TÜRKĠYE SĠYASĠ EĞĠLĠMLER VE BEKLENTĠLER ARAġTIRMASI Ekim 2009
BU SONUÇLAR, SONAR YAYINCILIK LTD. ġtġ RAPOR ABONELERĠ ĠÇĠN GERÇEKLEġTĠRĠLEN ARAġTIRMADAN ALINMIġTIR. 2
Sonar AraĢtırma A.ġ. nin, Ekim ayında gerçekleģtirdiği araģtırmada gerçekten ilginç sonuçlar elde edilmiģtir. Eylül ayında, Kürt açılımı ile ilgili seçmenin henüz belirsizlik içinde olduğu bulguları öne çıkarken ve henüz AKP ye zarar vermezken, söz konusu açılımın, önümüzdeki aylarda vuku bulacak geliģmelerle seçmen nezdinde değerlendirileceğini belirtmiģtik. Öte yandan kiģisel olarak da, konjonktür gereği, hükümetin bu açılımının bir Çıkmaz sokak olduğunu, konuyu ele alıģ ve yaklaģım konseptinin bu çıkmaza neden olacağını iddia etmiģtim. Seçmenlerin bu konuda belirsiz (yani konunun nereye gideceğini bilemeyen) bir bakıģ açısına sahip olması üzerinden bir ay geçmeden, özellikle Ekim ayının ikinci yarısında yaģanan olaylar, toplumda bu konu hakkında bilinçli/bilinçsiz netleģmelere neden olmuģtur. Bu netleģmeyi yalnızca AKP nin yaģadığı oy kaybında değil, Türkiye nin en önemli sorunu nedir? sorusuna alınan yanıtlardan da gözlememiz mümkündür. Zaten yoğun bir ekonomik krizin pençesinde, önünü göremeyen Türk toplumu, bu kez, son yirmi yılın acılarını sırtlamıģ bir konuda, adeta PKK nın ve DTP nin istekleri doğrultusunda geliģmeler gözleyince, hiç de fazla analiz yapmadan, net bir tavır ortaya koymaya baģlamıģ gibi gözükmektedir. Siyasi iktidarın dahi, nasıl zor bir yola çıktığını anlamakta gecikmeyerek, ani önlemler ve uygulama değiģiklikleri yapmaya mecbur kalması, hatta tereddütlere kapılması, seçmenin dikkatinden kaçmamıģtır. 3
Özellikle PKK lı teröristlerin, savaģ elbiseleriyle, hem de özel hukuki muamelelere layık görülerek karģılanması, konunun nereye doğru gidebileceğine dair, Türk toplumunda ciddi bir endiģe ve bunun sonucu olarak infial uyandırmaya baģlamıģtır. SONAR ın Ekim ayında yaptığı araģtırmanın çok ilginç bir tarafı daha dikkate alınmalıdır. Kurulduğu ve %34 oy oranı ile iktidara geldiği 3 Kasım 2002 den bu yana ilk kez AKP, gerek seçimlerdeki ve gerekse bir anket sonucunda %31 oy oranına gerilemiģtir. Kanımca bu durum, tıpkı 1989 da ANAP ın baģına, hiç beklemediği bir zamanda geldiği gibi AKP nin de baģına gelerek devam edecektir. AKP nin oy oranını 2010 yılının ilk aylarında, %20-30 arası bir bantta görürsem hiç ĢaĢırmayacağımı belirtmek istiyorum. Ve tabiatıyla bu durumda yapılacak ilk genel seçimlerden, az ya da çok farkla birinci parti olarak çıksa da AKP, bir daha tek baģına iktidara gelebilecek sayıda (276) milletvekili çıkaramayacak ve kendisiyle koalisyon hükümeti kuracak bir ortak parti bulamazsa iktidardan düģecektir. Çok da değiģeceğini ummadığım bu gidiģat sonucu yapılacak ilk genel seçimlerde AKP siz bir koalisyon hükümetinin kurulacağını tahmin ediyorum. ( CHP-MHP ya da CHP-MHP ve barajı geçecek üçüncü bir parti.) Saygılarımla A. Hakan BAYRAKÇI 4
AMAÇ Bu çalıģmanın ana amacı, Türk halkının, Ekim ayı itibarıyla, yaģanan geliģmelere bakıģını, ekonomik öngörülerini ve parti tercihlerini belirlemek ve önceki aylarda saptanmıģ olan bulgularla son geliģmeleri karģılaģtırmaktır. 5
