Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 29, Ağustos 2016, s. 225-243 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Published Date 30.05.2016 17.08.2016 Yrd. Doç. Dr. Dilek ŞAHİN Cumhuriyet Üniversitesi, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksek Okulu dilek58sahin hotmail.com TÜRK OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜN DIŞ TİCARET YAPISI: AB-15 ÜLKELERİ İLE KARŞILAŞTIRMALI ANALİZ Öz Otomotiv sektörü, önemli imalat sanayi alt sektörlerinden biridir. Otomotiv sektörü, Türk imalat sanayinde ihracat, katma değer, vergi gelirleri ve istihdam bakımından öncü sektörlerden biridir. Bu çalışmanın esas amacı, Türkiye nin otomotiv sektörü dış ticaret yapısını analiz etmektir. Çalışmada 2000-2014 dönemi esas alınmıştır. Çalışmada iki yöntem kullanılmıştır. İlk olarak otomotiv sektörünün endüstri-içi ticaret yapısı analiz edilmiştir. İkinci olarak otomotiv sektörünün rekabet gücü analiz edilmiştir. Çalışmada sonuç olarak otomotiv sektöründe endüstri-içi ticaretin yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca endüstri-içi ticaret düşük kaliteli dikey endüstri-içi ticaret şeklinde gerçekleşmektedir. Rekabet gücü analizi sonucunda ise otomotiv sektöründe rekabet gücünün yüksek olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Otomotiv Sektörü, Dış Ticaret, Endüstri içi Ticaret, Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler.

FOREIGN TRADE STRUCTURE OF TURKISH AUTOMOTIVE INDUSTRY: COMPARATIVE ANALYSIS WITH THE EU-15 COUNTRIES Abstract Automotive industry is one of the most important sub-sectors of the manufacturing industry. Automotive industry is one of the leading industry in terms of export, value-added, tax revenues and employment in Turkish manufacturing industry. The main purpose of this study is to analyze the structure of the automotive industry in Turkey's foreign trade. 2000-2014 period was used in this study. Two methods were used in this study. Firstly, intra-industry trade structure of the automotive industry was analyzed. Secondly, competitiveness of the automotive industry was analyzed. As a result, it was seen that intra industry trade is high in automotive industry. Also, intra-industry trade is in the form of low-quality vertical intraindustry trade. As a result of the competitive analysis, it was observed that high competitiveness in the automotive industry. Keywords: Automotive Industry, Foreign Trade, Intra Industry Trade, Revealed Comparative Advantage. 226 1.Giriş Otomotiv sektörü üretim büyüklüğü, istihdam yaratma kapasitesi ve küresel ticaret içindeki yüksek payı ile dünyanın önde gelen sektörlerinden biridir. Otomotiv sektörü, karayolu taşıt araçları (binek otomobil, otobüs, minibüs, midibüs, çekici, kamyon, traktör vb.) ve bu araçların üretiminde kullanılan parçaları imal eden sanayi dalıdır (Görener ve Görener, 2008: 1214). Başka bir tanımlama yapılırsa eğer, otomotiv sektörü, motorlu kara taşıtlarının üretildiği ana sanayi ile bu ana sanayinin belirlediği teknik dokümanlara uygun orijinal ya da eşdeğer aksam, parça, modül ve sistem üreten yan sanayinin tümünü kapsayan bir sanayi koludur. Otomotiv sektörü ülke ekonomilerine doğrudan ve dolaylı katkıları bulunan ve uluslararası yatırımların en fazla olduğu sektörlerden biridir. Sektör, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için anahtar sektör konumundadır. Ayrıca otomotiv sektörü, dünyanın en büyük yatırımlarının gerçekleştiği sektörlerden biridir. Otomotiv sektörü diğer sektörlerle yakın ilişkilidir. Sektör, demir-çelik, cam, plastik, tekstil, elektronik ve elektrik sektörlerinin ürettiklerinden faydalanmaktadır. Ayrıca inşaat, tarım ve ulaştırma, turizm, altyapı gibi çeşitli sektörlerin ihtiyaç duyduğu birçok motorlu araç bu sektör tarafından sağlanmaktadır. Otomotiv sektörü kendi bünyesi dışında hammadde ve yan sanayi ile nihai ürünlerin tüketiciye ulaşmasını sağlayan pazarlama, bayii, servis, akaryakıt, finans ve sigorta sektörleriyle de yakından ilişkilidir. Bu nedenle sektördeki değişimler, ekonominin tümünü yakından ilgilendirmektedir. Dünyada otomotiv sektörünün tarihçesine bakıldığında, 1980 de ana ve yan sanayinin gelişmeye başladığı özellikle 1990 da ABD, Japonya ve Avrupa nın otomotiv sanayi üretiminin giderek arttığı görülmektedir. Dünya da otomotiv sektöründeki gelişmeler son yıllar itibariyle ele alındığında; 2015 yılında otomotiv sektöründe gerçekleştirilen üretimin bir önceki yıla göre %1 artış göstererek 90

milyon 804 bin adete ulaştığı görülmektedir. Son beş yıl içerisinde gerçekleşen artışlara oranla görece düşük bir artış olmasına rağmen küresel üretimdeki yükseliş devam etmiştir. 2015 yılında dünyada otomotiv üretiminin yarıdan fazlası (%53), Asya-Okyanusya bölgesinde gerçekleşmiştir. Bölgede otomotiv üretimi %1 oranında artarak 47 milyon 786 bin adete ulaşmıştır. Bölge bazında Asya Okyanusya dan sonra en büyük üreticiler %20 lik pay ile Avrupa Birliği ve Kuzey Amerika bölgeleri olmuştur. 2015 yılında otomotiv üretiminde düşüş yaşayan bölgeler ise Güney Amerika ve Diğer Avrupa bölgeleri olmuştur. Bir önceki yıla göre %21 azalışla 3 milyon 16 bin adet üretim yapan Güney Amerika ve %12 azalışla 2 milyon 919 bin adet üretim yapan Diğer Avrupa dünya üretim sıralamasında dördüncü ve beşinci bölgeler olmuştur. 2015 yılında 836 bin otomotiv üretimi yapan Afrika da ise geçen yıla göre %16 lık bir artış gerçekleşmiştir. 2015 yılında otomotiv üretiminde ilk sırayı 24 milyon 503 bin adet üretim ile Çin almıştır. Küresel üretimin %27 sini gerçekleştiren Çin otomotiv üretimini geçen yıla göre %3 düzeyinde artırmıştır. Otomotiv üretiminde ikinci sırada yer alan Amerika ise geçen yıla göre üretimini %4 artırarak üretimini 12 milyon 100 bin adete çıkarmıştır (Otomotiv Sanayi Derneği, 2016: 5-9). Türkiye de otomotiv sektörü, yarattığı katma değer, istihdam, vergi gelirleri ve pek çok sektörde talep yaratıcı durumu ile ekonomik açıdan son derecede önemlidir. Türkiye de otomotiv sektörünün 50 yıllık bir geçmişi bulunmaktadır. Sektörün temelleri 1950 li yıllarda atılmasına rağmen, sektörün gelişmesinde 1960 lı yılların sonu ve 1970 li yılların başında kurulan montaj fabrikalarının belirli kapasiteye ulaşmalarının rolü oldukça fazladır. Sektör 1990 lı yıllarda ihracata yönelik rekabetçi bir nitelik kazanırken; Gümrük Birliği sonrasında artan yatırımlarla önemli bir konum elde etmiştir. 227 Türkiye de otomotiv sektörü, üretime 1950 lerin ortalarında başlamıştır. 1950 lerde bazı prototip araçlar üretilmeye başlamıştır. 1955 te kamyon, 1963 te otobüs montajına başlanmıştır. Üç yıl sonra binek otomobil üreten montaj fabrikaları imalata başlamıştır. 1966 da ise otomotiv sanayi kendi modellerinin montajına başlamış ve Otosan tarafından o dönemlerin otomobili Anadol üretilmiştir. İki büyük otomobil üreticisi Tofaş ve Oyak-Renault, İtalyan ve Fransız lisanslarıyla 1971 de imalat hatlarını kurmuşlardır (Görener ve Görener, 2008: 1218). Türk otomotiv sektörü üretim açısından en hızlı gelişmeyi 1991-1993 yılları arasında gerçekleştirmiştir. İmalat sanayi ve iç talepteki hızlı gelişmeyle birlikte, taşıt araçlarında özellikle de otomobil üretiminde önemli ölçüde üretim artışı sağlanmış ve sektördeki büyüme oranı %30 lara kadar ulaşmıştır (Ertuğral, 2011: 77). Türk otomotiv sektöründe son dönemdeki gelişmelere bakıldığında; 2015 yılında Türkiye nin otomotiv üretiminde 15.sırada, AB ülkeleri arasında ise 5.sırada yer aldığı görülmektedir. 2015 yılında bir önceki yıla göre, toplam üretim %16, otomobil üretimi ise %8 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde toplam üretim 1 milyon 359 bin adete ulaşırken; otomobil üretimi ise 791 bin adete ulaşmıştır (Otomotiv Sanayi Derneği, 2016: 7-17). Türkiye nin otomotiv sektöründe dış ticaretine bakıldığında ise 2014 yılında %70 olan ihracat oranının 2015 yılında %73 seviyesine çıktığı görülmektedir. Diğer bir anlatımla, 2015 yılında üretilen her 100 aracın %73 ünün ihraç edildiği görülmektedir. Otomotiv sektörü, küresel düzeyde hızla değişen, pazar ve rekabet koşulları nedeniyle sürekli ve dinamik bir gelişim içindedir. Dünyada her geçen gün otomotiv sanayi ürünlerine olan talep artmaktadır. Bu nedenle üretici firmalar arasındaki rekabette hızla artmaktadır. Firmaların rekabet yarışında geçmişte fiyat rekabeti ağırlıklı öneme sahipken; günümüzde fiyatla birlikte

