SPOR HUKUKU 5.Ders Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER
Uluslararası Spor Federasyonları Uluslararası spor federasyonları, ilgili oldukları bir veya birden fazla spor branşının uluslararası düzeydeki en yetkili yönetim ve karar organları olup, konularına giren spor faaliyetinin kural ve şartlarını uluslararası düzeyde belirleyen devletler üstü organizasyonlardır.
Uluslararası Spor Federasyonları Uluslararası spor federasyonlarının olimpik hareket içindeki görevleri arasında ise, olimpik ruha uygun olarak, branşları olan spor dalları ile ilgili kuralları düzenlemek, olimpiyat oyunlara katılacak yarışmacılar için ölçütler koymak ve bunları Uluslararası Olimpiyat Komitesi 'nin (IOC) onayına sunmak sayılabilir.
Uluslararası Spor Federasyonları Bir uluslararası spor federasyonunun, branşında yer alan karşılaşmaların olimpiyat oyunlarında yer alabilmesi için, Olimpik Şartta belirtilen kriterleri yerine getirmesi gerekir. Buna göre, uluslararası spor federasyonlarının statüsünün, uygulama ve faaliyetlerinin Olimpik Şarta uygun olması, Dünya Anti-Doping Kodunun uygulamasını kabul etmiş olması, faaliyette bulunduğu spor branşıyla ilgili olarak bağımsızlığını ve yetkisini devam ettiriyor olması gerekmektedir.
Uluslararası Spor Federasyonları Günümüzde sporun dünya genelinde aynı kurallarla yönetilmesini sağlayan uluslararası federasyonlar, yönetim faaliyetlerini Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) bünyesinde sağlarken, hukuki konuda Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) içtihatlarından ve Dünya Anti-doping Ajansı (WADA) tarafından yönlendirilen doping politikalarından yararlanmaktadırlar.
Uluslararası Spor Federasyonları Uluslararası federasyonlar, IOC ile koordinasyonu daha iyi sağlayabilmek, televizyon gelirlerinin dağıtımı, müşterek sorunların çözüme kavuşturulması, karşılaşmaların belirli bir takvime bağlanması gibi konuları karara bağlamak için birlikler oluşturmuşlardır.
Uluslararası Spor Federasyonları Bu amaçlarla organize olmuş dört birlik vardır: Olimpik Yaz Oyunları Uluslararası Spor Federasyonları Birliği (The Association of Summer Olympic International Federations- ASOIF) 33 üyesi bulunmaktadır. Olimpik Kış Oyunları Uluslararası Spor Federasyonları Birliği (The Association of International Olympic Winter Sports Federations -AIOWF) 7 üyesi bulunmaktadır. IOC Tarafından Tanınan Uluslararası Spor Federasyonları Birliği (The Association of the IOC Recognised International Sports Federations -ARISF) 37 üyesi bulunmaktadır. Olimpik ve Olimpik Olmayan Uluslararası Spor Federasyonları Birliği (Union for Both Olympic and Non-Olympic International Sports Federation-SportAccord) 106 üyesi bulunmaktadır.
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Bugün, uluslararası sporun en üstünde Uluslararası Olimpiyat Komitesi (International Olympic Committee-IOC) bulunmaktadır. IOC limitsiz süreye sahip, yasal varlık statüsünde bir birlik şeklinde kurulu, 1 Kasım 2000 tarihli bir sözleşme uyarınca İsviçre Federal Konseyince tanınan bir uluslararası sivil toplum kuruluşu, kar amacı gütmeyen bir kurumdur. Genel Merkezi Lozan dadır (İsviçre) ve burası Olimpiyat başkentidir. IOC nin hedefi kendisine Olimpik Antlaşma tarafından verilen misyonu, rolü ve sorumlulukları yerine getirmektir. IOC nin rolü tüm dünyada Olimpizmi tanıtmak ve Olimpiyat Hareketine liderlik etmektir. Olimpik Hareketin üç ana parçası IOC, Uluslararası Spor Federasyonları ve Ulusal Olimpiyat Komiteleridir.
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Modern Olimpizm kavramı 1894 yılının Haziran ayında bir girişim yaparak, Paris te Uluslararası Atletik Kongreyi gerçekleştiren Pierre de Coubertin tarafından başlatılmıştır. Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) 23 Haziran 1894 tarihinde Coubertin in öncülüğünde kurulmuştur. İlk modern Olimpiyat Oyunları 1896 yılında Yunanistan ın başkenti Atina da yapılmıştır. 1914 yılında Pierre de Coubertin tarafından belirlenen Olimpiyat Bayrağı, beş kıtanın birliğini ve Olimpiyat Oyunlarında tüm dünyadan gelen sporcuların bir araya gelmesini temsil eden birbirinin içine geçmiş beş halkadan oluşmaktadır. İlk Kış Olimpiyatları ise, 1924 yılında Chamonix, Fransa da yapılmıştır.