YÖNTEM AraĢtırma, kantitatif araģtırma tekniklerinden "yüz yüze anket yöntemi" kullanılarak uygulanmıģtır. AraĢtırma; Ġstanbul, Ankara, Ġzmir, Adana, Antalya, Denizli, Diyarbakır, Edirne, EskiĢehir, Gaziantep, Kayseri, Konya, Mersin, Samsun ve Van illerinde yapılmıģtır. 15 il, 20 ilçe ve 20 köy de gerçekleģtirilen anketlerin, %30 u kır özelliği taģıyan ilçe ve köy merkezlerinde yapılmıģtır. Saha çalıģması 05 25 Ekim tarihleri arasında gerçekleģtirilmiģtir. ÇalıĢma, farklı sosyo ekonomik ve sosyo demografik gruba mensup kiģilerden, yaģ, cinsiyet ve ilçe/belde kotalarına göre tesadüfi yöntemle seçilmiģ 3,000 kiģi ile görüģülerek gerçekleģtirilmiģtir. Yapılan bu araģtırmada 0,95 güvenlik sınırları içinde, hata payı +/- %1,73 dür. Saha çalıģmasından dönen anketlerin kontrolü yapıldıktan sonra, döküm ve kodlama iģlemleri tamamlanmıģ, anketler bilgisayar analizine tabi tutulmuģtur. Bilgisayar analizinden sonra elde edilen veriler tablolaģtırılmıģ ve tabloların yorumunu içeren nihai bir rapor hazırlanmıģtır. 6
SEÇMEN SAYISI 31 Aralık 2008 itibariyle, seçmen niteliği taģıyan Türkiye nüfusunun, yaģ ve cinsiyet dağılımı YaĢ Cinsiyet Adet % Toplam 8 730 600 17,81% 18-24 Erkek 4 456 392 51,04% Kadın 4 274 208 48,96% Toplam 12 328 944 25,15% 25-34 Erkek 6 239 809 50,61% Kadın 6 089 135 49,39% Toplam 10 070 734 20,55% 35-44 Erkek 5 078 647 50,43% Kadın 4 992 087 49,57% Toplam 7 927 348 16,17% 45-54 Erkek 3 978 009 50,18% Kadın 3 949 339 49,82% Toplam 5 066 402 10,34% 55-64 Erkek 2 458 706 48,53% Kadın 2 607 696 51,47% Toplam 4 893 423 9,98% 65+ Erkek 2 139 481 43,72% Kadın 2 753 942 56,28% 7
ÖRNEK DAĞILIMI AraĢtırma; Ġstanbul, Ankara, Ġzmir, Adana, Antalya, Denizli, Diyarbakır, Edirne, EskiĢehir, Gaziantep, Kayseri, Konya, Mersin, Samsun ve Van illerinde yapılmıģtır. 15 il, 20 ilçe ve 20 köy de gerçekleģtirilen anketlerin, %30 u kır özelliği taģıyan ilçe ve köy merkezlerinde yapılmıģtır. Saha çalıģması 05 25 Ekim tarihleri arasında gerçekleģtirilmiģtir. ÇalıĢma, farklı sosyo ekonomik ve sosyo demografik gruba mensup kiģilerden, yaģ, cinsiyet ve ilçe/belde kotalarına göre tesadüfi yöntemle seçilmiģ 3,000 kiģi ile görüģülerek gerçekleģtirilmiģtir. 31 Aralık 2008 itibariyle, seçmen niteliği taģıyan Türkiye nüfusunun, cinsiyet dağılımı Türkiye Toplam 49 017 451 100,00% Erkek 24 351 044 49,68% Kadın 24 666 407 50,32% 8
ÖRNEK DAĞILIMI YaĢ Dağılımı Erkek Kadın Toplam 18-24 238 244 482 25-34 345 355 700 35-44 342 334 676 45-54 282 243 525 55-64 167 151 318 65+ 158 141 299 Toplam 1532 1468 3000 9
YAġ DAĞILIMI 50% 40% 30% 20% 10% 16,07% 23,33% 22,53% 17,50% 10,60% 9,97% 0% 18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65 + 10
CĠNSĠYET DAĞILIMI Erkek 51,1% Kadın 48,9% 11
GENEL SEÇĠM OY PUSULASI Bugün bir genel seçim olsa oyunuzu hangi partiye verirsiniz? Diğer Adalet ve Kalkınma Partisi Recep Tayyip ERDOĞAN Cumhuriyet Halk Partisi Deniz BAYKAL Milliyetçi Hareket Partisi Devlet BAHÇELĠ Genç Parti Cem UZAN Demokratik Sol Parti Masum TÜRKER Saadet Partisi Numan KURTUL MUġ Demokrat Parti Hüsamettin CĠNDORUK Demokratik Toplum Partisi Ahmet TÜRK Türkiye Partisi Abdüllatif ġener Anavatan Partisi Salih UZUN Büyük Birlik Partisi Yalçın TOPÇU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B D Bu araştırmada, gerek modelin oluşturulması, gerekse kararsız ve cevapsızların değerlendirilmesi, SONAR ın 23yıllık deneyimi ile geliştirdiği özel yöntemler ve analizlerle sağlanmıştır. ( Deneklere, birleşik oy pusulası verilerek, parti tercihlerini işaretlemeleri istenmiştir. Bu metod ile kararsız oranı düşük olmuştur.) 12