kalite, ürün çeşitliliği de önemli hale gelmiştir. Özellikle de doymuş pazarlarda ürün geliştirme, marka ve model gibi unsurlar ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türk otomotiv sektörünün dış ticaret yapısını AB-15 ülkeleri ile karşılaştırmalı olarak analiz etmektir. Çalışmada ilk olarak otomotiv sektörünün endüstri içi ticaret yapısı ardından rekabet gücü analiz edilmiştir. Endüstri-içi ticaretin ölçümünde iki yöntem izlenmiştir. İlk olarak literatürde sıklıkla kullanılan Grubel-Lloyd endeksi ile yapılan ticaretin endüstri-içi ticaret seviyesi ölçülmüştür. Ardından endüstri-içi ticaretin yatay endüstriiçi ticaret şeklinde mi yoksa dikey endüstri-içi ticaret şeklinde gerçekleştiği Abd-el Rahman (1991) tarafından geliştirilen birim değer yöntemi ile analiz edilmiştir. Otomotiv sektörünün rekabet gücü analizinde ise Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi kullanılmıştır. Çalışmada 2000-2014 dönemleri analiz edilmiştir. SITC Rev.3 sınıflandırması kullanılmıştır. Çalışmada sonuç olarak, Türkiye nin otomotiv sektöründe endüstri içi ticaret seviyesinin yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca gerçekleştirilen endüstri içi ticaretin düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret şeklinde gerçekleştiği görülmüştür. Diğer bir ifadeyle, Türkiye nin ihraç ettiği mal çeşidi kalitesi, ithal ettiği mal çeşidi kalitesinden düşüktür. Son olarak otomotiv sektöründe Türkiye nin rekabet gücünün yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 2.Literatür Taraması Literatürde endüstri içi ticaretin ölçümüyle ilgili yapılan çalışmalardan bazılarını aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür: Hellvin (1996), Çin ile OECD ülkeleri arasındaki EİT düzeyi 1980-1992 yılları için hesaplanmıştır. Çalışmada SITC Rev.3 sınıflandırması kullanılmıştır. Çalışma sonucunda Çin ile OECD ülkeleri arasındaki EİT düzeyinin arttığı ve EİT nin önemli kısmının dikey EİT şeklinde gerçekleştiği görülmüştür. Çin faktör donatımı farklılığından kaynaklı olarak düşük kaliteli malların ihracatını yaparken, OECD ülkelerinden yüksek kaliteli malların ithalatını gerçekleştirmektedir. Çin de EİT nin artış nedenleri arasında hızlı ekonomik büyüme ve doğrudan yabancı sermaye yatırımlarındaki artış gelmektedir. Hu ve Ma (1999), Çin in endüstri-içi ticaretindeki artış ölçülmüş, Çin ve 45 ana ticari partneri arasındaki dikey ve yatay endüstri-içi ticaretin belirleyicileriyle ilgili çeşitli ampirik testler yapılmıştır. 1970 lerin sonlarından itibaren Çin hükümetinin açık ekonomi politikasını takip ettiği ve 1979-1996 yılları arasında Çin de uluslararası ticaretin arttığı ifade edilmiştir. Çalışmada endüstri-içi ticaretin sadece Çin ve benzer faktör donanımına sahip gelişmekte olan ülkeler arasında değil aynı zamanda Çin ve gelişmiş ülkeler arasında da gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır. Şimşek (2005), Türkiye nin OECD ülkeleri ile çok yönlü ve iki yönlü düzeyde yaptığı ticaret içindeki EİT nin payı yatay EİT ve dikey EİT bağlamında incelenmiştir. 1992-2003 dönemi ele alınarak hesaplamalar yapılmıştır. Çalışmada öncelikle iki yönlü ticaret endeksi hesaplanmış ardından yatay ve dikey EİT ölçülmüştür. Yapılan ölçümler sonucunda Türkiye nin hem dünya ile hem de OECD ülkeleri ile yaptığı ticaret içinde EİT nin payının yıllar itibariyle arttığı görülmüştür. Ayrıca elde edilen bulgular neticesinde, Türkiye nin endüstri-içi dış ticareti içinde düşük kaliteli dikey endüstri-içi ticaretin egemen olduğu görülmüştür. Diğer bir ifadeyle Türkiye nin ihraç ettiği mal çeşidinin kalitesinin ithal ettiği mal çeşidi kalitesinden düşük olarak gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır. 228

Han ve Lee (2012), Çin ve Kore arasındaki toplam ticaretin ne kadarın dikey endüstri-içi ticaret şeklinde gerçekleştiği hesaplanmıştır. SITC Rev.5 ürün gruplandırması kullanılarak ilgili veriler UN Comtrade veri tabanından alınmıştır. Çalışmada, Çin ve Kore arasında 1990 yılından itibaren gerçekleştirilen ticaretin yaklaşık %50 sinin endüstri-içi ticaret şeklinde gerçekleştiği görülmüştür. Yapılan analizler endüstri-içi ticaretin çoğunluğunun dikey endüstri-içi ticaret şeklinde gerçekleştiğini göstermiştir. Ancak bu durumun bazı sektörlerde değiştiği sonucuna ulaşılmıştır. Kimya sanayinde 2000 li yıllardan itibaren yatay endüstri-içi ticaret artarken dikey endüstri-içi ticaret azalmaktadır. Diğer yandan tekstil, fabrikasyon metal ve makine sanayi ve elektronik sanayi de dikey endüstri-içi ticaret artarken yatay endüstri-içi ticaret azalmaktadır. Literatürde rekabet gücünün ölçümüyle ilgili yapılan çalışmalardan bazılarını aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür: Gürpınar ve Barca (2007), Türk mobilya sektörünün uluslararası piyasalarda rekabet gücü analiz edilmiştir. İlk olarak ulusal ve uluslararası ihracat ve ithalat verileri kullanılarak çeşitli endekslerle ilgili sektörün uluslararası ihracat ve ithalat verileri kullanılarak çeşitli endekslerle sektörün pazardaki rekabet gücü belirlenmeye çalışılmıştır. Daha sonra, rekabet gücünün dayanakları Porter in geliştirdiği elmas modeli ile analiz edilmiştir. Sonuç olarak Türk mobilya sektöründe hesaplanan endeks değerleri, 2001-2004 döneminde 1 in altında 2005-2006 dönemi için ise 1 in üstünde çıkmıştır. Bu durum Türk mobilya sektörünün uluslararası pazarlarda rekabetçi üstünlüğe sahip bir konum kazandığını göstermektedir. Bu başarının arkasındaki nedenlere Porter in elmas modeli çerçevesinde bakılmış ve ulusal pazarda artan talebin giderek daha sofistike olması, nitelikli işgücü ve firmaların dışa açılma stratejileri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. 229 Başkol (2011), Türk otomotiv sektörünün rekabet gücü analiz edilmiştir. Rekabet gücü analizinde Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler, İthalat Sızma Oranı, Uzmanlaşma Katsayısı ve Dış Rekabette Açıklık Endeksinden yararlanılmıştır. 1996-2010 dönemi analiz edilmiştir. Sonuç olarak, Türk otomotiv sektörünün dünya piyasasında belirli bir rekabet gücüne ulaştığı görülmüştür. Özdamar ve Albeni (2011), Türk otomotiv sanayisinin dış ticaret rekabet gücü üç farklı Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (AKÜ) endeksi kullanılarak 1990-2008 dönemi için analiz edilmiştir. Çalışma sonuçları, Türkiye nin binek otomobiller ürün grubunda 2002 yılından itibaren karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğunu ancak rekabet katsayısının yeterince yüksek olmadığını göstermiştir. Ayrıca Türkiye nin, kamyon-kamyonet ürün grubunda 2002, minibüs-midibüs-otobüs ürün grubunda ise 1990 sonrası rekabet avantajına sahip olduğu görülmüştür. Ahmad ve Kalim (2013), Pakistan ın tekstil ve hazır giyim sektöründe rekabet gücü 1980-2011 dönemi için analiz edilmiştir. Yapılan analizde HS-2 ve SITC-3 digit düzeyi kullanılmıştır. Çalışmada Pakistan ın tekstil sektöründe karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu ancak hazır giyim sektöründe karşılaştırmalı üstünlüğünün düşük olduğu görülmüştür. Bashımow (2014), 1990-2012 döneminde Türkiye ve Pakistan ın tekstil ve hazır giyim sektöründe karşılaştırmalı üstünlükleri belirlenmiştir. Bu amaçla Balassa nın Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler endeksi kullanılmıştır. Sonuç olarak, Türkiye nin tekstil ve hazır giyim sektöründe Pakistan karşısında karşılaştırmalı dezavantaja sahip olduğu görülmüştür.

