Bortemperlenmiş AISI 1040 Çeliğinin Yüzey Özelliklerinin ve Aşınma Davranışlarının İncelenmesi

Benzer belgeler
Küresel Grafitli Dökme Demirlere Uygulanan Farklı Isıl İşlemlerin Mekanik Özelliklerine Etkisi

Borlama İşleminde Kullanılan Bor Tozu Tane Boyutunun Kaplama Tabakası Üzerine Etkisi

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

ÜÇ FARKLI ÇELİĞE KATI BORLAMA İŞLEMİ YAPILMASININ İÇ YAPI VE SERTLİK ÜZERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ ÖZET ABSTRACT

Küresel Grafitli Dökme Demirin Yorulma Davranışlarına Bortemperleme Isıl İşleminin Etkisi

ÇELİKLERİN VE DÖKME DEMİRLERİN MİKROYAPILARI

KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

Küresel Grafitti Dökme Demirlerin Horlanması Boronization of Spherical Cast Iron

HORLAMANIN KAYNAK BÖLGESİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

TERMOKİMYASAL YÜZEY KAPLAMA (BORLAMA)

Çift Fazlı Paslanmaz Çeliklerde Yaşlandırma Koşullarının Mikroyapı Özellikleri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi

Borlama Süresinin Düşük Karbonlu Mikro Alaşımlı Çeliklerin Sertlik Değerleri Üzerine Etkisi

Emre Yalçın (Odöksan ELBA) 7.Oturum: Süreçler ve Kontrol 7th Session: Process and Control

BORLANMIŞ AISI 316 L PASLANMAZ ÇELİĞİN ÇEŞİTLİ ORTAMLARDA TEMAS AÇISININ İNCELENMESİ

Investigation of the Kinetics of Borided AISI 420 and AISI 5140 Steels

FARKLI ÇELİKLERE UYGULANAN DEĞİŞEN ISITMA HIZLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ

1560 ppm Bor İlave Edilmiş AISI 1020 Çeliğine Isıl İşlem Yöntemlerinin Etkisi. The Effect of Heat Treatment Methods on 1560 ppm Boron Added AISI 1020

Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan

Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Düşük Sıcaklık Plazma Nitrürleme (Nitrasyon) Uygulamaları

SEMENTE EDİLMİŞ 8620 KALİTE ÇELİĞİN ÖZELLİKLERİNE SIFIRALTI İŞLEMİN ETKİSİ

FERRİTİK-PERLİTİK KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRİN ADHESİF AŞINMA DAYANIMI ÜZERİNDE BORLAMA YÜZEY İŞLEMİNİN ETKİSİ

İTÜ Kimya-Metalurji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü, 34469, Ayazağa, İstanbul

ÇİNKO KATKILI ANTİBAKTERİYEL ÖZELLİKTE HİDROKSİAPATİT ÜRETİMİ VE KARAKTERİZASYONU

15 th International Materials Symposium (IMSP 2014) October 2014 Pamukkale University Denizli - Turkey

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. Basınç Destekli Hacim Yanma Sentezi Yöntemi ile Elde Edilen FeAl ve TiAl Kaplamalar

Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi

SENTETİK Fe-16Mn ALAŞIMININ BORLANMASI. BORONIZING OF SYNTHETIC Fe-16Mn ALLOY

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 6 Sayı: 2 s Mayıs 2004

PLAZMA TRANSFER ARK YÖNTEMİYLE FeCr/FeCr+C TOZUNUN DÜŞÜK KARBONLU ÇELİK YÜZEYİNE ALAŞIMLANMASI. Serkan ÖZEL, Bülent KURT, İlyas SOMUNKIRAN

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

Dr. F. Can Akbaşoğlu, Serhat Adışen, Uğur Gürol, Eylem Subaşı (Akmetal) Prof. Dr. S. Can Kurnaz (Sakarya Üni.)

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 6 Sayı: 2 s Mayıs 2004

Kobalt Esaslı Elektrotlarla Kaplanan Malzemelerin İç Yapı ve Mekanik Özelliklerinin İncelenmesi

DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi. AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi.

Bartın Üniversitesi Mühendislik ve Teknoloji Bilimleri Dergisi

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik. AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi.

BORON 1 (1), 15-19, 2016 JOURNAL OF BORON. Journal homepage:

İnce ve Kalın Kesitli SiMo Küresel Dökme Demirlerin, Isıl İşlem Öncesinde ve Sonrasında Mikroyapı ve Mekanik Özellikleri

BORLANMIŞ AISI 4140 ÇELİĞİNDE BOR KATMAN KALINLIĞININ ABRASİF AŞINMA DAVRANIŞINA ETKİSİ

Düşük Karbonlu Çeliklerin Borlanmasında Nikel İçeriğinin Borür Tabakası Özelliklerine Etkileri

Cam şekillendirme makinalarındaki aşınan parçalara uygulanan yüzey işlemlerinin performansa etkileri

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 5 Sayı: 1 sh Ocak 2003

Ösferrit Hacim Oranın Çift Fazlı Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Yüzey Pürüzlülüğü Üzerindeki Etkisi

Pratik olarak % 0.2 den az C içeren çeliklere su verilemez.

