YURTDIŞI EĞİTİM SERİSİ V ARAŞ.GÖR. GÖKÇE BAŞBUĞ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ PSİKOLOJİ BÖLÜMÜ Psikoloji bölümü araştırma görevlisiyim, ben kendim de doktoraya başvurdum ve bu süreçlerden geçtim, bu sınavları aldım. Bu yüzden bunları paylaşmak istedim. Şimdi Kuzey Amerika derken, hem Amerika Birleşik Devletleri ni hem Kanada yı kastediyorum. Çünkü her ikisinde de doktora başvuru süreçleri aşağı yukarı aynı. Oralarda yüksek lisans ve doktora yapmanın önemli olduğuna inanıyor, ülkemiz ve ülkemizin insan kapasitesi için önemli olduğunu düşünüyorum. Amerika ve Kanada bizden 10-15 sene önde gidiyor, bu gün. Kendi alanımdan örnek vereyim; incelediğimiz, araştırdığımız bir konu, bundan 10-15 sene önce Amerika da araştırılmış, onların, bu gün araştırdığı konuyu belki biz 10-15 sene gündemimize alacağız. Kuşkusuz ülkemizde de çok iyi yüksek lisans ve doktora programları var ama sınırlı sayıda, az sayıda, iyi okullar problemi var. Oralara gidip, doktora eğitimi aldıktan sonra, alanda iyi bir akademisyen olarak ya da iyi bir uygulamacı olarak yetişmemizin önemli olduğunu düşünüyorum. Bu yüzden (bölümde öğrenci danışmanlığı da yapıyorum aynı zamanda), soran öğrencilere, her zaman ilk tercihiniz yurt dışı olsun, yurt dışını bir deneyin diye öneriyorum. Şimdi özellikle, oralarda doktoraya başvurma sürecinden söz edeceğim. Artık yüksek lisans ile doktora başvuruları biraz farklı. Ben doktoraya başvurduğum için, bu konuda daha fazla deneyimim var. Bunları paylaşacağım sizinle. Genellikle güz döneminde öğrenci kabul ediyorlar, doktora programları, bahar döneminde de kabul edenler var ama çok sınırlı sayıda. Amerika daki doktora programlarının % 90-95 güz döneminde öğrenci kabul ediyor ve başvurular, 1 aralık ile 1 şubat tarihleri arasında değişiyor. Başvuru tarihi, 15 kasım ya da 15 şubat olanlar da var ama genel olarak programların %90 bu zaman aralığında başvuru kabul ediyor. Orada iyi bir doktora programına kabul edilebilmeniz için, disiplinli ve planlı bir başvuru süreci geçirmeniz gerekir. Çünkü kolay değil, yani buralarda doktora programı dediğimiz zaman sınırlı sayıda öğrenci alıyor. Özellikle iyi araştırma üniversitelerinin doktora programları, 3 ila 5 arasında öğrenci alıyor ve bunların yarısı yabancı öğrenci oluyor. İyi bir okulda, iyi bir doktora programı, bir elin parmaklarını geçmeyecek şekilde yabancı öğrenci alıyor ve buralara dünyanın her yerinden başarılı öğrenciler başvuruyor. Kanada dan, Kore den, Çin den, Avrupa dan yani dünyanın her yerinden başarılı öğrenciler var ve bu başarılı öğrenciler arasından sıyrılıp kabul alabilmek için ciddi bir hazırlık süreci geçirmek gerekiyor. Kuşkusuz, doktora programına başvurduğunuzda, senelerce yaptığınız bir birikiminiz var, lisans eğitimi boyunca oluşan bir birikim. Haziranda başlayarak İngilizce yi öğrenemezsiniz ya da doktora programına başvururken lisans not ortalamanız da çok önemli yani haziranda bu işe başlamanız bir şey ifade etmez ama yazın başından başlayarak, başvuracağınız doktora programının sınavına, sınav tekniklerine yoğun, planlı bir hazırlanma süreci doktora programından kabul almanızı sağlayabilir. Mesela şöyle bir başvuru takvimi yapabiliriz; Haziran, temmuz ve ağustos aylarında yani yaz döneminde, TOEFL ve GRE sınavlarına hazırlanma, burada esas olan GRE sınavıdır. Çünkü: GRE ye hazırlandığınız oranda TOEFL a da hazırlanmış oluyorsunuz.
TOEFL, GRE ye göre nispeten daha kolay diyebileceğimiz, daha yüksek bir puanı, biraz rahat alabileceğiniz bir sınav ama GRE öyle değil. GRI ye ciddi bir şekilde hazırlanmanız gerekiyor ve GRE hazırlığınız TOEFL sınavına da hazırlanmanızı da sağlıyor. GRE deki kelime ezberlemeniz, kelime hazinenizi zenginleştirmeniz, TOEFL sınavına da yansıyor. Yaz döneminde bunlara hazırlandıktan sonra, eylül ayında bu sınavlara girilip ekim ayında da programların araştırılması ve hangi programlara başvurulacağına karar verilmelidir. Kuşkusuz öncesinde de programlara yönelik bilginiz olması gerekir ki evet ben doktoraya başvurayım, şu hocayla çalışayım, şu hocaya gideyim diye karar vermek için; öncesinde de bilginizin olması gerekmektedir. Ama spesifik olarak programların o dönem, mesela 2011-2012 dönemi için öğrenci kabul edip etmediği, hangi alanlara yönelik öğrenci kabul ettikler, ayrıca özel koşullar koyup, koymadıkları gibi şeylere bakıp, hangi programlara başvuracağınıza karar verebilirsiniz ekim ayında. Aynı zamanda hocalarınızdan referans mektubu istemeniz gerekiyor. Çünkü son başvuru tarihleri genel olarak aralık-ocak olduğu için hocalardan en az bir ay ya da iki ay öncesinden referans mektubu istemelisiniz ki hocalarınıza, iyi bir referans mektubu hazırlayabilmeleri için zaman tanımanız gerekir. Son anda gönderdiğiniz mektup, hocanın hızlıca yazdığı, çalakalem bir mektup olabilir ki referans mektupları da başvuru sürecinde önemli bir unsurdur. Bu yüzden en az bir ay önceden, hocanızdan referans mektubu istemeniz iyi olacaktır. Kasım ayında başvuru paketinin gönderilmesi diyoruz ve şubat- marta doğru, genelde martın ortasına doğru, okullar sonuçlarını açıklarlar. Size de mayısın ortasına doğru, bir düşünme süresi verirler ve umarım o aylarda güzel haberler de gelir. Okul seçerken, başvuru yapacağınız programı seçerken, çok faktörü göz önünde bulundurmanız gerekiyor. Programdaki hocaların kalitesi çok önemli, yani sonuçta Amerika ya da Kanada ya gidiyorsunuz ve kendinizi o alanda iyi bir şekilde geliştirmek için gidiyorsunuz. İster akademik olarak düşünün, ister uygulamacı olarak düşünün, bu noktada, o programdaki hocaların kalitesi çok önemlidir. Şimdi, mesela; bazı okullar vardır, isim yapmıştır ama kan kaybetmiştir. İyi hocalarını başka okullara kaptırmıştır ve akademik kadrosu zayıf düşmüştür, son birkaç yılda. Bazen de adını duymadığımız