. Deri ve deri mamulleri ihracatımızda % 7,9 luk paya sahip olan Ortadoğu ülkelerine yönelik ihracat ise sözkonusu dönemde 100,3 milyon dolara yükselerek % 27,1 artış göstermiştir. Toplam deri ve deri ürünleri ihracatında % 1,6 paya sahip olan Afrika ülkelerine yapılan ihracat bu dönemde % 33 artış göstererek, ihracat tutarı 20,9 milyon dolar olmuştur. Ülke grupları açısından en yüksek artış oranı Diğer Asya ülke grubuna yapılan ihracatta yaşanmış olup, bu ülke grubuna yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı 2010 yılında % 44,3 artışla 61,8 milyon dolara yükselirken, söz konusu ülke grubunun toplam deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı da % 4,9 a çıkmış bulunmaktadır. 4

DERİ VE DERİ MAMULLERİ SEKTÖRÜNÜN 2010 YILI İHRACAT PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ I. DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER 2010 Yılı Borç Krizleri, Kur Savaşları ve Artan İşsizlikle Geçti 2010 yılında dünyada, alınan önlemlerle birlikte ülkelerin ekonomik büyümelerine bağlı olarak tüketim ve ihracatta artış süreci başlarken, diğer yandan dünya ekonomisi için 2010, aynı zamanda borç krizinin Avrupa Birliği nde bir ülkeden diğerine sıçradığı, finansal kurtarma paketlerinin birbiri ardına açıklandığı bir yıl olarak hafızalara kazındı. Küresel ekonomik krizin ardından toparlanma, gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan ülkelerde farklı biçimde gelişti. Hızlı büyüme oranlarını yakalayan gelişmekte olan ekonomiler dünya ekonomisindeki toparlanmanın itici gücünü oluştururken, gelişmiş ekonomilerdeki toparlanma ise beklentileri karşılamadı. Küresel krizden çıkmak için uygulanan büyük çaplı teşvik paketleri başta Avrupa ülkelerinde olmak üzere birçok ülkede ciddi borçlanma sorunları ve bütçe dengelerinde önemli bozulmalara yol açtı. Dünyada geçen yıl tam da küresel krizden çıkıldı ve ekonomilerde toparlanma başladı denilirken, özellikle Avrupa'daki borç krizi dünya ekonomisinin gündemini ciddi biçimde meşgul etti. Borç krizinin 2011 yılında başta gelişmiş Avrupa ekonomileri olmak üzere küresel ekonomiyi tehdit eden başlıca unsur olmaya devam etmesi beklenmektedir. Gelişmiş ülkelerde tüketim harcamaları kriz sırasında alınan önlemlerle bir miktar canlanma gösterirken, söz konusu önlemlerin sona ermesiyle tekrar düşüşe geçmiştir.tüketici güveninin halen düşük seviyelerde seyretmesi ve düşen hanehalkı gelirleri tüketimin artmasını engellerken, gelişmiş ülke ekonomilerinde ise büyümenin pozitif fakat düşük seviyelerde gerçekleşmesine yol açmaktadır. 2010'a damgasını vuran olaylardan bir diğeri ise ülkeler arasındaki ''döviz kuru savaşları'' tartışması oldu. Gelişmekte olan ülkeler ihracattaki avantajını korumak amacıyla para birimlerinin değerlenmesini önlemek için döviz kuru piyasalarına müdahalede bulunmuşlardır. 5

ABD dolarının geçen yıl değer kaybetmesiyle paralarının değerinin artması yüzünden uluslararası rekabet güçleri azalan Güney Kore, Tayvan, Japonya gibi başlıca ihracatçı ülkeler, paralarının değerlenmesini önlemek için döviz piyasalarına müdahalede bulunan ülkelerdendir. Öte yandan, Brezilya ve Güney Kore, sıcak para olarak da adlandırılan kısa vadeli sermaye giriş ve çıkışlarından korunmak için de yeni önlemler almışlardır. Önümüzdeki dönemde dünya ekonomisini bekleyen en önemli risklerden ilki başta gelişmiş ekonomiler olmak üzere pek çok ülkede işsizlik oranlarının artmaya devam etmesi, diğeri de gerek devletlerin, gerekse tüketicilerin borçlarının giderek artarak bir borç batağına doğru yol alınmasıdır. Özellikle Avrupa da bankacılık sektörüne ve kamu kesimine ilişkin sorunlar ile yüksek işsizlik oranları küresel ekonomik toparlanma üzerinde baskı oluşturmaktadır. Bu iki sorun, dünya genelinde kısmi bir toparlanma olmasına rağmen, başta gelişmiş ekonomiler olmak üzere dünya genelinde tüketim artışını engelleyerek genel ekonomik durum üzerinde baskı oluşturmaya devam etmektedir. Bunlara ek olarak, son dönemde açıklanan verilerin ABD ekonomisinde toparlanmanın yavaş olduğuna işaret etmesi ve Çin in para politikasında sıkılaşma işaretlerinin belirginleşmesi global ekonominin önümüzdeki dönemdeki seyrine ilişkin belirsizlikleri artırmaktadır. OECD tarafından Kasım ayında yayımlanan 'Dünya Ekonomik Görünümü' raporuna göre dünya ekonomisinin 2011 yılında % 4,2 büyümesi öngörülmektedir. Raporda küresel ekonomik toparlanma hızının yıl başından bu yana yavaşladığını belirtilerek, bu yavaşlamanın OECD ülkelerinde beklenenden daha belirgin olduğu bildirilmektedir. Aynı raporda OECD üyesi ülke ekonomilerinin 2011 yılında % 2,3 büyüyeceği tahmin edilirken, ABD ekonomisinin % 2,2, Euro Bölgesi ekonomilerinin ise % 1,7 büyümesi öngörülmektedir. OECD verilerine göre Çin ekonomisinin 2010 yılında % 10,5 büyüdüğü tahmin edilirken, 2011 yılında ise % 9,7 büyüyeceği öngörülmektedir. Aynı verilere göre Japonya ekonomisinin, 2011 yılında % 1,7 büyüyeceği öngörülürken, Hindistan'ın ise %8 büyümesi beklenmektedir. Öte yandan, 2009 yılında % 11 oranında gerileyen dünya ticaret hacminin, 2010 yılında % 11,4 arttığı öngörülürken, 2011'de ise % 7 oranında artması beklenmektedir. ABD Ekonomisi İşsizlik ve Yavaş Büyüme Kıskacında ABD de üretim ve istihdamdaki toparlanmanın son aylarda yavaşlaması ülke ekonomisine ilişkin belirsizlikleri artırmaktadır. ABD de son dönemde açıklanan veriler ekonomik toparlanmanın yavaşladığına işaret etmektedir. Nitekim, imalat sanayiine ilişkin veriler, yeni siparişlere ve genel iş 6

koşullarına ilişkin görünümün bozulmaya devam ettiğini göstermektedir. Tüketici güven endekslerinde genel olarak istihdam koşullarına ve geleceğe ilişkin beklentilerdeki olumsuzluk nedeniyle gerileme devam etmektedir. ABD ekonomi yönetimi, ekonomisinin bir türlü istenen canlılığı yakalayamamasından dolayı, para politikalarını gevşetmiştir. ABD Merkez Bankası (FED) yavaş büyüyen ekonomiyi desteklemek için 600 milyar dolar tutarında Hazine tahvil alımı programını devreye sokmuş ve bu programı her ay yaklaşık 75 milyar dolar olmak üzere 2011 yılının ikinci çeyreğinin sonuna kadar sürdürme eğiliminde olduğunu belirtmiştir. Dünyanın en büyük ekonomisi ve önemli ihracat pazarlarımızdan ABD'nin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla sı (GSYH) 2010 yılının 4. çeyreğinde % 3,2 büyüme kaydetmiştir. Bu sonuçla ABD ekonomisi 2010 yılı genelinde ise % 2,9 büyümüştür. Bilindiği gibi, ABD ekonomisi yılın ilk çeyreğinde % 3,7 büyürken, ikinci çeyrek dönemde % 1,7, üçüncü çeyrekte ise % 2,6 büyüme göstermişti. ABD ekonomisinde büyümenin kaynakları harcamalar yöntemiyle incelendiğinde özel tüketim harcamalarının bir miktar toparlandığı, özel yatırım harcamalarının ise ivme kaybederek büyümeye daha az katkı sağladığı görülmektedir. ABD genelinde perakende satışlar 2010 yılı Aralık ayında Kasım ayına göre % 0,6 artarken, geçen yılın aynı dönemine göre ise % 7,9 yükselmiştir. 2010 yılı toplam perakende satışlarda bir önceki yıla göre % 6,6 artış kaydedilmiştir. Öte yandan, ülke genelinde 2010 yılında hazırgiyim ve aksesuar perakende satışları ise geçen yıla göre % 5,1 artmış bulunmaktadır. 2010 yılı Ocak-Kasım dönemi verilerine göre ABD toplam mal ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre 201,7 milyar dolar artarak 1 trilyon 171 milyar dolar olarak gerçekleşirken, toplam mal ithalatı ise 360,1 milyar dolar artışla 2 trilyon 125 milyar dolara yükselmiştir. Bu verilere göre mal bazında ABD dış ticaret açığı Ocak-Kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 136,4 milyar dolar artarak 594,3 milyar dolara yükselmiştir. Ülkede enflasyon oranı Aralık ayında % 0,5 olarak kaydedilirken, yıllık bazda % 1,5 olarak gerçekleşmiştir. Ortalama hazırgiyim fiyatları Aralık ayında % 0,1 artarken, yıllık bazda ise % 1,1 düşmüş bulunmaktadır. Öte yandan, ülke ekonomisinin en önemli sorunlarından işsizlik Aralık ayında % 9,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Halen ülke genelinde 14,5 milyon kişinin işsiz olduğu tahmin edilmektedir. OECD tarafından Kasım ayında yayımlanan 'Dünya Ekonomik Görünümü' raporuna göre ABD ekonomisinin 2011 yılında 2010 yılına göre kısmen yavaşlayarak % 2,2 büyümesi beklenirken, özel tüketim harcamalarının ise 2011 yılında % 2,4 artacağı tahmin edilmektedir. 7

Uzmanlara göre ABD ekonomisini 2011 yılında ciddi sorunlar beklemektedir. Bu sorunların başında düşük gerçekleşmesi beklenen büyüme oranı ile yüksek seyreden işsizlik oranı gelmektedir. Mevcut büyüme potansiyeliyle işsizlik oranının yakın dönemde ciddi bir düşüş göstermesi beklenmemektedir. Öte yandan, ABD Merkez Bankası'nın (FED) piyasaya dolar sürerek ekonomiyi büyütme politikasının önümüzdeki dönemde ABD ekonomisi için ne ölçüde işe yarayacağı belirsizliğini korurken, sözkonusu politika dünya çapında finansal genişlemeye ve gelişmekte olan ülke para birimlerinin dolar karşısında değerlenmesine neden olmaktadır. Avrupa Birliği'nde GIPS Ülkeleri Sorunu Euro Bölgesi nde ekonomi yılın 3. çeyreğinde olumlu bir performans kaydetmiştir. Ancak, bölge ülkelerinin büyüme performanslarındaki ayrışma dikkat çekmektedir. Nitekim, zayıf büyüme performansları, olumsuz mali göstergeleri ve bankacılık sektöründeki sorunları ile dikkat çeken GIPS (Yunanistan, İrlanda, Portekiz ve İspanya) ülkelerindeki gelişmeler zaman zaman piyasalar üzerinde baskı yaratmaktadır. Sözkonusu ülkelerdeki sorunların henüz tam olarak ortadan kalkmaması nedeniyle bu ülkelerin kredi notlarındaki indirimler de devam etmektedir. Euro Bölgesi nde ekonomik performans, ülkeler arasında farklılık göstermekle birlikte beklentilerin üzerinde gerçekleşmektedir. İhracatın yanısıra tüketim harcamalarının etkisiyle Almanya ekonomisi nispeten güçlü bir toparlanma kaydederken, yüksek borç stoku ve bütçe açıkları ile öne çıkan GIPS ülkelerinde ekonominin zayıf bir performans sergilediği görülmektedir. Euro Bölgesi'nde önce Yunanistan, ardından İrlanda AB ve Uluslararası Para Fonunun (IMF) kurtarma paketlerini kabul etmek zorunda kalmıştır. Gelişmekte olan ülkelere sermaye girişinin artmasıyla bu ülkelerin para birimlerinin güçlenmesi döviz kuru piyasalarına müdahaleyi, nihayetinde ''döviz kuru savaşlarını'' ortaya çıkarmıştır. Avrupa'da Yunanistan ve İrlanda'nın kurtarma paketlerini kabul etmesinden sonra sıradaki ülkelerin kim olacağı sorusunun yanıtı Portekiz ve İspanya olmuştur. Avrupa'da Portekiz'den ya da diğerlerinden daha çok endişe yaratan ülke İspanya dır. Endişenin en büyük sebebi de Avrupa'nın dördüncü büyük ekonomisine sahip İspanya'ya sıçrayacak krizin artık önünün alınamaz biçimde yayılarak tüm Avrupa'yı ve belki de dünyayı etkileyecek olmasıydı. Güncel gelişmeler ışığında, Eurostat verilerine göre, 2010 yılının 3. çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 1,9 büyüyen Euro Bölgesi, bir önceki çeyrek döneme göre ise % 0,3 büyümüş bulunmaktadır. 27 üyeli AB ise 2010 yılının 3. çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 2,2 büyürken, bir önceki çeyrek döneme göre ise % 0,5 büyümüştür. AB'de yılın 2. çeyrek döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre en hızlı büyüyen ülkeler % 6,8 ile İsveç, % 5 ile Estonya ve % 4,7'yle Polonya 8