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

KUTU VE PLAZMA PASTA BORLANMIŞ 21NiCrMo2 ÇELİĞİNİN YÜZEY KAREKTERİZASYONU

Difüzyon (Atomsal Yayınım)

Ç l e i l k i l k e l r e e e Uyg u a l na n n n Yüz ü ey e y Ser Se tle l ş e t ş ir i me e İ şl ş e l m l r e i

1. GİRİŞ. 1.1.Küreleştirme İşlemi

Bölüm 11: Uygulamalar ve Metal Alaşımların İşlenmesi

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik

Islah Çeliklerinden 4140 Çeliğine (42CrMo4) Değişik Oranlarda Bor İlave Edilerek Uygulanan Isıl İşlem Metotlarının Etkisi

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Yüzey Sertleştirme 1

3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR. Karbon çelikleri (carbon steels)

TIG kaynağı ile yüzeyi sertleştirilen AISI1020 ve AISI 316 çeliğinin mikroyapı incelemeleri

MMT209 Çeliklerde Malzeme Bilimi ve Son Gelişmeler 3 Çelik üretimi. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir Güz Yarıyılı

JOMINY DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

2. Sertleştirme 3. Islah etme 4. Yüzey sertleştirme Karbürleme Nitrürleme Alevle yüzey sertleştirme İndüksiyonla sertleştirme

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

BORLANMIŞ AISI 1030 ÇELĐĞĐNĐN ABRAZĐF AŞINMA ÖZELLĐKLERĐ

ÇELİKLERİN ISIL İŞLEMLERİ. (Devamı)

KIRIK YÜZEYLERİN İNCELENMESİ

MMT440 Çeliklerin Isıl İşlemi 2 Sertleştirme Isıl İşlemi ve Sertleşebilirlik

BOR YAYINIMIYLA YÜZEYİ SERTLEŞTİRİLMİŞ AISI 1030 VE AISI 1050 ÇELİKLERİNİN ABRAZİF AŞINMA DAYANIMLARININ İNCELENMESİ 1

Fe-8Si İKİLİ ALAŞIMININ BORLANMA İLE YÜZEY MODİFİKASYONU VE KARAKTERİZASYONU

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. AISI D2 Yüzeyinde Oluşturulan TiN Kaplamanın Aşınma Özellikleri

ALÜMİNYUM T6 ISIL İŞLEMİ İÇİN GELİŞTİRİLEN SEPET TASARIMI İLE ZAMAN VE ENERJİ TASARRUFU SAĞLANMASI

Gaz Tungsten Ark Kaynak Yöntemiyle AISI 304 Paslanmaz Çelik Yüzeyinde Üretilen M 7 C 3 Takviyeli Kompozit Kaplamaların Mikroyapısı

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1

OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.BÖHLER W500

Arda Çetin, Peyman Çelenkoğlu, Burcu Tunç, Ayhan Comart (Ekstra Metal)

İki Farklı Metodla Üretilen Çelik Boru Profillerin Mikroyapı Ve Mekanik Özelliklerinin İncelenmesi

BA KENT ÜNİVERSİTESİ. Malzemeler genel olarak 4 ana sınıfa ayrılabilirler: 1. Metaller, 2. Seramikler, 3. Polimerler 4. Kompozitler.

Faz dönüşümünün gelişmesi, çekirdeklenme ve büyüme olarak adlandırılan iki farklı safhada meydana gelir.

AISI 1018 ÇELİK YÜZEYİNE GTA YÖNTEMİYLE STELLITE 6 KAPLAMANIN MEKANİK ÖZELLİKLERE ETKİSİ

T/M YÖNTEMİ İLE ÜRETİLEN Cu-C-Al 2 SiO 5 KOMPOZİTİNİN ABRASİV AŞINMA DAYANIMI Ç. ÖZAY & A. HASÇALIK

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

YÜKSEK KROMLU BEYAZ DÖKME DEMİR MALZEMELERİN Al 2 O 3 İLE AŞINMA DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ ÖZET

BÖHLER K460 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca Çelik Özelliklerinin Karşılaştırılması

THE PRODUCTION OF AA5049 ALLOY SHEETS BY TWIN ROLL CASTING

Kaynak yöntemleri ile birleştirilen bir malzemenin kaynak bölgesinin mikroyapısı incelendiğinde iki ana bölgenin var olduğu görülecektir:

Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1

BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ ve MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ METALİK MALZEMELERİN DARBE DENEY FÖYÜ. Arş. Gör.

TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ

TiC-Co Esaslı Çizici Kalem Karakterizasyonu

Çeliklerin Fiziksel Metalurjisi

Dökme Demirlerin Korozyonu Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

MALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER

DÜŞÜK KARBONLU ÇELİK TEL TAKVİYELİ KIR DÖKME DEMİR KOMPOZİTLERİN SERTLİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ. Ahmet AKDEMİR a Recai KUŞ b.

Al-7Si-0,3Mg Alaşımında Soğuma Hızının Poroziteye Etkisi

DIN17CrNiMo6 Çeliğinin Mikroyapı Özelliklerine Kritik Sıcaklıklararası Isıl İşlemlerin Etkisi

BÖHLER K720 OSMANLI ALAŞIMLI ÇELİKLER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. Başlıca çelik özelliklerinin karşılaştırılması

Üretim Parametrelerin Düşük Alaşımlı TM Çeliklerin Sertlik Ve Aşınma Özelliklerine Etkisi

BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri

Transkript:

207 Published in 5th International Symposium on Innovative Technologies in Engineering and Science 29-30 September 207 (ISITES207 Baku - Azerbaijan) Bortemperlenmiş AISI 040 Çeliğinin Yüzey Özelliklerinin ve Aşınma Davranışlarının İncelenmesi Yılmaz YALÇIN, * Yusuf KAYALI ve 2 Giray NİŞLİ * Afyon Kocatepe Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü, Türkiye. 2 Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, Türkiye. Özet Bu çalışmada, bortemperlenmiş AISI 040 çeliğinin yüzey özellikleri ve aşınma davranışları incelenmiştir. Disk şeklinde hazırlanan aşınma numuneleri EKABOR 2 tozu içinde gömülerek 900 ºC de, 3, 5 saat borlanmıştır. işleminden sonra numuneler hızla 250ºC, 350ºC, 450ºC sıcaklıklardaki tuz banyosuna aktarılarak saat temperlenmiştir. Daha sonra numuneler oda sıcaklığına soğutulmuş ve bol su ile yıkanarak kurutulmuştur. Bortemperlemenin etkisini görebilmek için bazı numunelere sadece borlama işlemi uygulanmıştır. İşlemsiz, borlanmış ve bortemperlenmiş numunelerin mikroyapı özellikleri optik mikroskop ile incelenmiştir. Bu aşamada, XRD ile kaplama tabakasının bileşimi belirlenerek, tabaka kalınlıkları ölçülmüş ve matris yapısı incelenmiştir. Sonraki aşamada borlanmış ve bortemperlenmiş numunelere 0 N ve 20 N yük altında ball-on disc aşınma deneyleri uygulanmıştır. Aşınma izlerinden aşınma hızları belirlenmiş ve aşınma türünü belirleyebilmek için izler taramalı elektron mikroskobu (SEM) yardımıyla incelenmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda, AISI 040 çeliğinin mikroyapısının ve aşınma davranışının bortemperleme şartlarına bağlı olarak değiştiği tespit edilmiştir. Borlanan ve bortemperlenen numunelerin kaplama tabakası hemen hemen aynı bileşim ve yapıda olmasına karşılık matris yapının değiştiği gözlenmiştir. Sonuç olarak artan yük ve azalan borlama süresi ile aşınma hızının arttığı belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: AISI 040 Çeliği,, Bortemperleme, Aşınma Abstract Surface properties and wear behavior of boro-tempered AISI 040 steel are investigated in this study. Disc shaped samples embedded in Ekabor 2 powder were boronized at 900 ºC for, 3, and 5 hours. Following the boronizing, immediately a tempering treatment was applied to the samples for hour in a salt bath at 250 ºC, 350 ºC, and 450 ºC. All the samples cooled down to the room temperature were washed with water and dried. A number of boronized samples were not tempered in order to make comparisons between only boronized and boro-tempered materials. Three sets samples were prepared in this study; untreated, boronized, and boro-tempered. Selected samples from these three groups were investigated for microstructure by optical microscopy. A coating top layer and matrix were analyzed by X-ray diffraction (XRD) for phase structure, and also thicknesses were determined. Boronized and boro-tempered samples were tested for wear behavior by ball-on disc tests under 0 N and 20 N loads. Wear rates were determined from wear lines and scanning electron microscopy (SEM) was also used in order to study wear type. All the results observed in this study show that both the microstructure and wear behavior of AISI 040 steel change with boro-tempering treatment conditions. Even though structure and composition of the coating layer is the same for both boronized and boro-tempered samples, matrix structures are found to be different. In general, increasing load and decreasing boronizing temperature correspond to higher wear rates. Key Words: AISI 040 Steel, Boronizing, Borotempering, Wear. *Corresponding author: Address: Faculty of Technology, Department of Metallurgical and Materials Engineering, Afyon Kocatepe University, 5487, Afyonkarahisar TURKEY. E-mail address: ykayali@aku.edu.tr, Phone: +90272 228 4 46