okullar vardır ama çok iyi hocaları vardır ve hocaların kalitesi gerçekten önemlidir, bunu da anlamanın kriteri hocaların yayın performansıdır. Hem yayın sayıları ve daha önemlisi nerelerde yayın yaptıkları. Yani Amerika ve Kanada da bir hocanın performansını ölçmek için onların kendi kurdukları konseyde de bunu baz alırlar. Hangi dergilerde yayın yapıyor, mesela; benim alanım olan, Endüstri ve Örgüt Psikolojisi alanında, 2-3 tane temel dergi vardır. Yani bu 2-3 dergiye girebiliyorsanız, iyi hocasınız demektir. En az bir makalenizin o dergilerde (Top Journal) yayınlanması önemlidir ve makale ret oranlarının çok yüksel olduğu dergilerdir bunlar. Ama 3. Sınıf dergilerde onlarca makalenizin olması çok da önemli değildir. O yüzden hocaları araştırmak, bölümlerin-programların web sayfalarına girip, onların yayınlarına bakmak, nerelerde yayın yaptıklarına bakmak önemlidir. Diğer önemli bir husus, mezunlarının iş bulma oranlarıdır. Bu da önemlidir. Mesela bazı okulların piyasada adları oluyor, mesela bizim ülkemizde belli alanlarda belli okullar önemlidir. Amerika da da bazı eyaletlerde, belli okullar önemlidir. O yüzden mezunlarının iş bulma oranları, zaten programların web sayfalarında bunu verirler, nerelerde iş bulduğu, hatta özellikle akademi yönelimli programlar, yani mezunlarını üniversitelerde hoca olmaya
yönlendiren programlar ( bunlara araştırma yönelimli doktora programları diyoruz), bunlar tek tek mezunlarının hangi üniversitelere gittiklerini bile verir. Yani kendi itibarlarını göstermek için. Bunlara bakmak önemlidir. Yabancı öğrenci alım politikalarına bakmak önemlidir. Bazı okullar muhafazakardır, çok fazla yabancı öğrenci almazlar, Amerikalı öğrencileri alırlar. Kimi okullar yabancı öğrenci ağırlıklı alırlar, çok ilginçtir; bazı programları görürsünüz öğrencilerinin çoğu Koreli, Çinli ya da Türk tür. Öyle bir gelenek oluşmuştur o programda, zamanında bir tane Türk öğrenci almışlardır, çok memnun kalmışlardır ve bir daha Türk almışlardır, ondan da memnun kalmışlardır. Mesela benim gittiğim okulda, hep Koreli öğrenciler vardı, çünkü Koreliler in performansından memnun kalmışlardı ve Koreli almaya devam ediyorlardı. Bu yabancı öğrenci alım politikaları önemli, baktığınız zaman bir okulun son birkaç sende hiç yabancı öğrenci almadığını görürseniz oraya başvurmazsınız, başvurabilirsiniz tabi ama şansınızın az olduğunu düşünmek gerekiyor. Okulun bulunduğu kentin sosyo-ekonomik durumu da önemli, orda geçinebilecek misiniz? Amerika ve Kanada da doktora programına kabul edilen öğrenciler, genelde burslu olarak kabul edilirler. Özellikle, benim bilgi alanım, araştırma yönelimli doktora programı olduğu için; onlardan bahsediyorum. Bu doktora programlarına kabul edildiğinizde, hem okula ücret ödemezsiniz hem de bölümde hocaların araştırmalarında görev alarak, hocaların araştırmalarında çalışarak maaş alırsınız. Bu da ortalama 1500 Dolar civarındadır. Amerika ve Kanada da bu civardadır. Haftada 10 saat- 20 saat çalışma karşılığında bu parayı alırsınız. Şimdi bu para, kimi eyaletlerde iyi bir paradır ama kiranın 600-700 Dolar olduğu, özellikle doğu kıyısında veya güneyde geçiminizi sağlamaz. O yüzden ailenizin sizi desteklemesi gerekir. Bu yüzden, okulun önerdiği mali pakete bakmak ve o mali paketin o şehirde yaşamanın ekonomik ihtiyaçlarını karşılayıp, karşılamadığına bakmak önemlidir. Mesela kimi eyaletlerde yabancı ya da göçmen oranı yüksektir, buralarda kendinizi daha rahat hissedersiniz. Bunlara bakmak önemli olabilir. Kimi eyaletler, mesela Kuzey-Batı dediğimiz yerler çok soğuktur. Amerika nın bazı eyaletleri; Minesota, Michigan vs. bunlar çok soğuk olur. Kanada dan daha soğuktur, mesela soğuğa duyarlıysanız oraya başvurmanız pek iyi bir şey değildir. O yüzden bunlara da dikkat etmek önemlidir. Başvuru aşamasına geldiğimiz zaman, bu gün okulların çoğu, internet üzerinden başvuru alıyor. Okulun web sitesine giriyorsunuz, oradan bir hesap açıyorsunuz, gerekli formları dolduruyorsunuz ve istenen belgeleri de o sisteme yüklüyorsunuz. Mesela; transkript istiyor, transkriptinizi tarıyorsunuz, PDF olarak sisteme yüklüyorsunuz ya da CV nizi istiyor, CV nizi taratıp sisteme yüklüyorsunuz. Çoğunluğu, özellikle iyi okullar, böyle internet üzerinden başvuru alıyor. Ama hala kağıt belgelerle başvuru alanlar da var, bunları da postalamanız gerekiyor. İinternet üzerinden başvuru alanlar sizi yönlendiriyorlar, kararlarını veriyorlar, kabul ettik diyorlar. O aşamadan sonra transkriptin orijinalini göndermeniz gerekiyor zaten. Ama bu günlerde çoğunluk internet üzerinden alıyor. Başvuru paketinde neler olması gerekiyor? Genel olarak okulların %90-95 inin istediği şeyleri buraya yazdım. Bunun dışında bazı okulların, spesifik olarak istediği şeyler olabilir. Özellikle, bazı işletme okulları GMAT puanı da istiyorlar. GMAT ya da GRE istiyorlar. Ama genel olarak Amerika da doktoraya başvururken, GRE puanı isteniyor. Onun dışında TOEFL. Niyet mektubu yazmanız gerekiyor, transkriptiniz isteniyor, lisans ve yüksek lisans