olurken, en fazla küçülen ekonomiler % 4,6 ile Yunanistan, % 2,2 ile Romanya ve % 0,7 ile İrlanda şeklinde sıralanmaktadır. Öte yandan, OECD tarafından Kasım ayında yayımlanan 'Dünya Ekonomik Görünümü' raporuna göre Euro Bölgesi ekonomisinin 2011 yılında % 1 büyümesi beklenirken, özel tüketim harcamalarının ise % 1,7 artacağı tahmin edilmektedir. Almanya Ekonomisi Toparlanıyor İhracat sektörlerimizin önemli pazarı olan Avrupa Birliği nin en büyük ekonomisi Almanya nın GSYH sinde, 2010 yılının 3. çeyrek döneminde bir önceki çeyrek döneme göre % 0,7 büyüme kaydedilmiştir. Almanya ekonomisi 2010 yılı 3. çeyrek döneminde geçen yılın aynı dönemine nazaran ise % 3,9 büyümüş bulunmaktadır. Bilindiği gibi, Alman ekonomisi ilk 2 çeyrekte bir önceki çeyrek dönemlere göre sırasıyla % 0,6 ve % 2,3 büyüme göstermişti. Almanya ekonomisi, bu yıl ihracat ve iç talepteki artışın etkisiyle toparlanırken, uzmanlar Alman ekonomisinin krizden sıyrılabilmesini devletin aldığı etkili önlemlerin işe yaramasına ve ekonomiyi çeken en önemli lokomotif olan ihracattaki hızlı toparlanmaya bağlamaktadır. Bu çerçevede, Almanya nın ihracatının 2010 yılında % 16 artışla 1,3 trilyon dolar olarak gerçekleştiği tahmin edilmektedir. OECD verilerine göre ise, Almanya ekonomisinin 2011 yılında 2010 yılına göre nispeten yavaşlayarak % 2,5 büyümesi beklenirken, özel tüketim harcamalarının ise % 1,3 artması öngörülmektedir. İngiltere Ekonomisinde Beklentiler Olumlu Avrupa Birliği nin önemli ekonomilerinden İngiltere nin GSYH si 2010 yılı 3. çeyrekte bir önceki çeyrek döneme göre % 0,7 oranında büyürken, geçen yılın aynı dönemine göre ise % 2,7 büyümüş bulunmaktadır. İngiltere ekonomisinin ilk 2 çeyrek büyüme rakamları ise sırasıyla % 0,4 ve % 1,2 olarak gerçekleşmişti. OECD verilerine göre, İngiltere ekonomisinin 2011 yılında %1,7 büyümesi beklenirken, özel tüketim harcamalarının ise % 1,7 artacağı tahmin edilmektedir. İhracat sektörlerimiz açısından önemli bir pazar olmasına rağmen geçtiğimiz dönemde kan kaybeden İngiltere ekonomisinin son aylarda toparlanarak iç talep ve tüketimin canlanmasına rağmen son dönemde ekonomik göstergelerde görülen durgunluk eğilimi nedeniyle, yeni yılın ilk dönemine dikkatle bakmayı gerektirmektedir. 9

Fransa Ekonomisi Çıkışta Avrupa Birliği nin büyük ekonomilerinden Fransa nın GSYH si 2010 yılı 3. çeyrekte bir önceki çeyrek döneme göre % 0,3 oranında büyürken, geçen yılın aynı dönemine göre ise % 1,7 büyümüş bulunmaktadır. Bilindiği gibi, Fransa ekonomisi ilk 2 çeyrekte bir önceki çeyrek dönemlere göre sırasıyla % 0,2 ve % 0,7 büyüme göstermişti. OECD verilerine göre ise, Fransa ekonomisinin 2011 yılında 2010 yılına paralel bir performansla % 1,6 büyümesi beklenirken, özel tüketim harcamalarının da % 1,6 artması öngörülmektedir. İtalya Ekonomisi Durgun Avrupa Birliği nin önemli ekonomilerinden ve ihracat sektörlerimizin başlıca pazarlarından İtalya nın GSYH si 2010 yılının 3. çeyreğinde bir önceki çeyrek döneme göre % 0,3 büyürken, geçen yılın aynı dönemine göre ise % 1,1 büyümüş bulunmaktadır. İtalya ekonomisi ilk 2 çeyrekte ise bir önceki çeyrek dönemlere göre sırasıyla % 0,4 ve % 0,5 büyüme göstermişti. OECD verilerine göre, İtalya ekonomisinin 2011 yılında %1,3 büyümesi beklenirken, özel tüketim harcamalarının ise ancak % 0,6 artacağı tahmin edilmektedir. AB'de Perakende Satışlar Eurostat verilerine göre 2009 Kasım ayında perakende satışlar geçen yılın aynı dönemine göre Euro Bölgesinde % 0,1, AB-27 de ise % 0,8 oranında artarken; bir önceki aya göre ise Euro Bölgesinde % 0,8, AB-27 de ise % 0,4 oranında gerilemiştir. Tekstil, giyim ve ayakkabı perakende satışları ise 2009 yılı Ekim ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre Euro Bölgesinde % 2 artarken, AB-27 genelinde ise aynı dönemde % 3,6 yükselmiş bulunmaktadır. En önemli pazarımızdan Almanya da, perakende satışlar Ekim ayında geçen yılın aynı dönemine göre % 1,1 artarken, bir önceki aya göre ise % 0,1 oranında yükselmiştir. Diğer önemli pazarlarımızdan Fransa da perakende satışlar Kasım ayında geçen yılın aynı dönemine göre % 4,2 artarken, bir önceki aya göre ise % 0,9 oranında yükselmiştir. Geleneksel pazarlarımızdan İngiltere'de perakende satışlar Kasım ayında geçen yılın aynı dönemine göre % 1,4 artarken, bir önceki aya göre ise % 0,6 oranında yükselmiştir. 10

AB nin önemli ekonomilerinden İtalya da perakende satışlar Ekim ayında geçen yılın aynı dönemine göre % 1,7 artarken, bir önceki aya göre ise % 0,3 oranında artmıştır. Diğer Bazı Hedef Pazarlardaki Gelişmeler BDT Ülkeleri Petrol Gelirleriyle Büyüyor Deri ve deri ürünleri sektörü ile tekstil sektörünün en önemli ihracat pazarı olan Rusya ekonomisi, yılın 3. çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre % 2,7 büyüyerek 2. çeyrek dönemdeki % 5,2'lik büyüme oranına göre yavaşlamıştır. Yılın son çeyrek dönemine ait büyüme rakamları henüz belli olmamasına rağmen, 2010 yılı büyüme oranının % 3,7 olarak gerçekleştiği tahmin edilmektedir. OECD verilerine göre ise, Rusya ekonomisinin 2011 yılında 2010 yılına göre hızlanarak % 4,2 büyümesi beklenmektedir. Bloomberg kaynaklı verilere göre, ortalama ücretler Kasım ayında geçen yılın aynı dönemine göre % 3,2 artarken, kişi başına harcanabilir gelirin ise yıl boyunca % 3,8 arttığı öngörülmektedir. Perakende satışlar ülke genelinde Kasım ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre % 4,6 artarken, Ekim ayına göre ise % 1 düşmüştür. Öte yandan, 2010 yılı genelinde perakende satışların % 4 4,5 aralığında arttığı tahmin edilmektedir. Rusya genelinde işsizlik oranı Ekim ayında % 6,8 seviyesindeyken, Kasım ayında % 6,7 seviyesine gerilemiştir. İstatistik verilerine bakıldığında Rusya ekonomisinin krizi çoktan geride bıraktığı ve hızla büyüme yoluna girdiği görülmektedir. Bunda en önemli faktör petrol fiyatlarının son dönemde tekrar yükselişe geçerek Rusya'nın ihracat gelirlerini hızla artırması olmuştur. Öte yandan, kriz sırasında önemli derecede azalan tüketim, hızla tekrar artışa geçmiş ve ekonomiye canlılık getirmiş bulunmaktadır. Özellikle deri ve tekstil ürünleri ihracatımız açısından önemli olan Rusya ekonomisinde yeni yılda da ciddi bir gerileme beklenmemektedir. Önemli pazarlar arasında yeralan Kazakistan ekonomisi ise büyük oranda petrol ve doğalgaz ihracatına bağımlı olup, ekonomideki performansı petrol fiyatlarına paralel gelişmektedir. Öte yandan, Kazakistan ekonomisinin 2010 yılında % 7 büyüdüğü açıklanırken, sanayi üretiminin ise % 10 arttığı belirtilmektedir. Ülkede enflasyon oranı ise 2010 yılında % 7,8 olarak açıklanmıştır. Kazakistan Hükümeti, 2011 yılında ise ekonominin % 4-5 aralığında büyüyeceğini tahmin etmektedir. 11

BDT ülkeleri içinde büyük petrol rezervleri ve büyüyen ekonomisiyle önemli ülkelerden biri olan Azerbaycan ekonomisinin IMF tahminlerine göre 2010 yılında % 4,3 büyüdüğü belirtilmektedir. Azerbaycan resmi verilerine göre hanehalkı gelirleri % 12,3 oranında artarken, ülke sanayisi ise % 2,6 büyümüş bulunmaktadır. Azerbaycan ekonomisi ile ilgili olarak önümüzdeki dönemde GSYH'de artışın devam etmesi, özel sektörün ekonomideki payının yükselmesi, petrol dışı sektörün büyüme oranının ve yatırımların artması beklenmektedir. BDT üyeleri arasında diğer önemli bir ülke olan Ukrayna'da ise, önceki yıllara göre nispeten daha istikrarlı seyreden siyasi ortam, ülkenin ekonomik krizin etkilerinden sıyrılma sürecini de hızlandırmış görünüyor. Sanayi üretimi, metalürji sektörü, ticaret hacmi ve ulaştırma sektörü kriz sonrası toparlanırken, krizin gölgesinde geçen 2009 daki dibe vuruşun ardından 2010 yılında ekonomi tekrar büyümeye geçti. Bu çerçevede, Ukrayna ekonomisi Dünya Bankası verilerine göre 2010 yılını % 4,3 büyümeyle kapatırken, 2011 yılında ise % 4 büyüme beklenmektedir. 2010 yılında sanayi üretiminin ise % 11 büyüdüğü açıklanmıştır. Ortadoğu Pazarı Önem Kazanıyor Özellikle tekstil ve hammaddeleri ihracatımızda başlıca pazarlardan olan ve bölge ülkelerine yapılan ihracatlarda da önemli transit geçiş noktası olan İran, son dönemde sıkıntılı bir süreçten geçmektedir. BM yaptırımlarının yanı sıra ABD tarafından ek yaptırımlara maruz kalan ülke ekonomisi, büyük oranda petrol ihracatına bağımlıdır. Ülke ekonomisinin 2010 yılında % 1,5 oranında büyüdüğü tahmin edilirken, diğer yandan, son dönemde sıkılaştırılan uluslararası yaptırımların ekonomik büyümeyi olumsuz etkilemesi beklenmektedir. Bankacılık sisteminin dünya finans sisteminden izole olmasının da etkisiyle küresel mali krizden çok fazla etkilenmeyen İran ekonomisi, mevcut yaptırımlardan daha fazla etkilenmiş görünmektedir. Dünya Bankası verilerine göre İran ekonomisi 2010 yılında % 1,5 büyüme gösterirken, 2011 yılı büyüme oranının ise % 3 düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Ortadoğu'da yeralan diğer önemli ihracat pazarlarından Irak'ta yakın gelecekte artması beklenen petrol gelirleri sayesinde alım gücünün de artması beklenirken, başta güvenlik ve işsizlik olmak üzere halen ciddi sorunlar mevcuttur ve ülke nüfusunun % 25'i yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Bunlara rağmen özellikle ayakkabı, halı ve konfeksiyon sektörlerimiz için gittikçe büyüyen pazar haline gelen Irak ın önemi ihracat sektörlerimiz açısından giderek daha da artmaktadır. Halen, bir çok Türk hazırgiyim firması başta Erbil ve Kuzey Irak olmak üzere Irak genelinde mağazalar açmış bulunmaktadır. 12