G. NİŞLİ et al./ ISITES207 Baku - Azerbaijan 558. Giriş Aşınma, günümüz endüstrisinde çok ciddi ekonomik kayıplara neden olan problemlerin başında gelmektedir. Malzemelere uygulanan çeşitli yüzey kaplama işlemleri ile aşınma, korozyon, sertlik, süneklik, yorulma gibi mekanik ve tribolojik özelliklerinin bir veya bir kaçını geliştirmek mümkündür []. Yüzey kaplama işlemleri bir malzemenin yüzeyine, bir metal, ametal veya organik madde ile kaplayarak, malzemeyi hem görünüş, hem de fiziksel ve kimyasal bakımdan daha dayanıklı hale getirmek amacıyla yapılmaktadır [2]. Özellikle son yıllarda metalik malzemelerin termokimyasal yöntemlerle kaplanması önem kazanmıştır [3]. işlemi de termo-kimyasal kaplama yöntemlerinden biridir [4,5]., bor atomlarının difüzyonu ile malzeme yüzeyinde borürlerin (FeB and Fe2B) oluşturulduğu termo-kimyasal bir yüzey işlemidir [6, 7]. Malzemenin dış yüzeyindeki borür tabakası malzeme içine uzanan bir difüzyon bölgesiyle desteklenmektedir. endüstriyel olarak, yapı çelikleri, dökme çelikler, sinterlenmiş demir gibi çoğu demir esaslı ve demir dışı metallere uygulanabilmektedir [8]. Küresel grafitli ve gri dökme demirler de başarılı bir şekilde borlanabilmektedir [9]., kutu, sıvı, gaz ve pasta ve kutu borlama gibi klasik yöntemlerle ve gelişmiş tekniklerle (plazma destekli borlama işlemi) yapılabilmektedir [0]. Çeliklerin yüzeyinde oluşan demir borürlerin sertliği 600 HV değerinin üzerindedir., çizilme, aşınma ve korozyona karşı direnci geliştirmektedir [9]. Östemperleme ısıl işlemi ile yüksek mukavemet, kırılma tokluğu ve yorulma direnci gibi üstün özellikler elde edilirken [], borlama işlemi ise mükemmel aşınma direnci, yüksek yüzey sertliği ve korozyon direnci sağlamaktadır. Böylece, eğer, iki ısıl işlem yani borlama ve östemperleme birleştirilebilirse, yüksek mukavemete, sertliğe ve yüksek aşınma direncine sahip bir AISI 040 çeliği üretilebilecektir. Bu yeni ısıl işlem bortemperleme olarak adlandırılmaktadır [0, 2]. Çalışmanın amacı, borlanmış ve bortemperlenmiş AISI 040 çeliğinin aşınma davranışlarını tespit etmektir. 3. Materyal Ve Metod 3. Deneysel Malzeme ve Isıl İşlem Deneysel çalışmalarda, kimyasal bileşimi Tablo de verilen AISI 040 çeliği kullanılmıştır. 25 mm çapında çubuk şeklindeki çelik malzemeler Bursa Çelik Makine San. Tic. Ltd. Şirketinden temin edilmiştir. Şekil de AISI 040 çeliğinin içyapı görüntüsü verilmiştir. Çeliğin ferritik + perlitik içyapıya sahip olduğu görülmektedir. Tablo. AISI 040 çeliğinin kimyasal bileşimi. %C %Si %Mn %P %S %Cr %Ni %Mo %Cu %Fe 0,42 0,22 0,74 0,0 0,02 0,08 0,3 0,0 0,3 98

