1 İlk redaktä edilmemiş versiya Yayılma: genel Mayın 12-si 2016-cı yıl Original: ingilizcä Irk diskriminaţiyasının aradan kaldırılması için Komitet Moldova Respublikasının onuncu hem onbirinci periodik hesapları için bitki gözlemnär* 1. Komitet, 2017-ci yılın aprelin 26-sı hem 27-sindä 2522 hem 2523 sayılı oturumnarında (CERD/C/SR. 2522; CERD/C/SR. 2523), bir dokumenttä ortaya koyulan Moldova Respublikasının birleştirilmiş onuncu hem onbirinci periodik hesabını (CERD/C/MDA/10-11) gözdän geçirdi. 2017-ci yılın Mayın 8-i 2537 nomerli oturumda bitki nasaatlarını belli etti. A. Giriş 2. Komitet ii karşılêr katılımcı devletin birleştirilmiş onuncu hem onbirinci periodik hesabını, angısının içindä var Komitetin taa ileri yapılan bitki nasaatlarda kaldırdıı soruşların cuvapları. Komitet ii karşılêr katılımcı devletin delegaţiyasınnan açık hem konstruktiv dialogu. 3. Komitet urgulêêr Nistruyanı bölgesi hep ölä katılımcı devletin kontrol dışında bulunêr, bundan dolayı, Konvenţiyanın bu bölgedä işlemesini kontrol etmää olumsuz(cerd/c/mda/10-11, par. 228). B. Pozitiv yönneri 4. Komitet katılımcı devletä kanonverici hem politik adımnarın kabuledilmesi için şükürünü bildirer: (a) 2012-ci yılın mayın 25-i kabuledilän Denkliin saalanması için Kanon( 12); (b) 2012-ci yılın Dekabrinin 26-da kabledilmiş kimi kanonverici aktlara diişiklik hem eklemelär koyulduu için 306 nomerli Kanon. Bu Kanon taa sora Ceza Kodeksindä diişliklik hem Kanunbozuculuk Kodeksinä eklemelär kolaylıı verecek; (c) 2014-cü yılın aprelin 4-dä kabuledilän Moldova Respublikasının Halk advokatı için (ombudsmen) Kanon; (d) 2016-cı yılın dekabrinin 30 u kabuledilän 2017-2027 yıllar için Etnoslararası ilişkilerin güçlenmesi strategiyası; (e) 2011 yılın iyulun 8-i kabuledilän 2011-2015-ci yıllar için Moldova Respublikasının rom etniklerinä dayak olmak için İş Planı; 2016 yılın iyun ayında *komitet tarafıbdan 92-ci sesiyada kabuledildi (24 aprel-12 may 2017-ci yıl)
kabuledilän 2016-2020 yıllar için Moldova Respublikasının rom etniklerä dayak olmak için İş Planı. (f) 2010-2015-ci yıllar için gender denkiin saalanması için Milli Programa; 5. Komitet ii karşılêr katılımcı devletin 2013-cü yılın mayın 8-indä kabuledilän deklaraţiyasını, neredä tanıyêr Komitetin individual aalaşmaların kabuletmä hem bakma etkisini, 14-cü Konvenţiyanın statyasına görä. C. Düşündürücü hem nasaat isteyän temel alannar Statistik verilär 6. Komitet ii karşılêr katılımcı devlet tarafından ortaya koyulan yaşayannarın yazıya alınmasının statistik verilerini. Bu iş yaşayannarın etnik, dil hem din içerii temelindä katılımcı devletlän dialog süresindä yapıldı (1 hem 5 yazı). Komitet etnik azınnıkların ekonomik hem soţial hak için dolgun bilgileri olmadıına görä hem Cümnä hem politika yaşamasında etnik azınnıkların temsicileri için verilerin olmamasına görä hayıflanêr. 7. Komitet katılımcı devletin dikkatını çeker Konvenţiyanın hesap vermänin temel prinsiplerinä (bak. CERD/C/2007/1, par. 10-12). Komitet katılımcı devletä nasaat eder toplasın hem versin sıradakı hesabında etnik azınnıkların ekonomika hem soţial hakları için yenilenmiş statistika verilerini, hem versin Konvenţiyaya görä lääzımnı şekildä korunan hakların Emperik temelini. Bundan başka Komitet Cümnä hem politika yaşamasında etnik azınnıkların temsicileri için verilär rica eder. İnsan hakları üzerä Ombutsmen. 