transkriptleriniz ve örnek araştırma yazısı, yani özellikle araştırma yönelimli bir doktora programına başvuruyorsanız, herhangi bir konferansta bir bilgi sunmuşsanız o ya da herhangi bir dergide makaleniz yayınlanmışsa o veya üzerinde hala çalıştığınız, bir yere göndermediğiniz bir araştırma makalesi de olabilir. CV niz ve referans mektubunuz istenir GRI sınavına baktığımız zaman bilgisayar ortamında yapılan bir sınavdır bu. Sözel, Sayısal ve Analitik Yazma denilen üç bölümden oluşan bir sınavdır. Bizdeki ALES e denk gelen, tabi onun İngilizcesi. Amerikalılar ın da zorlandığı, kolay olmayan bir sınav bu. Özellikle sözel bölümde, yüksek puan almanın çok kolay olmadığı bir sınav. Sayısal puandan iyi bir puan alabilirsiniz eğer iyi bir matematik alt yapınız varsa. ALES in dışında bir de analitik yazma denilen bir bölüm var, bu bilgisayar ortamında yapılıyor. İstanbul da, Bakırköy de, Bilge Adamda yapılıyor bu. İstanbul da sadece bir merkezde yapılıyor. Ets.org sitesine girip, oradan kayıt olmanız gerekiyor, kredi kartıyla online olarak sisteme girip kayıt olabilirsiniz ya da telefonla kayıt olabilirsiniz. Bu sınavın ücreti 180 Dolar civarındadır. Size belli bir gün, belli bir saatte randevu veriliyor, o gün ve saatte gidip, sınava giriyorsunuz. Bilgisayar laboratuarında yapılıyor, sağınızda, solunuzda paravanlar oluyor, aynı anda başkaları da sınava girebiliyor ama tabi onlarla kesinlikle iletişim imkanınız yok. Sınava girerken üzerinizdeki metal eşyalar, saat vs her şeyi çıkartıyorsunuz, öyle sınava giriyorsunuz. Kağıt kalem vs yasak, kendileri veriyor. Sözel kısma baktığınız zaman, sözel akıl yürütme olarak biliniyor. 30 soru içeriyor ve 30 dakika süre veriliyor. Bu bölüm, okuduğunu anlama ve sözel akıl yürütme becerisini ölçen, çoktan seçmeli sorular seçiyor. Tema olarak üç yeteneği seçiyor, yazılı materyali, alan seçme değerlendirme ve buradan elde edilen bilgiyi sentezleme, cümle parçaları arasındaki ilişkiyi analiz edebilme, kelimelerle kavramlar arasındaki ilişkiyi tanıma. Örnek sorular da göstereceğim birazdan. GRE sınavında sizin performansınıza göre, soruların zorluğu ve alacağınız puanın yüksekliği değişiyor. Yani şimdi ilk başta sınava girdiğiniz zaman bilgisayar size, o sınava giren ortalama bir öğrencinin çözebileceği bir soru gönderiyor. Eğer siz o soruyu çözemezseniz, ondan daha kolay bir soru gönderiyor ve o sorunun puanı daha düşük oluyor, onu da çözemezseniz ondan daha düşük bir soru gönderiyor ve onun da puanı daha düşük oluyor. Ama o ilk soruyu çözdüğünüz zaman, sonra gelen soru daha zor ve puanı daha yüksek oluyor. Yani sizin seviyenizi ayarlıyor, tartarak sürekli. Soruyu bildikçe, daha zor soru göndererek daha yüksek puan almanızı sağlıyor. Ama bilemedikçe daha kolay soru ve daha düşük puanlı sorular gönderiyor. Bundan dolayı şu söylenir her zaman; İlk sorular çok önemli, mesela ilk soru GRE de gelecek ilk 10 soruyu, doğru yapabildiğimiz oranda belli bir dilime giriyorsunuz ve o dilimden aşağı düşmek biraz daha zor oluyor. O yüzden ilk başta belli bir dilime girmek, yani belli zorlukta soruların sorulduğu ve puanlarının yüksek olduğu soruların sorulduğu ve belli bir dilime girmek için ilk soruların, doğru olarak çözülmesi önemli oluyor. Şimdi sözel bölümden iyi bir puan alabilmek için iyi bir kelime hazinesine sahip olmak gerekiyor. GRE nin kelime listesi var, karşılaştınız mı bilmiyorum. Bu 3.500-4.000 kelime civarında, bir kelime listesidir ve bu kelimeler, İngilizce si iyi olan Türk ün karşılaşacağı kemleler olmak bir yana Amerikalılar ın bile bilmediği kelimeler. Mesela Amerikalı arkadaşlara gösteriyorum kelimeyi, hayatlarında görmediği kelimeler var. Yani gündelik yaşamda çok kullanılmayan, özel olarak bu sınav için seçilmiş kelimeler. 3.500-4.000 kelimelik bir liste, buna internetten ulaşabilirsiniz ve bu kelime listesini ezberlemeniz gerekiyor. Sınav performansınızı
belirleyecektir. İşte o yüzden, 3 ay öncesinden hazırlanmanız geerkiyor, yani İngilizceniz çok iyi olabilir, ilkokuldan beri İngilizce biliyor olabilirsiniz, işte KPDS den ÜDS den çok yüksek puanlar almış olabilirsiniz ama bu kelime listesini ezberlemediğiniz sürece GRE den, GRE nin sözel kısmından iyi bir puan almak çok mümkün değil. O yüzden haziranın başında, 3 aya yayılan bir süreçte bu kelime listesini ezberlemek mümkün. Çeşitli çalışma teknikleri öneriliyor, internette TOEFL, GRE ile ilgili birçok site ve forum var, onları takip etme, kelime kartlarıyla çalışma, kelimeleri okuyup kaydetme ve daha sonra dinleme vs. Yani bu 3.500 kelimelik listeyi ezberlemek, önemli oluyor. GRE ye dair efsaneler de çok geziyor bu forumlarda, zaten incelerseniz görürsünüz. Mesela şu soruluyor; Ne girdiğim doktora programında ne de mezun olduktan sonra işimi yaparken, aslında hiç kullanmayacağım kelimeleri niye bana ezberletiyorlar? Bunun, şunun için olduğu düşünülüyor; Şimdi bu kelime listesini ezberlemek için; Kişinin disiplinli, planlı, programlı çalışması gerekiyor. Bu çok kolay bir şey değil. Bir kere, hafızasının geniş olması gerekiyor, bir de sıkı ve planlı bir çalışma ortaya koyabilmesi gerekiyor. Şöyle düşünülüyor; Bu kelime listesini ezberlemek için bu disiplini gösteren insan, doktora programında da disiplinli, plan ve programlı çalışabilir. Yani aslında sizin doktora programındaki performansınızı öngörmek için böyle bir şey koyulduğuna dair bir efsane var. Gerçek neden bu olabilir, olmayabilir ama sonuçta bu kelime listesinin ezberlenip sözel bölümden iyi bir puan alınması gerekiyor. Üç tip soru var bu sözel bölümde. Benzer kelimeler sorusu, benzer kelimeler şöyle; İki kelime veriliyor, bunlar arsındaki ilişki aşağıdaki seçeneklerden hangisinde vardır? Örneğin; lawyer, courtium da bulunur, gladyatör, arena da bulunur. Yani aradaki ilişkinin, aşağıdaki seçeneklerden hangisinde bulunduğunu bulmanız gerekiyor. Zıt kelimeler sorusu; Verilen kelimenin zıttı, aşağıdakilerden hangisidir gibi. Cümle tamamlama sorusu; Bu boşluklara aşağıdaki kelime ikililerinden hangisi gelir? Paragraf sorusu: Bir paragraf veriliyor ve bu paragrafa dair soruların yanıtlanması isteniyor. TOEFL da da paragraf veriliyor, orda da paragrafa dair soruların yanıtlanması isteniyor ama buradaki epey zor. TOEFL da paragrafı okuduktan sonra belki bir daha paragrafa dönmenize gerek kalmıyor ama burada pek mümkün değil, tekrar paragrafa dönmeniz gerekiyor. Sözel bölümde bu şekilde 4 tip soru var. Benzer ve zıt kelime soruları puanların yüksek olduğu sorular. İnsanların çok kolay yanıtlayamadıkları sorular. Çünkü sorular, o 3.500 kelimelik listeden geliyor. Yani İngilizce si iyi olan birisi bu cümle tamamlama ve paragraf sorularını yapabilir ama GRE kelimeleri ezberlemeden bu iki soru tipini yapması pek kolay değil. GRE sayısalda; Temel matematik bilgisinin sorulduğu, aritmetik, cebir, geometri, data analizi, grafik okuma sorularının sorulduğu bir bölüm. Bu, sayısal akıl yürütmeyi ölçmek için tasarlanmış. Problem çözme yeteneklerini ölçüyor. Bu da 3 bölümden oluşuyor. 3 tip soru var; sayısal karşılaştırma, problem çözme ve veri yorumlama. Eğer iyi bir matematik bilginiz varsa, burada iyi bir puan almanız mümkün. GRE puanı 200 ile 800 arasında oluyor. 800 almak imkansız değil, yapılabilir. İyi bir matematik bilginiz varsa,
