SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI İKTİSADİ RAPOR 2005 Yayın No:2005/1 Ocak 2005 1

Bu eserin tüm telif hakları Samsun Ticaret ve Sanayi Odası na aittir. Samsun TSO nun ismi kaydedilmek koşulu ile yayından alıntı yapmak mümkündür. Ancak Samsun TSO nun yazılı izni olmaksızın yayının tamamı veya bir bölümü kopyalanamaz, çoğaltılamaz, ticari amaçlarla kullanılamaz. 1.BASKI Ocak 2005, SAMSUN Samsun TSO yayınları için ayrıntılı bilgi Samsun TSO Dokümantasyon ve Enformasyon Departmanından temin edilebilir. SAMSUN TİCARET VE SANAYİ ODASI HANÇERLİ MAHALLESİ ABBASAĞA SOKAK NO:8 55020 BUĞDAYPAZARI /SAMSUN Tel:0.362.432 36 26 Faks:0.362.432 90 55 E-Posta: samsuntso@samsuntso.org.tr Web: www.samsuntso.org.tr CİLT-BASKI: 2

Sayfa No 1. GENEL DURUM 5 1.1. Giriş 5 1.2. Tarihçe 6 1.2.1.İsminin Kaynağı 6 1.2.2.Tarihi 6 1.2.3.Cumhuriyet Döneminde Samsunla İlgili Olarak Gerçekleşen Bazı Önemli olaylar 9 1.3. Coğrafi Yapı 10 1.3.1.Coğrafi Konum 10 1.3.2.Jeolojik Yapı 10 1.3.3.Yaylalar 10 1.3.4.Dağlar 10 1.3.5.Akarsular 11 1.3.6.Ovalar 11 1.3.7.Göller 12 1.3.8.Barajlar 12 1.3.9.İklim 13 1.4. Nüfus 14 1.4.1.2000 Nüfus Sayımı 14 1.4.2.Çalışan Nüfusun İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı 16 1.5. İdari Yapı 17 1.5.1.İlçe, Bucak, Belediye ve Köyler 17 1.5.2.Köylere İlişkin Bilgiler 18 1.5.3.İlçeler 20 1.6. Teknik Altyapı (Belediyeler) 28 2. EKONOMİK YAPI 41 Samsun İlinin Sosyo-Ekonomik Gelişme Düzeylerine Göre Sıralama 42 Samsun İlçelerinin Sosyo-Ekonomik Gelişme Düzeylerine Göre Sıralaması 42 Karadeniz Bölgesi İlleri Sosyo-Ekonomik Gelişme Düzeylerine Göre Sıralaması 42 Samsun İli Gelişmişlik Performansı 43 Kamu Yatırımları 44 Yatırım Teşvikleri 45 KOBİ Teşvikleri 47 2.1. Tarım 49 2.1.1.Bitkisel Üretim 49 2.1.2.Sulama 56 2.1.2.1.Köy Hizmetlerince Sulanan Alanlar 57 2.1.2.2.DSİ Tarafından Yürütülen Sulama Projeleri 58 2.1.2.2.1.Büyük Su Projeleri 58 2.1.2.2.2.Küçük Su Projeleri 61 2.1.3.Hayvancılık 63 2.1.4.Ormancılık 68 2.2. Sanayi 70 2.2.2.Organize Sanayi Bölgeleri 71 2.2.2.1.Samsun Merkez Organize Sanayi Bölgesi 71 Samsun OSB deki Üretime Geçen Tesislerin Sektörel Dağılımı 75 Faaliyetteki Fabrikalar Eylül - 2004 76 İnşaat Halindeki Fabrikalar Eylül 2004 77 Proje Aşamasındaki Fabrikalar Eylül - 2004 77 2.2.2.2.Samsun-Kavak Organize Sanayi Bölgesi 78 2.2.2.3.Samsun-Bafra Organize Sanayi Bölgesi 83 2.2.3.Küçük Sanayi Siteleri 86 2.2.4.Kamu ya Ait Üretim Sanayi Tesisleri 90 3