Erkekoğlu vd., (2014), Kayseri ilinin hem dünya hem de Türkiye ye göre karşılaştırmalı üstünlüğü ile Türkiye nin dünyaya göre karşılaştırmalı üstünlüğünü tespit etmek amacıyla 2002-2012 yılları arasında Balassa ve Volltrath tarafından geliştirilen endeksler kullanılmıştır. Böylelikle Kayseri ili mobilya sektörünün Türkiye ve dünyaya göre karşılaştırmalı üstünlük yapısı belirlenmiştir. Açıklanmış Rekabet Üstünlüğü Endeksi değerlerine göre Kayseri ili mobilya sektörü ihracatının dünya ve Türkiye ye göre açıklanmış karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmasına rağmen bu üstünlüğün zaman içinde azaldığı görülmüştür. Yücel ve Ergin (2015),ABD ve Japonya nın otomotiv sektöründe stratejik dış ticaret politikasının uygulanabilirliğinin analiz edildiği çalışmada Balassa nın Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi kullanılmıştır. 2000-2013 dönemi analiz edilmiştir. Sonuç olarak, Japonya nın otomotiv ihracatında ABD için önemli ağırlığa sahip en büyük rakip olduğu görülmüştür. 3. Veri Seti ve Yöntem Endüstri-içi ticaretin ölçümünde literatürde sıklıkla kullanılan Grubel-Lloyd yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemde X i ihracat değeri, M i ithalat değerini göstermek üzere endüstri-içi ticaret aşağıdaki gibi ifade edilmektedir (Grubel ve Lloyd, 1975: 21): Bi n i Xi Mi Xi Mi n i Xi Mi veya Bi 1 Xi Mi Xi Mi (1) 230 Endeks 0 ile 1 arasında değer almakla birlikte, eğer ülke söz konusu malı yalnızca ihraç ya da ithal ediyorsa (endüstri-içi ticaret yoksa) endeks 0 olmaktadır. Eğer aynı malın ithalatı ve ihracatı birbirine eşit ise endeks değeri 1 olmakta ve bu durum endüstri-içi ticaret seviyesinin maksimum olduğunu göstermektedir. Endüstri-içi ticaret yatay ve dikey endüstri-içi ticaret olarak iki kategoride incelenmektedir. Yatay endüstri-içi ticaret : UVx 1 1 UV m Dikey endüstri-içi ticaret: UV UV x m UVx 1 ; 1 UVm (2) ve (3) nolu eşitlikte, UV ilgili değişkeninin birim değerini göstermektedir. X ve M ihracat ve ithalatı, α ise aralık faktörünü temsil etmektedir. %15 aralığı kabul edildiğinde hesaplanan endeks değerinin 0,85 ile 1,15 arasında yer alması yatay endüstri-içi ticaretin, bu aralık dışında değerler alması ise dikey endüstri-içi ticaretin varlığına işaret etmektedir. İkinci uygulama olan rekabet gücü ölçümünde ise; Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi kullanılmıştır. Bu yöntemi aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür: (2) (3)

Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi, Balassa (1965) tarafından geliştirilmiştir. Bu endeks bir ülkenin belirli bir sektör ihracatının toplam ihracatına oranının, aynı sektörün dünya ihracatının dünya toplam ihracatına oranı olarak tanımlanmaktadır (Erkan, 2012: 198). Endeks(RCA-AKÜ) şu şekilde formüle edilmektedir. RCA ij Xij X jw Xi Xw (4) Bu eşitlikte, i ülkeyi, j ürünü (sektörü), X ihracatı, M ithalatı göstermekle birlikte; eşitliğin pay kısmı ürünün (sektörün) ulusal ihracattaki payını, payda kısmı ise ürünün (sektörün) dünya toplam ihracatındaki payını göstermektedir. Endeks değeri 0 ile arasında değer almaktadır. Eğer, endeks değeri 1 den büyükse (AKÜ>1) ilgili ülke ele alınan ürünün (sektörün) ihracatında karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir (rekabet gücü yüksek). Endeks değeri 1 den küçükse (AKÜ<1) ilgili ülke ele alınan ürünün (sektörün) ihracatında karşılaştırmalı dezavantaja sahiptir (rekabet gücü düşük). Bu çalışmada Türkiye nin otomotiv sanayi dış ticaret yapısı analiz edilmiştir. Bu analiz AB-15 ülkeleri ile karşılaştırmalı olarak yapılmıştır. Çalışmada 2000-2014 dönemi esas alınmıştır. Analiz için kullanılan verilere (ithalat-ihracat) Birleşmiş Milletlerin (UN) Comtrade veri tabanından ulaşılmıştır. Türk otomotiv sanayi SITC Rev.3 e göre sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma şu şekildedir: SITC 781(Motorlu yolcu taşıtları (binek otomobilleri vb.)), SITC 782 (Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar (kamyon-kamyonet)), SITC 783 (10+ kişi taşımaya mahsus motorlu taşıtlar, çekiciler (minibüs, midibüs, otobüs)), SITC 784 (Motorlu taşıtların aksam ve parçaları ile şase ve karoserleri). 231 4. Bulgular ve Değerlendirmeler Bu başlık altında otomotiv sektörünün dış ticaret yapısı hesaplanarak analiz edilmiştir. İlk olarak sektördeki endüstri-içi ticaretin yapısı ve gerçekleştirilen endüstri-içi ticaretin yatay endüstri-içi ticaret şeklinde mi dikey endüstri-içi ticaret şeklinde mi gerçekleştiği hesaplanarak yorumlanmıştır. Ardından sektörün rekabet gücü analizi hesaplanarak yorumlanmıştır 4.1. Motorlu Yolcu Taşıtları (binek otomobilleri vb.) Tablo 1, Türkiye ve AB-15 ülkelerinin motorlu yolcu taşıtları (binek otomobilleri vb.) sektörünün endüstri-içi ticaret yapısını göstermektedir. Türkiye nin bu sektörde endüstri içi ticaretinin yüksek olduğu görülmektedir. Diğer bir ifadeyle, Türkiye motorlu yolcu taşıtları sektöründe aynı malların karşılıklı değişimi yapılmaktadır. Yani aynı endüstri grubunda bulunan dış görünüş, kalite ve kullanış özellikleri bakımından farklılık gösteren malların ticareti söz konusudur. Motorlu yolcu taşıtları sektöründe AB-15 ülkelerinin endüstri içi ticaret yapısına bakıldığında, endüstri içi ticaretin; Avusturya, Belçika, İspanya, Fransa, Portekiz, İsveç ve İngiltere de yüksek olduğu görülmektedir. Almanya, Finlandiya ve Hollanda da ise endüstri içi ticaretin azaldığı görülmektedir. İtalya da ise endüstri içi ticaretin son dönemlerde arttığı dikkat çekmektedir. Danimarka, Lüksemburg, İrlanda ve Yunanistan da ticaretin endüstriler arası ticaret şeklinde olduğu görülmektedir. Diğer bir ifadeyle, bu ülkeler karşılaştırmalı avantaja sahip olduğu malda uzmanlaşarak bu malı ihraç ederken; karşılığında karşılaştırmalı dezavantaja sahip olduğu başka bir malı ithal etmektedir. Genel itibariyle değerlendirildiğinde