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Olimpiyat Bayrağı
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Olimpiyat oyunlarında yer alan spor dalları Yaz Oyunları (33 Spor Dalı)
Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Olimpiyat oyunlarında yer alan kış sporu dalları Kar Sporları (7 Spor Dalı) Alp Disiplini, Biatlon, Kayakla Atlama, Kayaklı Koşu, Kuzey Kombine, Serbest Stil Kayak, Snowboard Buz Sporları (5 Spor Dalı) Artistik Buz Pateni, Buz Hokeyi, Curling, Kısa Mesafe Sürat Pateni, Sürat Pateni Kızak Sporları (3 Spor Dalı) Kızak, Skeleton, Yarış Kızağı
Ulusal Olimpiyat Komiteleri (National Olympic Committees - NOC) Olimpik hareketin en önemli kurumlarından biri de ulusal olimpiyat komiteleridir. Halen IOC'nin tanıdığı 206 ulusal olimpiyat komitesi vardır. Ulusal olimpiyat komitelerinin esas görevi Olimpik Hareketi, Olimpik Şarta uygun olarak ülkelerinde geliştirmek ve korumaktır. IOC, her ülkeden bir ulusal olimpiyat komitesi tanımakta ve tanıdığı komiteleri, olimpiyat oyunlarında ve düzenlediği tüm bölgesel, kıtasal ya da dünya ölçeğinde yapılan yarışmalarda, ülkesinin tek yetkili kurumu olarak kabul etmektedir. Ayrıca ulusal olimpiyat komitelerinin sporcu göndererek olimpiyat oyunlarına katılması da bir zorunluluktur.
Ulusal Olimpiyat Komiteleri (National Olympic Committees - NOC) Ulusal olimpiyat komiteleri ülkesindeki bir şehri olimpiyat oyunları için aday gösterme konusunda tek yetkili kurumdur. Ayrıca olimpiyat oyunlarına gönderilecek yarışmacıları, takımları ve personeli gönderme yetkisi de ulusal olimpiyat komitelerinindir. Ulusal olimpiyat komitelerinin aynı zamanda, Olimpik Şarta uyma konusundaki özerkliğini bozacak siyasi, hukuki, dini ve ekonomik baskılara karşı durmak yükümlülüğü de bulunmaktadır.
Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) Türkiye Millî Olimpiyat Komitesinin (TMOK) 1908 yılında, Selim Sırrı Tarcan ın öncülüğünde, Osmanlı Olimpiyat Komitesi adı ile kurulmuş olup, 1911 yılında da Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından tescil edilmiştir. Ancak, Uluslararası Olimpiyat Komitesi, I. Dünya Savaşına neden oldukları gerekçesiyle aralarında Osmanlı Devletinin de bulunduğu bazı devletleri organizasyondan ihraç etmiştir. Kurtuluş Savaşını takiben 1924 yılında Türkiye Millî Olimpiyat Cemiyeti adı ile yeniden kurulan Komite, 1924 Paris Oyunlarına da katılmıştır.
Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) TMOK, dernek statüsünde kurulmuş bir tüzel kişiliktir. Tüzüğünde Komitenin, her türlü politik, ekonomik ve dinsel etkinin dışında tamamen bağımsız ve özerk bir kuruluş olduğu belirtilmiştir (TMOK Tüzüğü M/1). Ayrıca, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının aynı zamanda TMOK un koruyucu fahri başkanı olduğu da ifade edilmiştir (Tüzük M/2).
Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) TMOK un temel görevi, Uluslararası Olimpiyat Komitesi nin Olimpik Antlaşması kuralları çerçevesi içerisinde ve temel ilkeler doğrultusunda Olimpik Hareket in ve sporun geliştirilerek korunmasını sağlamaktır (M/5). Bu amaçla: Uluslararası kuruluşlara tescilli Türk spor federasyonları ile Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) ve diğer ülkelerin milli olimpiyat komiteleri arasında bağlantı kurar ve işbirliği yapar. Olimpiyatlara ve benzeri oyunlara katılacak Türk sporcularının Olimpik Liyakat larını ve müsabakalara katılma yeteneklerini inceleyip onaylar. Olimpiyatlara ilişkin olarak Türk spor federasyonları arasındaki uyuşmazlıkları kesin olarak karara bağlar.
Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) Spor federasyonlarının Olimpiyat ve benzeri oyunlara katılabilmelerini kolaylaştıracak önlemler alır, uyarılarda bulunur. Türkiye nin Olimpiyat veya benzeri oyunlara katılmasını, bunların Türkiye de düzenlenmesi halinde ise gerçekleşmesini sağlamak amacı ile ilgili olanakları sağlar. Uluslararası Olimpiyat Komitesi Olimpik Antlaşması'na uyumlu olarak, ülke sporunun yaygınlaşmasına, kalkınmasına yönelik, eğitim destek ve buna benzer diğer çalışmaları yapar. Sporun en üst düzeyde ve herkesçe yapılmasını özendirir. Spor yöneticilerinin eğitimine katkıda bulunur.
Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) TMOK un organları; Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Denetleme Kurulu, Konsey, Sicil Kurulu, Yüksek Danışma ve Disiplin Kurulu dur. TMOK un en üst düzey karar organı Genel Kurul dur. Genel Kurul üyeleri: Eğer varsa, Uluslararası Olimpiyat Komitesi nin (IOC), T.C. vatandaşı üyeleri TMOK un genel kurullarında oy hakkına sahiptir. Olimpiyat Oyunları programında yer alan sporları yöneten uluslararası federasyonların üyesi özerk ulusal spor federasyonları TMOK un üyesidir. Her ulusal federasyon, TMOK Genel Kurulu nda federasyon başkanı tarafından temsil edilir. Olimpiyat Oyunları na katılmış aktif ve eski sporcular TMOK a üye olabilir. Yönetim Kurulu kararı ile belirlenen diğer üyeler.
OLİMPİYAT YASASI İstanbul Kentinde Yapılacak Olimpiyat Oyunları Kanunu Kanun Numarası : 3796 Kabul Tarihi : 30/4/1992 Yayımlandığı Resmi Gazete : Tarih : 5/5/1992 Sayı : 21219 Amacı: Kanun, İstanbul Kentinin uluslararası olimpik anlaşma şartlarına uygun olarak olimpiyatlara hazırlanması ve olimpiyat oyunlarının düzenlenmesi ile ilgili esas ve usulleri belirler ve bu amaçla kendilerine görev verilen kurum, kuruluş, kurul ve komitelerin teşkil, görev, yetki ve çalışma usulleri ile diğer düzenlemeleri kapsar.
Kulüpler Kulüpler gençlik faaliyeti, spor faaliyeti veya gençlik ve spor faaliyetinde bulunmak amacıyla kurularak Spor Genel Müdürlüğüne kayıt ve tescillerini (Futbol şubesi bulunanlar için TFF ye) yaptıran derneklerdir ve 5253 sayılı Dernekler Kanununa göre gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulabilirler. Kulüplerin kuruluş ve işleyişine ilişkin usul ve esasları düzenlemek üzere Spor Genel Müdürlüğü tarafından Gençlik ve Spor Kulüpleri Yönetmeliği çıkarılmıştır.
Kulüpler Dernekler kulüp olmak üzere başvurmaları halinde; spor faaliyetine yönelik olanlar spor kulübü, boş zamanları değerlendirme faaliyetine yönelik olanlar gençlik kulübü ve her iki faaliyeti birlikte amaçlayanlar gençlik ve spor kulübü statüsü kazanarak kurulabilirler. Dernekler Kanununa göre kurulan ve en fazla iki spor dalında faaliyet göstermek üzere kayıt ve tescilleri uygun görülen kulüpler, İhtisas Spor Kulübü adını alırlar.
Kulüpler Dernek: 5253 sayılı Dernekler Kanununa göre kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır. Dernekler bulunulan ildeki mülki idare amirliği dernekler masasına başvurularak kurulur. Her derneğin bir tüzüğü bulunur. Bu tüzükte aşağıda gösterilen hususların belirtilmesi zorunludur: Derneğin adı ve merkezi. Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için dernekçe sürdürülecek çalışma konuları ve çalışma biçimleri ile faaliyet alanı. Derneğe üye olma ve üyelikten çıkmanın şart ve şekilleri, genel kurulun toplanma şekli ve zamanı, Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri. Yönetim ve denetim kurullarının görev ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve yedek üye sayısı. Üyelerin ödeyecekleri giriş ve yıllık aidat miktarının belirlenme şekli
Kulüpler Kayıt ve tescili yapılan her kulübün Genel kurul, Yönetim kurulu ve Denetim kurulu organlarını oluşturması zorunludur. Zorunlu organlar dışında başka organlar da oluşturabilir. Genel kurul, kulübün en yetkili karar organıdır ve kaç üyeden oluşacağı ile üyelerin belirlenme yöntemleri dernek tüzüklerinde yer alır. Kulübe kayıtlı üyelerin dışında, genel kurula üye seçilemez. Genel kurul, dernek tüzüğünde belirtilen zamanda yönetim kurulunun çağrısı üzerine toplanır. Olağan genel kurul toplantılarının en geç üç yılda bir yapılması zorunludur. Genel kurul, yönetim veya denetim kurulunun gerekli gördüğü hallerde veya kulüp üyelerinden beşte birinin yazılı başvurusu üzerine, yönetim kurulunca olağanüstü toplantıya çağrılır. Spor Genel Müdürlüğü, kulüpleri her yönden denetleme yetkisine sahiptir.