2.2.5.Samsun Serbest Bölgesi 92 2.2.6.Samsun Sanayiinde Kapasite ve İstihdam 94 2.3. Hizmetler 117 2.3.1.İç Ticaret 117 2.3.2.Dış Ticaret 118 2.3.3.Bankacılık 123 2.3.4.Maliye 125 2.3.5.Ulaşım 130 2.3.6.Haberleşme 136 2.3.7.Turizm 138 2.3.8.Enerji 143 2.4. Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Hayatı 145 2.4.1.Sosyal Hizmetler 145 2.4.2.İşgücü 146 2.4.3.İstihdam 147 2.4.4.İşsizlik 148 2.4.5.İş Kurumu İl Müdürlüğü Çalışmaları 149 3. SOSYAL YAPI 150 3.1.Eğitim 150 3.1.1.Okulöncesi, İlköğretim ve Orta Öğretim Durumu 150 3.1.2.Özel Eğitim Kurumları 153 3.1.3.Yurtlar 153 3.1.4.Eğitim Yatırımları 154 3.1.5.Halk Eğitim 155 3.1.6.Yüksek Öğretim Kurumları 157 3.2. Sağlık 166 3.2.1.Genel Bilgiler 166 3.2.2.Yataklı Tedavi Kurumları 167 3.3. Gençlik Ve Spor 170 3.4. Kültür 172 3.4.1.Genel Bilgiler 172 3.4.2.Kültürel Etkinlikler 173 3.4.3.Tarihi ve Kültürel Yapılar 174 3.5. Çevre 177 3.5.1.Çevre Kirliliğinin Önlenmesi 177 3.5.2.Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve 178 Geliştirilmesi 3.5.3.Tıbbi Atıkların Kontrolü 179 4

1. GENEL DURUM 1..1.. Giirriişş Mustafa Kemal in 19 Mayıs 1919 yılında Kurtuluş Mücadelesini başlattığı Samsun un, Türk Kurtuluş Tarihinde müstesna bir yeri vardır. Çok eski çağların ticaret ve kültür merkezi, liman şehridir. Günümüze kadar bu görünümünü devam ettirmiştir.bugün de bu özelliğini korumaktadır. İç Anadolu nun Karadeniz e açılan penceresidir. Kara, hava, deniz ve demiryolu ulaşımına sahiptir. Ulusal Kurtuluş Savaşımızın başlamasında ve çağdaş Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunda müstesna bir yere sahip olan Samsun, Cumhuriyet tarihimiz içinde de Karadeniz Bölgesinin ve ülkemizin önemli bir merkezi haline gelmiştir. Her ne kadar henüz gereği gibi değerlendirilemeyen doğal ve ekonomik potansiyele sahip olmakla birlikte, Samsun halen Karadeniz Bölgesinin nüfus, sanayi, ticaret, doğal ve kültürel varlıklar ve zenginlikler açısından en büyük ilidir. Doğu Karadeniz boyunca kıyılara yapışık olarak uzanan dağlar, Samsun'a ülkemizin iki büyük ve verimli ovasını armağan edercesine iç kısımlara çekilip sonra tekrar kıyıya paralel yoluna devam etmiştir. Verimli Çarşamba ve Bafra Ovaları ile bu ovalara hayat veren Yeşilırmak ve Kızılırmak, Samsun'un belirgin coğrafi karakteristik özellikleridir. Bu ovalarda yetiştirilen tarımsal ürünler, bölgemizin ticari ve sınai varlığının da asıl etkenleridir. İlimizin 957.888 ha. toprak büyüklüğünün % 46.87 si tarım alanı olup, bu alanlarda başta tütün, buğday, pirinç, şekerpancarı, mısır, fındık, ayçiçeği, meyve ve sebze olmak üzere, çok çeşitli ürün yetiştirilmektedir. İlin tarımsal durumu nedeniyle, tarıma dayalı sanayinin teşviki ve geliştirilmesi gereklidir. Organize Sanayi Bölgesi büyük ölçüde tamamlanmış olup, Kavak ve Bafra Organize Sanayi Bölgelerinin bitirilme çalışmaları devam etmektedir. Her geçen yıl çeşitli bölüm ve fakültelerin eklenmesi ile gelişen Ondokuz Mayıs Üniversitesinin Şu anki öğrenci sayısı 27.708 dir. Üniversitemiz Samsun un kültür odağı ve gurur kaynağıdır. Coğrafi konumu itibariyle bölgenin merkezi durumunda bulunan ilimizde hemen hemen tüm kuruluşların bölge müdürlükleri yer almaktadır. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) İllerin Ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003) Raporuna göre, Üçüncü Derecede Gelişmiş İller Grubuna giren Samsun Nüfus yoğunluğunun ülke ortalamasına oranla yüksek olduğu iller sınıfındadır. GSYİH içindeki payı yüzde 1.4 olan ilimiz Gelişmişlik sıralamasında yükselen iller arasında yer almaktadır. 2003 yılı Raporuna göre Samsun Sosyo-Ekonomik gelişmişlik sıralamasında 32. sırada yer almaktadır. Söz konusu raporda Samsunda imalat sanayiinin gelişmekte olduğu, İhracat gelirlerinin önemli paya sahip olduğu ifade edilmektedir. İlimiz İmalat Sanayi gelişmişlik indeksinde 28. Sırada, Sağlık Sektörü gelişmişlik sıralamasında 21. sırada, Eğitim Sektörü Gelişmişlik sıralamasında 32.sırada yer almaktadır. 5

1.2.Tarihçe 1.2.1.İsminin Kaynağı Samsun un ilk ismi Amisos olup şehir İyonyalılar (Miletliler) tarafından kurulmuştur. Ancak, bundan önce Gaskarlar tarafından da burada bir yerleşim yeri kurulduğu (MÖ 3500) bilinmektedir. Bu yerleşim yerinin ise denizden gelebilecek tehlikelerden korunabilmek ve yerleşmenin kolayca sağlanabilmesi amacı ile kıyıdan uzak vadi içinde ve yamaç eteklerinde bulunmaktadır. (Bugünkü Mert Irmağı Kılıçdede Mahallesi sınırları içerisinde kalan ve Gazi İlköğretim Okulu karşısındaki Öksürük Tepe Dündartepeçevresindeki alan ile Sosyal Meskenlerin olduğu alan) Bu yerleşim yerinin kurulduğu dönemdeki adının, şehrin eski isimlerinden olan Enete, Simisso, Sinusso ve Peiraeurs dan hangisi olduğu tespit edilememiştir. Selçuklu Türkleri bu şehri feth edince mevcut yerin hemen yanına yeni bir yerleşim yeri daha kurmuşlar ve buraya Samsun ismini vermişlerdir. Samsun ismi, Selçuklu Türklerinin verdiği özel bir isim, olup eski Amisos ile ne kelime olarak ve ne de mana olarak herhangi bir ilgisi yoktur. Türkler şehir merkezine Samsun, İl sınırları ile çevrili bölgeye ise Canik demişlerdir. 1.2.2.Tarihi Samsun un tarihi Hititlere dayanır. Anadolu da ilk siyasi birliği kuran Hititler, bu bölgeye hakim olup, Orta Karadeniz deki eyaletlerine Gasgas ismini vermişlerdir. Hititlerin ise Moğol-Türk veya Turani oldukları, bazı tarihçiler tarafından zikredilmektedir. (Kurt, Yılmaz-Dr.) MÖ.562 yılında Miletliler, yukarıda da belirtildiği gibi, ticari bir koloni olarak Amisos şehrini kurdular. Kafkaslar dan gelen Kimmerler, bu bölgeyi ele geçirdiler. Daha sonra Frikyalılar, bu toprakların bir kısmına sahip oldular. Aynı asırda Persler, Anadolu nun büyük bir kısmı gibi, bu bölgeyi de ele geçirdiler. MÖ. 4 asırda Makedonya Kralı İskender, Persleri yenerek Anadolu ve İran ı istila etti. Pers asıllı krallar, Kuzey Karadeniz ile Kırım a hakim oldular ve MÖ.280 de bağımsız bir krallık kurdular. Daha Sonra MÖ. 1. Asırda, bütün Anadolu gibi Samsun unda içinde bulunduğu bu bölge Roma İmparatorluğu nun eline geçti. MS.395 yılında Roma İmparatorluğu ikiye bölününce, bütün Anadolu gibi bu bölge de Doğu Roma (Bizans) nın payına düştü. Bizans İmparatoru Justinianus devrinde şehir gelişti ve Piskoposluk Merkezi oldu. Muhtelif tarihlerde İslam Orduları bu bölgeye akınlar yapmışlarsa da bölgede devamlı kalmadılar. İranlı Sasaniler de, zaman zaman bu bölgeye akınlar yaptılar. 