Öte yandan, yabancı petrol şirketlerinin dünyanın ikinci büyük rezervlerine sahip olan Irak'ta petrol üretmeye başlamasıyla birlikte petrol ihracatının artması, buna paralel ülkenin mali durumunun düzelmesi ve büyümenin artarak devam etmesi beklenmektedir. Bu çerçevede, IMF tahminlerine göre Irak ekonomisinin 2011 yılında % 11,5 gibi rekor bir seviyede büyümesi beklenmektedir. Bölgenin diğer önemli pazarlarından Suudi Arabistan ın IMF tarafından yapılan projeksiyonlar doğrultusunda 2010 yılında % 3,7 oranında büyürken, 2011 yılında % 4 büyüyeceği öngörülmektedir. Bütçe gelirlerinin % 45'ini, GSYH'nin de % 55'ini, toplam ihracatın ise % 90'ını petrol gelirlerinin oluşturduğu ülkede, son dönemde petrol fiyatlarındaki toparlanma ile birlikte ekonomide olumlu gelişmeler ve tüketimde artış beklenmektedir. Türkiye Ekonomisi Büyüyor Küresel krizin ardından 2010, dünya ekonomisine paralel olarak Türkiye ekonomisinin toparlandığı ve bir çok ülkeye göre daha yüksek büyüme hızını yakaladığı yıl olmuştur. Türkiye ekonomisi 2010 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre % 5,5 oranında büyürken, Ocak-Eylül dönemini kapsayan 9 aylık dönemde ise GSYH % 8,9 artmış bulunmaktadır. Böylelikle, ekonomi kriz sonrası dönemde üst üste 4 çeyrek büyümüştür. Kaydedilen büyümede, düşük baz etkisinin yanısıra yatırım ve tüketim harcamalarına dayalı güçlü performans etkili olurken, kamu harcamalarındaki artışın beklenenin altında olması büyüme rakamını bir miktar aşağı çekmiş görünmektedir. OECD verilerine göre ise, Türkiye ekonomisinin 2010 yılında % 8,2 büyüdüğü tahmin edilirken, 2011 yılında ise % 5,3 büyümesi beklenmektedir. Bu çerçevede, özel tüketim harcamalarının 2010 yılında % 6,3 arttığı tahmin edilirken, 2011 yılında ise % 4,6 artacağı öngörülmektedir. Gelişmiş ülkelerde merkez bankalarının aşırı genişletici para politikalarını sürdürmesi paralelinde Türkiye ye yönelik yabancı sermaye girişleri de yoğunlaşmıştır. Merkez Bankası, sermaye girişleri sonucunda TL nin değer kazanmasının yanı sıra kredi genişlemesinin iç talebi tetikleyerek dış talebin nispeten zayıf bir seyir izlediği ortamda, cari işlemler açığını daha da artırabileceğine ve bu durumun finansal istikrara ilişkin risk yaratabileceğine işaret etmektedir. Bu çerçevede Merkez Bankası, son dönemde fiyat istikrarının yanı sıra finansal istikrarın önemini daha sık vurgulamaya başlamıştır. Aralık ayındaki toplantısında politika faiz oranını indiren Merkez Bankası, ayrıca, Türk Lirası zorunlu karşılık oranlarının vadelere göre farklılaştırılmasına karar vermiştir. Sanayi üretim endeksine göre imalat sanayinde Kasım ayında Ekim ayına göre % 10,7 düşerken, geçen yılın aynı dönemine göre ise % 9,7 artış kaydedilmiştir. Kapasite kullanım verilerine göre ise 2011 yılı Ocak ayında 13

imalat sanayi kapasite kullanım oranı % 74,6 olarak kaydedilmiştir. Bu oran, Aralık ayında % 75,6, geçen yılın Ocak ayında ise % 68,6 düzeyindeydi. Kriz döneminde artan işsizlik oranında yılın ilk yarısında yaşanan hızlı düşüş süreci, 3. çeyrek dönemde yerini nispeten durağan bir sürece bırakmıştır, TÜİK tarafından açıklanan verilere göre 2010 yılı Eylül ayında işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre % 2,1 azalarak % 11,3 seviyesine gerilemiş bulunmaktadır. İşsizlik oranı Ağustos ayında ise %11,4 seviyesinde gerçekleşmişti. 2010 yılında genel ihracat yıllık bazda % 11,5 oranında artarak 113,9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde ithalat ise % 31,6 oranında artışla 185,5 milyar dolara ulaşmıştır. Böylece, 2010 yılında dış ticaret açığı bir önceki yıla göre % 84,5 artış kaydederek 71,6 milyar dolara yükselmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı aynı dönemde %72,5 den %61,4 e gerilemiştir. Öte yandan, cari açık Türkiye ekonomisinde risk unsuru olmaya devam etmektedir. Kasım ayında cari denge 5,9 milyar dolar açık verirken, yılın ilk 11 ayında cari açık bir önceki yılın aynı dönemine göre % 277 artarak 41,6 milyara ulaşmıştır. Ocak-Kasım döneminde 41,6 milyar doları bulan cari açıktaki artışın nedenleri arasında, iç talebe dayalı büyüme, Türk Lirasının değerlenmesi ve üretimdeki toparlanmayla birlikte ithal hammadde, ara malı ve enerji ihtiyacının da artması yeralmaktadır Sektörel Gelişmeler 2009 yılının özellikle ilk yarısında etkili olan küresel krizin ardından, anılan yılda dünya hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı %11,2, tekstil ihracatı %18,5, deri ürünleri ihracatı %13,5 ve halı ihracatı %17,3 oranında daralmıştır. 2010 yılında ise dünyada, alınan önlemlerle birlikte genişleme eğilimi başlamış, ülkelerin ekonomik büyümelerine bağlı olarak tüketim artmış ve ihracatta da artış süreci başlamıştır. Bu kapsamda, 2010 yılının 9 aylık döneminde hazırgiyimde en büyük pazarlar olan ABD nin ithalatı %13,2, Fransa %1,1 ve Almanya %0,7 oranlarında artarken tekstilde yine önde gelen pazarlar olan Çin in ithalatı %36,2, ABD nin %25,7, İtalya nın %22,5 artmıştır. Aynı şekilde deri ürünlerinde ABD nde %19,9, Almanya da %9 ve İtalya da %18,2 ithalat artışı gerçekleşmiş, halı da ise ABD nin ithalatında %20,2, Almanya nın %0,3, Kanada %18,5 ve Japonya %24 artış meydana gelmiştir. Bununla birlikte, hazırgiyim ve konfeksiyon ürünleri ihracatının %80 i, tekstil ürünlerinin %46,5 i, deri ürünlerinin %40 ı ve halı ihracatının %26 sının AB ülkelerine yöneldiği dikkate alındığında, sektörel ihracat performansında bu ülkelerde meydana gelen gelişmelerin doğrudan etkili olduğu açıktır. 14

Bu çerçevede, küresel krizin etkilerinin hafiflemesine rağmen AB ülkelerinde ortaya çıkan yüksek borçluluk sorunu dolayısıyla bu ülkelerde tasarruf politikaları uygulanmaya başlamış bu da tüketim eğiliminde yavaşlamaya yolaçmıştır. Tüketimdeki yavaşlamaya paralel olarak, yukarıdaki rakamlardan da görüldüğü üzere, ABD ve Japonya gibi önde gelen pazarlarda ithalat daha yüksek oranlı artarken Almanya ve İngiltere gibi büyük AB ülkeleri başta olmak üzere genel olarak AB ülkelerinde ithalatın daha düşük oranlı arttığı ya da düşüş seyrinde olduğu görülmektedir. Diğer taraftan, önde gelen pazarlarda bu gelişmeler olurken, 2010 yılı genelinde dünyanın önde gelen tekstil, konfeksiyon ve deri ürünleri tedarikçilerinden Çin, Bangladeş ve Vietnam gibi ülkelerde yaşanan, özellikle çalışma koşulları ve maaşlardan kaynaklanan sorunlar dikkat çekmektedir. Örneğin Bangladeş te protesto gösterileri sonucunda işçilere %80 oranında maaş artışı yapılmak durumunda kalınmıştır. Böylece aylık maaş 43,17 dolara yükselmiştir. Ayrıca Çin de kredi sıkıntısı, konut piyasasında oluşan balon ve Çin hükümetinin enerji-yoğun sektörlerde kapasite indirimine gitmesi hazırgiyim gibi imalat sanayii dallarını olumsuz etkilemektedir. Dünya nın önde gelen tedarikçilerinde yaşanan bu sorunlar dolayısıyla AB pazarındaki siparişler Çin ve diğer Uzakdoğu ülkelerinden ülkemize kaymaya başlamıştır. Son dönemde dünya hazırgiyim ve konfeksiyon rekabetinde ortaya çıkan diğer bir sorun ise temel hammadde durumundaki pamuk fiyatlarındaki yükseliştir. Verimlilikte azalma, üretim maliyetlerinin yükselmesi ve Pakistan da meydana gelen sel felaketi gibi etkenlerle 2009 yılı Aralık ayında 1,69 dolar/kg olan pamuk fiyatları 2010 yılının Aralık ayına gelindiğinde 3,71 dolar/kg ye yükselerek %120,1 oranında artmıştır. Ancak Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu (ICAC) tarafından yapılan tahminlere göre pamuk arzında meydana gelen daralma sonucunda 2011 yılında pamuk fiyatlarının %30 lar düzeyinde artacağı öngörülmektedir. Diğer taraftan, 2010 yılında sektörel ihracatımızı baskılayan bir neden olarak döviz kurlarındaki aşağı yönlü seyri saymak gerekmektedir. Hernekadar Aralık ayında bir yükseliş trendi meydana geldiyse de yılın genelinde kurlardaki düşüş eğilimi, yükselen hammadde ve de diğer üretim girdi maliyetleri ile birleşince sektörün rekabet gücünü olumsuz etkilemiştir. Bilindiği gibi, döviz kurunda düşüş yönlü seyirde en büyük faktör, son dönemde hızlı bir büyüme içinde olan ülkemizin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelere yönelen sıcak para akışıdır. Yukarıda sözü edilen sektörlerimizin ihracat performansına etki eden faktörler 2011 yılında da etkisini devam ettirecektir. 15

II. İHRACATIN GENEL GÖRÜNÜMÜ Deri Sektörü İhracatı Genel İhracattan Daha Hızlı Arttı Türkiye İhracatçılar Meclisi kayıt rakamlarına göre, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde Türkiye genel ihracatı % 11,3 oranında artarak 113,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde Türkiye deri ve deri ürünleri ihracatı ise % 18,2 artışla 1 milyar 272 milyon dolara yükselmiştir. (Bkz. Tablo II.1) 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde gerçekleştirilen 1 milyar 272 milyon dolar tutarındaki deri ve deri mamulleri ihracatı ile sektörün Türkiye toplam ihracatındaki payı %1,1 olmuştur. 2009 yılında da bu rakam %1,1 düzeyinde bulunuyordu. Deri ve deri mamülleri ihracatının sanayi ürünleri ihracatı ve Türkiye genel ihracatından aldığı pay aşağıdaki tabloda görülmektedir. Tablo II.1 Birim:1000$ Türkiye'nin Genel İhracatında Deri ve Deri Ürünleri İhracatının Payı 2009 Ocak-Aralık 2010 Ocak-Aralık 10/09 Değişim % Türkiye Genel İhracatı 102.142.613 113.685.989 11,3 Deri ve Deri Mamülleri İhracatı 1.076.640 1.272.305 18,2 Deri ve Deri Mamülleri İhracatının Genel İhracat İçindeki Payı % 1,1 1,1 Sanayi İhracatı 81.312.147 93.520.669 15,0 Tarıma Dayalı İşlenmiş Ürünler İhracatı 7.676.309 9.086.993 18,4 Sanayi Ürünleri İhracatının Toplam İhracattaki Payı% Deri ve Deri Mamülleri İhracatının Sanayi Ürünleri İhracatındaki Payı% Kaynak: İhracatçı Birlikleri 79,6 82,3 1,3 1,4 16

III. AYLAR İTİBARİYLE İHRACATIN SEYRİ Deri ve Deri Ürünleri İhracat Artış Oranı % 18,2 2010 yılının Ocak Aralık döneminde yapılan deri ve deri mamulleri ihracatının aylık seyri incelendiğinde, sıkıntılı geçen 2009 yılının ardından deri ve deri ürünleri ihracatının 2010 yılının ilk 2 ayına temkinli bir artışla girdiği, Ocak ayını % 3,9, Şubat ayını ise yalnızca %0,7 arttığı görülmektedir. Öte yandan, Mart ayıyla birlikte ihracat artışının da ivmelendiği ve aylık bazda artışın geçen yılın aynı dönemine göre % 41,1'e ulaştığı, Nisan ayı artışının da % 28 seviyesinde gerçekleştiği görülmektedir. Mayıs-Eylül döneminde % 16,7 ile % 24,2 aralığında aylık artışlar gösteren deri ve deri ürünleri ihracatında, Ekim ayında ise % 49,7 gibi gayet yüksek bir artış kaydedilmiştir. 2010 yılının son iki ayında ise artış hızları yavaşlamış ve sırasıyla % 4,1 ve % 1,1 olarak gerçekleşmiştir. 2009-2010 yılı Ocak-Aralık dönemi deri ve deri mamulleri ihracatı aylık seyri, aşağıdaki tabloda görülmektedir. Tablo III.1 Aylar İtibariyle Deri ve Deri Mamülleri İhracat Kaydı Birim: 1000 $ 2010 / 2009 2009 2010 % Değişim Ocak 73.620 76.524 3,9 Şubat 79.283 79.806 0,7 Mart 65.014 91.719 41,1 Nisan 77.514 99.234 28,0 Mayıs 68.579 85.180 24,2 Haziran 85.852 100.174 16,7 Temmuz 107.271 129.934 21,1 Ağustos 94.293 116.023 23,0 Eylül 96.243 113.483 17,9 Ekim 96.421 144.380 49,7 Kasım 105.038 109.294 4,1 Aralık 127.511 128.855 1,1 TOPLAM 1.076.640 1.272.305 18,2 Kaynak: İhracatçı Birlikleri 17

Grafik III.1 160.000 Aylar İtibariyle Deri ve Deri Mamülleri İhracat Kaydı 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 - Ocak M art Nisan Haziran Temmuz Eylül Ekim 2009 2010 Kaynak: İhracatçı Birlikleri IV. BAŞLICA ÜLKE GRUPLARI VE ÜLKELER İTİBARİYLE İHRACAT Başlıca Pazarlar Bazında Değerlendirme EN ÇOK DERİ ve DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ ÜLKELER 2009 2010 PAY DEĞİŞİM OCAK - ARALIK OCAK - ARALIK % % RUSYA FEDERASYONU 283.291 318.845 25,1 12,6 ALMANYA 96.744 105.938 8,3 9,5 İTALYA 74.793 103.199 8,1 38,0 FRANSA 62.205 78.984 6,2 27,0 KAZAKİSTAN 43.683 63.886 5,0 46,2 İNGİLTERE 33.294 49.735 3,9 49,4 IRAK 33.933 47.296 3,7 39,4 UKRAYNA 13.471 39.914 3,1 196,3 İSPANYA 51.559 34.894 2,7-32,3 HONG KONG 21.207 30.477 2,4 43,7 İLK 10 ÜLKEYE TOPLAM DERİ İHRACATI 714.180 873.168 68,6 22,3 TÜRKİYE TOPLAM DERİ İHRACATI 1.076.640 1.272.305 100,0 18,2 Kaynak: İhracatçı Birlikleri Kayıtları 18