motorlu yolcu taşıtları sektöründe, Türkiye ve AB-15 ülkelerinde endüstri içi ticaret oranının yüksek olduğu görülmektedir. Tablo 1. Endüstri-içi Ticaretin Ölçümü: Grubel-Lloyd Endeksi Türkiye 0,38 0,75 * 0,71 * 0,99 * 0,96 * 0,99 * 0,86 * 0,81 * 0,75 * 0,82 * 0,95 * 0,86 * 0,91 * 0,85 * 0,96 * Almanya 0,53 * 0,52 * 0,51 * 0,52 * 0,54 * 0,50 * 0,53 * 0,48 0,47 0,55 * 0,42 0,44 0,44 0,43 0,45 İtalya 0,58 * 0,52 * 0,48 0,47 0,43 0,40 0,46 0,46 0,47 0,42 0,46 0,47 0,62 * 0,66 * 0,67 * Avusturya 0,86 * 0,87 * 0,92 * 0,82 * 0,92 * 0,91 * 0,88 * 0,96 * 0,87 * 0,64 * 0,67 * 0,70 * 0,72 * 0,79 * 0,77 * Belçika 0,81 * 0,77 * 0,78 * 0,84 * 0,83 * 0,81 * 0,83 * 0,91 * 0,96 * 0,98 * 0,97 * 0,96 * 0,96 * 0,96 * 0,94 * Danimarka 0,36 0,43 0,43 0,49 0,30 0,25 0,22 0,21 0,26 0,47 0,30 0,33 0,35 0,33 0,31 Lüksemburg 0,43 0,41 0,44 0,48 0,45 0,39 0,43 0,45 0,38 0,41 0,39 0,37 0,37 0,40 0,40 İspanya 0,79 * 0,81 * 0,82 * 0,82 * 0,90 * 0,97 * 0,99 * 0,98 * 0,84 * 0,66 * 0,61 * 0,61 * 0,57 * 0,55 * 0,63 * Finlandiya 0,79 * 0,98 * 0,85 * na 0,61 * 0,70 * 0,85 * 0,79 * 0,82 * 0,32 0,43 0,37 0,28 0,39 0,72 * Fransa 0,92 * 0,86 * 0,82 * 0,82 * 0,83 * 0,87 * 0,95 * 0,94 * 0,85 * 0,79 * 0,80 * 0,78 * 0,80 * 0,77 * 0,76 * İrlanda 0,18 0,30 0,24 0,12 0,10 0,03 0,02 0,02 0,01 0,37 0,03 0,02 0,04 0,04 0,04 Hollanda 0,70 * 0,64 * 0,65 * 0,55 * 0,57 * 0,48 0,43 0,29 0,32 0,46 0,38 0,44 0,50 0,46 0,56 * Portekiz 0,86 * 0,95 * 0,90 * 0,92 * 0,87 * 0,80 * 0,83 * 0,67 * 0,66 * 0,71 * 0,66 * 0,92 * 0,88 * 0,99 * 0,86 * İsveç 0,86 * 0,67 * 0,74 * 0,73 * 0,74 * 0,78 * 0,80 * 0,82 * 0,84 * 0,98 * 0,88 * 0,92 * 0,87 * 0,82 * 0,76 * Yunanistan 0,02 0,05 0,01 0,02 0,04 0,03 0,06 0,13 0,02 0,02 0,05 0,08 0,25 0,15 0,09 İngiltere 0,75 * 0,58 * 0,66 * 0,65 * 0,67 * 0,75 * 0,72 * 0,74 * 0,83 * 0,79 * 0,85 * 0,87 * 0,99 * 0,99 * 0,95 * Not: Literatürde endeks değeri 0,50 den yüksek ise endüstri-içi ticaretin olduğu kabul edilmektedir. * endüstri-içi ticaretin olduğunu göstermektedir. SITC 781(Motorlu yolcu taşıtları (binek otomobilleri vb.). Tablo 2, Türkiye ve AB-15 ülkelerinin motorlu yolcu taşıtları (binek otomobilleri vb.) sektöründe gerçekleşen endüstri içi ticaretinin türünü göstermektedir. Tablodan da görüldüğü üzere, Türkiye nin bu sektörde düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Diğer bir ifadeyle, Türkiye nin ihraç ettiği mal çeşidinin kalitesi, ithal ettiği mal çeşidi kalitesinden düşüktür. Benzer şekilde, Lüksemburg unda bu sektörde düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Almanya, Finlandiya ve İsveç ise yüksek kaliteli dikey endüstri içi ticaret yapmaktadır. Diğer bir ifadeyle, bu ülkelerin ihraç ettiği mal çeşidinin kalitesi, ithal ettiği mal çeşidinin kalitesinden yüksektir. Belçika, Fransa ve Portekiz in ise bu sektörde yatay endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Diğer bir ifadeyle bu ülkeler farklılaştırılmış çeşitlere sahip benzer ürünlerin uluslararası ticaretini yapmaktadır. İrlanda, Hollanda ve Yunanistan ın yatay endüstri içi ticaret şeklinde olan ticaretinin son dönemde düşük kaliteli dikey endüstri içi ticarete dönüştüğü görülmektedir. İtalya ve İngiltere de ise son dönemlerde endüstri içi ticaretin yatay endüstri içi ticaretten yüksek kaliteli dikey endüstri içi ticarete dönüştüğü görülmektedir. Avusturya da ticaretin yatay endüstri içi ticaret şeklinde gerçekleştiği görülmektedir. Danimarka da bazı dönemler ticaret yatay endüstri içi ticaret şeklinde iken; bazı dönemlerde yüksek kaliteli dikey endüstri içi ticaret şeklinde gerçekleşmektedir. İspanya da ise ticaret bazı dönemlerde yatay endüstri içi ticaret şeklinde iken; bazı dönemlerde düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret şeklinde gerçekleşmektedir. Tablo 2. Yatay ve Dikey Endüstri-içi Ticaretin Ölçümü Türkiye 0,83 b 0,75 b 0,62 b 0,73 b 0,89 a 0,93 a 0,89 a 0,82 b 0,81 b 0,83 b 0,85 a 0,82 b 0,81 b 0,80 b 0,77 b Almanya 1,25 c 1,24 c 1,21 c 1,20 c 1,15 a 1,23 c 1,26 c 1,24 c 1,20 c 1,34 c 1,36 c 1,38 c 1,37 c 1,35 c 1,37 c İtalya 0,97 a 0,96 a 0,96 a 0,97 a 1,01 a 0,97 a 0,91 a 1,20 c 2,13 c 1,28 c 1,30 c 1,25 c 1,04 a 1,23 c 1,38 c Avusturya 1,20 c 1,12 a 1,12 a 1,06 a 1,17 c 1,17 c 1,15 a 1,13 a 1,17 c 1,20 c 1,15 a 1,10 a 1,11 a 1,11 a 1,12 a Belçika 1,02 a 1,01 a 0,97 a 0,99 a 0,95 a 0,96 a 0,96 a na 1,00 a 1,06 a 0,99 a 0,91 a 1,05 a 1,05 a 0,90 a Danimarka 1,05 a 1,32 c 1,22 c 1,19 c 1,22 c 1,25 c 0,77 b 0,27 b 0,99 a 1,03 a 1,20 c 1,12 a 1,06 a 1,01 a 0,98 a Lüksemburg 0,63 b 0,63 b 0,62 b 0,53 b 0,65 b 0,66 b 0,69 b 0,64 b 0,66 b 0,66 b 0,67 b 0,68 b 0,70 b 0,70 b 0,56 b 232

İspanya 0,88 a 0,87 a 0,72 b 0,76 b 0,85 a 0,77 b 0,55 b 0,21 b 0,80 b 0,77 b 0,83 b 1,00 a 0,81 b 1,02 a 0,90 a Finlandiya 1,75 c 1,77 c 1,68 c na 1,92 c 1,68 c 1,50 c 1,35 c 1,37 c 0,51 b 2,12 c 2,03 c 1,30 c 1,42 c 1,18 c Fransa 0,91 a 0,91 a 0,87 a 0,87 a 0,87 a 0,85 a 0,90 a 0,82 b 1,36 c 1,00 a na 0,86 a 0,86 a 0,85 a 0,84 b İrlanda 1,17 c 1,05 a 1,11 a 1,00 a 1,05 a 1,11 a 1,08 a 1,12 a 0,94 a 0,90 a 0,73 b 0,31 b 0,37 b 0,14 b 0,55 b Hollanda 1,04 a 1,02 a 0,99 a 1,02 a 0,90 a 0,91 a 0,93 a 0,98 a na 1,06 a 1,05 a 0,40 b 0,32 b 0,62 b 0,80 b Portekiz 1,21 c 1,14 a 1,02 a 0,97 a 0,93 a 0,92 a 0,95 a 1,01 a 1,16 c 0,94 a 0,99 a 1,04 a 1,03 a 1,07 a 1,07 a İsveç 1,63 c 1,62 c 1,48 c 1,41 c 1,30 c 1,31 c 1,31 c 1,27 c 1,22 c 1,17 c 1,21 c 1,19 c 1,11 a 1,04 a 1,05 a Yunanistan 1,02 a 0,92 a 1,05 a 1,31 c 0,98 a 1,02 a 1,06 a 1,26 c 0,88 a 0,65 b 0,73 b 0,80 b 0,72 b 0,65 b 0,99 a İngiltere 0,90 a 0,98 a 1,08 a 1,05 a 1,00 a 1,02 a 1,04 a 1,09 a 1,13 a 1,26 c 1,27 c 1,11 a 1,18 c 1,32 c 1,36 c Not: a: Yatay endüstri-içi ticareti, b: Düşük kaliteli dikey endüstri-içi ticareti, c: Yüksek kaliteli dikey endüstri-içi ticareti göstermektedir. na: ilgili yıla ilişkin verilerden birine ulaşılamadığını göstermektedir. Tablo 3 de Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksine göre rekabet gücü değerleri gösterilmiştir. Motorlu yolcu taşıtları sektöründe; Türkiye nin AKÜ endeks değerinin 2004 yılından itibaren 1 den büyük olduğu görülmektedir. Diğer bir ifadeyle Türkiye nin rekabet gücü yıllar itibariyle artmıştır. AB-15 ülkelerinin AKÜ endeks değerlerine bakıldığında, motorlu yolcu taşıtları sektöründe; Almanya, Belçika, İspanya, Portekiz ve İngiltere de endeks değerinin 1 den büyük olduğu yani rekabet