8. Komitet ii karşılêr Moldova Respublikasının Halk advokatı için (ombudsmen) 52 nomerli Kanonu (2014-cü yıl), angısı Moldova Respublikasının İnsan hakları üzerä Merkezi yerinä sayılêr hem milli insan hakları organizasiyasının (NHRI) mandatını hem baamsızlıını güçlendirer. Komitet urgulêêr, ani 2009-cu yılın durumuna göra milli insan hakları üzerä Global Alyansı NHRI-ya B statusu verildi. Komitet Ombutsmenin önderciliindä kendi mandatını islää tamannamaa deyni finans hem kadra yetişmediindän dolayı raatsız olêr. (2-ci statya). 9. 17 nomerli Genel nasaadı (1993-cü yıl) akıllara getirelim Konvenţiyaya dayak olmak için Milli organizaţiyalırın kurulması için, Komitet nasaat eder katılımcı devletä islää hem baamsız mandatını yapsın deyni Parij prinţiplerinä görä (A/res/48/134, dekabrinin 20dän 1913-cü yıl) yapmaa ne lääzımza Obudsmeni finans hem kardа tarafından dayak olmaa, altkomitet nasaatlarının gerçekleştireräk Milli İnsan Halklarının organizaţiyalarının A statusu kabletlemeri için, Global Alyansın akredite edilmesi için yapmaa ne lääzımsa. Kanunverici temel 10. Komitet ii karşılêr, ani katılımcı devlet ırk diskriminaţiyasıylan savaşmaa deyni denkliin saalanması için 12 nomerli Kanonu (2012) da kabuledilmesini göz önüna koyarak kendi kanonverici temelini güçlendirmää deyni elä alınan ölçüleri kaaviler. Komitet bu kanonvericiliin yaşaması hem işlemesi için dolgun bilgilerin olmaması için hayıflanêr.
Komitet ii karşılêr katılımcı devletin Etnoslararası 2017-2027-ci yıllar için ilişkileri kaavilemää deyni Strategiyaysı üzerä çalışmalarını. Hem ii karşılêr Milli diskriminasıyaylan savaşı 2017-2021 yıllar için İnsan hakları alanında Milli İş Planına sokmaa çalışmalarını. Bu iş şindi sona erer. Komitet, nasıl bu işlär finans edilecek hem yapılacek, nasıl bu milli diskriminasiyanın karşısını alınmasına yardım edecek bilmedii için raatsız. 11. Komitet katılımcı devletä nasaat eder sıradakı periodik hesap için aşaadakı bilgileri versin: (a) Denkliin saalanması için Kanona uyması hem Kanonun milli azınnıklara etkisi; (b) 2017-2027-ci yıllar için Etnoslararası ilişkileri güçlenmäsi Strategiyasının hazırlanması hem kullanılması için adımnar, hem o Strategiyanın islää işlemesi için finansların saalanması; (c) Yapılması, monitoring, kıymetlendirmä hem Strategiyanın etnik azınnıklara etkisi, Strategiyanın işinäe etnik azınnıkların çekilmesi; (d) 2017-2021 yıllar için İnsan Hakları alanında Milli Planın düzeldilmesi hem bitirilmesi için adımnar. Burada lääzım olsun milli diskrimanisiya için, etniklärarası işlişkilär için, bu planın işlesin deyni ayırılar finanslar için, bu plan gerçekleşsin deyni yapılan işär için, hem etnik azınnıkları bu planın nasıl etkilemesi için dolgun bilgilär; Azarlamalar hem azetmemezlik üstündä oluşan cinayetlär. 