EN ÇOK DERİ İHRACATI YAPILAN ÜLKELER 2010 OCAK - ARALIK Toplam Deri İhracatı: 1 Milyar 272 Milyon $ IRAK % 3,7 İNGİLTERE % 3,9 İSPANYA % 2,7 UKRAYNA % 3,1 HONG KONG % 2,4 RUSYA FEDERASYONU % 25,1 KAZAKİSTAN % 5,0 FRANSA % 6,2 İTALYA % 8,1 ALMANYA % 8,3 Deri ve deri ürünleri ihracatımızın en önemli pazarı olan Rusya ya yapılan ihracat, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 12,6 artışla 318,8 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Rusya'nın deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı ise bu dönemde % 25,1 olarak gerçekleşmiştir. Rusya pazarına en fazla kürk giyim ihracatı yapılmakta olup, sözkonusu dönemde bu ürün grubunda Rusya ya yapılan ihracat % 8,7 oranında azalarak 123,8 milyon dolar olarak gerçekleşmiş bulunmaktadır. Türkiye nin toplam kürk giyim ihracatının % 51,4 ü Rusya ya yapılmaktadır. Deri giyim ürün grubundan 2010 yılında Rusya ya yapılan ihracat ise % 13,2 oranında düşüş göstererek 48,8 milyon dolara gerilemiştir. Toplam deri giyim ihracatında Rusya nın payı % 20,4 dür. Kürk giyim ve deri giyim toplam ihracatından oluşan deri-kürk konfeksiyon ihracatında da Rusya ülkemizin en önemli ihracat pazarı olup, 2010 yılında Rusya'ya % 10 düşüşle toplam 172,7 milyon dolar değerinde ihracat yapılmıştır. Türkiye nin toplam deri-kürk konfeksiyon ihracatının % 36 sı Rusya ya yapılmaktadır. Bu ülkeye yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında diğer önemli bir ürün grubu da ayakkabı ürün grubu olup bu ürünlerde Rusya ya yapılan ihracat söz konusu dönemde % 95,3 oranında artış göstererek 104,8 milyon dolara yükselmiştir. Toplam ayakkabı ihracatında Rusya nın payı % 26,1 dir. 19

İkinci büyük pazar Almanya ya yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 9,5 artışla 105,9 milyon doları bulmuştur. Almanya'nın deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı % 8,3 olarak kaydedilmiştir. Üçüncü sırada İtalya ya yapılan ihracat, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 38 oranında artarak 103,2 milyon dolara yükselmiştir. İtalya'nın deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı bu dönemde % 8,1 olmuştur. Dördüncü büyük pazar Fransa ya yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 27 artışla 79 milyon dolara yükselmiştir. Fransa'nın deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı bu dönemde % 6,2 olmuştur. Kazakistan a yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı, sözkonusu dönemde % 46,2 artarak 63,9 milyon dolara ulaşmıştır. Kazakistan'ın deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı bu dönemde % 5 olmuştur. Altıncı büyük pazar İngiltere ye yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı, bu dönemde % 49,4 artışla 49,7 milyon dolar olmuştur. Irak a yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 2009 yılının eş dönemine kıyasla % 39,4 artışla 47,3 milyon dolara yükselmiştir. Son dönemin yükselen pazarı Ukrayna'ya yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı ise, 2010 yılında % 196,3 artışla 13,5 milyon dolardan 39,9 milyon dolara çıkmıştır. İspanya'ya yapılan ihracat, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 32,3 düşüşle 34,9 milyon dolara gerilemiştir. En fazla deri ve deri mamulleri ihraç edilen onuncu pazar konumundaki Hong Kong a yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı, bu dönemde % 43,7 artışla 30,5 milyon dolara yükselmiştir. 20

Ülke Grupları Bazında Değerlendirme Ülke grupları açısından değerlendirildiğinde, deri ve deri ürünleri ihracatımızın % 40,5 lik payıyla en önemli pazarı olan AB-27 ülke grubuna yapılan ihracat, 2010 yılında % 11,2 artışla 515,1 milyon dolar olmuştur. AB pazarı içinde 2004 yılından önce Birliğe üye ülkelerden oluşan AB-15 ülke grubuna yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 451,1 milyon dolar ile % 11,1 artış yaşanırken, AB-12 olarak adlandırılan ülkelere yapılan ihracat aynı dönemde % 12,3 artış göstererek 64 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. AB-15 ülkeleri arasında 105,9 milyon dolarlık ihracat ve % 8,3 lük payla Almanya, 103,2 milyon dolarlık ihracat ve % 8,1 lik payla İtalya, 79 milyon dolarlık ihracat ve % 6,2 lik payla Fransa ve 49,7 milyon dolarlık ihracat ve % 3,9 luk payla İngiltere en büyük alıcılardır. AB-27 pazarından sonra ihracatımız içindeki % 35,2 lik payıyla ikinci önemli ihracat pazarı olan eski S.S.C.B ülke grubuna yönelik ihracat ise bu dönemde % 24,7 oranında artış ile 447,7 milyon dolar olarak gerçekleştirilmiştir. Bu ülke grubunda yeralan Rusya, deri sektörü açısından en önemli pazar olup, bu ülkeye yapılan ihracat sözkonusu dönemde 318,8 milyon dolar olarak gerçekleşerek % 12,6 oranında artış göstermiştir. Diğer Avrupa Ülkeleri grubuna yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında, bu dönemde artış mevcut olup, bu ülkelere yönelik ihracat 23,9 milyon dolar düzeyinde gerçekleşerek, bir önceki yılın aynı dönemine göre % 11,4 oranında artış göstermiştir. Son dönemde durgunluk yaşanan Diğer OECD ülkeleri grubuna yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında, bu dönemde de % 3,9 oranında düşüş kaydedilmiş olup, ihracat düzeyi 48,4 milyon dolar olmuştur. Bu ülke grubunun en önemli pazarı olan ABD ye yapılan ihracat bu dönemde % 2,6 artışla 21,5 milyon dolara ulaşmasına rağmen, geçmiş yıllarda ilk 10 pazar arasında yeralan ABD pazarının son dönemdeki performansı eski yılları aratmaktadır. Deri ve deri mamulleri ihracatımızda % 7,9 luk paya sahip olan Ortadoğu ülkelerine yönelik ihracat ise sözkonusu dönemde 100,3 milyon dolara yükselerek % 27,1 artış göstermiş olup, 2010 yılının ilk yarısında yaşanan yükseliş trendinin yılın ikinci yarısında da devam ettiği görülmektedir. Toplam deri ve deri ürünleri ihracatında % 1,6 paya sahip olan Afrika ülkelerine yapılan ihracat ise bu dönemde % 33 artış göstererek, ihracat tutarı 20,9 milyon dolar olmuştur. 21

Ülke grupları açısından en yüksek artış oranı Diğer Asya ülke grubuna yapılan ihracatta yaşanmış olup, bu ülke grubuna yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde % 44,3 artışla 61,8 milyon dolara yükselirken, söz konusu ülke grubunun toplam deri ve deri ürünleri ihracatındaki payı da % 4,9 a çıkmış bulunmaktadır. Bu ülke grubunun en önemli pazarı konumundaki Hong Kong a yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı, bu dönemde % 43,7 artışla 30,5 milyon dolara yükselmiştir. Ülke gruplarına yönelik ihracatın seyri 2009 ve 2010 yılları Ocak-Aralık dönemleri itibariyle aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo IV.2 Birim: 1000 $ 2009 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 2010 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 10 / 09 DEĞİŞİM % AB ÜLKELERİ TOPLAMI 463.088 43,0 515.110 40,5 11,2 DİĞER OECD TOPLAMI 50.383 4,7 48.436 3,8-3,9 DİĞER AVRUPA ÜLKELERİ TOPLAMI 21.504 2,0 23.948 1,9 11,4 ESKİ S.S.C.B TOPLAMI 358.914 33,3 447.702 35,2 24,7 ORTADOĞU TOPLAMI 78.924 7,3 100.348 7,9 27,1 AFRİKA TOPLAMI 15.753 1,5 20.945 1,6 33,0 ASYA ÜLKELERİ TOPLAMI 42.799 4,0 61.775 4,9 44,3 DİĞER ÜLKELER VE BÖLGELER 45.275 4,2 54.041 4,2 19,4 TOPLAM DERİ İHRACATI 1.076.640 100 1.272.305 100 18,2 Kaynak: Ihracat-Net Bilgi Sistemi Başlıca Ülke Grupları İtibariyle Türkiye Deri ve Deri Mamulleri İhracat Kaydı 2009-2010 Ocak-Aralık AB-15 e İhracat Vasat Deri ve deri mamulleri ihracatımızda % 40,5 lik pazar payı ile geleneksel olarak en büyük pazarımız olan AB-15 ülkelerine yönelik ihracatımız, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 11,2 oranında artarak 515,1 milyon dolara yükselmiştir. AB pazarı içinde 2004 yılından önce Birliğe üye ülkelerden oluşan AB-15 ülke grubuna yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 451,1 milyon dolar ile % 11,1 artış yaşanırken, AB-12 olarak adlandırılan ülkelere yapılan ihracat aynı dönemde % 12,3 artış göstererek 64 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. 22

AB-15 ülkeleri arasında 105,9 milyon dolarlık ihracat ve % 8,3 lük payla Almanya, 103,2 milyon dolarlık ihracat ve % 8,1 lik payla İtalya, 79 milyon dolarlık ihracat ve % 6,2 lik payla Fransa ve 49,7 milyon dolarlık ihracat ve % 3,9 luk payla İngiltere en büyük alıcılardır. Bu dönemde deri ve deri mamulleri ihracatı İngiltere, İtalya, Fransa ve Almanya ya sırasıyla % 49,4, % 38, % 27 ve % 9,5 oranlarında artmış bulunmaktadır. Bu ülke grubunun diğer önemli pazarı olan İspanya ya yapılan ihracat ise % 32,3 azalarak 34,9 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Almanya ya İhracatta % 9,5 Artış Deri ve deri ürünleri ihracatında Rusya Federasyonu ndan sonra en önemli ikinci pazarımız olan Almanya ya yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı, 2010 yılında bir önceki yıla göre % 9,5 oranında artarak 105,9 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Almanya pazarına en fazla deri giyim ihracatı yapılmış ve bu gruptaki ürünlerden yapılan ihracat bu dönemde % 13,7 oranında düşüş göstererek 36,6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Deri ürünleri ihracatımızda önemli payı olan saraciye ürünleri ve ayakkabılarda ise Almanya nın pazar payı sırasıyla % 12,9 ve % 4,6 olup, 2010 yılında bu ülkeye saraciye ürünleri ihracatı % 11,5 lik artış sonucu 25,3 milyon dolara yükselirken, ayakkabılarda ise % 27,2 lik artışla 18,4 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir. Toplam ihracattan aldığı pay itibarıyla Almanya da yaşanan her gelişme sektörün ihracat performansı üzerinde doğrudan etkili olmaktadır. Toplam deri ve deri ürünleri ihracatımızda Almanya nın % 8,3 lük payı olmasına karşın, alt sektörlere inildiğinde Almanya nın ülkemiz deri ihracatındaki önemi daha da artmaktadır. Örneğin, deri giyim ihracatında Almanya nın pazar payı yaklaşık % 15,3 tür. İtalya Pazarı Büyüyor 2010 yılında İtalya ya yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı, bir önceki yılın aynı dönemine göre % 38 oranında artarak 103,2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İtalya pazarına en fazla saraciye ürünleri ihracatı yapılmış olup, bu gruptaki ürünlerden yapılan ihracat bu dönemde % 44,2 oranında artış göstererek yaklaşık 53,2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İtalya'nın toplam saraciye 23

ihracatındaki payı % 27,2 olup, bu ürün grubundan en çok ihracat yapılan ülke durumundadır. Deri ürünleri ihracatımızda önemli payı olan deri giyim ve ayakkabılarda ise İtalya nın pazar payı sırasıyla % 9,7 ve % 2,3 olup, sözkonusu dönemde bu ülkeye deri giyim ürünleri ihracatında % 12,7 lik artış sonucu ihracat seviyesi 23,2 milyon dolar olarak kaydedilirken, ayakkabılarda ise % 25,2 lik artışla 9,2 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir. Fransa ya İhracatta Yükseliş AB ülke grubunun diğer önemli bir pazarı olan Fransa ya yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı, 2010 yılında % 27 oranında artarak 79 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Fransa pazarına en fazla deri giyim ihracatı yapılmış ve bu gruptaki ürünlerden yapılan ihracat bu dönemde % 16,2 artarak yaklaşık 31,6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Deri ürünleri ihracatımızda önemli payı olan saraciye ürünleri ve ayakkabıların her ikisinde de Fransa nın pazar payı sırasıyla % 4,1 olup, sözkonusu dönemde, bu ülkeye saraciye ürünleri ihracatında % 14 lük artış sonucu ihracat seviyesi 8,1 milyon dolara yükselirken, ayakkabılarda ise % 56,6 lık artışla 16,3 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir. Yeni AB Ülkelerine İhracat Artışı Sürüyor AB-12 olarak adlandırdığımız ülkelere yönelik ihracat 2009 yılında kayda değer bir şekilde düşerken, 2010 yılında ise artış meydana gelmiştir. 2010 yılında bu ülke grubuna yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı % 12,3 oranında artarak 64 milyon dolar olmuştur. Bu grupta % 1,5 lik pazar payı ile en önemli pazar olan Romanya ya aynı dönemde yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı % 8,7 artarak 19,1 milyon dolara çıkarken, % 1,4 lük pazar payı ile Bulgaristan a yapılan ihracat ise % 42,7 oranında artarak 18,1 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Sözkonusu ülke grubuna yapılan ihracatın artmasında bu iki önemli pazardaki performans artışı etkili olmuştur. Öte yandan, bu ülke grubunda yeralan önemli pazarlardan Macaristan a yapılan ihracat ise, anılan dönemde % 1 oranında artarak 8,4 milyon dolara yükselirken, Polonya ya yapılan ihracat ise % 10,4 artarak 6,5 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. AB ülkelerine 2009-2010 yıllarında yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı aşağıdaki tablodaki gibidir. 24