özellikle fen kökenliler, mühendislik kökenliler yüksek puan alıyorlar. Ama burada önemli olan, sınavdan önce mümkün olduğu kadar soru çözmek ve eğer matematiği ortaokul ve lisede İngilizce okumadıysanız, belli matematiksel terimlerin İngilizce sini öğrenmek. Mesela; çap, çemberin çevresi vs. bunları öğrendikten sonra iyi bir matematik temeliniz de varsa ful yapabilirsiniz sayısalı. Bazı bölümler için sayısal puan önemli oluyor ama çoğu bölüm için, sözel puan önemli oluyor. Zaten sayısaldan yüksek puan almanızı bekliyorlar, bu yüzden sözel puanınızın yüksekliği, sizin iyi bir programa girmenizde belirleyici olabiliyor. Sayısal karşılaştırmada; A ve B sütunlarında iki sayısal değerler veriliyor, bunların hangisinin büyük, küçük ya da birbirlerine eşit olup olmadığını belirleyebilmeyi ölçüyorlar. Problem çözme: Problemler veriliyor, çözmeniz isteniyor. Veri yorumlama: Grafik ya da tablo verilebilir ve aynı tablo ile ilgili en az 2-3 tane soru verilir, o soruları yanıtlamanız gerekiyor. Analitik yazma bölümüne geldiğiniz zaman; Kompleks fikirlerin net ve etkili bir şekilde ifade edebilme isteniyor burada. Sunulan iddiaları değerlendirme, onlara eşlik eden kanıtları inceleme ve kompozisyonu yazarken, nedenlerinizi net bir şekilde ortaya koyabilme ve bunu örneklerle destekleyebilme ölçülüyor. Şimdi burada önemli olan, sizin kelime hazinenizin geniş olması, zaten GRE ye hazırlanırken, kelime hazineniz gelişiyor. Önemli olan bu kelime hazinenizi kompozisyonda kullanabilmektir. Mesela TOEFL ın kompozisyon yazma bölümünde; Fikirlerinizi açık ve net bir şekilde ortaya koyduğunuzda iyi bir puan alabilirsiniz. Kimse orada sofistike kelimeler kullanmanızı beklemiyor. Ama burası öyle değil, yani kompozisyonda bir kelimeyi iki defa tekrarladığınızda pek iyi olmuyor, onun eş anlamlısını kullanmanız gerekiyor. O yüzden oldukça zor ve iyi hazırlanılması gereken bir bölümdür bu bölüm. Analitik yazma iki görev içeriyor. İki kompozisyon yazıyorsunuz burada. Bir tanesi; Bir meseleye yönelik perspektifinizi sunmada, 45 dakika bir süre veriliyor. Size bir fikir, bir görüş veriliyor, bunlarla ilgili ne düşünüyorsunuz? diyorlar. Bir diğeri; bir argümanı analiz etmede, size bir paragraflık bir yazı veriyorlar. Bu, bir gazeteden alınan bir bölüm olabilir, birisinin demeci olabilir. Bunu analiz et diyorlar. Verilen metinin hangi kısmına katılıyorsunuz, karşıysanız neden karşısınız gibi analiz yapmanız istenir. Bu şekilde verilen cümlelerin hepsi belli, 100-200 tanedir, ets.org sitesinde var, onlardan biri gelecektir bu yüzden onları şöyle bir tarayın. Bak mesela bu gelirse şunları şunları yazarım, madde madde öncesinde kafada bir şeyler hazırlamak iyi olur. Argüman bölümünde ise bu belli değil, her şey olabilir. Böyle bir paragraf veriliyor. Mesela bu yerel bir gazetenin editör bölümünden alınmış bir pasajdır, bunu veriyor size analiz et diyor. Sen bu pasajın içindeki tutarsızlıkları, çelişkileri, karmaşıklığı, nereleri net değil vs bulman gerek. Bunları didik didik etmen isteniyor. Bu şekilde iki tane yazma görevidir. Sınav bittikten sonra size; bu sınavı iptal etmek istiyor musunuz? diye soruyorlar. GRE nin böyle bir avantajı var. Sınavını iptal etmek istiyor musunuz yoksa puanınızı onaylıyor musunuz? diye soruyorlar. Mesela performansınızın iyi olmadığını, bir daha girerseniz ilerde daha iyi yapacağınızı, düşünüyorsanız reddedebilirsiniz. Ama bu durumda hiçbir şekilde puanınızı öğrenemiyorsunuz. Performansınızın iyi olduğunu düşünüyorsanız, başvuracağınız okullar için yeterli olacağını düşünüyorsanız, kabul ediyorsunuz ve hemen o anda sayısal ve
sözel puanlarınızı görebiliyorsunuz. Ama yazmaya yönelik puanınızı göremiyorsunuz çünkü; Onlar ets nin görevlendirildiği hocalar tarafından değerlendiriliyor ve 10-15 gün içerisinde yazma puanınızı öğrenebiliyorsunuz. Bu sınavda kimileri şöyle düşünüyor: öncesinde bir denemek için iyidir, iptal edip ikincisinde daha iyi yaparım ama kimileri de bu yeteneği ölçtüğü için yetenek fazla değişmez 1 ay sonra tekrar girdiğinde aşağı yukarı aynı puanı alırsınız diyor. Yeteneği ölçtüğü için çok fazla sıçrama yapmak mümkün değildir. Birinci anlayışı, benim aklıma daha yatkın, girip sınav ortamını görüp ikinci defa girmek daha iyi olur tabi her seferinde 140 Dolar ödüyorsunuz. Eğer puanınızı onaylıyorsanız, size hemen sınav sonucunda puanınızı 4 okula gönderme hakkı tanınıyor. Hemen okulları ve programları seçip benim sınav sonucumu gönderin diyorsunuz. Zaten doktora başvuru sürecinde siz, ne GRE ne de TOEFL sonucunu kendiniz göndermiyorsunuz okullara. Her zaman ets gönderiyor. Zaten okullar sizden gelenleri dikkate almıyor. GRE puanınız o 4 okula gittiği zaman, başta ödediğiniz 180 Dolar kapsamında, dört okula gönderme hakkı tanınıyor. Eğer baştan belirlemişsiniz okulunuz hemen orda seçip gönderiyorsunuz. Daha sonra gönderecekleriniz için, eğer 4 ten fazla göndereceksiniz, ets nin sitesine girip okulları seçtikten sonra kaydolup parayı yatırarak okullara gönderiyorsunuz puanlarınızı. Yani puanlar okullara ets üzerinden gidiyor, sınav sonucunda 4 tane ama eğer daha fazla ise ets nin sitesinden gönderiyorsunuz. Dediğim gibi sözel ve sayısal puanlar 200-800 arasındadır ve analitik yazma puanı en yüksek 6 üzerinden değerlendiriliyor. 