GENEL SEÇĠM OY TERCĠHLERĠ EKĠM 2009 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 31,68% 28,21% 19,59% 6,62% 6,12% 0% 2,19% 2,00% 1,89% AKP CHP MHP DTP CHP, AKP yi yakalıyor. MHP ve SP yükseliyor. SP BBP DSP DP 1,69% Diğer 13
GENEL SEÇĠM OY TERCĠHLERĠ KARARSIZLAR VE GÖRÜġ BELĠRTMEYENLER DAĞITILMAMIġ HALĠYLE HAM SONUÇLAR EKĠM 2009 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Deneklere, birleşik oy pusulası verilerek, parti tercihlerini işaretlemeleri istenmiştir. Bu metod ile kararsız oranı düşük olmuştur. CHP, AKP yi yakalıyor. MHP ve SP yükseliyor. 14
19,59% KARġILAġTIRMA CHP, AKP yi yakalıyor. MHP ve SP yükseliyor. 50% 40% 30% 20% 10% 29 Mart 09 Yerel Seçimler Ġl Genel Meclisi sonucu Temmuz 09 SONAR AraĢtırma Anket sonucu Ağustos 09 SONAR AraĢtırma Anket sonucu Eylül 09 SONAR AraĢtırma Anket sonucu Ekim 09 SONAR AraĢtırma Anket sonucu 0% Ak Parti CHP MHP Mar.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 15
29 MART 2009 YEREL SEÇĠMLERĠNDE TÜRKĠYE ĠL GENEL MECLĠSĠ KESĠN SONUÇLAR 40% 38,39% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 23,08% 15,97% 5% 0% 5,70% 5,20% 3,84% 2,85% 4,97% AKP CHP MHP DTP SP DP DSP Diğer 16
AK PARTĠ 50% 40% 38,39% 36,26% 35,37% 34,44% 30% 20% 10% 31,68% 0% Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 17
CUMHURĠYET HALK PARTĠSĠ 50% 40% 30% 20% 10% 23,08% 25,13% 26,38% 27,21% 28,21% 0% Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 18
MĠLLĠYETÇĠ HAREKET PARTĠSĠ 50% 40% 30% 20% 10% 15,97% 15,62% 16,09% 19,03% 19,59% 0% Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 19
DEMOKRAT ĠK TOPLUM PARTĠSĠ 50% 40% 30% 20% 10% 5,70% 6,08% 7,48% 6,62% 6,08% 0% Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 20
SAADET PARTĠSĠ 50% 40% 30% 20% 10% 5,20% 5,42% 6,19% 5,72% 6,12% 0% Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 21
TÜRKĠYE NĠN EN ÖNEMLĠ SORUNU 16,73% 26,70% 53,73% 65,57% ĠĢsizlik Ġstihdam Ekonomik sorunlar / Pahalılık Kürt Açılımı Güvenlik / Terör * Birden fazla cevap alınmıģtır. Eylül ayına oranla, ilk üç sorundan birisi değiģerek, yerini Kürt açılımına bırakmıģtır. Daha önceki listede yer almayan bu tespit bu kez %26,70 ile önemli bir sorun olarak, ülke gündemindeki yerini almıģtır. 22
TÜRKĠYE NĠN EN ÖNEMLĠ SORUNU KARġILAġTIRMA 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 64,30% 42,60% 13,40% 66,70% 65,57% 50,20% 53,73% 24,80% 26,70% 16,73% * Birden fazla cevap alınmıģtır. ĠĢsizlik-Ġstihdam Ekonomik sorunlar- Pahalılık Kürt Açılımı Güvenlik-Terör 0% 0 0 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 23
ÖNÜMÜZDEKĠ 6 AY ĠÇERĠSĠNDE EKONOMĠK DURUM BEKLENTĠSĠ Önümüzdeki 6 ay içerisinde kendi ekonomik durumunuzun nasıl olacağını düģünüyorsunuz? Bugünden daha iyi 28,6% 18,4% 27,4% 25,6% Bugünden daha kötü Aynen böyle kalacak Bilmiyorum 24
EKONOMĠK DURUM BEKLENTĠSĠ KARġILAġTIRMA 40% 35% 32,90% 34,70% 30% 25% 20% 15% 10% 31,70% 18,80% 16,60% 28,60% 30,80% 27,40% 25,60% 20,60% 18,40% 13,90% Bugünden daha iyi Bugünden daha kötü Aynen böyle kalacak Bilmiyorum 5% * Birden fazla cevap alınmıģtır. 0% Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 25
CHP, AKP YĠ YAKALIYOR ġok sonuç MHP VE SP YÜKSELĠYOR