Birim: 1000 $ AB Ülkelerine Deri ve Deri Mamulleri İhracatı 2009-2010 Ocak-Aralık 2009 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 2010 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 10 / 09 DEĞİŞİM % ALMANYA 96.744 9,0 105.938 8,3 9,5 AVUSTURYA 10.150 0,9 9.568 0,8-5,7 BELÇİKA 10.176 0,9 10.722 0,8 5,4 DANİMARKA 15.131 1,4 14.372 1,1-5,0 FİNLANDİYA 1.208 0,1 2.872 0,2 137,7 FRANSA 62.205 5,8 78.984 6,2 27,0 HOLLANDA 29.049 2,7 23.298 1,8-19,8 İNGİLTERE 33.294 3,1 49.735 3,9 49,4 İRLANDA 120 0,0 473 0,0 294,2 İSPANYA 51.559 4,8 34.894 2,7-32,3 İSVEÇ 1.668 0,2 2.040 0,2 22,3 İTALYA 74.793 6,9 103.199 8,1 38,0 LÜKSEMBURG 26 0,0 103 0,0 296,2 PORTEKİZ 2.041 0,2 2.681 0,2 31,4 YUNANİSTAN 17.893 1,7 12.206 1,0-31,8 AB(15) ÜLKELERİ TOPLAMI 406.057 37,7 451.085 35,5 11,1 BULGARİSTAN 12.672 1,2 18.077 1,4 42,7 ÇEK CUMHURİYETİ 3.118 0,3 2.326 0,2-25,4 ESTONYA 2.800 0,3 2.116 0,2-24,4 DİĞER BÖLGELER 21 0,0 0 0,0 0,0 LETONYA 260 0,0 986 0,1 279,2 LİTVANYA 3.802 0,4 3.653 0,3-3,9 MACARİSTAN 8.319 0,8 8.406 0,7 1,0 MALTA 103 0,0 89 0,0-13,6 POLONYA 5.885 0,5 6.498 0,5 10,4 ROMANYA 17.547 1,6 19.075 1,5 8,7 SLOVAK CUMH. 1.209 0,1 2.190 0,2 81,1 SLOVENYA 1.295 0,1 609 0,0-53,0 YENİ AB TOPLAMI 57.031 5,3 64.025 5,0 12,3 AB (27) TOPLAMI 463.088 43,0 515.110 40,5 11,2 Kaynak: Ihracat -Net Bilgi Sistemi ABD Pazarı Durgun Son dönemde durgunluk yaşanan Diğer OECD ülkeleri grubuna yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında, bu dönemde de % 3,9 oranında düşüş kaydedilmiş olup, ihracat düzeyi 48,4 milyon dolar olmuştur. Bu ülke grubunun en önemli pazarı olan ABD ye yapılan ihracat bu dönemde % 2,6 artışla 21,5 milyon dolara ulaşmasına rağmen, geçmiş yıllarda ilk 10 pazar arasında yeralan ABD pazarının son dönemdeki performansı eski yılları aratmaktadır. Bu ülke grubundaki ihracatımızın büyük bölümü ABD ye yapılmaktadır, ancak ABD nin pazar büyüklüğü ve potansiyeli dikkate alındığında bu dönemde yapılan 21,5 milyon dolarlık deri ve deri mamulleri ihracatı çok düşük kalmaktadır. 25

ABD den sonra bu ülke grubunun ikinci büyük pazarı İsviçre ye olan deri ve deri mamulleri ihracatı, bu dönemde % 2,4 oranında azalarak 10,8 milyon dolar olmuştur. Diğer önemli bir pazar olan Güney Kore ye yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında ise aynı dönemde % 7,7 oranında artış kaydedilerek, ihracat 5,4 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Öte yandan, Japonya ya yapılan ihracat ise bu dönemde % 5,4 artarak 5,3 milyon dolara yükselmiştir. Bu ülke grubunda yeralan Kanada ya yapılan ihracatta ise % 17,9 oranında düşüş söz konusudur. Birim: 1000 $ Diğer OECD Ülkelerine Deri ve Deri Mamulleri İhracatı 2009-2010 Ocak-Aralık 2009 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 2010 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 10 / 09 DEĞİŞİM % ABD 20.981 1,9 21.522 1,7 2,6 AVUSTRALYA 481 0,0 710 0,1 47,6 G.KORE 4.992 0,5 5.374 0,4 7,7 İSVİÇRE 11.085 1,0 10.814 0,8-2,4 İZLANDA 88 0,0 129 0,0 46,6 JAPONYA 4.980 0,5 5.250 0,4 5,4 KANADA 3.757 0,3 3.084 0,2-17,9 MEKSİKA 3.060 0,3 391 0,0-87,2 NORVEÇ 844 0,1 1.094 0,1 29,6 Y.ZELANDA 115 0,0 68 0,0-40,9 DİĞER OECD TOPLAMI 50.383 4,7 48.436 3,8-3,9 Kaynak: Ihracat -Net Bilgi Sistemi Diğer Avrupa Ülkelerinde Artış Var Diğer Avrupa Ülkeleri grubuna yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında, bu dönemde artış mevcut olup, bu ülkelere yönelik ihracat 23,9 milyon dolar düzeyinde gerçekleşerek, bir önceki yılın aynı dönemine göre % 11,4 oranında artış göstermiştir. Bu ülke grubunun toplam deri ve deri mamulleri ihracatı içerisindeki payı, 2009 yılında % 2 iken, bu dönem sonunda % 1,9 a gerilemiş bulunmaktadır. Bu gruptaki en önemli ihracat artışı % 44,8 lik oranla KKTC ye yapılan ihracatta gerçekleşmiş olup, bu dönemde 8,2 milyon dolarlık ihracat yapılmıştır. Geçen dönemlerde bu ülke grubunun en büyük pazarı olan Makedonya ya yapılan ihracatta bu dönemde % 6,1 oranında gerileme olmuş ve ihracat 4,1 milyon dolara düşmüştür. 26

Bosna-Hersek e yapılan ihracat aynı dönemde % 1,6 azalarak 3,7 milyon dolara çıkarken, Arnavutluk a yapılan ihracat ise % 10,5 artarak 4,3 milyon dolara yükselmiştir. Aynı dönemde, Sırbistan a yapılan ihracat ise 3,7 milyon dolara gerileyerek % 4,6 oranında düşüş gerçekleşmiştir. Birim: 1000 $ Diğer Avrupa Ülkelerine Deri ve Deri Mamulleri İhracatı 2009-2010 Ocak-Aralık 2009 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 2010 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 10 / 09 DEĞİŞİM % ARNAVUTLUK 3.868 0,4 4.274 0,3 10,5 BOSNA HERSEK 3.782 0,4 3.720 0,3-1,6 K.KIBRIS TÜRK CUMHURIYETİ 5.666 0,5 8.207 0,6 44,8 MAKEDONYA 4.337 0,4 4.073 0,3-6,1 SIRBİSTAN 3.851 0,4 3.674 0,3-4,6 DİĞER AVRUPA ÜLKELERİ TOPLAMI Kaynak: Ihracat -Net Bilgi Sistemi 21.504 2,0 23.948 1,9 11,4 Eski SSCB Ülkelerine İhracat Çıkışta AB-27 pazarından sonra ihracatımız içindeki % 35,2 lik payıyla ikinci önemli ihracat pazarı olan eski S.S.C.B ülke grubuna yönelik ihracat ise bu dönemde % 24,7 oranında artış ile 447,7 milyon dolar olarak gerçekleştirilmiştir. Bu ülke grubunda yeralan Rusya, deri sektörü açısından en önemli pazar olup, bu ülkeye yapılan ihracat sözkonusu dönemde 318,8 milyon dolar olarak gerçekleşerek % 12,6 oranında artış göstermiştir. Bu ülke grubunda yer alan diğer önemli bir pazar olan Kazakistan a yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı sözkonusu dönemde % 46,2 oranında artarak 63,9 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Son dönemin yükselen pazarı Ukrayna'ya yapılan deri ve deri ürünleri ihracatı ise, 2010 yılında % 196,3 artışla 13,5 milyon dolardan 39,9 milyon dolara çıkmıştır. Rusya Pazarına İhracat % 12,6 Arttı 2010 yılında 318,8 milyon dolar değerinde deri ve deri ürünleri ihracatı yapılan Rusya pazarına en fazla kürk giyim ihracatı yapılmakta olup, sözkonusu dönemde bu ürün grubunda Rusya ya yapılan ihracat % 8,7 oranında azalarak 123,8 milyon dolar olarak gerçekleşmiş bulunmaktadır. Türkiye nin toplam kürk giyim ihracatının % 51,4 ü Rusya ya yapılmaktadır. 27

Deri giyim ürün grubundan 2010 yılında Rusya ya yapılan ihracat ise % 13,2 oranında düşüş göstererek 48,8 milyon dolara gerilemiştir. Toplam deri giyim ihracatında Rusya nın payı % 20,4 dür. Kürk giyim ve deri giyim toplam ihracatından oluşan deri-kürk konfeksiyon ihracatında da Rusya ülkemizin en önemli ihracat pazarı olup, 2010 yılında Rusya'ya % 10 düşüşle toplam 172,7 milyon dolar değerinde ihracat yapılmıştır. Türkiye nin toplam deri-kürk konfeksiyon ihracatının % 36 sı Rusya ya yapılmaktadır. Bu ülkeye yapılan deri ve deri mamulleri ihracatında diğer önemli bir ürün grubu da ayakkabı ürün grubu olup bu ürünlerde Rusya ya yapılan ihracat söz konusu dönemde % 95,3 oranında artış göstererek 104,8 milyon dolara yükselmiştir. Toplam ayakkabı ihracatında Rusya nın payı % 26,1 dir. Tablo IV.5 Birim: 1000 $ Eski SSCB Ülkelerine Deri ve Deri Mamulleri İhracatı 2009-2010 Ocak-Aralık 2009 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 2010 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 10 / 09 DEĞİŞİM % AZERBAYCAN 4.364 0,4 5.927 0,5 35,8 BEYAZ RUSYA 8.210 0,8 10.625 0,8 29,4 KAZAKİSTAN 43.683 4,1 63.886 5,0 46,2 ÖZBEKİSTAN 1.554 0,1 1.880 0,1 21,0 RUSYA FEDERASYONU 283.291 26,3 318.845 25,1 12,6 TÜRKMENİSTAN 4.341 0,4 6.625 0,5 52,6 UKRAYNA 13.471 1,3 39.914 3,1 196,3 ESKİ S.S.C.B TOPLAMI 358.914 33,3 447.702 35,2 24,7 Kaynak: Ihracat -Net Bilgi Sistemi Ortadoğu Ülkelerine İhracat Hızlı Artıyor Deri ürünleri ihracatımız içinde %7,9 luk paya sahip olan Ortadoğu ülkelerine 2010 yılında yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı, geçen yıla göre % 27,1 oranında artarak 100,4 milyon dolara yükselmiştir. Bu ülke grubunda Irak a yapılan ihracatta % 39,4 artış gerçekleşmiş, 47,3 milyon dolarlık ihracat düzeyine ulaşılmıştır. Bu ülke grubunun diğer önemli pazarı olan Suudi Arabistan a yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı ise bu dönemde % 17,8 artış göstererek 27 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 28

Ortadoğu ülke grubunun diğer önemli bir pazarı da, bu dönemde 8,5 milyon dolar değerinde deri ve deri ürünleri ihracatı yapılarak, geçen yıla göre % 2,7 artış yaşanan İsrail dir. Sözkonusu ülke grubu içindeki önemli pazarlarımızdan BAE ne yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı ise bu dönemde % 66 artış göstererek 8,9 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Tablo IV.6 Birim: 1000 $ Ortadoğu Ülkelerine Deri ve Deri Mamulleri İhracatı 2009-2010 Ocak-Aralık 2009 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 2010 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 10 / 09 DEĞİŞİM % IRAK 33.933 3,2 47.296 3,7 39,4 İRAN 3.267 0,3 2.512 0,2-23,1 İSRAİL 8.319 0,8 8.540 0,7 2,7 KUVEYT 1.052 0,1 967 0,1-8,1 S.ARABİSTAN 22.950 2,1 27.036 2,1 17,8 SURİYE 2.490 0,2 3.137 0,2 26,0 ÜRDÜN 1.548 0,1 1.842 0,1 19,0 YEMEN 14 0,0 135 0,0 864,3 BAE 5.351 0,5 8.883 0,7 66,0 ORTADOĞU TOPLAMI 78.924 7,3 100.348 7,9 27,1 Kaynak: Ihracat -Net Bilgi Sistemi Afrika Pazarı Büyüyor Deri ürünleri ihracatımız içinde % 1,6 oranında paya sahip olan Afrika ülkelerine, 2010 yılında 20,9 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilirken, bu ülke grubuna yönelik ihracatta % 33 artış yaşanmıştır. Bu ülke grubunda en önemli pazar olan Mısır a bu dönemde yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı % 76,3 oranında yükselerek 10 milyon dolar olmuştur. Aynı dönemde, bu ülke grubunda yer alan Tunus a yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı % 112 oranında artarak 3,9 milyon dolar olarak gerçekleşirken, Libya ya yapılan ihracat ise % 2 oranında düşüşle 2,6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 29