6, 5.5, 5, 4,5... diye gidiyor ama sayısal ve sözelde 620-630 alabilirsiniz. GRE ye ayda bir defa girebiliyorsunuz. Mesela iptal ettiniz ve ikinci defa girmek isterseniz ekimde girmişseniz bir dahaki sefere kasım ayını beklemek zorundasınız. Aynı ay içinde bir defa, senede ise 5 defa girebiliyorsunuz. Şimdi önemli olan bir husus da GRE nin 1 Ağustostan itibaren biraz değişeceği. 1 ağustosa kadar sınav bu şekilde gidiyor ama daha sonra temel olarak aynı kalmakla beraber, şöyle değişikler olacak; mesela hesap makinesi kullanma seçeneği getirilecek, şu anda yok. Ama 1 ağustostan sonra ekranda hesap makinesi olacak, siz fareyi kullanarak hesaplama yapabileceksiniz. Onun dışında daha gündelik yaşama dair, gerçek yaşama dair örneklerin verileceği, mesela şu an sorulan reading soruları çok bilimsel, çok akademik ama 1 ağustostan sonra daha çok insanların profesyonel iş yaşamında karşılaşabileceği örneklere dayanan sorular olacağını GRE nin sitesinde bulabilirsiniz. Bir de GRE subject diye bir test var. Şimdi o bahsettiğim GRE nin genel testi idi. GRE genel testini bütün programlar istiyor zaten. Ama kimi programlar, ben GRE ye girmeni istiyorum ayrıca GRE subject testine girmeni istiyorum diyor. Mesela; psikoloji, özellikle klinik psikoloji programları. GRE genele giriyorsunuz ama onun yanında GRE subjecte de girmeniz de isteniyor. Bu GRE subject sınavı, 8 alanda veriliyor, bütün programlar istemiyor ama öncesinde programa bakıp subjecti isteyip istemediğine bakabilirsiniz. Bütün psikoloji programları subjecti ister diye bir kaide yok, bazıları ister bazıları istemez. Subject testinde spesifik olarak o disiplinle ilgili sorular sorulur. TOEFL sınavına gelecek olursak IBT (internet base) olarak geçiyor, öncesinde kağıt kalem vardı daha sonra bilgisayar temelli oldu. Şimdi ise internet temelli. TOEFL 4 bölümden
oluşuyor, dinleme, konuşma, okuma ve yazma. Bu internet temelli TOEFL ın önceki TOEFL lardan temel farkı konuşmanın eklenmesi. Sizin konuşma performansınız da ölçülüyor. GRE İstanbul da sadece Bakırköy de Bilge Adam da yapılırken, TOEFL birçok merkezde yapılıyor, üniversitelerde de yapılıyor. Burada da aynı şekilde ets nin sitesine girip kaydoluyorsunuz. Evinize yakın bir yer de seçebilirsiniz. Mikrofon var, kulaklık var, aynı şekilde konuşuyorsunuz. Sizin konuşma yeteneğinizi ölçüyor. Bu konuşma yeteneğinin ölçülmesinin eklenme nedeni şu; Özellikle uzak doğuda Çinliler, Koreliler, çok iyi şekilde sınavlara hazırlanır, sınav tekniklerini öğrenir, kelimeleri ezberleyip sınavlardan çok yüksek not alabiliyorlar ama konuşamıyorlar. Amerika ya gittiğiniz zaman, çok iyi bir programda doktora yapan ama konuşamayan, insanlar görmeniz mümkündür bundan birkaç yıl öncesine kadar. Konuşma yeteneklerini ölçmek için sırf Uzak doğulular için bile eklendiği söyleniyor. Okumada akademik içerikli paragraflar veriliyor. Soruların yanıtlanması isteniyor. Bu bölümü 60 dakikada da geçebilirsiniz, 100 dakikada da geçebilirsiniz. Sizin şansınıza göre bilgisayar neyi verirse artık. Dinlemede mesela çeşitli görevler oluyor, kimi görevlerde hoca ders anlatıyor, mesela; kimya ile ilgili bir ders, dinliyorsun sonra sana soru soruyor. Ya da iki öğrenci arasında geçen konuşmayı dinliyorsun, üniversite kampüsünde öğrenci ile öğrenci işlerinde çalışan memurun konuşmasını dinleyip ona dair soru yanıtlıyorsun. Yani Amerika da kampüs hayatında geçebilecek diyalogları dinleyip onlarla ilgili sorular yanıtlıyorsun. Konuşmada, belli bir konuya dair fikrinizi anlatmanız istenebilir. Bu birinci görev, belki de en zor kısımlardan biri. Özellikle bizim için, bizim ülkemizdeki gençler İngilizce yi iyi biliyor olabilir ama konuşma pratiği yapma imkanı çok olmadığından kaynaklanıyor. Ben, giden arkadaşlarla konuştuğum zaman en çok karşılaştıkları sorunun bu olduğunu söylüyorlar. Mesela sana; En çok beğendiğin kitaptan biraz bahset deniliyor. 60 saniye hazırlanma süren var ve 45 saniyede konuşman gerekiyor, artık kaç cümle kurabilirsen. Ya da mesela en son hangi filme gittin diye soruyor, gene 60 saniye hazırlanıyorsun ve 45 saniye konuşuyorsun. Bir böyle sorular var. Bir de okuma dinlemenin iç içe geçtiği sorular. Önce bir paragraf okuyorsun sonra paragraf hakkında bir hoca konuşuyor. Hocayı dinliyorsun. Daha sonra sana bir soru soruluyor ve o soruyu yanıtlıyorsun. Yani okuma, dinleme ve konuşma etkinliklerinin iç içe geçtiği böyle karmaşık sorular da olabiliyor. Bu tip soruların olduğu toplam 6 tane görev oluyor ve 20 dakika süre veriyorlar. Siz konuştukça, konuştuklarınız sınavı yapan merkezde internet yoluyla kayıt oluyor. Yazma da iki görevden oluşuyor. Burada bir paragrafı okuyup onunla ilgili bir hocayı dinleyip onunla ilgili yazmanız isteniyor. Bir de tamamen kendinize ait bir kompozisyon isteniyor, gene soru veriliyor ama onun hakkında düşünüyorsunuz. TOEFL puanlaması 120 üzerinden yapılıyor. 4 tane bölüm vardır, her birinden alabileceğiniz en yüksek puan 30 dur. Genel olarak 100 ü geçmek baya iyi bir puan olarak değerlendirilir doktoraya başvururken. Bazı doktora programları şöyle der; Tamam 100 ü geçsin ya da 90 ı geçsin bu yeterli benim için ama speakingde 25 i geçsin der. Sizin speakinginiz 20 olur, diğerlerinin tamamı 30 olabilir ama o doktora programına başvuramıyorsunuz. Bazı doktora programları bazı alt dallar için spesifik puanlar isteyebilir. O yüzden o programların istediği kriterler bakmak gerek. Burada GRE gibi puanınızı hemen öğrenemiyorsunuz 15 gün içerisinde internetten öğrenebiliyorsunuz. 1 ay içinde de adrese geliyor. Burada da GRE deki gibi ets ile bağlantıya geçip puanlarınızı okullara gönderilmesini istiyorsunuz.