1071 Malazgirt Zaferi nden sonra, Selçuklu Türkleri nden Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleyman Şah ın komutasındaki Türk Ordusu, bütün Anadolu gibi bu bölgeyi de fethetti. Bizans ın tahriki ve Roma kilisesinin de teşviki ile başlayan Haçlı Seferlerinin birincisinden sonra Selçuklular, bazı kıyı şehirleri gibi bu şehri de terk ederek Anadolu içlerine çekildiler. Cenevizliler in Karadeniz Ticaretini ele geçirmeleri üzerine de Samsun limanının önemi arttı. Selçuklu Sultanlarından Sultan Keykavus ve kardeşi Sultan Alaeddin Keykubat, Trabzon Rum İmparatorluğu nu doğuya doğru iterek küçülmesini sağladı. Samsun limanı, bu dönemde Kırım ile olan 6

ticareti sebebiyle oldukça gelişen Sinop yanında sönük kaldı. Bu devirde iki Samsun bulunuyordu: Bugünkü Samsun un bulunduğu yerde Müslüman Samsun ile 2-3 Km Kuzey-Batı istikametinde ve çoğunluğunu gayrimüslimlerin teşkil ettiği Ceneviz Ticaret Sitesi olan Gavur Samsun veya (Kara dinli/kafir manasına) Kara Samsun idi. Ceneviz Sitesi olan Kara Samsun, 14.asırda Osmanlı hakimiyetini kabul etmişti. Anadolu Birliğini sağlamak için çeşitli savaşlara giren Sultan Çelebi Mehmed Hân, Amasya Sancak Bey i olan Şehzade Murat ın Lala sı, Rum Beylerbeyi Biçeroğlu Hamza Bey komutasındaki bir orduyu buraya gönderdi. Hamza Bey, şehri karadan kuşattı. Bunun üzerine Cenevizliler de şehri ateşe vererek gemilerine binip kaçmaları üzerine şehir Osmanlıların eline geçti. İsfendiyar oğlu Hızır Bey in elinde bulunan Müslüman Samsun ise Çelebi Mehmed kuvvetlerine karşı koyamayacağını anlayınca, şehir muharebesiz teslim oldu. Böylelikle de Samsun, her iki şehir merkezi ile birlikte 15. asırda kesin olarak Osmanlı Devletine katılmış oldu. Samsun, Anadolu Selçuklu Devleti çökmek üzereyken Canik Beyliği nin başşehri olmuştu. 1398 de Yıldırım Bayezıd Hân, Samsun u alarak, Toroslar a ve Fırat a kadar Anadolu yu Osmanlı hakimiyeti altında birleştirmişti. 1402 Ankara Savaşı nda Yıldırım Bayezıd Hân ı yenen Timur, Samsun u Kubadoğlu Cüneyd Bey e vermişti. Birkaç yıl sonra Tacettinoğlu Hasan Bey, Cüneyd Bey i öldürerek Samsun u aldı. Az bir zaman sonra da Samsun, Kastamonu da oturan İsfendiyar (Candar) Oğullarının eline geçmiştir. 