12. Komitet urgulêêr, ani Ceza Kodeksinin 346-cı statyasına diişikliklär yapıldı, da o statya milli, etnik, ırk, din Ayırımcılık duşmanıı aliflendirän bilerektän yapılannar adını aldı. Komitet raatsız olêr, ani 4-cü Konvensiyanın statyasında bu diişikliklär azetmemezliin aliflenmesini tamam zapetmeer. Komitet raatsız hem da katılımcı devlettä azetmemezlik için cinayet kanunvericiliin olmaması için, hem katılımcı devletin bu problemanın çözülmesi için Parlamentä Ceza Kodeksindä diişiklik yapılması için baş urusunu ii karşılêr. Komitet raatsız olêr masmediya hem politika alanında yapılan ırk stereotiplerinin propogandası hem azarlar için kimi musulman, romnar, çıfıtlar, hem sııntı isteyän kişilär ya da kaçkın gibi etnik azınnık hem insan alayları için. Hem da raatsız bu türlü işär için hesabın olmaması için (2, 4, 6 statyalar). 13. Komitet bu ırk azetmemzlik azarlar için 35 nomerli nasaata (2013) dayanarak katılımcı devletä nasaat eder: (a) Ceza Kodeksinin 346 yazısı 4-cü Konvensiyanın yazısına göra uysun hem azetmemzlik azarları için, tutuklamak için diiştirilmiş statya kullanılsın. (b) Azetmemzlik temelindä cinayet işleyennär için birleştirilmiş bir kanonvericilik kabuledilsin, bu Kanonvericilik Konvensiyaya uysun hem ırk havezlendirilmesini aarşaltırılmış ceza listesinä koyulsun. (c) Yannış fikirlerin, bilgilerin aradan kaldırılması için Aydınnaştırıcı kampaniyaların yapılması, dayanmak hem saygının aşılanması, özelliklän jurnalist hem devlet insannarının kişilär karşısında borcuna önem verilsin. (d) Çalışmaa, ani azetmemezlik temelindä işlenän suçlar kabaatlılar kendi ofisial statusuna bakmayarak yargı tarafından aaraştırılsın hem cezalandırılsın.
Verilän Azetmemezlik hem azetmemezlik azarları temelindä yapılan suç dilekçelerin sayısı için bilgilär, yargı cezası için, kabaat sonuçları için, hem zarar çekennerä kompensaţiya verilsin. (e) Prokurorların rolünü arttırmaa ırk diskriminaţiyasından zarar çekannerä dayak olmaları için, zararçekennär kanon bozukluu için haber versinnär. Irk diskriminasiyası olayları 14. Komitet bildirer 2012-ci yılda diskriminasiyanın karşısını alınması hem ortadan kaldırılması hem denkiin Sovedin (Sovet) kurulması için. O Sovedä kendi işindän kaarä diskiminaţiya temelli aalaşmakları bakmaa işi verildi. Komitet raatsız, ani Sovet diskriminasiya işleri için sanksiya koyamêêr, hem bu mandatı yapabilmek için finansları yok. Komitet katılımcı devletä ırk diskriminaţiyası olayları için verdii statistika için şükür eder. Komitet raatsız olêr, ani 2013-cü yıldan beeri ırk diskriminaţiyasınnan baalı pek az aalaşmak yazıya alındı. Komitet katılımcı devletin aklına getirer, ani az aalaşmak diskriminasıyanın olmaması maanasına gelmeer, ama gösterer, ani Konvenţiyanın işlamesi için engellär var. Hem dä insannar arasında bu konuylan baalı bilgisizlik var (6-7 statya). 15. 31 nomerli (2005 yıl) ırk diskriminaţiyasını aradan kaldırmak için nasaatlarına dayanarak ceza yargısının işlemesi için, Komitet nasaat eder katılımcı devlet Sovedin aaraştrıdıı diskriminasiya olayları cezaylan bitsin, kabaatllar cezalandırılsın, yargıya verilsin, Sovedä da verilsin lääzımnı finanslar kendi mandatını yapabilmeleri için. Komitet rica eder, ani katılımcı devlet sıradakı periodik hesabında ırk diskriminaţiyası için taa dolgun bilgi versin. Komitet rica eder Sovedä hem Yargıya yenilenmiş açık bilgilär