Tablo IV.7 Birim: 1000 $ Afrika Ülkelerine Deri ve Deri Mamulleri İhracatı 2009-2010 Ocak-Aralık 2009 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 2010 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 10 / 09 DEĞİŞİM % KUZEY AFRİKA ÜLKELERİ CEZAYİR 4.065 0,4 1.952 0,2-52,0 FAS 797 0,1 1.314 0,1 64,9 LİBYA 2.661 0,2 2.607 0,2-2,0 MISIR 5.645 0,5 9.951 0,8 76,3 TUNUS 1.838 0,2 3.897 0,3 112,0 KUZEY AFRİKA TOPLAMI 15.006 1,4 19.721 1,6 31,4 G.AFRİKA CUMH. 747 0,1 1.224 0,1 63,9 AFRİKA TOPLAMI 15.753 1,5 20.945 1,6 33,0 Kaynak: Ihracat -Net Bilgi Sistemi Asya Ülkelerine İhracat Hızlı Artışta Asya ülke grubuna 2010 yılında yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı, bir önceki yıla göre % 44,3 oranında artarak 61,8 milyon dolar olarak gerçekleşmiş olup, bu ülke grubunun toplam deri ve deri mamulleri ihracatındaki payı % 4,9 olmuştur. Bu ülke grubunda en büyük alıcı Hong Kong olup, Çin Halk Cumhuriyeti de diğer bir önemli pazardır. Hong Kong a yapılan deri ve deri mamülleri ihracatı bu dönemde % 43,7 oranında artarak 30,5 milyon dolara yükselirken, Çin e yapılan deri ve deri mamulleri ihracatı ise % 46,7 artarak 23,7 milyon dolara çıkmıştır. Bu ülkelere ağırlıklı olarak yarı işlenmiş/bitmiş deri ihracatı yapılmakta olup, Hong Kong a yönelik yarı işlenmiş/bitmiş deri ihracatı 2010 yılında % 29,1 oranında artarak 20,5 milyon dolara yükselmiştir. Sözkonusu dönemde Çin Halk Cumhuriyeti ne yapılan yarı işlenmiş/bitmiş deri ihracatı ise % 43,3 oranında artarak 18,9 milyon dolara yükselmiştir. Yarı işlenmiş/bitmiş deri ihracatında Hong Kong un payı %16,8, Çin in payı ise %15,5 tir. Asya ülkelerine yapılan deri ve deri mamulleri ihracatının karşılaştırmalı seyri aşağıdaki tablodan izlenebilmektedir. 30

Tablo IV.8 Birim: 1000 $ Asya Ülkelerine Deri ve Deri Mamulleri İhracatı 2009-2010 Ocak-Aralık 2009 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 2010 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ.'DE PAY % 10 / 09 DEĞİŞİM % ÇİN HALK CUMHURİYETİ 16.138 1,5 23.669 1,9 46,7 ENDONEZYA 188 0,0 908 0,1 383,0 HİNDİSTAN 816 0,1 1.701 0,1 108,5 HONG KONG 21.207 2,0 30.477 2,4 43,7 MALEZYA 111 0,0 79 0,0-28,8 SİNGAPUR 352 0,0 615 0,0 74,7 TAYLAND 568 0,1 609 0,0 7,2 TAYVAN 1.048 0,1 1.297 0,1 23,8 GÜNEY VE DOĞU ASYA ÜLKELERİ TOPLAMI 40.428 3,8 59.355 4,7 46,8 139 0,0 148 0,0 6,5 AFGANİSTAN 981 0,1 1.311 0,1 33,6 BANGLADEŞ 1.251 0,1 961 0,1-23,2 PAKİSTAN ASYA ÜLKELERİ TOPLAMI 42.799 4,0 61.775 4,9 44,3 Kaynak: Ihracat -Net Bilgi Sistemi V. ALT SEKTÖRLERE İLİŞKİN TESPİTLER Deri Sektörü yedi ayrı alt sektörden oluşmaktadır; Bunlar; Fasıl 4101-4103: Ham deriler, Fasıl 4104-4115: Yarı işlenmiş / bitmiş deriler, Fasıl 4301-4302: Ham ve işlenmiş kürk, Fasıl 420310: Deri giyim, Fasıl 4303-4304: Kürk giyim eşyası, Fasıl 4201, 4202, 420321/29/30/40, 4204, 4206: Saraciye, Fasıl 64: Ayakkabı ve ayakkabı aksamıdır. 31

Ham deri ürün grubundan 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 571 bin dolarlık ihracat yapılmış olup, bir önceki yılın aynı dönemine göre ihracat % 46,1 oranında azalmıştır. Ham kürk grubu ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 236 bin dolar olarak gerçekleşerek % 87,2 oranında azalmış bulunmaktadır. Ham deri ve ham kürk ürün grupları toplamında 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 807 bin dolarlık ihracat yapılmış olup, bir önceki yılın aynı dönemine göre ihracat % 72,3 oranında azalmıştır. Yarı işlenmiş / bitmiş deri ürün grubundan 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 121,8 milyon dolarlık ihracat yapılmış olup, bir önceki yılın aynı dönemine göre artış oranı % 34,1 seviyesindedir. Bu ürün grubunun toplam deri ihracatındaki payı % 9,6 olarak kaydedilmiştir. İşlenmiş kürk grubu ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde % 46,9 oranında artışla 71 milyon dolara yükselmiş, bu ürün grubunun toplam deri ve deri mamulleri ihracatında payı %5,6 ya çıkmıştır. 32

Yarı işlenmiş / bitmiş deri ve işlenmiş kürk ürün grupları toplamında 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 192,8 milyon dolarlık ihracat yapılmış olup, bir önceki yılın aynı dönemine göre artış oranı % 38,5 seviyesindedir. Bu ürün grupları toplamının deri ihracatındaki payı % 15,2 olarak kaydedilmiştir. Deri giyim ürün grubundan gerçekleştirilen ihracat, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 9,6 oranında azalarak 239,5 milyon dolar seviyesine gerilemiştir. Bu düşüşle deri giyim ürün grubunun toplam deri ihracatındaki payı da % 18,8'e inmiştir. Kürk giyim eşyası grubundan 2010 yılında 240,8 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiş olup, bu sonuçla 2009 yılına göre % 14,6 oranında ihracat artışı meydana gelmiştir. Kürk giyim ürün grubunun toplam deri ihracatındaki payı % 18,9 olarak hesaplanmaktadır. Deri giyim ve kürk giyim ürün grubundan gerçekleştirilen toplam deri konfeksiyon ihracatı ise, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde, geçen yıla göre % 1,1 oranında artarak 480,2 milyon dolara yükselmiştir. Deri giyim ve kürk giyim ürün gruplarının toplam deri ihracatındaki payı ise % 37,7 dir. Saraciye ürün grubundan 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 195,8 milyon dolarlık ihracat yapılmış olup, bir önceki yılın aynı dönemine göre artış oranı % 20,3 seviyesindedir. Bu ürün grubunun toplam deri ihracatındaki payı % 15,4 olarak gerçekleşmiştir. Ayakkabı ve ayakkabı aksamı ürünlerinde, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde 401,7 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiş olup, bir önceki yıla göre % 35,6 oranında artış kaydedilmiştir. Ayakkabı ürün grubunun toplam deri ihracatındaki payı % 31,6 düzeyindedir. 33

Belli Başlı Pazarlarda Ürün Grupları Bazında Değerlendirme 1- Ham Deri ve Ham Kürk Grubu EN ÇOK HAM DERİ İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ (GTIP 4101-4103) ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % ÇİN HALK CUMHURİYETİ 535 263 46,1-50,8 RUSYA FEDERASYONU 0 99 17,3 100,0 ROMANYA 3 95 16,6 3066,7 BULGARİSTAN 0 57 10,0 100,0 İNGİLTERE 0 27 4,7 100,0 HONG KONG 0 14 2,5 100,0 GÜRCİSTAN 0 11 1,9 100,0 SIRBİSTAN 21 4 0,7-81,0 TÜRKİYE TOPLAM HAM DERİ İHRACATI 1.060 571 100,0-46,1 Çin e yapılan ham deri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 50,8 düşüşle 263 bin dolara gerilemiştir. Rusya'ya yapılan ham deri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 99 bin dolar olarak kaydedilmiştir. Romanya'ya yapılan ham deri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 95 bin dolar olarak gerçekleşmiştir. EN ÇOK HAM KÜRK İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ (GTIP 4301) ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % ALMANYA 1 154 65,3 15300,0 ENDONEZYA 0 57 24,2 100,0 SENEGAL 0 17 7,2 100,0 TAYLAND 20 6 2,5-70,0 IRAK 0 1 0,4 0,0 KAZAKİSTAN 172 0 0,0-100,0 UKRAYNA 969 0 0,0-100,0 RUSYA 671 0 0,0-100,0 TÜRKİYE TOPLAM HAM KÜRK İHRACATI 1.849 236 100,0-87,2 Ham kürk ürün grubundan en fazla ihracat yapılan ülke Almanya'ya 2010 Ocak-Aralık döneminde 154 bin dolarlık ihracat yapılmıştır. 34

Endonezya'ya yapılan ham kürk ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 57 bin dolar olarak kaydedilmiştir. EN ÇOK HAM DERİ ve HAM KÜRK TOPLAM İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % ÇİN HALK CUMHURİYETİ 535 263 32,6-50,8 ALMANYA 6 154 19,1 2466,7 RUSYA 671 99 12,3-85,2 ROMANYA 3 95 11,8 3066,7 ENDONEZYA 0 57 7,1 100,0 BULGARİSTAN 0 57 7,1 100,0 İNGİLTERE 0 27 3,3 100,0 SENEGAL 0 17 2,1 100,0 HONG KONG 0 14 1,7 100,0 GÜRCİSTAN 0 11 1,4 100,0 TÜRKİYE HAM DERİ ve HAM KÜRK TOPLAM İHRACATI 2.909 807 100,0-72,3 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde Türkiye den en fazla ham deri ve ham kürk ihraç edilen ülke Çin dir. Çin e yapılan ham deri ve ham kürk toplam ihracatı, bu dönemde 2009 yılının aynı dönemine kıyasla % 50,8 düşüşle 263 bin dolara gerilemiştir. İkinci büyük pazar Almanya'ya yapılan ham deri ve ham kürk toplam ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde 154 bin dolar olarak kaydedilmiştir. Rusya'ya yapılan ham deri ve ham kürk toplam ihracatı, 2010 yılı Ocak- Aralık döneminde 99 bin dolar olarak kaydedilmiştir. 2- Yarı İşlenmiş / Bitmiş Deri ve İşlenmiş Kürk Grubu EN ÇOK YARI İŞLENMİŞ / BİTMİŞ DERİ İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ (GTIP 4104-4115) ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % HONG KONG 15.895 20.520 16,8 29,1 ÇİN HALK CUMHURİYETİ 13.190 18.902 15,5 43,3 FRANSA 6.507 9.894 8,1 52,1 BEYAZ RUSYA 6.816 8.552 7,0 25,5 UKRAYNA 4.523 7.752 6,4 71,4 RUSYA 5.978 6.785 5,6 13,5 İTALYA 3.059 5.431 4,5 77,5 ALMANYA 4.579 5.370 4,4 17,3 BULGARİSTAN 2.115 3.782 3,1 78,8 İSPANYA 1.346 3.452 2,8 156,5 TÜRKİYE TOPLAM YARI İŞL. BİTMİŞ DERİ İHRACATI 90.846 121.794 100,0 34,1 35

Hong Kong a yapılan yarı işlenmiş / bitmiş deri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 29,1 artışla 20,5 milyon dolara yükselmiştir. Hong Kong'un yarı işlenmiş / bitmiş deri ihracatındaki payı % 16,8 seviyesindedir. Çin e yapılan yarı işlenmiş / bitmiş deri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 43,3 artışla 18,9 milyon dolara çıkmıştır. Çin'in yarı işlenmiş / bitmiş deri ihracatındaki payı % 15,5 olmuştur. Fransa ya yapılan yarı işlenmiş / bitmiş deri ihracatı, sözkonusu dönemde geçen yılın aynı dönemine göre % 52,1 artışla 9,9 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Fransa'nın yarı işlenmiş / bitmiş deri ihracatındaki payı % 8,1 olmuştur. EN ÇOK İŞLENMİŞ KÜRK İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ (GTIP 4302) ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % RUSYA 25.233 25.686 36,2 1,8 UKRAYNA 724 7.922 11,2 994,2 İTALYA 2.668 7.601 10,7 184,9 KAZAKİSTAN 6.906 6.845 9,6-0,9 HONG KONG 1.819 5.908 8,3 224,8 ALMANYA 1.436 4.076 5,7 183,8 İSPANYA 1.268 1.983 2,8 56,4 FRANSA 715 1.719 2,4 140,4 ÇİN HALK CUMH. 816 1.364 1,9 67,2 GÜNEY KORE 726 1.338 1,9 84,3 TÜRKİYE TOPLAM İŞLENMİŞ KÜRK İHRACATI 48.328 71.006 100,0 46,9 En fazla işlenmiş kürk ihraç edilen ülke Rusya'ya yapılan işlenmiş kürk ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde % 1,8 artışla 25,7 milyon dolar olmuştur. Rusya'nın yarı işlenmiş / bitmiş deri ihracatındaki payı % 36,2 seviyesindedir. Ukrayna'ya yapılan işlenmiş kürk ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde bir önceki yılın eş dönemine kıyasla % 994,2 artışla 7,9 milyon dolara, diğer bir ifade ile hemen hemen onbir katına çıkmıştır. Ukrayna'nın yarı işlenmiş / bitmiş deri ihracatındaki payı % 11,2 oranındadır. İtalya'ya yapılan işlenmiş kürk ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde % 184,9 artışla 7,6 milyon dolar olmuştur. İtalya'nın yarı işlenmiş / bitmiş deri ihracatındaki payı % 10,7 seviyesindedir. 36