1413 te Çelebi Sultan Mehmed, bizzat kendisi Samsun u alarak kesin bir şekilde Osmanlı Devleti ne kattı. Osmanlı Devrinde Samsun, Canik Sancağı (Vilâyeti) adıyla Rumiye-i Suğra Beylerbeyliği (Eyaleti) nin bir vilayeti idi. Tanzimattan sonra Trabzon Vilâyetinin 4 sancağından biri oldu. 6 kazası vardı. Samsun, Osmanlı devrinde, Sinop ve Trabzon limanları yanında ikinci derecede bir Karadeniz Limanı olmuştur. Bu şehirde askeri ve sivil tersaneler bulunuyordu. Anadolu ya açılan bir kıyı şehri, Merkezi Trabzon da olmak üzere Giresun, Ordu, Samsun, Amasya, Sinop şehirlerini içine alacak şekilde kurulmak istenen Rum Pontus Devleti nin teşkili için girişilen vahşet ve katliâmlara sahne olmuştur. Samsun Bölgesinde 20.Yüzyılın Başlarında Rum Pontus Cemiyetlerinin Bölücü Faaliyetleri 19. yüzyılın sonlarında Osmanlı Devleti olumsuz yeni bir siyasi durumla karşı karşıya kaldı. Bu, o güne kadar Osmanlı buyruğu altında yaşayan çeşitli toplulukların bağımsızlık yolunda harekete geçmesi (veya harekete geçirilmesi) idi. Aynı dönemde Osmanlı Devleti 93 Harbi (1877-1878) ile Rusya karşısında ağır bir yenilgiye uğramış, öte yandan Avrupa Devletlerinden aldığı yüklü borçların faizlerini bile ödeyemeyecek duruma düşmüş ve alacaklarını toplama hakkını Duyun-u Umumiye adlı milletlerarası bir teşkilâta bırakmıştı. Bütün bunlar, Devletin içine düştüğü güçsüz durumu açıkça belgeleyen gelişmelerdi. Bu durum, bölücü faaliyetlerin daha da hız kazanmasına yol açmıştı. Bunda, Avrupa da 19. Yüzyıl boyunca gelişen millî liberal akımın, Osmanlı topraklarına da ulaşması kadar, Avrupa devletlerinin bu toprakları paylaşmak gayesiyle yürüttükleri politikaların, özellikle de İngiliz, Fransız ve Rusların, ezeli ve ebedi Türk düşmanlığının ve Jön Türkler ile İttihat ve Terakkicilerin gaflet payları da vardır. 20 yüzyıl başlarında bölücü faaliyetler, Anadolu topraklarına yayıldı. Bu bölgede bağımsız bir devlet kurmak gayesi ile harekete geçen gruplardan biri de Doğu Karadeniz deki Rumlar dı. 1904 te Merzifon daki Amerikan Koleji nde Pontus Rum Cemiyeti adı altında bir teşkilât kurulmuş ve hızla çevreye yayılmıştı. Papadopulaos adlı bir öğretmen tarafından kurulan bu cemiyet, okul müdürü Mr.White nin önderliğinde teşkilâtlanmasını sürdürürken bir taraftan da itilâf devletlerinin desteğini sağlamıştır.merzifon da Anadolu Koleji nde bir tek Türk talebe yoktu. 135 talebenin 108 i Ermeni, 27 si Rum du. Okul müdürü, diğer kolejlerde olduğu gibi, bir papazdı. 1893 de misyonerlerin tertiplediği devlet aleyhine yapılan gösterilerin plânlayıcıları arasında Merzifon Anadolu Koleji müdürü olan papaz da bulunuyordu. 7

Kısa sürede birçok kasabada teşkilâtlanan Pontus Cemiyeti, başta Müdafaa-i Meşruta olmak üzere yeni yeni kuruluşlar ile bölgede teşkilâtlanıyor, bir tarafta da 20 yaşından büyük her üyenin silâhlandırılması na çalışıyordu. Kısa sürede 14 şube açan Müdafaa-i Meşruta Cemiyeti nin Çarşamba, Bafra, Havza ve Kavak ta da şubeleri bulunduğu gibi Avrupa devletleriyle işbirliği yapmak gayesiyle Mukaddes Anadolu Rum Cemiyeti adı altında yurt dışı ağırlıklı bir teşkilâtı da vardı. 