verilsin dikskriminaţiya temelindä yazılmış aalaşmaların sayısı hem soyları için hem Kabaatlılara verilän cezalar için. Komitet katılımcı devletä Konvensiyaya uygun insan hakları için aydınnaştırıcı kampaniya geçirsin teklif eder, neredä lääzım annatmaa Sovetin işi için, aalşamak metodları için. Etnik azınnıkların din serbestlii 16. Etniklär hem din inanları bakımından komitet raatsız olêr, çünkü burada musulmannar, iyudaizm, hem başka dinnerini yaşamaa isteyän kimi etnik grupalar zoorluk çeker. Bu zorluklara ekleneer sebepsiz pasport yoklamaları hem musulmannar için meçit yapamak için izin alırkan engellär, masmediyada dinnerin kötü tarafını lafetmelari, eski hem yannış steriotiplerin yayılması, azarlar, baskılar. Çıfıt mezarlıında yapılan vandalizmalar, sinagogaların soyulması için da bilgi vardı. Bu işi yapannar ne tutuklandı, ne dä cezalandırıldı haberi Komiteti pek raatsız etti (5-ci statya). 17. Komitet katılımcı devletä nasaat eder yapmaa lääzımnı adımnarı 5-ci konvenţiyanın yazısına uygun deri rengina, soyuna, milli hem etnik varoluşuna hiç bir diskriminaţiya olmadaan azınnıkların söz, din serbestliini korumaa. Komitet nasaat eder katılımcı devletä yapmaa hepsini ne lääzım ki azıınklardan gelän aalşamaklar hepsi dooru yazıya alınsın, aaraltırılsın hem kabaatlılar yargıya çaarılsın hem haklı olarak cezalandırılsın. Etnik azınnıkların dil hakları
18. Komitet urgulêr bilgiyi katılımcı devletlän dialog sırasında katılımcı devletinidä okul işi için neredä üüretim veriler rus, ukrain, gagauz, bulgar, polyak dillerindä hem ivrittä. Komitet raatsız olêr, ani buna bakmayarak gagauzlar, bulgarlar, ruslar hem ukainalılar kendi ana dilinda üüretim kolaylıı yok. Komitet raatsız oler, ani azınnık uşaklar için ana dilinda urok verilan şkolalarda devlet dilinin verilmesi taa düşük uurda oler. Bu da bu etnik azınnık grupasından olan uşakların üüsek okullara, devlet işlerinä girmelerinä zorluk hem engel eder (5-ci statya). 19. Komitet nasaat eder, ani katılımcı devlet yapsın ne lääzımsa da etnik azınnıklardan olan uşaklar okullarda üüretimini alsınnar kendi ana dilindä. Komitet nasaat eder, ani ana dilindä üüretim alan etnik azınnıklardan olan uşaklara üüsek uurda devlet dili de üüredilsin, hem yapılsın herşey ki, o uşaklar universitetlerdä hem işä alınırkan dil için ırk diskriminaţiyasınnan karşılaşmasınnar. Romnarın durumu 20. Komitet 2016-2020 yıllar için romnara dayak olma, üçüncü İş Planının kabuledilmesini hem romnara yapılan yardımnar için verdii bilgileri ii karşılêr. Komitet raatsız kalêr, ani romnar topluluu taa karşılaşêr ırk diskriminaţiyasınnan hem zorluklarlan saalık, ev alma, üüretim, işä girmä alannarında. Komitet urgulêr, ani katılımcı devlet kuvet verer bu problemaların çözülmesi için. Bununnan bilä raatsız olêr, ani cuvaplılıı merkezin üstünä atan, para kesintileri ortaya çıkaran merkezdän kaçma reformalar, işlerin yapılmasına engel eder. Komitet urgulêr devlet kuruluşlarınnan diloga girecek olan romnar içindän modiatorların seçişlmesini. Ama o raatsız olêr, ani 2016-cı yılın sonunda romnardan 45 mediatorun yerinä ancak 12 mediator seçilmiş, beki da finas yetmemazliindän yada yerli yondeciliin