G. NİŞLİ et al./ ISITES207 Baku - Azerbaijan 559 Şekil. Deneylerde kullanılan AISI 040 çeliğinin optik mikroyapısı. işlemini gerçekleştirmek için tel rezistanslı kuyu tipi fırın kullanılmıştır. Fırın atmosferik şartlara açık olup, fırın hassasiyeti ± ºC dir. Temperleme işleminde ise Pıd (Oransal İntegral Türev Kontrolör) kontrollü tuz banyosu fırını kullanılmış olup fırın hassasiyeti ± 5 ºC dir. Temperleme işleminde kullanılan soğutma ortamı, % 50 NaNO3 + % 50 KNO3 tuzlarının karışımından oluşmaktadır. Deney numuneleri paslanmaz çelik kutu içerisinde ticari Ekabor 2 tozuna gömüldükten sonra kutu bir kapakla kapatılmıştır. Paslanmaz çelik pota fırının içine yerleştirilip, 900 ± ºC de, 3, 5 saat olmak üzere üç farklı bekletme süresinde borlama işlemine tabi tutulmuştur. işleminden sonra numuneler hızlı bir şekilde borlama fırınından alınarak potadan çıkartılıp 250ºC, 350ºC, 450ºC deki bulunan tuz banyosu içerisine transfer edilmiştir. Tuz banyosunda 60 dakika bekletildikten sonra fırın dışına alınan numuneler oda sıcaklığına soğutulmuş ve bol su ile yıkanıp kurutulmuştur. ve bortemperleme işlemlerinin etkisini ayrı ayrı görebilmek için bazı numunelere sadece borlama işlemi uygulanmıştır. Tüm ısıl işlem şartları ve kısa gösterimleri Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Tüm ısıl işlem şartları ve kısaltma gösterimleri. Sıcaklığı ( C) 900 Süresi (saat) Temperleme sıcaklığı ( C) Kısa Gösterimi BT-250 3 250 BT3-250 5 BT5-250 BT-350 3 350 BT3-350 5 BT5-350 BT-450 3 450 BT3-450 5 BT5-450 B 3 YOK B3 5 B5 2.2. Metalografik İnceleme

G. NİŞLİ et al./ ISITES207 Baku - Azerbaijan 560 Deneyi numunelerinden kesilen parçalar metalografik olarak hazırlanıp %2 Nital ile dağlandıktan sonra Olympus BX 60 marka optik mikroskop yardımıyla kesitten kaplama tabakası ve matris mikroyapısı incelenmiştir. Yine aynı numuneler borür tabakasının bileşimini belirlemek için X-ışını difraksiyon analizinde kullanılmıştır. X-ışını difraksiyon analizleri CuKα (λ=.5406 ºA) radyasyonu kullanılan Shimadzu XRD 6000 marka X-ışını difraktometresi ile gerçekleştirilmiştir. 2.3 Aşınma Testi ve bortemperleme işlemine tabi tutulan numunelerin tribolojik özelliklerini incelemek için bilye-disk aşınma cihazı kullanılmıştır. Numuneler oda sıcaklığında (25 ºC) 0 N ve 20 N yükler altında ve sabit kayma hızında (yaklaşık 0,3 m/s) 60 dakika boyunca kuru ortamda 8 mm çapındaki WC-Co bilyeye karşı aşındırılmıştır. Aşınma hızı, Perthometer M2 marka pürüzlülük cihazından elde edilen aşınma izleri kullanılarak aşağıdaki formülle hesaplanmıştır. Aşınan hacim miktarı Aşınma hızı = (mm 3 /m) Toplam iz uzunluğu 3. Sonuçlar Ve Değerlendirme 3.. Kaplama tabakası ve mikroyapı Metalografik olarak hazırlanan borlanmış numunelerin optik mikroyapıları Şekil 2 de ve bortemperlenmis numunelerin optik mikroyapı görüntüleri Şekil 3 te verilmiştir. Bütün numunelerin içyapısı en dışta borür tabakası, kaplama-matris ara yüzeyi ve matristen oluştuğu mikro yapılardan açıkça görülmektedir. Yüzeyde oluşan kaplama tabakası dişsel bir morfolojiye sahiptir. Sadece borlanan ve borlama potası içinde oda sıcaklığına soğutulan numunelerin mikroyapıları incelendiğinde (Şekil 2) bortemperlenen numunelerde olduğu gibi kaplama tabakası, geçiş bölgesi ve matris yapısından oluştuğu anlaşılmaktadır. Her üç borlama süresi için matris yapının işlemsiz AISI 040 çeliğine benzer olarak ferritik + perlitik olduğu görülmektedir. Ancak borlama süresinin artmasıyla sadece yapının kabalaşmasıyla kalmayıp hadde yapısını karakterize eden bantlaşmanın da kaybolduğu dikkat çekmektedir. Ferritik + perlitik içyapı soğuma hızının oldukça yavaş olmasıyla beklenen bir durumdur. Yüksek sıcaklıkta kısa süreler hadde yapısının bozulması (homojenleşme) tam gerçekleşmezken 5 saatlik borlama süresinde neredeyse homojen bir mikroyapıya ulaşılmıştır.