1.Dünya Savaşı yıllarında İtilâf devletlerinin açık desteğini de kazanan bölücü Rumlar, çalışmalarını daha bir yoğunlaştırarak, Çarlık Rusya sından da silâh almayı başardılar. İngilizlerce de Mondros Mütarekesinin hemen ardından sadece Samsun Rumlarına 10.000 tüfek dağıtılmış, İstanbul daki Rum Patrikhanesinin ve Yunanistan ın isteği üzerine son 50 yılda Samsun ve yöresine göçmen adı altında 30.000 Rum yerleştirilmiş bunların 25.000 kadarı Pontus Çeteleri saflarında yer alarak Samsun ve Merkez kazaya bağlı köylerde 500 civarında kundaklama, öldürme, yaralama gibi olaylara katılarak, yoketme/jenosid kampanyasına girişmişlerdir. Mütareke Yıllarında Samsun 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi günlerinde Samsun, bağımsız Canik Sancağı nın merkez kazasıydı. Sancağın dışında beş kazası daha vardı. Bafra, Çarşamba, Terme ve Fatsa. Samsun un bugünkü ilçeleri olan Lâdik, Havza ve Vezirköprü ise, o dönemde Sivas Vilâyeti nin Amasya Sancağı nın kazaları idi. Canik Sancağının 300.000 dolayında nüfusu vardı ve bunun (göçmen adı altında getirilenlerle birlikte) yarısına yakınını Rumlar teşkil ediyordu. Sancağın merkezi Samsun olmasına rağmen Bafra ve Çarşamba kazaları, nüfusça Samsun dan daha kalabalıktı. 15 Mayıs 1919 da Yunanlıların İzmir e asker çıkarmasından 2 ay önce İngilizler, bu defa Samsun a 4.000 kişilik bir İngiliz-Hintli kuvveti ile çıkartma yaptılar ve halka gözdağı verdiler. 9.Ordu Müfettişi olarak Mustafa Kemal in 19 Mayıs 1919 da Samsun a çıktığı gün, şehirde İngiliz askerleri vardı ve Merzifon dahil, bölgede önemli bir askeri güç olarak bulunuyorlardı.mustafa Kemal, 21 Mayıs ta Harbiye Nezareti (Genel Kurmay) ne gönderdiği raporda; Samsun ve dolaylarında 40 kadar bölücü Rum çetesi bulunduğunu, Müslüman halkın kaygı ve korku içinde yaşadığını, Rum Çetelerine karşı bir tedbir olmak üzere bazı Laz çetelerinin para karşılığı bölgeye getirilip Rum saldırılarına karşı kullanıldığını belirtti. Söz konusu çetelerden biri ve en kuvvetlisi; Giresun Bölgesinde üstlenmekle birlikte Karadeniz in hemen her yerinde baskınlar düzenleyen, Rum çetelerini sık sık zor durumlara düşüren Topal Osman çetesi idi. Mustafa Kemal in Samsun bölgesinde görüştüğü ilk kişilerden birisi de Topal Osman olmuştur. Yunan donanmasının 9 Haziran 1921 de İnebolu yu bombalaması üzerine taşkınlıklarını iyice artıran Rum Çetelerine karşı Ankara Hükümeti, 26 Haziran 1921 de Karadeniz deki Rum nüfusunun başka bölgelere yerleştirilmesini kararlaştırdı. Nurettin Paşa komutasında Sivas ta kurulan Merkez ordusuna tenkil hareketi görevi verildi. Merkez Ordusu Komutanlığı da Pontus çulukla uğraşanlar hakkında tutuklama kararı alarak bunları birer birer yakalamaya başladı. Merzifon daki Amerikan Koleji de kapatıldı ve yöneticileri yurtdışı edildi. Bu arada Samsun ve Trabzon metropolid merkezleri