tarafından mediatorların maanasını annamamazlıktan dolayı (5-ci statya) 21. Komitet nasaat eder katılımcı devletä: (a) 2016-2020 ci yıllar için romnara dayak olma İş planına laazımnı finanslama, iş yapma hem İş Panının monitoringi için lääzımnı adımnar yapsın; (b) Romnara karşı Irk diskriminaţiyasının karşısını almaa devam etsin, saalık, ev edinmä, iş, üüretim alannarına kolaylık yaratmaa devam etsin; (c) (d) Onnarı meraklandıran konularda nasaat kolaylıı yaradsınnar; Politika kararlarını vererkän romnarın temsilcilerini hazırlasın; (e) Romnarın problemalarını çözmek için, onnarın topluklan kaynaşması için onnarın içindän mediatorların rom olmasının önemini Romnarın içindän mediator vakansiyası hem finanslaşması yapılsın deyni yerli yönedici organnarlan işlesin. Vatandaş olmayan insannarın durumu. 22. Komitet dialog sürecinda kaçkın sayısı için hem katılımcı devlettä sıınak isteyän insan sayısı için statistik verilär ortaya koyduu için şükür eder katılımcı devletä. Komitet 2011-2020 yıllar için göç hem kaçkınnar Milli strategiyanın hem 2011-2020 yıllar için vatandaş olmayan (göçmen, kaçkın, üüretim, iş, genel izmet almaa kolaylıı olmayan insannar (5-ci hem 7-ci statyalar) İş Planının işi için dolgun bilgi olmadıı için hayıflanêr. 23. Vatandaş olmayan insannara diskriminaţiya için 30 nomerli (2004) genel nasaatlara görä, hem kaçkınnara hem zorlan göç edannär 5-ci Konvenţiyanın
yazısına görä 22 nomerli nasaatları urgulayarak, Komitet nasaat eder katılımcı devletä vatandaş olmayan insannara diskriminaţiyasız üüretim, ev edinmä, saalık, iş kolaylıı yaratsın. Komitet nasaat eder katılımcı devlet versin 2011-2020 yıllar için göç hem kaçkınnar Milli strategiyanın hem 2011-2020 yıllar için vatandaş olmayan göçmen, kaçkın, sııntı isteyennerä üüretim, iş, genel izmet almaa kolaylıı olmayan insannar (5-ci hem 7-ci statya) İş planının işi için bilgi. Irk diskiriminaţiyası soruşlarına üzerä yargıcının, advokatların hem devlet izmetçilerinin üüredilmesi. 24. Komitet dialog sürecindä katılımcı devlet tarafından yapılmış yargıcıları, prokurorları hem polis zaabitlerini üüredän 16 türlü programa yapıldı deyni verilän bilgileri urgulêr. Bununnan barabar hayıflanêr, ani yakın zamannarda olan Konvenţiyada da yer alan ırk diskriminasiyasına karşı yapılan yargıcı, advokat, devlet izmetçilerinä üüretim için yenilenmiş hem statistik bilgilerin olmaması için (7 statya). 25. Komitet nasaat eder katılımcı devlet ötaa dooru da polis zaabitlerinä yargıcılara, advokatlara devlet izmetçilerinä Konvenţiyaya uygun diskriminasiyaya karşı üüretmäk programalarını ilerletsin. Komitet rica eder katılımcı devlet sıradakı periodik hesapta yenilenmiş, dolgun bilgi hem statistika verileri bölä üüretmäk programaları için versin hem azınnıklara bu programalardan olan faydaları göstersin. Başka nasaatlar. Başka araçların onayı 26. İnsan haklarının bir olduunu göz önünä alarak Komitet katılımcı devleti çaarêr onyalanmayan bütün halklararsı annaşmaları onaylamaa, özeliklän eer bu annaşmalar ırk diskriminaţiyasına uurayabilecek topluluklarla baalıysa bütün göçmen işçilerin hem onnarın aylelerinini hakları korumak Halklararası konvenţiya göz önündä bulundurarak. Durban deklarasiyası hem İş Programasından dolayı sıradakı işlemnär. 