G. NİŞLİ et al./ ISITES207 Baku - Azerbaijan 56 Şekil 2.900 ºC de a) saat, b) 3 saat ve c) 5 saat süre ile borlanan numunelerin optik mikroyapı görüntüleri. Optik mikroyapı resimleri dikkatle incelendiğinde, bortemperleme ısıl işlem şartlarının malzeme matris yapısı ve kaplama tabakasının kalınlığını etkilediği görülmektedir. Bortemperlenen numunelerin mikroyapılarına bakılacak olursa matris yapısının izotermal dönüşüm sıcaklığına bağlı olduğu anlaşılmaktadır. işleminden sonra 250 C de yapılan bir temperleme işlemiyle alt beynit yapısı oluşmaktadır (Şekil 3a) Bu şartlarda borür tabakasının altında ferrit iğnelerinin büyüme hızının yüksek, karbon difüzyon hızının nispeten düşük olmasından dolayı ince alt beynit matris oluşmaktadır. 350 C de ise 250 C'de temperlenen matris yapısına benzeyen ancak daha kaba bir yapı oluşmaktadır (Şekil 3b). Bu durumda ferrit çekirdek sayısı daha az ve karbon yayınma hızı daha yüksektir. Böylece dönüşüm daha kaba bir yapıya sahip üst beynit oluşumuyla sonuçlanır. Daha yüksek izotermal dönüşüm sıcaklığına (450 C) soğutma sırasında TTT diyagramında perlit burnunun kesilmesi ile perlitik bir yapının oluşumuna neden olduğu düşünülmektedir. Yani beynitik dönüşüm için yeterince itici güç sağlanamamaktadır. Şekil 3c incelendiğinde matris yapının gerçekten de beynitten ziyade son derece ince bir perlitik yapıya sahip olduğu görülmektedir. Ferrit miktarının oldukça az olduğu dikkat çekmektedir.

G. NİŞLİ et al./ ISITES207 Baku - Azerbaijan 562 Şekil 3. 900 ºC de 3 saat süre ile borlandıktan sonra a) 250 ºC, b) 350 ºC ve c) 450 ºC'de saat temperlenen numunelerin optik mikroyapı görüntüleri. Bortemperlenen numunelerde temperleme sıcaklığının kaplama tabakasının bileşimine etkisini görebilmek amacıyla bu kez 3 saatlik borlama süresi sabit tutularak seçilen numunelerden alınan XRD grafikleri Şekil 4'de verilmiştir. Aynı şekilde XRD grafiklerinden kaplama tabakasının FeB ve Fe2B fazlarından oluştuğu anlaşılmaktadır. Fe2B fazının baskın olduğu açıkça görülmesine rağmen temperleme sıcaklığının faz miktarlarına etkisi konusunda kesin bir hükme varmak zor görünmektedir. Şekil 4. 900 C'de a) 3 saat borlanan ve 3 saat borlandıktan sonra b) 250 C, c) 350 C, d) 450 C'de saat temperlenen numunelere ait XRD analizleri. ve bortemperleme şartlarına bağlı olarak ölçülen borür tabaka kalınlıkları Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3'den açıkça görülmekte ki, tabaka kalığını temperleme sıcaklığından ziyade borlama süresi etkilemektedir. Hem sadece borlanan hem de farklı sıcaklıklarda temperlenen numunelerde artan borlama süresiyle tabaka kalınlığı doğrusal olarak

G. NİŞLİ et al./ ISITES207 Baku - Azerbaijan 563 artmaktadır. Artan borlama süresiyle borür tabaka kalınlığının artması beklenen bir durumdur ve elde edilen sonuçlar literatürle uyum göstermektedir [3]. işlemi yayınmaya dayalı termo-kimyasal bir olay olduğundan borlama süresinin artmasıyla borür tabaka kalınlığı artmaktadır. Tablo 3. ve bortemperleme işlemleri sonrasında ölçülen tabaka kalınlıklar. Sıcaklığı ( C) 900 Süresi (saat) Temperleme sıcaklığı ( C) Kısa Gösterimi Tabaka Kalınlığı (µm) BT-250 26,7 3 250 BT3-250 66,7 5 BT5-250 88,3 BT-350 28, 3 350 BT3-350 53,5 5 BT5-350 80,3 BT-450 27,9 3 450 BT3-450 48, 5 BT5-450 69,8 B 35, 3 YOK B3 64,3 5 B5 9,7 Diğer taraftan tabaka kalınlığına borlama işleminden sonra uygulanan temperleme sıcaklığının da etki ettiği anlaşılmaktadır. Artan temperleme sıcaklığıyla tabaka kalınlığının düşme eğiliminde olduğu görülmektedir. saatlik borlamadan sonra uygulanan temperleme sıcaklığının tabaka kalınlığına fazla bir etkisinin olmadığı, 3 ve 5 saatlik borlama süreleri için ise artan temperleme sıcaklığı ile tabaka kalınlığının önemli oranda düştüğü tespit edilmiştir. 3.2. Aşınma özellikleri Borlanan ve bortemperlenen tüm numunelerin yüzey pürüzlülükleri aşınma deneyine tabi tutulmadan önce ölçülmüş ve sonuçlar Tablo 4'de verilmiştir. Tablo 4. ve Bortemperleme işleminden sonra ölçülen yüzey pürüzlülük değerleri. Sıcaklığı ( C) 900 Süresi (saat) Temperleme sıcaklığı ( C) Kisa Görünüm Yüzey Pürüzlülüğü (µm) BT-250,634 3 250 BT3-250,72 5 BT5-250,493 BT-350,029 3 350 BT3-350,294 5 BT5-350,69 BT-450,670 3 450 BT3-450,892 5 BT5-450,544 B 0,463 3 YOK B3 0,64 5 B5 0,564 İşlemsiz AISI 040 işlmz 0,072