EN ÇOK YARI İŞLENMİŞ / BİTMİŞ DERİ ve İŞLENMİŞ KÜRK İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % RUSYA 31.210 32.471 16,8 4,0 HONG KONG 17.713 26.427 13,7 49,2 ÇİN HALK CUMH. 14.006 20.266 10,5 44,7 UKRAYNA 5.247 15.674 8,1 198,7 İTALYA 5.727 13.032 6,8 127,6 FRANSA 7.222 11.613 6,0 60,8 BEYAZ RUSYA 7.461 9.578 5,0 28,4 ALMANYA 6.015 9.446 4,9 57,0 KAZAKİSTAN 7.494 9.062 4,7 20,9 İSPANYA 2.613 5.434 2,8 108,0 TÜRKİYE YARI İŞL./ BİTMİŞ DERİ ve İŞL. KÜRK TOPLAM İHRACATI 139.174 192.800 100,0 38,5 Türkiye den Rusya ya yapılan yarı işlenmiş / bitmiş deri ve işlenmiş kürk toplam ihracatı, 2010 yılında, geçen yıla göre % 4 artışla 32,5 milyon dolara yükselmiştir. Rusya'nın yarı işlenmiş / bitmiş deri ve işlenmiş kürk toplam ihracatındaki payı % 16,8 seviyesindedir. Hong Kong a yapılan yarı işlenmiş / bitmiş deri ve işlenmiş kürk toplam ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, 2009 yılının eş dönemine kıyasla % 49,2 artışla 26,4 milyon dolara yükselmiştir. Hong Kong'un yarı işlenmiş / bitmiş deri ve işlenmiş kürk toplam ihracatındaki payı % 13,7'tir. Çin e yapılan yarı işlenmiş / bitmiş deri ve işlenmiş kürk toplam ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 44,7 artışla 20,3 milyon dolara çıkmıştır. Çin'in yarı işlenmiş / bitmiş deri ve işlenmiş kürk toplam ihracatındaki payı % 10,5 seviyesindedir. Ukrayna'ya yapılan yarı işlenmiş / bitmiş deri ve işlenmiş kürk toplam ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 198,7 artışla 15,7 milyon dolara çıkmıştır. 3- Deri Giyim ve Kürk Giyim Grubu EN ÇOK DERİ GİYİM İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ (GTIP 420310) ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % RUSYA 56.229 48.826 20,4-13,2 ALMANYA 42.413 36.585 15,3-13,7 FRANSA 27.244 31.646 13,2 16,2 İTALYA 20.588 23.202 9,7 12,7 İSPANYA 36.539 17.595 7,3-51,8 KAZAKİSTAN 8.767 11.807 4,9 34,7 İNGİLTERE 7.632 10.131 4,2 32,7 AVUSTURYA 6.184 5.664 2,4-8,4 HOLLANDA 11.092 5.663 2,4-48,9 ABD 6.043 5.519 2,3-8,7 TÜRKİYE TOPLAM DERİ GİYİM İHRACATI 264.895 239.465 100,0-9,6 37

Deri giyim ihracatımızın en önemli pazarı olan Rusya ya 2010 yılının Ocak- Aralık döneminde % 13,2 düşüşle 48,8 milyon dolar değerinde deri giyim ürünü ihraç edilmiştir. Rusya'nın deri giyim ihracatındaki payı % 20,4 seviyesindedir. Türkiye'den en fazla deri giyim ihraç edilen 2. pazar Almanya ya yapılan ihracat, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 13,7 azalarak 36,6 milyon dolara düşmüştür. Almanya'nın deri giyim ihracatındaki payı % 15,3'tür. Üçüncü sırada bulunan Fransa ya yapılan deri giyim ihracatı, bu dönemde, geçen yılın aynı dönemine göre % 16,2 artışla 31,6 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. Fransa'nın deri giyim ihracatındaki payı % 13,2'dir. İtalya ya yapılan deri giyim ihracatı, bu dönemde, geçen yılın aynı dönemine göre % 12,7 artışla 23,2 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. İtalya'nın deri giyim ihracatındaki payı % 9,7'dir. EN ÇOK KÜRK GİYİM İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ (GTIP 4303-4304) ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % RUSYA 135.589 123.826 51,4-8,7 KAZAKİSTAN 23.454 33.308 13,8 42,0 UKRAYNA 2.025 16.905 7,0 734,8 ALMANYA 10.983 15.979 6,6 45,5 FRANSA 10.172 11.593 4,8 14,0 ABD 5.427 5.581 2,3 2,8 TATARİSTAN 3.362 4.914 2,0 46,2 İTALYA 4.011 4.547 1,9 13,4 İNGİLTERE 899 4.090 1,7 354,9 İSPANYA 3.984 2.322 1,0-41,7 TÜRKİYE TOPLAM KÜRK GİYİM İHRACATI 210.109 240.751 100,0 14,6 Kürk giyim ihracatımızın da en önemli pazarı konumundaki Rusya ya yapılan ihracat, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 8,7 düşüşle 123,8 milyon dolara gerilemiştir. Rusya'nın kürk giyim ihracatındaki payı % 51,4 seviyesindedir. Kürk giyim ihracatımızın diğer önemli pazarı olan Kazakistan a yapılan ihracat ise, sözkonusu dönemde geçen yılın aynı dönemine göre % 42 artarak 33,3 milyon dolara çıkmıştır. Kazakistan'ın kürk giyim ihracatındaki payı % 13,8 düzeyindedir. Üçüncü büyük pazar Ukrayna ya 2010 Ocak-Aralık döneminde % 734,8 artışla 16,9 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir. Ukrayna'nın kürk giyim ihracatındaki payı % 7 seviyesindedir. 38

Almanya ya 2010 Ocak-Aralık döneminde % 45,5 artışla 16 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir. Almanya'nın kürk giyim ihracatındaki payı % 6,6 seviyesindedir. EN ÇOK DERİ KONFEKSİYON (DERİ GİYİM ve KÜRK GİYİM TOPLAMI) İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % RUSYA 191.818 172.666 36,0-10,0 ALMANYA 53.396 52.574 10,9-1,5 KAZAKİSTAN 32.220 45.116 9,4 40,0 FRANSA 37.416 43.593 9,1 16,5 İTALYA 24.599 27.750 5,8 12,8 İSPANYA 40.523 19.927 4,1-50,8 UKRAYNA 3.285 19.549 4,1 495,1 İNGİLTERE 8.530 14.222 3,0 66,7 ABD 11.469 11.099 2,3-3,2 HOLLANDA 11.523 7.884 1,6-31,6 TÜRKİYE TOPLAM DERİ KONFEKSİYON İHRACATI 475.004 480.216 100,0 1,1 Deri giyim ve kürk giyim toplam ihracatımızın en önemli pazarı olan Rusya ya yapılan ihracat, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 10 düşüşle 172,7 milyon dolara gerilemiştir. Rusya'nın deri ve kürk giyim toplam ihracatındaki payı % 36 seviyesindedir. Deri giyim ve kürk giyim toplam ihracatımız açısından ikinci önemli pazar Almanya ya yapılan ihracat ise, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 1,5 düşüşle 52,6 milyon dolara gerilemiştir. Almanya'nın deri ve kürk giyim toplam ihracatındaki payı % 10,9 seviyesindedir. Kazakistan a yapılan deri giyim ve kürk giyim toplam ihracatı, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 40 artışla 45,1 milyon dolara yükselmiştir. Kazakistan'ın deri ve kürk giyim toplam ihracatındaki payı % 9,4 seviyesindedir. Fransa ya yapılan deri giyim ve kürk giyim toplam ihracatı, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 16,5 artışla 43,6 milyon dolara yükselmiştir. Fransa'nın deri ve kürk giyim toplam ihracatındaki payı % 9,1 seviyesindedir. 39

4- Saraciye Ürün Grubu EN ÇOK SARACİYE İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ (GTIP 4201-4202-4203.21/29/30/40-4204-4206) ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % İTALYA 36.912 53.218 27,2 44,2 ALMANYA 22.723 25.334 12,9 11,5 İNGİLTERE 10.655 22.047 11,3 106,9 DANİMARKA 7.469 9.022 4,6 20,8 RUSYA 5.735 8.342 4,3 45,5 FRANSA 7.114 8.111 4,1 14,0 İSPANYA 6.231 7.532 3,8 20,9 ROMANYA 5.471 5.765 2,9 5,4 ABD 5.819 5.473 2,8-5,9 MACARİSTAN 4.702 5.354 2,7 13,9 TÜRKİYE TOPLAM SARACİYE İHRACATI 162.771 195.796 100,0 20,3 Saraciye ürünleri ihracatımızın en önemli pazarı olan İtalya ya yapılan ihracat, 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 44,2 artışla 53,2 milyon dolara yükselmiştir. İtalya'nın saraciye ihracatındaki payı % 27,2 seviyesindedir. Geleneksel pazarlarımızdan Almanya ya yapılan saraciye ürünleri ihracatı, sözkonusu dönemde, geçen yılın aynı dönemine göre % 11,5 artarak 25,3 milyon dolar olarak kayda alınmıştır. Almanya'nın saraciye ihracatındaki payı % 12,9 seviyesindedir. Üçüncü sırada İngiltere ye yapılan saraciye ürünleri ihracatı, 2010 yılı Ocak- Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 106,9 artışla 22 milyon dolara yükselmiştir. İngiltere'nin saraciye ihracatındaki payı %11,3 seviyesindedir. Danimarka ya yapılan saraciye ürünleri ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 20,8 artışla 9 milyon dolara yükselmiştir. Danimarka'nın saraciye ihracatındaki payı % 4,6'dır. 40

5- Ayakkabı Ürün Grubu EN ÇOK AYAKKABI İHRACATI YAPILAN ÜLKELER Birim: 1.000 $ (GTIP 64) ÜLKELER 2009 OCAK - ARALIK 2010 OCAK - ARALIK PAY % DEĞİŞİM % RUSYA 53.656 104.776 26,1 95,3 IRAK 30.902 44.530 11,1 44,1 SUUDİ ARABİSTAN 22.172 26.378 6,6 19,0 ALMANYA 14.451 18.376 4,6 27,2 FRANSA 10.440 16.349 4,1 56,6 BULGARİSTAN 9.466 12.872 3,2 36,0 İNGİLTERE 13.268 12.143 3,0-8,5 HOLLANDA 15.072 12.113 3,0-19,6 ROMANYA 9.886 10.988 2,7 11,1 İTALYA 7.350 9.205 2,3 25,2 TÜRKİYE TOPLAM AYAKKABI İHRACATI 296.256 401.674 100,0 35,6 Ayakkabı ihracatımızın da en önemli pazarı olan Rusya ya 2010 yılının Ocak-Aralık döneminde % 95,3 artışla 104,8 milyon dolarlık ayakkabı ihracatı yapılmıştır. Rusya'nın ayakkabı ihracatındaki payı % 26,1 seviyesindedir. İkinci büyük pazar Irak a yapılan ayakkabı ihracatı, 2010 yılında geçen yıla göre % 44,1 artışla 44,5 milyon dolara çıkmıştır. Irak'ın ayakkabı ihracatındaki payı % 11,1 seviyesindedir. Üçüncü sırada yeralan S.Arabistan a yapılan ayakkabı ihracatı, 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 19 oranında artarak 26,4 milyon dolara yükselmiştir. S. Arabistan'ın ayakkabı ihracatındaki payı % 6,6'dır. Ayakkabı ihracatı açısından dördüncü büyük pazar konumundaki Almanya ya yapılan ayakkabı ihracatı 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 27,2 artışla 18,4 milyon dolar olarak kayda alınmıştır. Almanya'nın ayakkabı ihracatındaki payı % 4,6 seviyesindedir. Hazırlayan Ahmet ŞİŞMAN İTKİB Genel Sekreterliği AR & GE ve Mevzuat Şubesi İTKİB Genel Sekreterliği kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz Açıklama Notu: Ekli tablolarda yeralan toplam deri ve deri ürünleri ihracat kayıt rakamları ile ürün bazında oluşturulan toplam deri ve deri mamullleri ihracat kayıt rakamları, Birlik ve GTİP bazlı iki ayrı veri tabanından alındığından toplamlarında farklılık olabilmektedir. 41