gücünün yüksek olduğu görülmektedir. İtalya, Avusturya, Danimarka, Lüksemburg, Finlandiya, İrlanda, Yunanistan ve Hollanda nın AKÜ endeks değerleri 1 den küçüktür dolayısıyla rekabet gücü düşüktür. Fransa ve İsveç te rekabet gücünün son yıllarda azaldığı görülmektedir. Tablo 3. AKÜ Endeksine Göre Rekabet Gücünün Ölçümü Türkiye 0,47 0,61 0,67 0,87 1,23 1,24 1,46 1,39 1,39 1,66 1,46 1,33 1,07 1,20 1,16 Almanya 2,29 2,32 2,32 2,30 2,17 2,32 2,29 2,28 2,35 2,53 2,71 2,88 2,80 2,73 2,71 İtalya 0,62 0,53 0,48 0,51 0,47 0,43 0,51 0,50 0,48 0,54 0,49 0,48 0,49 0,51 0,55 Avusturya 0,90 0,84 0,82 0,78 1,38 1,38 1,43 1,18 0,94 0,73 0,75 0,86 0,83 0,92 0,83 Belçika 1,83 2,04 1,75 1,80 1,85 1,80 1,82 1,63 1,61 1,79 1,53 1,65 1,65 1,68 1,62 Danimarka 0,12 0,15 0,16 0,17 0,13 0,12 0,12 0,10 0,12 0,18 0,13 0,17 0,14 0,15 0,14 Lüksemburg 0,52 0,51 0,55 0,69 0,68 0,59 0,71 0,74 0,70 1,02 0,87 0,76 0,83 0,91 0,90 İspanya 3,17 2,87 2,60 2,75 2,85 2,61 2,52 2,56 2,66 3,25 2,82 2,83 2,36 2,50 2,54 Finlandiya 0,36 0,43 0,40 0,25 0,30 0,49 0,70 0,59 0,75 0,42 0,21 0,20 0,18 0,20 0,49 Fransa 1,33 1,43 1,51 1,59 1,70 1,63 1,42 1,25 1,15 1,19 1,10 1,11 0,97 0,87 0,85 İrlanda 0,07 0,08 0,06 0,02 0,02 0,01 0,00 0,01 0,00 0,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hollanda 0,36 0,31 0,29 0,20 0,21 0,16 0,13 0,08 0,09 0,16 0,12 0,19 0,18 0,15 0,20 Portekiz 1,90 1,96 1,56 1,37 1,19 1,45 1,50 1,09 1,14 1,25 1,25 1,52 1,24 1,05 1,04 İsveç 1,03 1,21 0,97 1,20 1,30 1,30 1,39 1,33 1,13 0,92 0,89 1,01 0,83 0,82 0,75 Yunanistan 0,04 0,07 0,01 0,05 0,11 0,76 0,11 0,29 0,03 0,04 0,04 0,04 0,07 0,04 0,04 İngiltere 0,99 0,84 1,05 1,13 1,25 1,29 1,18 1,44 1,48 1,44 1,68 1,72 1,90 1,86 2,10 Not: Endeks değerinin 1 den büyük olması rekabet gücünün yüksek olduğunu göstermektedir. 4.2 Eşya Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar (Kamyon-Kamyonet) Tablo 4, Türkiye ve AB-15 ülkelerinin eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar (kamyonkamyonet) sektörünün endüstri-içi ticaret yapısını göstermektedir. Türkiye nin bu sektörde endüstri içi ticaretinin son dönemlerde azaldığı görülmektedir. Diğer bir ifadeyle bu sektörde 2007 yılından itibaren gerçekleştirilen ticaret endüstriler arası ticaret şeklindedir. Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar sektöründe AB-15 ülkelerinin endüstri içi ticaret yapısına bakıldığında, endüstri içi ticaretin; Almanya, İtalya, Avusturya, Belçika, Finlandiya, Fransa, Hollanda, Portekiz, İsveç ve İngiltere de yüksek olduğu görülmektedir. Danimarka, Lüksemburg ve 233

Yunanistan da endüstri içi ticaretin yükseldiği görülmektedir. İrlanda ve İspanya da endüstri içi ticaretin azaldığı görülmektedir. Genel itibariyle değerlendirildiğinde eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar sektöründe Türkiye nin endüstri içi ticaretinin düşük olduğu; AB-15 ülkelerinin endüstri içi ticaretinin ise yüksek olduğu söylenebilir. Tablo 4. Endüstri-içi Ticaretin Ölçümü: Grubel-Lloyd Endeksi Türkiye 0,18 0,82 * 0,51 * 0,85 * 0,92 * 0,80 * 0,57 * 0,44 0,41 0,37 0,41 0,50 0,49 0,48 0,45 Almanya 0,68 * 0,60 * 0,63 * 0,61 * 0,52 * 0,49 0,52 * 0,53 * 0,54 * 0,58 * 0,61 * 0,64 * 0,57 * 0,56 * 0,54 * İtalya 0,94 * 0,88 * 0,97 * 0,86 * 0,84 * 0,82 * 0,80 * 0,76 * 0,71 * 0,84 * 0,73 * 0,66 * 0,51 * 0,49 0,53 * Avusturya 0,88 * 0,76 * 0,76 * 0,81 * 0,84 * 0,84 * 0,75 * 0,70 * 0,69 * 0,62 * 0,67 * 0,73 * 0,78 * 0,73 * 0,79 * Belçika 0,81 * 0,82 * 0,79 * 0,74 * 0,97 * 0,80 * 0,87 * 0,91 * 0,93 * 0,81 * 0,87 * 0,85 * 0,88 * 0,87 * 0,90 * Danimarka 0,37 0,37 0,45 0,50 0,46 0,46 0,43 0,48 0,48 0,92 * 0,77 * 0,69 * 0,73 * 0,74 * 0,62 * Lüksemburg 0,34 0,63 * 0,53 * 0,47 0,42 0,43 0,49 0,52 * 0,53 * 0,57 * 0,44 0,41 0,52 * 0,40 0,37 İspanya 0,76 * 0,74 * 0,78 * 0,82 * 0,83 * 0,83 * 0,68 * 0,71 * 0,57 * 0,40 0,39 0,34 0,27 0,33 0,38 Finlandiya 0,63 * 0,60 * 0,50 0,60 * 0,85 * 0,90 * 0,87 * 0,45 0,87 * 0,93 * 0,90 * 0,86 * 0,91 * 0,86 * 0,98 * Fransa 0,99 * 0,93 * 0,91 * 0,94 * 0,99 * 0,93 0,87 * 0,91 * 0,86 * 0,89 * 0,84 * 0,82 * 0,91 * 0,89 * 0,96 * İrlanda 0,25 0,38 0,36 0,21 0,17 0,15 0,22 0,29 0,25 0,80 * 0,59 * 0,50 0,39 0,36 0,26 Hollanda 0,93 * 0,96 * 0,95 * 0,94 * 0,96 * 0,88 * 0,88 * 0,86 * 0,94 * 0,94 * 0,97 * 0,98 * 0,98 * 0,89 * 0,99 * Portekiz 0,52 * 0,50 0,22 0,92 * 0,76 * 0,49 0,64 * 0,76 * 0,86 * 0,87 * 0,99 * 0,70 * 0,36 0,42 0,68 * İsveç 0,92 * 0,91 * 0,85 * 0,56 * 0,65 * 0,92 * 0,82 * 0,87 * 0,98 * 0,97 * 0,87 * 0,86 * 0,83 * 0,81 * 0,84 * Yunanistan 0,06 0,08 0,04 0,06 0,08 0,04 0,05 0,15 0,09 0,05 0,35 0,67 * 0,78 * 0,30 0,13 İngiltere 0,51 * 0,57 * 0,70 * 0,63 * 0,64 * 0,60 * 0,67 * 0,72 * 0,74 * 0,72 * 0,64 * 0,67 * 0,72 * 0,55 * 0,40 Not: Literatürde endeks değeri 0,50 den yüksek ise endüstri-içi ticaretin olduğu kabul edilmektedir. * endüstri-içi ticaretin olduğunu göstermektedir. SITC 782 (Eşya Taşımaya mahsus motorlu taşıtlar (Kamyon-Kamyonet). Tablo 5, Türkiye ve AB-15 ülkelerinin eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar sektöründe gerçekleşen endüstri içi ticaretinin türünü göstermektedir. Tablodan da görüldüğü üzere, Türkiye nin bu sektörde düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Ancak Türkiye de 2009-2013 yılları arasında ticaretin yatay endüstri içi ticaret şeklinde gerçekleştiği dikkat çekmektedir. İtalya, Belçika ve Avusturya nın ticaretinin yatay endüstri içi ticaret şeklinde gerçekleştiği görülmektedir. İngiltere, Yunanistan, Danimarka, Lüksemburg un düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Almanya, Fransa, Hollanda ve İrlanda nın bazı dönemlerde yatay endüstri içi ticaret bazı dönemlerde ise düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. İspanya, Finlandiya, Portekiz ve İsveç in ticaretinin yatay ve dikey endüstri içi ticaret şeklinde gerçekleştiği görülmektedir. Tablo 5. Yatay ve Dikey Endüstri-içi Ticaretin Ölçümü Türkiye 0,81 b 0,70 b 0,81 b 0,79 b 0,81 b 0,81 b 0,84 b 0,82 b 0,82 b 0,85 a 0,92 a 0,93 a 0,91 a 0,89 a 0,82 b Almanya 0,83 b 0,85 a 0,76 b 0,80 b 0,83 b 0,88 a 0,90 a 0,93 a 0,91 a 0,80 b 0,84 b 0,85 a 0,91 a 0,89 a 0,94 a İtalya 0,97 a 0,98 a 0,93 a 0,97 a 0,96 a 0,95 a 0,92 a 4,22 c 1,22 c 1,09 a na 0,95 a 0,87 a 0,82 b 0,91 a Avusturya 0,90 a 0,85 a 0,91 a 0,88 a 0,85 a 0,87 a 0,88 a 0,99 a 1,10 a 1,19 c 1,14 a 1,09 a 1,03 a 1,02 a 1,07 a Belçika 0,94 a 0,91 a 0,87 a 0,87 a 0,82 b 0,85 a 0,83 b na 0,88 a 1,01 a na 0,78 b Na na 0,83 b Danimarka 0,15 b 0,14 b 0,15 b 0,16 b 0,18 b 0,23 b 0,25 b 0,13 b 0,35 b 0,25 b 0,23 b 0,29 b 0,30 b 0,33 b 0,33 b Lüksemburg 0,47 b 1,66 c 0,64 b 0,51 b 0,50 b 0,48 b 0,25 b 0,32 b 0,79 b 0,75 b 0,71 b 0,63 b 0,67 b 0,58 b 0,57 b İspanya 0,96 a 0,98 a 0,97 a 3,61 c 0,86 a 0,84 b 1,46 c 1,53 c 0,66 b 0,93 a 1,00 a 0,94 a 0,89 a 0,99 a 0,80 b Finlandiya 1,24 c 0,99 a 0,86 a 0,98 a 1,03 a 1,07 a 1,06 a 0,42 b 1,22 c 1,25 c 1,22 c 1,24 c 1,19 c 1,05 a 1,02 a 234