27. 33 nomerli (2009-cu yıl) sıradakı Durban sürecinin işinin bakılmasında genel nasaatlar içindä Komitet nasaat eder kendi iç haklar sistemasında Konvenţiyayı gerçekleştirärkän Durban dekloraţiyasını hem 2001-ci yılda sentabri ayında kabledilmiş İş programasını işa koşsun. 2009-cu yılın aprel ayında Jenevada geçirilän Durban sürecinä göra, Irkçılaa hem ırk diskriminaţiyasına, ksenofobiyaya karşı hem bunnarlan baalı azetmemezliklär problemalarını içerän Halklararsı Konferensiya geçirilsin. Komitet rica eder katılımcı devlet kendi sıradakı periodik hesabına Durban Deklarasiyasını hem milli uurda İş Planını gerçekleştirmää deyni yaptıkları iş hem adımnar için dolgun bilgi versin. Afrika kökenni insannarın halklararsı onyıllıı. 28. Genel Asambleyanın 68/237 rezolyusiyasına göre, neredä Asambleya 2015-2024-cü yılları Afrika kökenni insannarın halklararsı onyıllıına adadı hem 69/16 rezolusiyasının İş programasına görä, Komitet nasaat eder katılımcı devletä hazırlasınnar hem gerçekleştirsinnär lääzımnı adımnar hem politika programasını. Komitet rica eder katılımcı devlet kendi sıradakı periodik hesaplarında 34 nomerli (2011 yıl) afrika kökenni insannara karşı ırk diskriminaţiyası için nasaatları göz önündä bulundurarak konkret adımnar için konkret bilgileri versinnär. Vatandaş topluluunnan nasaatlar.
29. Komitet nasaat eder katılımcı devletä insan haklarınnan, özelliklän, ırk diskriminaţiyasınnan işleyän vatandaş topluluklarınnan dialogu hem nasaatları ilerletmää, son doorutmaları göz önündä bulundurarak sıradakı periodik hesabın hazırlanması için. Konvensiyanın 8 statyasında doorutmalar. 30. Komitet nasaat eder katılımcı devletä 1992-ci yılda yanvarın 15dä 14-cü oturumda kabledilän hem Genel Asambleya tarafından 47/111 rezolüsiyasında onaylanan Konvenţiyanın 8(6) yazısına yapılan doorutmaları onaylasın. Şindiki son gözlemnerlän baalı yapılacek adımnar. 31. Konvenţiyanın 9 (1) statyasında hem Konvensiyanın 65 kural hem proţedurasına görä Komitet rica eder katılımcı devlet şindiki son gözlemnerini günündän başlayarak bir yılın içindä yukarıda bulunan 19-cu hem 23-cü paragraflarda olan nasaatların yapılması için bilgi verilsin. Genel önem taşıyan paragraflar Komitet katılımcı devletin dikkatını 11-ci 13-cü, 15-ci paragrafların önemli nasaatlarına çeker da rica eder bu nasaatları gerçekleştirärkän kendi periodik hesaplarında dolgun bilgi versinnär. Bilginin yayılması 32. Komitet nasaat eder katılımcı devlettä hesaplar açık olsun herkezä, bitki doorutmalarlan birliktä. Bütün bu hesaplar lääzım olsun devlet dilindä, hem lääzımsa başka yaygın olan dillerä dä çevirilsin. Sıradakı hesabın hazırlanılması 33. Komitet nasaat eder katılımcı devletä kendi birleştirilmiş periodik hesaplarını onikicidän- ondördä kadar bir dokument gibi 2020 yılın fevralin 25- na kadar versin hesapların Komitedin yetmişbirinci sesiyasında(cerd/c/2007/1) kabledilän kurma prinţiplerini göz önündä bulundurarak. Genel Asambleyanın 68/268 rezaluţiyasına görä Komitet rica eder katılımcı devletä periodik hesapları hazırlarkan 21 200 laf limitindän çıkmasınnar.