Kulüpler 3289 sayılı kanunun 20. maddesi uyarınca, spor kulüpleri Dernekler Kanununa göre teşekkül eder ve tescil ile Spor Genel Müdürlüğüne dahil olurlar. Spor Genel Müdürlüğünce tescil edilmemiş kulüpler, federasyonlar tarafından düzenlenen veya bunların denetimi altında yapılan müsabakalara katılamazlar. Tescil olunmamış kulüpler adına lisans verilmez. Tüm spor kulüpleri ilgili spor dalındaki ulusal federasyona bağlı olmak zorundadır.
Kulüpler 3289 sayılı kanunun 24. maddesinin 3.fıkrası uyarınca, spor kulüpleri profesyonel takımlarını Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kuracakları veya kurulmuş şirketlere devredebilirler veya profesyonel futbol takımlarını kiraya verebilirler. Bu bakımdan spor kulüpleri, şirket kurabilmekte veya şirketler tarafından satın alınabilmektedirler. Hatta bazı spor kulüplerinin menkul kıymetler borsasında hisselerinin bir kısmı halka arz edilebilmektedir.
Spor Dernek ve Vakıfları Spor dernekleri, spor kulüplerinin ve sporcuların veya diğer spor süjelerinin korunmasına yönelik olarak sporseverler veya ilgili meslek mensupları tarafından kurulmuş olan tüzel kişilerdir. Ülkemizde, Türkiye Spor Yazarları ve Spor Kulübü Derneği (TSYD), Profesyonel Futbolcular Derneği, Türkiye Futbol Antrenörleri Derneği, Spor Bilimleri Derneği ve Taraftar dernekleri vb. birçok dernek faaliyet yürütmektedir. Ayrıca Türk Spor Vakfı (TMOK tarafından kurulmuştur), Gençlik Spor Vakfı (SGM ye yardımcı kuruluş) ve Türkiye Futbol Vakfı vb. vakıflar spora destek vermek amacıyla faaliyet yürütmektedir.
Spor Dernek ve Vakıfları Amatör Spor Kulüpleri Federasyonları (ASKF) ve Türkiye Amatör Spor Kulüpleri Konfederasyonu (TASKK) İllerde en az 15 spor kulübü derneğinin bir araya gelmesi ile spor kulüplerinin üst kuruluşu olarak Amatör Spor Kulüpleri Federasyonu (ASKF) kurulabilmektedir. Günümüzde 15 spor kulübü derneği bulunmadığı için ASKF kurulamayan tek il Şırnak'tır. Geri kalan 80 ilde ASKF kurulmuştur. Türkiye Amatör Spor Kulüpleri Konfederasyonu ise (TASKK) 29 Ekim 1980 tarihinde Ankara, Bursa, Trabzon ve Samsun Amatör Spor Kulüpleri Federasyonlarının (ASKF) katılımlarıyla Dernekler Kanununa göre kurulmuş bir üst örgüttür. TASKK sporla ilgili, Türkiye'nin en büyük sivil toplum kuruluşudur.
Spor Dernek ve Vakıfları Amatör Spor Kulüpleri Federasyonları (ASKF) ve Türkiye Amatör Spor Kulüpleri Konfederasyonu (TASKK) TASKK ve ASKF lerin kuruluş amacı, spor kulüpleri, yöneticileri ve sporcuları arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak, spor kulüplerini desteklemek, hangi dalda olursa olsun uğraş veren kulüplerimizin durumlarını düzeltmek, iyileştirmek, yeni haklar elde etmek, spor yönetiminde ve bağımsız spor federasyonlarında başarılı yapılanmayı sağlamada ve Türk sporunun çağdaş seviyeye çıkarılmasında katkı yapmak, başta devlet kuruluşlarıyla olmak üzere tüm gönüllü spor kuruluşları ile birlikte çalışmak ve sporda tam demokrasi kurulması için mücadele etmektir.