Bu sınavları verdikten sonra bir de niyet mektubu yazmak diye bir kısım var. Bu da başvuru sürecinde oldukça çetrefilli bir bölüm. Niyet mektubu, sizin o programa niye başvurduğunuz, gelecekteki hedefleriniz, gelecekte ne yapmayı planladığınız, şimdiye kadar neleri başardığınız vs. bu gibi konular üzerine kendinizi anlatacağınız bir yazı. Gene şöyle efsaneler dolaşır. Gerçekliği ne kadar doğru bilinmez, bazı bölümlerin sırf niyet mektubuna bakarak öğrenci aldığı söylenir. Çünkü aşağı yukarı aynı öğrenciler başvuruyor, mesela GRE de 200-300 alan birisi iyi bir okula başvurmaz, iyi okullara yüksek puanlar alanlar başvurur. Zaten bunlar sınavlardan yüksek puan almış, lisans ortalamaları yüksek olan insanlar. Bunlar için ayırt edici olanın niyet mektubu olduğu söyleniyor. Yani kendisini nasıl ifade ettiği, ikna edici bir dil ile uzun olmaması şartı ile 1-2 sayfalık bir mektup. Mesela bazı programlar varmış 2 sayfa olunca okumuyorlarmış en çok 1 sayfada kendinizi anlatmanız gerekir. Burada ikna edici bir dil ile kendinizi anlatmanız, geleceğe dair hedeflerinizi anlatmanız önemli. Bunların bazılarında, hangi konuda çalışmak istediğinizi, hangi hocalarla çalışmak istediğinizi, hoca isimlerini yazabilirsiniz. Ben, en az 5 okula başvurmanızı öneririm. 1 okula başvurursanız kabul edilme şansınız düşüktür. Yani illa doktoraya gitmek isteyen birisi için en az 5 okula başvurması iyi olur ama insanlar ortalama 10 okula başvururlar. 20 okula başvuran insanlar da vardır. Her bir okul için niyet mektubunuzu özelleştirmenizin önemli olduğunu düşünüyorum. Bir niyet mektubu yazıp onu her yere göndermek iyi bir fikir değildir. Bu da çok fazla zaman ister, yazdıktan sonra mutlaka İngilizce si çok iyi olan hatta ana dili İngilizce olan birine okutup, düzelttirmek gerekir. Yani niyet mektubunun, başvurulan programa göre özelleştirilmesinin önemli olduğunu düşünüyorum. Bunun dışında not döküm belgelerini eklemeniz gerekiyor, lisans ve yüksek lisans not ortalamasını isterler. Amerika da birçok program, artık yüksek lisans ortalamasını sormaz size. Direk lisans ortalamasıyla başvurabilirsiniz. Hatta kimi programlara yüksek lisansınız olmasa da başvurabilirsiniz ama isterseniz size birkaç ek ders alarak yüksek lisans diploması da veririm der. Bu nedenle esas önemli olan, lisans not ortalamasıdır, çünkü 4 yıla yayıldığı için, sizin 4 senelik performansınızı gösterir ama yüksek lisansın ders aşaması 1 sene. O yüzden lisans not ortalaması önemlidir. Lisans notunuz için en az 3 isterler iyi bir doktora programı için ama kuşkusuz 3 ün altında alınanlar da vardır. Zaten her şeyin mükemmel olması imkansızdır ama önemli olan sizin bir açığınızı diğer bir yönünüzle kapatabilmenizdir. Mesela lisans not ortalaması 2,5 tur ama GRE den ful yapmıştır, bu açığı görmez adam. O yüzden 3 iyidir fakat 3 ün altından hiçbir yerde kabul alınmaz diye bir şey yoktur. Bunları gönderirken okuldan kapalı zarf içinde, mühürlü almanız gerekir. Örnek araştırma raporu da çok önemlidir. Sizin ne kadar araştırma deneyimine sahip olduğunuz çok önemlidir, özellikle araştırma yönelimli üniversitelere başvuruyorsanız, çünkü Amerika daki okullar araştırma yönelimli iyi üniversitelerdir, araştırma deneyiminizi sorarlar. Şimdiye kadar herhangi bir araştırma projesinde yer aldın mı? Bunu yazıp bir konferansta sundun mu? Bir dergiye gönderdin mi makale olarak? diye sorarlar. Ben şunun çok önemli olduğuna inanıyorum, hatta bu kabul edilmede belirleyici de olabilir. Yurt dışına doktoraya başvuran bir öğrencinin uluslararası bir konferansta bir bildiri sunması ya da bu bir poster de olabilir bu önemlidir. Bu başlangıçta, jürinin, size bakış açısını değiştirir. Bu, sizin bu işi ne kadar önemsediğinizi gösterir. Bu yüzden her zaman doktoraya başvurmayı düşünen insanlara
bunu öneriyorum; en az bir uluslararası konferansta bir bildiri ya da bir poster sunmasını öneriyorum bu önemlidir, tabi bir dergide bir makale olursa çok daha iyi olur. CV de isterler çünkü CV de her şeyinizi kısaca bulabilirler. Hakkınızdaki bilgileri hızlıca tarayabilirler, CV de akademik bir formatta yazılmış olmalı. Bu da önemli, akademik formatta yazılan CV ler önemli. Akademik yaşamdaki CV ler farklı oluyor, profesyonel iş yaşamındaki CV ler farklı oluyor. Hatta başvurduğunuz programdaki hocaların web sayfalarına girip, CV lerine bakıp ona göre yazabilirsiniz. Önce iletişim bilgileri yer alır CV de, eğitim bilgileri, lisans, yüksek lisans bilgileri, ilgi alanları, ilgi alanları önemlidir. Yani siz beni buraya aldıktan sonra bana, hangi konuyu verirseniz verin çalışırım demek hiçbir zaman iyi değildir. Bunu niyet mektubunda da CV de de belirtmek gerekir. Mesela Endüstri ve Örgüt Psikolojisi alanında bir yere başvururken, bu alandaki temel konular 20 tane civarındadır, çok da değildir ama buna rağmen, ben Endüstri ve Örgüt Psikolojisi alanına ilgi duyuyorum, özel olarak personel seçimi, performans değerlendirmesi, motivasyon konusunda çalışmak istiyorum diye bir konuyu belirtmeniz gerekir. Bunu CV de yazmanız da iyi olur. İş deneyimi, stajın yapılması, makale, bildiri, projeler, kuruluşlara üyelikler, bu da önemlidir. Mesela psikologsanız Türk Psikologlar Derneğine üye olmanız önemlidir. Buraya eklemeyi unutmuşum mesela gönüllülük çalışmalarına katıldıysanız ki bunu Amerika da gerçekten önemsiyorlar. Gönüllülük çalışmalarına katılmışsanız, mesela; orda öğrencilerin