Fransa 0,84 b 0,83 b 0,74 b 0,79 b 0,85 a 0,86 a 0,92 a 2,23 c 0,96 a 1,10 a na 0,77 b 0,71 b 0,75 b 0,71 b İrlanda 1,06 a 1,21 c 1,11 a 0,96 a 0,75 b 0,75 b 0,83 b 0,82 b 0,74 b 0,85 a 0,71 b 0,29 b 0,25 b 0,41 b 0,49 b Hollanda na na 0,67 b 0,65 b 0,72 b 0,76 b 0,77 b 0,89 a 0,76 b 1,04 a na 0,60 b 0,80 b 0,87 a 0,84 b Portekiz 1,04 a 1,17 c 1,19 c 1,04 a 0,93 a 0,68 b 0,64 b 0,62 b 0,71 b 0,68 b 0,90 a 1,25 c 1,28 c 1,30 c 1,33 c İsveç 0,75 b 0,73 b 0,77 b 0,60 b 0,59 b 0,94 a 1,21 c 1,24 c 1,16 c 0,66 b 1,03 a 0,99 a 0,94 a na 0,94 a Yunanistan 1,34 c 2,73 c 0,67 b 0,75 b 0,68 b 0,34 b 0,52 b 0,85 a 0,60 b 0,46 b 0,91 a 0,56 b 0,45 b 0,25 b 0,22 b İngiltere 0,73 b 0,80 b 0,79 b 0,70 b 0,70 b 0,65 b 0,66 b 0,76 b 0,81 b 0,59 b 0,73 b 0,85 a 0,76 b 0,52 b 0,62 b Not: a: Yatay endüstri-içi ticareti, b: Düşük kaliteli dikey endüstri-içi ticareti, c: Yüksek kaliteli dikey endüstri-içi ticareti göstermektedir. na: ilgili yıla ilişkin verilerden birine ulaşılamadığını göstermektedir. Tablo 6 da Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksine göre rekabet gücü değerleri gösterilmiştir. Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar sektöründe; Türkiye nin AKÜ endeks değerinin 1 den büyük olduğu görülmektedir. Diğer bir ifadeyle Türkiye nin bu sektörde rekabet gücü yüksektir. AB-15 ülkelerinin AKÜ endeks değerlerine bakıldığında, eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar sektöründe; Almanya, İtalya, Avusturya, İspanya, Fransa ve Portekiz de AKÜ endeks değeri 1 den büyüktür yani rekabet gücü yüksektir. Danimarka, Lüksemburg, İrlanda, Hollanda, Yunanistan ve İngiltere de ise AKÜ endeks değerinin 1 den küçük olduğu dolayısıyla rekabet gücünün düşük olduğu görülmektedir. Belçika da 2003 yılından sonra rekabet gücünün düştüğü görülmektedir. İsveç ve Finlandiya da ise son dönemlerde rekabet gücünün yükselmeye başladığı görülmektedir. Tablo 6. AKÜ Endeksine Göre Rekabet Gücünün Ölçümü 235 Türkiye 0,36 1,33 2,13 2,70 4,01 3,85 4,13 4,27 4,72 3,65 4,27 4,16 2,96 3,47 3,54 Almanya 1,41 1,41 1,30 1,30 1,34 1,46 1,43 1,40 1,62 1,41 1,39 1,46 1,35 1,37 1,28 İtalya 1,27 1,26 1,21 1,27 1,31 1,37 1,48 1,55 1,81 1,51 1,53 1,61 1,41 1,49 1,42 Avusturya 1,71 1,70 1,53 1,56 1,53 1,49 1,56 1,66 1,90 2,25 1,99 1,81 1,38 1,68 1,55 Belçika 1,50 1,40 1,26 1,17 0,63 0,44 0,60 0,64 0,93 0,78 0,82 0,80 0,73 0,72 0,78 Danimarka 0,27 0,24 0,29 0,33 0,29 0,34 0,37 0,45 0,47 0,51 0,46 0,49 0,50 0,54 0,49 Lüksemburg 0,18 0,47 0,32 0,30 0,21 0,32 0,36 0,42 0,73 0,82 0,43 0,43 0,46 0,36 0,34 İspanya 2,74 2,54 2,34 2,58 2,61 2,88 3,53 3,34 3,30 2,63 2,93 2,96 2,16 2,35 2,58 Finlandiya 0,35 0,37 0,31 0,45 0,73 0,86 0,80 0,32 1,01 1,08 0,87 0,98 1,01 0,98 1,13 Fransa 1,22 1,17 1,12 1,21 1,51 1,41 1,25 1,22 1,22 1,20 1,10 1,13 1,03 1,15 1,28 İrlanda 0,10 0,12 0,13 0,07 0,06 0,06 0,10 0,16 0,13 0,12 0,09 0,10 0,09 0,09 0,08 Hollanda 0,66 0,60 0,66 0,67 0,69 0,73 0,78 0,81 0,80 0,70 0,63 0,76 0,63 0,73 0,63 Portekiz 1,66 1,38 2,31 2,54 1,55 0,96 1,16 1,46 1,68 1,56 1,70 1,98 2,16 1,96 1,55 İsveç 0,62 0,52 0,45 0,23 0,28 0,67 0,86 0,93 0,91 0,71 1,25 1,49 1,30 1,49 1,54 Yunanistan 0,10 0,11 0,06 0,11 0,18 0,08 0,10 0,32 0,18 0,09 0,29 0,30 0,20 0,07 0,04 İngiltere 0,44 0,49 0,74 0,70 0,78 0,69 0,80 0,99 0,99 0,77 0,82 0,82 0,80 0,57 0,49 Not: Endeks değerinin 1 den büyük olması rekabet gücünün yüksek olduğunu göstermektedir. 4.3. 10+ Kişi Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar, Çekiciler (Minibüs, Midibüs, Otobüs) Tablo 7, Türkiye ve AB-15 ülkelerinin 10+ Kişi Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar, Çekiciler (Minibüs, Midibüs, Otobüs) sektörünün endüstri içi ticaret yapısını göstermektedir. Türkiye nin bu sektörde endüstri içi ticaretinin yüksek olduğu görülmektedir. Diğer bir ifadeyle, Türkiye, bu sektörde aynı malların karşılıklı değişimini yapmaktadır. 10+ Kişi Taşımaya

Mahsus Motorlu Taşıtlar, Çekiciler (Minibüs, Midibüs, Otobüs) sektöründe AB-15 ülkelerinin endüstri içi ticaret yapısına bakıldığında, endüstri içi ticaretin; Avusturya, Danimarka, İspanya, Finlandiya, Fransa ve İngiltere de yüksek olduğu görülmektedir. Almanya, İtalya, Lüksemburg, İrlanda, Hollanda, İsveç ve Yunanistan da endüstri içi ticaretin düşük olduğu yani, ticaretin endüstriler arası ticaret şeklinde gerçekleştiği görülmektedir. Belçika ve Portekiz de ise endüstri içi ticaret seviyesinin yükseldiği dikkat çekmektedir. Genel itibariyle değerlendirildiğinde, 10+ Kişi Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar, Çekiciler (Minibüs, Midibüs, Otobüs) sektöründe, Türkiye nin ve AB-15 ülkelerinin endüstri içi ticaret seviyesinin yüksek olduğu görülmektedir. Yani, aynı endüstri grubunda bulunan dış görünüş, kalite ve kullanış özellikleri bakımından farklılık gösteren malların ticareti söz konusudur. Tablo 7. Endüstri-içi Ticaretin Ölçümü: Grubel-Lloyd Endeksi Türkiye 0,93 * 0,41 0,63 * 0,83 * 0,93 * 0,77 * 0,90 * 0,65 * 0,62 * 0,44 0,85 * 0,97 * 0,81 * 0,70 * 0,85 * Almanya 0,36 0,33 0,36 0,36 0,36 0,31 0,38 0,41 0,35 0,44 0,45 0,41 0,41 0,49 0,46 İtalya 0,17 0,15 0,15 0,17 0,26 0,28 0,27 0,31 0,35 0,50 0,36 0,29 0,47 0,43 0,40 Avusturya 0,68 * 0,77 * 0,61 * 0,60 * 0,55 * 0,72 * 0,76 * 0,65 * 0,68 * 0,76 * 0,61 * 0,58 * 0,62 * 0,57 * 0,60 * Belçika 0,51 * 0,54 * 0,49 0,46 0,44 0,45 0,51 * 0,55 * 0,62 * 0,67 * 0,47 0,54 * 0,48 0,50 0,47 Danimarka 0,89 * 0,93 * 0,90 * 0,74 * 0,93 * 0,66 * 0,60 * 0,59 * 0,52 * 0,57 * 0,71 * 0,68 * 0,59 * 0,66 * 0,63 * Lüksemburg 0,29 0,38 0,60 * 0,43 0,48 0,55 * 0,64 * 0,60 * 0,32 0,50 0,48 0,44 0,40 0,37 0,44 İspanya 0,51 * 0,67 * 0,76 * 0,75 * 0,66 * 0,71 * 0,55 * 0,60 * 0,70 * 0,78 * 0,90 * 0,96 * 0,88 * 0,59 * 0,72 * Finlandiya 0,49 0,35 0,50 0,71 * 0,69 * 0,54 * 0,60 * 0,67 * 0,59 * 0,80 * 0,69 * 0,96 * 0,94 * 0,79 * 0,59 * Fransa 0,96 * 0,95 * 0,97 * 0,89 * 0,85 * 0,95 * 0,76 * 0,87 * 0,87 * 0,83 * 0,96 * 0,98 * 0,95 * 0,89 * 0,93 * İrlanda 0,50 0,53 * 0,48 0,36 0,26 0,43 0,37 0,41 0,34 0,42 0,20 0,15 0,18 0,25 0,20 Hollanda 0,27 0,25 0,24 0,24 0,26 0,24 0,27 0,28 0,31 0,47 0,22 0,23 0,26 0,24 0,25 Portekiz 0,35 0,34 0,40 0,52 * 0,56 * 0,49 0,53 * 0,71 * 0,56 * 0,80 * 0,84 * 0,78 * 0,90 * 0,73 * 0,60 * İsveç 0,28 0,28 0,38 0,39 0,22 0,33 0,32 0,30 0,28 0,51 * 0,49 0,34 0,36 0,29 0,31 Yunanistan 0,14 0,07 0,18 0,09 0,11 0,30 0,21 0,17 0,19 0,09 0,27 0,64 * 0,77 * 0,50 0,25 İngiltere 0,70 * 0,67 * 0,63 * 0,66 * 0,55 * 0,57 * 0,56 * 0,55 * 0,59 * 0,58 * 0,57 * 0,51 * 0,79 * 0,53 * 0,69 * Not: Literatürde endeks değeri 0,50 den yüksek ise endüstri-içi ticaretin olduğu kabul edilmektedir. * endüstri-içi ticaretin olduğunu göstermektedir. SITC 783 (10+ kişi taşımaya mahsus motorlu taşıtlar, çekiciler (minibüs, midibüs, otobüs)). Tablo 8, Türkiye ve AB-15 ülkelerinin 10+ Kişi Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar, Çekiciler (Minibüs, Midibüs, Otobüs) sektöründe gerçekleşen endüstri içi ticaretinin türünü göstermektedir. Tablodan da görüldüğü üzere, Türkiye bu sektörde yatay endüstri içi ticaret yapmaktadır. Diğer bir ifadeyle, Türkiye bu sektörde farklılaştırılmış çeşitlere sahip benzer ürünlerin uluslararası ticaretini yapmaktadır. İtalya, Avusturya, Danimarka, Lüksemburg, Fransa, İrlanda, İsveç, İspanya, Yunanistan ve İngiltere nin düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Diğer bir ifadeyle, bu ülkelerin ihraç ettiği mal çeşidinin kalitesi, ithal ettiği mal çeşidi kalitesinden düşüktür. Belçika nın bu sektörde yatay endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Almanya nın bu sektörde bazı dönemlerde yatay endüstri içi ticaret; bazı dönemlerde ise düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Finlandiya nın bu sektörde yüksek kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Hollanda nın ise bu sektörde son dönemlerde yüksek kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Portekiz ise bazı dönemlerde yüksek kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaparken; bazı dönemlerde düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yapmaktadır. Tablo 8. Yatay ve Dikey Endüstri-içi Ticaretin Ölçümü 236 Türkiye 1,01 a 1,06 a 0,62 b 0,94 a 1,00 a 0,99 a 0,91 a 0,94 a 0,86 a 0,69 b 1,09 a 1,07 a 1,12 a 1,07 a 1,12 a

Almanya 0,85 a 0,89 a 0,84 b 0,81 b 0,82 b 0,89 a 0,87 a 0,87 a 0,88 a 0,73 b 0,73 b 0,84 b 0,90 a 0,84 b 0,90 a İtalya 0,51 b 0,37 b 0,36 b 0,35 b 0,40 b 0,35 b 0,28 b 1,12 a 0,39 b 0,64 b na 0,55 b 0,33 b 0,29 b 0,35 b Avusturya 0,71 b 0,64 b 0,51 b 0,52 b 0,56 b 0,61 b 0,61 b 0,64 b 0,68 b 0,49 b 0,41 b 0,49 b 0,46 b 0,43 b 0,43 b Belçika 1,02 a 1,03 a 0,84 b 0,85 a 0,86 a 0,87 a 0,88 a 0,96 a 0,64 b na na 0,91 a Na na 0,80 b Danimarka 0,47 b 0,49 b 0,44 b 0,66 b 0,56 b 0,40 b 0,28 b 0,29 b 0,37 b 0,23 b 0,29 b 0,48 b 0,40 b 0,44 b 0,36 b Lüksemburg 0,38 b 0,53 b 0,60 b 0,41 b 0,57 b 0,66 b 0,60 b 0,63 b 0,43 b 0,38 b 0,37 b 0,34 b 0,39 b 0,35 b 0,46 b İspanya 0,85 a 1,45 c 0,82 b 0,90 a 0,70 b 0,63 b 1,20 c 1,31 c 0,67 b 0,61 b 0,62 b 0,72 b 0,57 b 0,57 b 0,76 b Finlandiya 0,91 a 0,65 b 0,85 a 1,74 c 1,24 c 1,33 c 1,34 c 1,34 c 1,41 c 1,28 c 1,41 c 1,02 a 1,17 c 1,35 c 1,08 a Fransa 0,70 b 0,61 b 0,58 b 0,57 b 0,60 b 0,57 b 0,80 b 0,89 a 0,62 b na na 0,64 b 0,58 b 0,55 b 0,67 b İrlanda 0,97 a 0,71 b 0,79 b 0,75 b 1,00 a 1,24 c 1,16 c 1,32 c 1,02 a 0,82 b 0,57 b 0,31 b 0,43 b 0,53 b 0,64 b Hollanda 0,95 a 0,94 a 0,78 b 0,79 b 0,83 b 0,86 a 0,86 a 0,91 a 0,62 b na na 1,55 c 1,44 c 1,65 c 1,64 c Portekiz 1,33 c 1,19 c 1,08 a 0,72 b 1,06 a 1,19 c 1,18 c 1,30 c 1,28 c 1,09 a 2,40 c 1,24 c 1,11 a 1,04 a 1,52 c İsveç 0,57 b 0,56 b 0,46 b 0,41 b 0,55 b 0,54 b 0,55 b 0,64 b 0,64 b 0,61 b 0,49 b 0,53 b 0,59 b 0,58 b 0,48 b Yunanistan 0,56 b 0,28 b 1,03 a 0,15 b 0,11 b 0,23 b 0,19 b 0,16 b 0,23 b 0,15 b 0,25 b 0,38 b 0,43 b 0,44 b 0,36 b İngiltere 0,93 a 0,79 b 0,74 b 0,68 b 0,48 b 0,46 b 0,45 b 0,33 b 0,33 b 0,18 b 0,21 b 0,26 b 0,36 b 0,36 b 0,37 b Not: a: Yatay endüstri-içi ticareti, b: Düşük kaliteli dikey endüstri-içi ticareti, c: Yüksek kaliteli dikey endüstri-içi ticareti göstermektedir. na: ilgili yıla ilişkin verilerden birine ulaşılamadığını göstermektedir. Tablo 9 da Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksine göre rekabet gücü değerleri gösterilmiştir. 10+ Kişi Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar, Çekiciler (Minibüs, Midibüs, Otobüs) sektöründe; Türkiye nin AKÜ endeks değerinin 1 den büyük olduğu görülmektedir. Diğer bir ifadeyle Türkiye nin bu sektörde rekabet gücü yüksektir. AB-15 ülkelerinin AKÜ endeks değerlerine bakıldığında, 10+ Kişi Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar, Çekiciler (Minibüs, Midibüs, Otobüs) sektöründe; Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda ve İsveç in AKÜ endeks değeri 1 den büyüktür yani rekabet gücü yüksektir. İtalya, Avusturya, Danimarka, Finlandiya, İrlanda, Yunanistan ve İngiltere de ise AKÜ endeks değerinin 1 den küçük olduğu dolayısıyla rekabet gücünün düşük olduğu görülmektedir. Lüksemburg, İspanya ve Portekiz de rekabet gücünün bazı dönemler yükseldiği bazı dönemlerde ise düştüğü görülmektedir. Tablo 9. AKÜ Endeksine Göre Rekabet Gücünün Ölçümü Türkiye 3,84 4,38 3,93 3,90 3,11 4,09 3,84 4,97 4,35 5,29 3,69 3,38 2,75 3,01 2,62 Almanya 2,19 2,36 2,22 2,25 2,16 2,19 2,08 2,02 2,14 1,66 1,77 1,93 1,83 1,90 1,80 İtalya 0,15 0,13 0,11 0,12 0,18 0,21 0,19 0,23 0,22 0,30 0,21 0,17 0,20 0,21 0,17 Avusturya 1,44 1,73 0,83 0,92 0,86 