G. NİŞLİ et al./ ISITES207 Baku - Azerbaijan 564 Tablo 4 dikkatle incelendiğinde bazı önemli sonuçlara ulaşılmaktadır. Dikkat çekici sonuçların başında borlama ve bortemperleme işlemlerinin yüzey pürüzlülüğünü artırmasıdır. İşlemsiz numunenin yüzey pürüzlülüğü ortalama 0,072 µm iken bu değer borlama ile 0,46-0,62 civarlarına, bortemperleme ile ise yaklaşık,9 µm civarına yükselmiştir. Pürüzlülüğe borlama süresi ve temperleme sıcaklığının da etki ettiği görülmektedir. Sadece borlanan ve bortemperlenen bütün numunelerde en yüksek pürüzlülüğün 3 saatlik borlama işleminde elde edilmesi dikkat çekmektedir. Bununla birlikte minimum değerler bazen saatlik (350 C'de temperlenen ve sadece borlanan numunelerde) bazen de 5 saatlik borlama süresinde (250 C ve 450 C'de temperlenen) elde edilmiştir. Temperleme sıcaklığının etkisine bakıldığında ise bütün borlama süreleri için en düşük pürüzlülüğün 350 C'de elde edilmiştir. Şekil 5 den de görülebileceği gibi aşınma hızına etki eden en önemli faktörler borlama süresi ve uygulanan yüktür. Genel olarak artan borlama süresinin aşınma hızına olumlu etki ettiği anlaşılmaktadır. 20 N yük altında BT-350 grubu ve 0 N yük altında B grubu hariç tutulursa diğer bütün şartlarda artan borlama süresi ile aşınma hızında azalma kaydedilmiştir. Yükün 0 N dan 20 N a arttırılması genel olarak aşınma hızını arttırmıştır. saat borlama sürelerinde aşınma hızlarının çok yüksek olması dikkat çekmektedir. 250 C de temperlenen numuneler, yükün 20 N seçilmesi durumunda 0 N yüke göre bütün borlama sürelerinde daha yüksek aşınma hızı göstermişlerdir. Bununla birlikte diğer şartlarda 5 saatlik borlama süresi, 20 N yük altında 0 N yüke göre daha düşük aşınma hızları sergilemiştir. Tüm veriler dikkate alındığında 350 C de bortemperleme yapmanın ve borlama süresinin uzun tutulmasının aşınma direnci açısından olumlu sonuçlar verdiği söylenebilir. Şekil 5. Deney Şartları-Aşınma Hızı grafiği. Aşınma türlerini belirleyebilmek için seçilen numunelerin aşınma izleri SEM de incelenmiştir. ve 3 saat borlanan numunelerin 0 N yük altındaki aşınma izlerinden çekilen SEM görüntüleri Şekil 6 de görülmektedir. Aşınmaya birçok mekanizmanın birlikte katkıda bulunduğu söylenebilir. Başlangıçta abrasif aşınmanın etkili olduğu, zaman ilerledikçe tabakanın kırılarak kalktığı ve matrise ulaşıldığı düşünülmektedir. Bilyenin matrisle temas etmesi sonucunda kırılan kaplama tabaka kalıntılarının abrasif aşınmaya, kaymanın ise adhesif aşınmaya neden olabileceği sanılmaktadır. SEM görüntülerine yakından bakıldığında sayılan aşınma türlerinin izleri görülebilmektedir. Ayrıca iz genişliğinden saat borlanan numunenin daha fazla aşındığı açıkça görülebilmektedir.

G. NİŞLİ et al./ ISITES207 Baku - Azerbaijan 565 Şekil 6. a) ve b) 3 saat borlanan numunelerin 0 N yük altındaki aşınma izlerinden çekilen SEM görüntüleri. Aynı borlama süresinde temperleme sıcaklığının aşınma izleri incelendiğinde (Şekil 7) iz genişliklerinin çok fazla değişmediği dolayısıyla aşınma hızlarının birbirine yakın olduğu görülmektedir. Aşınmanın yükün etkisiyle borür tabakasının kırılması şeklinde gerçekleştiği söylenebilir. Şekil 7.900 C de 3 saat borlanıp a) 250 C, b) 350 C ve d) 450 C de saat temperlenen numunelerin 0 N yük altındaki aşınma izlerinden çekilen SEM görüntüleri. Sonuçlar 900 C de, 3 ve 5 saat borlandıktan sonra havada soğutulan veya farklı sıcaklıklarda (250, 350 ve 450 C) izotermal işlemle bortemperlenen AISI 040 çeliğinin yüzey özellikleri ve aşınma davranışlarını belirlemek için yapılan çalışmalar ile aşağıdaki genel sonuçlara ulaşılmıştır.. Tüm koşullarda, numune yüzeylerinde FeB ve Fe2B dan oluşan testere dişi olarak tarif edilen bir borür tabakası oluşmuştur.