çoğu çevre düzenlemesi yapar, görme engellilere kitap okuma saati yaparlar. Bu tip gönüllülük çalışmaları da önemlidir. Sizin sosyal bir insan olduğunuzu gösterir. Son olarak referansları da CV nize eklemeniz gerekir. Referans mektuplarına geldiğimiz zaman; bu da önemlidir. Başvuru paketlerinde aslında her programın dikkat ettiği şeyler farklıdır. Yani bu başvuru paketinde, GRE en çok öneme sahiptir, gibi bir şey diyemeyiz. Kimi üniversite ve programlar için GRE, kimisi için referans mektubu, kimisi için de lisans ortalamanız önemlidir. Bu yüzden başvuru tarihinden 1 ay önce, hocanıza vermeniz, ona yazması için zaman tanımanız, verirken hocaya, CV nizi de vermeniz ya da kendinizi tanıtmanız gerekir. Çünkü, aradan zaman geçmiş sizi unutmuş olabilir. CV nizin elinin altında olması iyidir. Burada bence önemli olan şey şu; Araştırma üniversitelerine başvururken, araştırma deneyimi çok önemli, bildiri ya da makale olmasa bile, bir araştırma projesinde yer almak önemlidir. Bunu da bildiri veya makale olmasa da yazacak olan hocadır kendi referans mektubunda, bu öğrenci bende şu araştırma projesinde yer aldı ve ciddi katkıları oldu bu projeye. O yüzden her zaman hocalar şunu önerir; dersini aldığınız bir hocadan referans mektubu almanız çok şey ifade etmez. Hocanın, bu öğrenci benim dersimde AA aldı demesi çok bir şey ifade etmez. O yüzden lisans eğitimi boyunca, yüksek lisans eğitimi boyunca, belli bir dönem hocalarla çalışmak, hocalara gidip; hocam ben araştırma yapmak istiyorum, araştırma deneyimi kazanmak istiyorum, bir çalışmanızda size yardımcı olabilir miyim? demelisiniz. En az 1 ay, daha uzunsa daha güzel olur. Hocalarla birlikte mesela, bu yaz dönemi için düşünürsek, kasımda başvuracaksanız, yaz dönemini hocayla çalışarak geçirebilirsiniz. Yani belli bir dönem, beraber belli bir araştırma üzerinde çalıştığınız hocaları referans göstermek çok daha iyidir. Yani sadece dersine girip takip etmek yetersizdir. Bunu, bir de yurt dışında yaparsanız çok daha iyi olur, mesela; bir yaz, üniversitedeki bir hocayla beraber çalışıp o hocadan referans mektubu almanız, tabi
hocanın ilişkileri, diğer üniversitelerdeki hocalarla ilişkileri önemli. Şunu söylemek istiyorum; Hoca referans mektubunda sizin için çok iyi bir şey yazabilir ama o hocanın ilişkileri çok gelişmiş değildir bu da bir şey ifade etmez. Hocanın sizin için iyi bir şeyler yazması önemli aynı zamanda, bu hocanın alanda tanınmışlığı önemli. O yüzden kimden referans isteneceği, referans istenmeden öncede kime beraber çalışma teklifi edileceği önemlidir. Üniversiteler referansınızı hocalardan tercih eder, doktoraya başvururken akademik alandaki hocalardan ama kimi programlar iş yaşamındaki, mesela; bir yerde staj yapmışsınızdır oradaki yöneticinizden, insan kaynaklarında deneyiminiz varsa, insan kaynakları müdürünüzden, referans almak da faydalı olabilir. Dediğim gibi hocaya; hangi okullara başvuracağınızı ve son başvuru tarihlerini vermeniz gerekir ki hoca mektubu ona göre yazsın. Bazı programlar, mektubu kapalı zarf içinde al ve paket içinde bana yolla der. Bu geleneksel yöntemdir ama son dönemde online sisteme geçildiği için yöntem şudur; Siz hocanın adını, soyadını yazarsınız siteye, onlar hocaya e-mail atar ve hocaya bir link vererek, referansınızı yükleyin der. Bu artık daha yaygın kullanılan bir yöntem. Hem sizin hem de hocaların işini kolaylaştırır. Bazı okullar, mali durum belgesi ister ayrıca, bu da şundan dolayıdır; Doktoraya kabul edildiğiniz zaman, burs alırsınız, size belli bir mali destek paketi verirler. Ama o eyalette öğrenci olarak bulunabilmek için belli bir miktarı göstermeniz gerekir vizeye başvururken. Lisans, yüksek lisans veya doktora öğrencisiyseniz, şu kadar paran var mı? diye sorarlar vizeye başvururken. Okulun size sunduğu katkı, o istenen miktarı karşılayamayabilir, orda birkaç bin dolar açık olabilir, o zaman vize alamazsınız. Bu yüzden onu, sizin tamamlamanızı ister. Mesela çok iyi okullar gerçekten çok iyi paralar verirler, o zaman, o mali durum belgesine benim katkım sıfır, param yok yazabilirsiniz, eğer okulun verdiği para vize almak için belirlenen paradan büyükse sıkıntı değil. Kimi okullar az para verir, bu açığı sizin kapatmanız gerekir, bunu da mali durum belgesiyle göstermeniz gerekir. Tabi ayrıca başvuru ücretinin yatırılması gerekir, ortalama 100 Dolardır. Kaç okula başvuracağının belirlenmesinde bu başvuru ücreti önemlidir. Mesela 20 okula başvuracaksanız 2.000 Dolar yapar, 10 okula başvurursanız 1.000 Dolar. Sizin bütçeniz de önemli. Mesela bazı okullar hiç başvuru ücreti almaz, mesela; Kanada da; University of British Colombia, İngiltere de; Landon British School. Bunlar, hiç başvuru ücreti almaz. Ama çoğunlukla alınır ve ortalama 100 dolardır. Başvuru paketinin yollanması konusunda; basvurum.com diye bir internet sitesi var. Buna, girin bakın çok güzel bir site. Siteye giriyorsunuz, hangi okula göndermek istediğinizi yazıyorsunuz, kurye size 1-2 saat içerisinde geliyor, paketinizi veriyorsunuz ve ertesi gün okulunuzda oluyor.yani basvurum.com özel olarak okul başvuruları için kurulmuş bir site, giriyorsunuz, adresi veriyorsunuz, -sanırım UPS ile çalışıyorlar- sonraki gün okula ulaşıyor paketiniz. Bundan bahsetmiştim, doktoraya girenler Kanada ve Amerika da daha çok araştırma ve öğretim asistanlığı yaparlar. Çünkü aldıkları paranın karşılığında çalışmaları gerekir. Öğretim araştırma asistanlığı için gerekli değildir ama İngilizce konuşma kabiliyetinizi ölçmek isterler. TOEFL ın speaking kısmı yeterli değildir onlar için. Test of Spoken English diye bir test vardır ya da okulun kendisi, speaking testi yapabilir. Onda da belli bir puan almak zorundasınız öğretim asistanlığı yaptıracaklarsa. Zaten Amerika ve Kanada da iyi okullarda