0,86 0,95 0,83 0,74 0,84 0,67 0,55 0,57 0,60 0,59 Belçika 2,88 2,87 2,77 2,69 2,47 2,32 2,32 2,44 2,20 1,77 2,13 2,31 2,59 2,49 2,41 Danimarka 0,32 0,39 0,46 0,55 0,35 0,18 0,19 0,15 0,20 0,26 0,41 0,23 0,17 0,18 0,14 Lüksemburg 0,52 0,69 0,99 0,84 0,82 1,44 2,09 1,91 0,75 1,25 1,03 0,89 0,90 0,79 0,98 İspanya 0,88 1,12 1,09 1,05 1,00 0,86 0,82 0,91 0,98 0,80 0,74 0,88 1,08 2,15 1,76 Finlandiya 0,60 0,70 0,60 0,60 0,47 0,58 0,47 0,41 0,50 0,65 0,53 0,29 0,43 0,23 0,31 Fransa 1,66 1,50 1,49 1,63 1,69 1,43 1,75 1,93 1,87 1,34 1,69 1,58 1,40 1,29 1,45 İrlanda 0,05 0,06 0,02 0,02 0,02 0,05 0,06 0,06 0,06 0,03 0,00 0,01 0,02 0,03 0,02 Hollanda 3,31 3,36 3,28 3,42 3,16 3,40 3,65 3,88 3,39 2,30 3,00 3,83 3,13 3,49 3,19 Portekiz 0,51 0,50 0,38 0,43 0,52 0,54 0,69 1,03 1,00 1,31 1,81 0,88 0,81 0,77 0,70 İsveç 2,42 2,51 2,54 2,65 4,51 3,50 2,99 3,53 4,15 2,85 3,92 5,02 3,68 4,82 3,89 Yunanistan 0,19 0,11 0,23 0,19 0,29 0,46 0,32 0,38 0,31 0,28 0,29 0,18 0,15 0,07 0,06 İngiltere 0,36 0,33 0,31 0,38 0,31 0,31 0,25 0,26 0,25 0,25 0,25 0,23 0,35 0,27 0,26 Not: Endeks değerinin 1 den büyük olması rekabet gücünün yüksek olduğunu göstermektedir. 4.4. Motorlu Taşıtların Aksam ve Parçaları İle Şase ve Karoserleri Tablo 10, Türkiye ve AB-15 ülkelerinin motorlu taşıtların aksam ve parçaları ile şase ve karoserleri sektörünün endüstri içi ticaret yapısını göstermektedir. Türkiye nin bu sektörde endüstri içi ticaretinin yüksek olduğu görülmektedir. Diğer bir ifadeyle, Türkiye, bu sektörde 237

aynı malların karşılıklı değişimini yapmaktadır. Motorlu taşıtların aksam ve parçaları ile şase ve karoserleri sektöründe, AB-15 ülkelerinin endüstri içi ticaret yapısına bakıldığında, endüstri içi ticaretin; Almanya, İtalya, Avusturya, Belçika, Danimarka, Lüksemburg, İspanya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, Portekiz, İsveç ve İngiltere de yüksek olduğu görülmektedir. İrlanda ve Yunanistan da endüstri içi ticaretin düşük olduğu dikkat çekmektedir. Genel itibariyle değerlendirildiğinde, motorlu taşıtların aksam ve parçaları ile şase ve karoserleri sektöründe Türkiye nin ve AB-15 ülkelerinin endüstri içi ticaret seviyesinin yüksek olduğu görülmektedir. Yani, aynı endüstri grubunda bulunan dış görünüş, kalite ve kullanış özellikleri bakımından farklılık gösteren malların ticareti söz konusudur. Tablo 10. Endüstri-içi Ticaretin Ölçümü: Grubel-Lloyd Endeksi Türkiye 0,45 0,79 * 0,81 * 0,70 * 0,56 * 0,61 * 0,61 * 0,69 * 0,72 * 0,74 * 0,75 * 0,78 * 0,87 * 0,90 * 0,91 * Almanya 0,76 * 0,76 * 0,76 * 0,77 * 0,74 * 0,77 * 0,76 * 0,77 * 0,79 * 0,81 * 0,77 * 0,78 * 0,77 * 0,78 * 0,78 * İtalya 0,65 * 0,66 * 0,68 * 0,66 * 0,61 * 0,62 * 0,66 * 0,67 * 0,67 * 0,71 * 0,65 * 0,62 * 0,60 * 0,61 * 0,64 * Avusturya 0,87 * 0,81 * 0,86 * 0,94 * 0,82 * 0,80 * 0,83 * 0,92 * 0,99 * 0,93 * 0,95 * 0,99 * 0,97 * 0,97 * 0,96 * Belçika 0,73 * 0,68 * 0,74 * 0,83 * 0,80 * 0,83 * 0,83 * 0,86 * 0,85 * 0,83 * 0,83 * 0,83 * 0,82 * 0,85 * 0,84 * Danimarka 0,99 * 0,98 * 0,98 * 0,99 * 0,93 * 0,93 * 0,88 * 0,89 * 0,91 * 0,91 * 0,94 * 0,95 * 0,96 * 0,93 * 0,93 * Lüksemburg 0,25 0,58 * 0,70 * 0,69 * 0,81 * 0,86 * 0,89 * 0,91 * 0,90 * 0,63 * 0,70 * 0,82 * 0,88 * 0,91 * 0,98 * İspanya 0,73 * 0,78 * 0,80 * 0,79 * 0,79 * 0,82 * 0,81 * 0,79 * 0,84 * 0,81 * 0,82 * 0,79 * 0,82 * 0,77 * 0,70 * Finlandiya 0,50 0,47 0,45 0,53 * 0,57 * 0,52 * 0,51 * 0,50 0,53 * 0,45 0,52 * 0,56 * 0,60 * 0,55 * 0,42 Fransa 0,71 * 0,79 * 0,80 * 0,84 * 0,89 * 0,90 * 0,88 * 0,89 * 0,90 * 0,85 * 0,84 * 0,83 * 0,85 * 0,85 * 0,88 * İrlanda 0,43 0,43 0,46 0,45 0,39 0,29 0,29 0,33 0,35 0,43 0,48 0,54 * 0,48 0,36 0,52 * Hollanda 0,65 * 0,74 * 0,80 * 0,73 * 0,71 * 0,77 * 0,76 * 0,75 * 0,77 * 0,88 * 0,85 * 0,82 * 0,86 * 0,82 * 0,80 * Portekiz 0,62 * 0,66 * 0,71 * 0,82 * 0,84 * 0,88 * 0,91 * 0,95 * 0,93 * 0,92 * 0,94 * 0,90 * 0,90 * 0,93 * 0,96 * İsveç 0,86 * 0,89 * 0,89 * 0,93 * 0,93 * 0,96 * 0,93 * 0,97 * 0,97 * 0,96 * 0,94 * 0,88 * 0,86 * 0,83 * 0,87 * Yunanistan 0,08 0,08 0,07 0,06 0,10 0,09 0,13 0,12 0,14 0,12 0,17 0,24 0,31 0,30 0,31 İngiltere 0,86 * 0,78 * 0,71 * 0,69 * 0,67 * 0,69 * 0,62 * 0,57 * 0,59 * 0,63 * 0,57 * 0,56 * 0,61 * 0,58 * 0,55 * Not: Literatürde endeks değeri 0,50 den yüksek ise endüstri-içi ticaretin olduğu kabul edilmektedir. * endüstri-içi ticaretin olduğunu göstermektedir. SITC 784 (Motorlu taşıtların aksam ve parçaları ile şase ve karoserleri). Tablo 11, Türkiye ve AB-15 ülkelerinin motorlu taşıtların aksam ve parçaları ile şase ve karoserleri sektöründe gerçekleşen endüstri içi ticaretinin türünü göstermektedir. Tablodan da görüldüğü üzere, Türkiye bu sektörde düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yapmaktadır. Diğer bir ifadeyle, Türkiye nin ihraç ettiği mal çeşidinin kalitesi, ithal ettiği mal çeşidi kalitesinden düşüktür. Benzer şekilde, Danimarka, Lüksemburg, Finlandiya, Portekiz, Yunanistan da düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yapmaktadır. Almanya bu sektörde yüksek kaliteli dikey endüstri içi ticaret yapmaktadır. Diğer bir ifadeyle Almanya nın ihraç ettiği mal çeşidinin kalitesi ithal ettiği mal çeşidi kalitesinden yüksektir. Belçika, İspanya, Fransa, İngiltere, İsveç in yatay endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. İtalya nın düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret şeklinde gerçekleşen ticaretinin son dönemlerde yatay endüstri içi ticarete dönüştüğü görülmektedir. Avusturya nın bazı dönemlerde yatay endüstri içi ticaret bazı dönemlerde ise yüksek kaliteli dikey endüstri içi ticaret yaptığı görülmektedir. Portekiz de ise bazı dönemler yatay endüstri içi ticaret bazı dönemler ise düşük kaliteli dikey endüstri içi ticaret yapılmaktadır. İrlanda ve Hollanda da ise bazı dönemler yatay endüstri içi ticaret bazı dönemler dikey endüstri içi ticaret yapılmaktadır. Tablo 11. Yatay ve Dikey Endüstri-içi Ticaretin Ölçümü Türkiye 0,41 b 0,37 b 0,37 b 0,42 b 0,41 b 0,44 b 0,44 b 0,44 b 0,49 b 0,51 b 0,50 b 0,50 b 0,51 b 0,51 b 0,48 b Almanya 1,29 c 1,32 c 1,26 c 1,28 c 1,29 c 1,30 c 1,28 c 1,27 c 1,26 c 1,26 c 1,24 c 1,23 c 1,23 c 1,24 c 1,28 c 238