G. NİŞLİ et al./ ISITES207 Baku - Azerbaijan 566 2. Borür tabakasının kalınlığı borlama süresi ve temperleme sıcaklığına bağlı olarak değişmektedir. Artan borlama süresi ile tabaka kalınlığı artmaktadır. Temperleme sıcaklığının artması tabaka kalınlığında az da olsa azalmaya neden olmuştur. 3. Temperleme sıcaklığı ve/veya borlamadan sonraki soğutma işlemi matris yapısını etkilemektedir. Temperleme sıcaklığının armasıyla birlikte matris yapısı alt beynit, üst beynit ve perlit şeklinde oluşmaktadır. işleminden sonra havada soğutma faz oranlarını çok fazla değiştirmese de sıcak haddeleme belirtileri olan bantlaşmayı ortadan kaldırmaktadır. 4. ve bortemperleme işlemi, deneylerde kullanılan numunelerin yüzey pürüzlülüğünü arttırmaktadır. 5. ve bortemperleme işlem şartları aşınma hızını etkilemektedir. Artan borlama süresi aşınma direncine olumlu katkıda bulunurken, en uygun temperleme sıcaklığının üst beynit matris yapısının elde edildiği 350 C olduğu belirlenmiştir. 6. Uygulanan yükün artması genelde aşınma hızını arttırmaktadır. Ancak 250 C temperleme sıcaklığı hariç diğer koşullarda artan yük ile aşınma direncinde bir artış görülmüştür. Kaynaklar []Sarıca, B. Farklı Kalite Çeliklere Uygulanan Yüzey Kaplama İşlemlerinin Aşınma Davranışlarına Etkisi. Yüksek Lisans. İ.T.Ü., Fen Bil. Ens., İstanbul, 2005. [2] Uysal, M. CrN, TiN Kaplanmış ve Kaplanmamış AISI 304 Paslanmaz Çeliğin Korozyon Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üni. Fen Bilimler Ens. Ankara, 2006. [3] Kayalı, Y. Borlanmış AISI 36 L Paslanmaz Çeliğin Korozyon ve Aşınma Davranışlarının İncelenmesi. Doktora Tezi AKÜ, Fen Bilimler Ens. Afyon, 20. [4]Sınha, A. K. Boriding (Boronising). ASM Handbook, Vol. 4, J. Heat Treating; 99, pp. 437 447. [5] Özbek, İ., Sen, Ş., İpek, M., Bindal, C., Zeytin, S., Uçışık, A.H. A Mechanical Aspect of Borides Formed on The AISI 440C Stainless Steel. Vacuum 73; 2004, pp.643-648. [6] Bindal, C. Az Alasım ve Karbon Çeliklerinde ile Yüzeye Kaplanan Borürlerin Bazı Özelliklerinin Tespiti. Doktora Tezi, İ.T.Ü., FenBil. Ens.,İstanbul, 99. [7] Tabur, M., İzciler, M., Gul, F., Karacan, I. Abrasive Wear Behaviour of Boronized AISI 8620 Steel. Wear 266; 2009, pp.06-2. [8] Yalcin Y.,Taktak S., Yazıcı A.M. Küresel grafitli dökme demirin bortemperlenmesi. 4. International Advanced Techonologies Symposium, Selçuk Üni, Konya; 2005, pp. 934-940. [9] Sen U., Sen S. and Yılmaz F. Structural Characterization of Boride Layer on Boronized DuctileIrons. Surfaceand Coatings Technology, 76; 2004, pp. 222 228. [0] Kayalı, Y. Bortemperlenmiş Küresel Grafitli Dökme Demirin Mekanik Özellikleri ve Aşınma Davranışlarının İncelenmesi. Y. Lis.Tezi AKÜ, Fen Bilimler Ens. Afyon, 2006. [] Yalçın, Y ve A.M. Yazıcı. The Effect Of Boro-Tempering Heat Treatment On The Properties Of Ductile Cast Iron. Kovove Mater, 45; 2007, 5-57. [2] Kayali, Y. Yalcin, Y. The Effects of Boro-tempering Heat Treatment on Microstructure Properties of Ductile Iron. Materials and Design 32; 20, 44-49. [3] Şen, U. Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Bor Kaplanması ve Kaplama Özellikleri. Doktora Tezi, İ.T.Ü., Fen Bilimler Ens., İstanbul, 997.