ARALIK 2010 İHRACAT RAKAMLARI SEKTÖREL BAZDA İHRACAT RAKAMLARI -1000 $ ARALIK SEKTÖRLER 2009 2010 Değişim ('10/'09) Pay(10) (%) 2009 2010 OCAK-ARALIK Değişim ('10/'09) I. TARIM 1.462.092 1.720.986 17,71 14,88 13.261.925 15.039.712 13,41 13,23 A. BİTKİSEL ÜRÜNLER 1.116.776 1.286.831 15,23 11,13 9.930.888 11.148.665 12,26 9,81 Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri 381.733 470.388 23,22 4,07 3.649.069 4.112.524 12,70 3,62 Yaş Meyve ve Sebze 308.143 321.402 4,30 2,78 1.954.247 2.184.303 11,77 1,92 Meyve Sebze Mamulleri 102.268 113.013 10,51 0,98 1.034.873 1.119.555 8,18 0,98 Kuru Meyve ve Mamulleri 97.558 137.290 40,73 1,19 1.111.786 1.243.308 11,83 1,09 Fındık ve Mamulleri 128.873 162.208 25,87 1,40 1.183.263 1.544.484 30,53 1,36 Zeytin ve Zeytinyağı 27.035 18.671-30,94 0,16 209.337 189.520-9,47 0,17 Tütün 65.762 58.162-11,56 0,50 739.164 698.728-5,47 0,61 Kesme Çiçek 5.404 5.699 5,46 0,05 49.150 56.242 14,43 0,05 B. HAYVANSAL ÜRÜNLER 81.458 116.498 43,02 1,01 828.808 962.309 16,11 0,85 Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller 81.458 116.498 43,02 1,01 828.808 962.309 16,11 0,85 C. AĞAÇ VE ORMAN ÜRÜNLERİ 263.857 317.657 20,39 2,75 2.502.229 2.928.738 17,05 2,58 Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri 263.857 317.657 20,39 2,75 2.502.229 2.928.738 17,05 2,58 II. SANAYİ 7.765.803 9.498.849 22,32 82,14 81.312.147 93.520.669 15,01 82,26 A. TARIMA DAYALI İŞLENMİŞ ÜRÜNLER 739.655 922.713 24,75 7,98 7.676.309 9.086.993 18,38 7,99 Tekstil ve Hammaddeleri 510.594 650.209 27,34 5,62 5.513.638 6.528.299 18,40 5,74 Deri ve Deri Mamulleri 127.511 128.855 1,05 1,11 1.076.640 1.272.305 18,17 1,12 Halı 101.550 143.650 41,46 1,24 1.086.031 1.286.389 18,45 1,13 B. KİMYEVİ MADDELER VE MAM. 935.229 1.440.665 54,04 12,46 9.660.896 12.720.421 31,67 11,19 Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 935.229 1.440.665 54,04 12,46 9.660.896 12.720.421 31,67 11,19 C. SANAYİ MAMULLERİ 6.090.919 7.135.470 17,15 61,71 63.974.942 71.713.255 12,10 63,08 Hazırgiyim ve Konfeksiyon 1.237.021 1.463.625 18,32 12,66 13.301.704 14.644.153 10,09 12,88 Otomotiv Endüstrisi 1.537.121 1.714.627 11,55 14,83 15.043.181 17.382.809 15,55 15,29 Gemi ve Yat 215.985 48.554-77,52 0,42 1.831.905 1.118.462-38,95 0,98 Elektrik - Elektronik 915.866 962.847 5,13 8,33 8.558.030 9.630.539 12,53 8,47 Makine ve Aksamları 538.194 689.404 28,10 5,96 5.607.888 6.355.791 13,34 5,59 Demir ve Demir Dışı Metaller 443.973 572.516 28,95 4,95 4.494.326 5.796.890 28,98 5,10 Demir Çelik Ürünleri 848.252 1.274.235 50,22 11,02 11.029.428 12.302.328 11,54 10,82 Çimento ve Toprak Ürünleri 271.720 286.125 5,30 2,47 3.084.987 3.216.400 4,26 2,83 Değerli Maden ve Mücevherat 78.407 119.107 51,91 1,03 978.473 1.205.896 23,24 1,06 Diğer Sanayi Ürünleri 4.380 4.431 1,16 0,04 45.019 59.989 33,25 0,05 III. MADENCİLİK 306.827 343.931 12,09 2,97 2.508.425 3.658.875 45,86 3,22 Madencilik Ürünleri 306.827 343.931 12,09 2,97 2.508.425 3.658.875 45,86 3,22 İhracatçı Birlikleri Kaydından Muaf İhracat 5.060.116 1.466.733-71,01 1,29 T O P L A M (*) 9.534.721 11.563.765 21,28 100 102.142.613 113.685.989 11,30 100 Pay(10) (%) DERİ VE DERİ MAMÜLLERİ İHRACAT KAYIT RAKAMLARI (1000 $) ARALIK 01 OCAK - 31 ARALIK 2009 2010 DEĞİŞİM (%) 2009 2010 DEĞİŞİM (%) PAY % İSTANBUL DERİ VE DERİ MAM. İHR. BİRL. 108.150 104.744-3,1 842.619 979.792 16,3 77,0 EGE DERİ VE DERİ MAMÜLLERİ İHR. BİRL. 12.375 14.771 19,4 121.277 120.543-0,6 9,5 DOĞU ANADOLU. İHR. BİRL. (deri kaydı) 3.750 2.463-34,3 56.758 47.219-16,8 3,7 AKDENİZ İHR.BİRL. (deri kaydı) 118 499 323,3 1.435 8.208 471,9 0,6 GÜNEYDOĞU ANADOLU İHR. BİRL. (deri kaydı) 781 3.620 363,8 20.601 38.440 86,6 3,0 DENİZLİ İHR. BİRL. (deri kaydı) 116 182 56,1 1.655 1.894 14,5 0,1 ANTALYA İHR. BİRL. (deri kaydı) 422 1.355 221,2 10.170 19.362 90,4 1,5 ULUDAĞ İHR. BİRL. (deri kaydı) 114 928 710,7 1.816 5.885 224,2 0,5 KARADENİZ İHR. BİRL. (deri kaydı) 50 150 199,0 58 346 498,2 0,0 DİĞER BİRLİKLER (KOMBİNE İHRACAT) 1.634 143-91,2 20.252 50.616 149,9 4,0 TOPLAM 127.511 128.855 1,1 1.076.640 1.272.305 18,2 100 42

EK 1: ÜLKE/ÜLKE GRUPLARI BAZINDA TOPLAM İHRACAT KAYIT RAKAMLARI AB ÜLKELERİ (15) YENİ AB ÜLKELERİ (12) TÜRKİYE DERİ VE DERİ MAMULLERİ İHRACATI 2009 ARALIK 1000 $ 2010 ARALIK 1000 $ ARALIK 2010 DEĞİŞİM % 2009 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ'DE PAY % 2010 OCAK-ARALIK 1000 $ TOPLAM DERİ'DE PAY % ALMANYA 9.335 11.144 19,4 96.744 9,0 105.938 8,3 9,5 AVUSTURYA 1.726 1.534-11,1 10.150 0,9 9.568 0,8-5,7 BELÇİKA 1.132 925-18,3 10.176 0,9 10.722 0,8 5,4 DANİMARKA 2.231 1.710-23,4 15.131 1,4 14.372 1,1-5,0 FİNLANDİYA 86 134 55,8 1.208 0,1 2.872 0,2 137,7 FRANSA 6.670 8.317 24,7 62.205 5,8 78.984 6,2 27,0 HOLLANDA 3.662 2.107-42,5 29.049 2,7 23.298 1,8-19,8 İNGİLTERE 2.305 7.088 207,5 33.294 3,1 49.735 3,9 49,4 İRLANDA 11 9-18,2 120 0,0 473 0,0 294,2 İSPANYA 3.414 4.363 27,8 51.559 4,8 34.894 2,7-32,3 İSVEÇ 47 330 602,1 1.668 0,2 2.040 0,2 22,3 İTALYA 9.157 11.937 30,4 74.793 6,9 103.199 8,1 38,0 LÜKSEMBURG 6 14 133,3 26 0,0 103 0,0 296,2 PORTEKİZ 297 400 34,7 2.041 0,2 2.681 0,2 31,4 YUNANİSTAN 967 533-44,9 17.893 1,7 12.206 1,0-31,8 AB(15) ÜLKELERİ TOPLAMI 41.046 50.545 23,1 406.057 37,7 451.085 35,5 11,1 BULGARİSTAN 572 1.717 200,17 12.672 1,2 18.077 1,4 42,7 ÇEK CUMHURİYETİ 57 87 52,6 3.118 0,3 2.326 0,2-25,4 ESTONYA 61 286 368,9 2.800 0,3 2.116 0,2-24,4 DİĞER BÖLGELER 0 0 0,0 21 0,0 0 0,0 0,0 LETONYA 29 76 162,1 260 0,0 986 0,1 279,2 LİTVANYA 205 263 28,3 3.802 0,4 3.653 0,3-3,9 MACARİSTAN 776 66-91,5 8.319 0,8 8.406 0,7 1,0 MALTA 5 1-80,0 103 0,0 89 0,0-13,6 POLONYA 208 273 31,3 5.885 0,5 6.498 0,5 10,4 ROMANYA 870 960 10,3 17.547 1,6 19.075 1,5 8,7 SLOVAK CUMH. 194 232 19,6 1.209 0,1 2.190 0,2 81,1 SLOVENYA 85 18-78,8 1.295 0,1 609 0,0-53,0 YENİ AB TOPLAMI 3.062 3.979 29,9 57.031 5,3 64.025 5,0 12,3 DEĞİŞİM % AB ÜLKELERİ (27) AB (27) TOPLAMI (1) 44.108 54.524 23,6 463.088 43,0 515.110 40,5 11,2 DİĞER OECD ÜLKELERİ ABD 1.567 2.783 77,6 20.981 1,9 21.522 1,7 2,6 AVUSTRALYA 95 31-67,4 481 0,0 710 0,1 47,6 G.KORE 605 336-44,5 4.992 0,5 5.374 0,4 7,7 İSVİÇRE 492 1.095 122,6 11.085 1,0 10.814 0,8-2,4 İZLANDA 0 2 0,0 88 0,0 129 0,0 46,6 JAPONYA 574 766 33,4 4.980 0,5 5.250 0,4 5,4 KANADA 230 352 53,0 3.757 0,3 3.084 0,2-17,9 MEKSİKA 5 17 240,0 3.060 0,3 391 0,0-87,2 NORVEÇ 46 249 441,3 844 0,1 1.094 0,1 29,6 Y.ZELANDA 0 6 100,0 115 0,0 68 0,0-40,9 DİĞER OECD TOPLAMI (2) 3.614 5.637 56,0 50.383 4,7 48.436 3,8-3,9 ARNAVUTLUK 332 342 3,0 3.868 0,4 4.274 0,3 10,5 BOSNA-HERSEK 380 270-28,9 3.782 0,4 3.720 0,3-1,6 DİĞER AVRUPA ÜLKELERİ K.KIBRIS TÜRK CUMHURIYETİ 440 712 61,8 5.666 0,5 8.207 0,6 44,8 MAKEDONYA 132 179 35,6 4.337 0,4 4.073 0,3-6,1 SIRBİSTAN 277 404 45,8 3.851 0,4 3.674 0,3-4,6 DİĞER AVRUPA ÜLKELERİ TOPLAMI (3) 1.561 1.907 22,2 21.504 2,0 23.948 1,9 11,4 ESKİ S.S.C.B. AZERBAYCAN 275 298 8,4 4.364 0,4 5.927 0,5 35,8 BEYAZ RUSYA 791 1.075 35,9 8.210 0,8 10.625 0,8 29,4 KAZAKİSTAN 7.694 11.412 48,3 43.683 4,1 63.886 5,0 46,2 ÖZBEKİSTAN 38 177 365,8 1.554 0,1 1.880 0,1 21,0 RUSYA FEDERASYONU 52.278 25.417-51,4 283.291 26,3 318.845 25,1 12,6 TÜRKMENİSTAN 339 610 79,9 4.341 0,4 6.625 0,5 52,6 UKRAYNA 1.959 5.778 194,9 13.471 1,3 39.914 3,1 196,3 ORTADOĞU ÜLKELERİ ESKİ S.S.C.B TOPLAMI (4) 63.374 44.767-29,4 358.914 33,3 447.702 35,2 24,7 IRAK 1.993 4.325 117,0 33.933 3,2 47.296 3,7 39,4 İRAN 161 163 1,2 3.267 0,3 2.512 0,2-23,1 İSRAİL 1.006 694-31,0 8.319 0,8 8.540 0,7 2,7 KUVEYT 7 15 114,3 1.052 0,1 967 0,1-8,1 S.ARABİSTAN 1.225 2.028 65,6 22.950 2,1 27.036 2,1 17,8 SURİYE 286 351 22,7 2.490 0,2 3.137 0,2 26,0 ÜRDÜN 46 219 376,1 1.548 0,1 1.842 0,1 19,0 YEMEN 6 3-50,0 14 0,0 135 0,0 864,3 BAE 469 1.054 124,7 5.351 0,5 8.883 0,7 66,0 ORTADOĞU TOPLAMI (5) 5.199 8.852 70,3 78.924 7,3 100.348 7,9 27,1 AFRİKA ÜLKELERİ KUZEY AFRİKA ÜLKELERİ CEZAYİR 73 86 17,8 4.065 0,4 1.952 0,2-52,0 FAS 131 90-31,3 797 0,1 1.314 0,1 64,9 LİBYA 241 312 29,5 2.661 0,2 2.607 0,2-2,0 MISIR 474 558 17,7 5.645 0,5 9.951 0,8 76,3 TUNUS 290 343 18,3 1.838 0,2 3.897 0,3 112,0 KUZEY AFRİKA TOPLAMI 1.209 1.389 14,9 15.006 1,4 19.721 1,6 31,4 G.AFRİKA CUMH. 73 160 119,2 747 0,1 1.224 0,1 63,9 DİĞER ASYA ÜLKELERİ AFRİKA TOPLAMI (6) 1.282 1.549 20,8 15.753 1,5 20.945 1,6 33,0 ÇİN HALK CUMHURİYETİ 1.452 2.536 74,7 16.138 1,5 23.669 1,9 46,7 ENDONEZYA 17 51 200,0 188 0,0 908 0,1 383,0 HİNDİSTAN 166 74-55,4 816 0,1 1.701 0,1 108,5 HONG KONG 3.890 4.367 12,3 21.207 2,0 30.477 2,4 43,7 MALEZYA 44 7-84,1 111 0,0 79 0,0-28,8 SİNGAPUR 38 109 186,8 352 0,0 615 0,0 74,7 TAYLAND 119 50-58,0 568 0,1 609 0,0 7,2 TAYVAN 107 67-37,4 1.048 0,1 1.297 0,1 23,8 GÜNEY VE DOĞU ASYA ÜLKELERİ TOPLAMI 5.833 7.261 24,5 40.428 3,8 59.355 4,7 46,8 AFGANİSTAN 12 9 0,0 139 0,0 148 0,0 6,5 BANGLADEŞ 72 173 140,3 981 0,1 1.311 0,1 33,6 PAKİSTAN 110 124 12,7 1.251 0,1 961 0,1-23,2 DİĞER ASYA ÜLKELERİ TOPLAMI (7) (1)+(2)+(3)+(4)+(5)+(6)+(7) TOPLAMI 6.027 7.567 25,6 42.799 4,0 61.775 4,9 44,3 125.165 124.803-0,3 1.031.365 95,8 1.218.264 95,8 18,1 DİĞER ÜLKELER VE S. BÖLGELER 2.346 4.052 72,7 45.275 4,2 54.041 4,2 19,4 TOPLAM DERİ İHRACATI 127.511 128.855 1,1 1.076.640 100 1.272.305 100 18,2 İTKİB AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİ KAYNAK: IHRACAT-NET Bilgi Sistemi 43

EK 2: ALT ÜRÜN GRUPLARI BAZINDA İHRACAT KAYIT RAKAMLARI 44