lisans derslerini, doktora öğrencileri verir. Hocalar pek girmez, daha çok yüksek lisans derslerine girerler, lisanslara da girerler ama lisans derslerine daha çok doktora öğrencileri girer. Bunun için İngilizce konuşma kabiliyetinizi kanıtlamanızı isterler. Yararlanacağınız kaynaklar bunlardır. Ets.org sınavlar hakkında daha detaylı bilgi alabileceğiniz bir site, orda örnek sorular da vardır. Bilgisayar programı gibi, excel dosyası olarak sitede durur. Hemen bilgisayarınıza indirin, örnek sorular çözebilirsiniz. globalmezun.com Amerika ve Kanada da yurt dışı eğitim hakkında birçok bilgiyi elde edebileceğiniz bir sitedir. Fullbright burslu içi hazırlanmış bir site, ama burada Amerika ve Kanada daki doktora eğitimi hakkında eğitim seminerleri verilmektedir. Taksim deydi yerleri, önce kayıt oluyorsunuz. Nasıl başvururum, GRE den nasıl yüksek puan alırım vb gibi seminerler veriliyor. Ben sadece kendi deneyimimden yola çıkarak bunları anlattım ama onlar daha profesyonel, uzmanlar tarafından veriliyor seminerler. Onlara katılmanız iyi olur. Dediğim gibi basvurum.com da paketinizi yollayabileceğiniz bir site. Benim bahsetmek istediğim bunlar. Sizin sormak istediğiniz ya da eklemek istediğiniz bir şey varsa duymaktan memnuniyet duyarım, yoksa benim söyleyeceklerim bu kadar. Hepinize başvurmanızı tavsiye ederim, özellikle akademiyi düşünenler için önce oraları bir denemek iyi olur kuşkusuz ülkemizde çok iyi programlar var ama oraları denemek iyi olur. Uygulama için de oraları denemek, oralarda mürekkep yalamak kendinizi geliştirmek açısından iyi olacaktır. Sonuçta bu ülkeler bilimin önder ülkeleri. Öğrenci: Benim bir sorum olacaktı, benim kuzenim Şu anda Amerika da doktora yapıyor. Direk başlamıştı yüksek lisanstan sonra. Yani orda kalmamız gereken araştırma asistanı olarak da çalışabiliriz. Oradaki hocalarla etkileşiminizin yoğunluğu nasıl olur? Siz mesela gittiğinizde kaç sene boyunca, ne yoğunlukta hocalarla etkileşime girebildiniz? Sonuçta doktora yıllar süren bir süreç, 4. yılınızda bu ilişkinin yoğunluğu nasıl oluyor? Araş.Gör. Gökçe BAŞBUĞ Hocadan hocaya farklılık gösterir ama ben genel olarak şunu söyleyebilirim. Orada hocalar çok çalışır, ben orada hocaları hafta sonu cumartesi, pazar bile okulda görüyorum, odalarını ev gibi düzenliyorlar, odalarında eşofmanları, terlikleri vs var. Oralarda epey zaman geçiriyorlar. Öğrenciler de, mesela benim gittiğim okulda öğrenciler geceleri sabahlıyorlardı. Doktora öğrencilerinin olduğu bölümde mutfakları vardı, buzdolabı vs her şeyi vardı geceyi orada geçiriyorlardı. Gelecek için, iyi bir iş bulurum, iyi bir okulda hoca olurum demek için güzel bir şeydir doktora yapmak ama şunu da kabul etmek gerek, orada doktoraya kabul edilmek bir aşama, okumak zor, bitirmek de ayrıca zor. Gidip de bırakıp dönen insan da çok. Bitiremeyen o tempoya ayak uyduramayan çok, o yüzden çok yoğun çalışıyorlar, hocalar da çalışıyor, çünkü okulda kalabilmek için sürekli belli kriterleri sabit bulundurmak gerekiyor. Hocalar sürekli bir performans değerlendirmeye maruz kalıyorlar. Çok çalıştıkları işçin, genel olarak çok yakın bir çalışma birlikteliği, diyalog var, iş yaşamının dışına taşan bir ilişki olabiliyor. Hoca, sizi evine çağırabiliyor. Siz, hocayı evinize çağırabiliyorsunuz ve hiyerarşi değişiyor. Bazı okullar hocaların daha mesafeli yaklaştığı söyleniyor ama şunu söyleyebilirim; siz oraya doktoraya yerleştikten sonra, hoca size meslektaş adayı gözüyle bakıyor. Size iyi okullardan bahsediyorum, iyi okullarda iyi hocalar olur, sizi iyi yetiştirmek
için varını yoğunu ortaya koyar. O anlamda da baya yakın bir ilişki içinde oluyorsunuz. Sizi programa aldım artık, saldım çayıra mevlam kayıra anlayışı yok. Öğrenci: Peki bu yoğunluk bir süre sonra azalıyor, şu anda Türkiye desiniz, doktoranız devam ediyor mu? Araş.Gör. Gökçe BAŞBUĞ Doktoram devam ediyor, ama ben bırakıp gideceğim ağustosta, burada doktora yapıyorum, YÖK doktora araştırma bursu veriyordu. Ben onunla gidip bir sene kaldım fakat gittikten sonra buralarda doktora yapmak daha iyi olur diye düşündüm. Başvurdum, kabul edildim. Ağustosta gideceğim. Öğrenci: Hangi üniversite? Araş.Gör. Gökçe BAŞBUĞ MTI Öğrenci: Peki hocam, bu dil koşullarının çok ağır olduğunu görüyoruz ve gerek YÖK ün gerek de TÜBİTAK ın da böyle girişimleri oluyor, onları tavsiye eder misiniz? Araş.Gör. Gökçe BAŞBUĞ Tavsiye ederim tabii, orada doktora yapmak için böyle burs imkanlarını kullanmak faydalı olur. Direk okula başvuruyorsunuz, okul öğrenciye para verdiği için seçilme ihtimaliniz az oluyor ama okula, param var benim, MEB, YÖK destekliyor derseniz şansınız artar. İyi olur onları değerlendirmek, bunlardan farkı çalışmak zorunda kalırsınız, MEB size burs verirse, şu üniversitede doktoran bitince çalışacaksın der. Eskiden siz belirliyordunuz, artık seçenek tanımıyor direk şu okulda çalışacaksın deniliyor. O, zorunlu hizmet kısmı var farklı olarak. Cebinde hazır paranın olması şansını arttırıyor. Kendi başınıza okula başvurduğunuzda ise zorunlu çalışma şartınız yok.