basılarak çok sayıda silâh ve belge ele geçirildi. İtilâf devletleri, Rumlar a karşı alınan bu tedbirleri tesirsiz hâle getirmek için bazı teşebbüslerde bulunmaya başlayınca da Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Dışişlerinden aşağıdaki cevabi nota yı almakta gecikmedi: Pontus Devleti fikrini İstanbul daki Rum Patrikhanesi ve Yunanistan yeniden diriltmişlerdir. Samsun ve Marmara denizi yöresinde şimdiye kadar 20.000 den fazla Türk öldürülmüştür. Türk kadınlarının ırzına geçilmiş, köyleri yakılmıştır. Türk uyruklu Rumlar, Yunanistan tarafından silâh altına alınmaktadır. Karadeniz Rumlarını etkisiz hâle getirmek için Anadolu içlerine nakledilmektedirler. Samsun bölgesindeki Rum köylerinden 2.500 tüfek ve bir milyondan fazla mermi ele geçirilmiştir. 8

Merkez Ordusu kuvvetlendirilerek sayısı artırılmış ve 1922 yılının başlarından itibaren de Pontus ayaklamasının bastırılmasına geçilmiştir. Bunun için de bölgeye dağılan milli kuvvetler, asi Rum köylerini ve onların dayanağı olmuş yerleri birer birer taramaya başladı. Sonunda, Pontus hayâli ile başlayan Rumların elebaşları ve onların yardakçıları tamamen yok edildi. Bir çıban başı olarak senelerce etkinliğini sürdüren Rumların bu tutumu kökünden kaldırıldı. Bunun için de Merkez Ordusu nca ele geçirilen çetelerden 10.886 sı kısmen affedildi. Orduya sığınmayıp direnen 11.188 Rum da öldürüldü. Anadolu içlerinde oturmak zorunda bırakılan Rum kadın ve çocukları da 1923 yılı başlarında vapurlara bindirilerek Yunanistan a gönderildi. Yunanistan dan da göçmen olarak 1921-1927 yılları arasında toplam 431.065 kişi ülkemize mübadil olarak geldi. Bunlardan 22.579 u Samsun a yerleştirildi. Böylece, Pontus hayâli de ebediyyen sona ermiş oldu. (*) (*)(Mert Irmağı İnsanları-ALİ KAYIKÇI,Samsun 2003) 1.2.3. Cumhuriyet Döneminde Samsunla İlgili Olarak Gerçekleşen Bazı Önemli olaylar -Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919 da Samsun a çıktı. -Mustafa Kemal Paşa 20 Eylül 1924 te tekrar Samsun a geldi. -1925 Yılında Vezirköprü ilçesi Amasya ilinden ayrılarak Samsun a bağlandı. -1926 Yılında Fransızların elinde bulunan sigara fabrikası Tekel e devredildi. -1927 da Elektrik Şebekesi hizmete açıldı. -1929 da Samsun su şebekesine kavuştu. -29 Ekim 1930 da Gazi Kütüphanesi hizmete açıldı. -1914 de ilk kazması vurulan Samsun-Sivas demiryolu 1932 de hizmete açıldı. -1934 te Kavak bucağı, ilçe oldu. -1944 te Alaçam bucağı ilçe oldu. -1946 da Verem Savaş Dispanseri hizmete açıldı. -1953 te SSK Hastanesi hizmete açıldı. -1954 te Halk Eğitim Merkezi hizmete açıldı. -1957 de Samsun Havalimanı hizmete açıldı. -1959 da Kızılay Kan Merkezi kuruldu. -1960 ta Samsun Limanı hizmete açıldı. -1963 de Samsun Fuarı hizmete açıldı. -Samsunspor Kulübü 1965 yılında Samsun da bulunan dört amatör mahalli lig takımının birleşmesi ile kuruldu. -1968 de Karadeniz Bakır İşletmeleri hizmete girdi. -1970 de Samsun Azot fabrikası üretime başladı. -1973 te Yeni Belediye sarayı hizmete açıldı. -1975 de 19 Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretime başladı. -1979 da Samsun şehirlerarası tam otomatik telefon görüşmesine kavuştu. -1993 de Samsun Büyük Şehir statüsünü aldı. -1996 da Samsun İçme ve Kullanma suyu projesi tamamlandı. -1997 de Samsun Kalkınmada Öncelikli Yöre Statüsüne alındı. Uygulamaya Ocak 1998 de geçildi. -1998 de Samsun-Çarşamba Uluslararası Havalimanı resmi olarak açıldı. 1999 Şubatında seferler başladı. -2000 de Samsun Atatürk Kültür Merkezi (AKM) Açıldı. -2000 de Samsun-Kavak Organize Sanayi Bölgesi Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca tescili yapıldı. -2001 de Samsun Ticaret ve Sanayi Odası 100.Kuruluş Yıldönümünü kutladı. -2001 de Türk Devlet ve Toplulukları Kurultayı Samsun da yapıldı. -2002 de Samsun Sahil Yolu Açıldı. -7.9.2003 Samsun Doğalgaz Dağıtım Lisansı İhale ilanı Resmi Gazetede ilan edildi. -2004 de Samsun Organize Sanayi Bölgesi Doğalgaz kullanmaya başladı. Büyük Şehir Sınırları Genişledi. 9

1.3.Coğrafi Yapı 1.3.1.Coğrafi Konum Karadeniz sahil şeridinin orta bölümünde Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirlerinin Karadeniz e döküldükleri deltalar arasında yer alan Samsun ili 9,083 Km² lik bir yüz ölçüme sahiptir. Coğrafi konum olarak 40 50-41 51 kuzey enlemleri, 37 08 ve 34 25 doğu boylamları arasındadır. Kuzeyinde Karadeniz in yer aldığı ilimizin komşuları; doğusunda Ordu, batısında Sinop, güneyinde Tokat ve Amasya,Güney batısında ise Çorum illeridir. Samsun ili yeryüzü şekilleri bakımından üç ayrı özellik gösterir. Birincisi güneyindeki dağlık kesim, ikincisi; dağlık kesimle kıyı şeridi arasında kalan yaylalar, üçüncüsü; yaylalarla Karadeniz arasındaki kıyı ovalarıdır. Kızılırmak ve Yeşilırmak akarsularının delta alanlarında oluşmuş kıyılarında, yurdumuzun tarımsal potansiyeli en yüksek ovalarından Bafra ve Çarşamba ovaları yer almaktadır. 1.3.2.Jeolojik Yapı Samsun da genç delta ovalarında alüvyonlar bulunmakla birlikte, dik yamaçlarla ayrılmış taraçalarda eski alüvyonlar görülmektedir. Güneydeki dağlık kesime geçiş alanı neojen yaşlı, killi-kireçli tortularla kaplıdır. Kıyı dağları Kretase lavlarından oluşmuştur. Aynı dağların iç kesimlerinde killi, çakıllı tortular bulunur. İç kesimlerde Neojen tortular ve yer yer alüvyonlarla kaplı ovaların güneyinde de birinci ve ikinci zaman yaşlı ve kıvrımlı kayaçlar Kretase ve Eosen Flişlerine rastlanır. Geniş alanlarda ise volkanik oluşumlar görülmektedir. Samsun da Eosen, Kretase ve Neojen dönemli oluşumlara sıkça rastlanmaktadır. 1.3.3.Yaylalar Bölgedeki yaylalar genellikle ikinci ve üçüncü zamanda meydana gelmiştir. Karadeniz bölgesinde dağ yamaçları çok aşınmıştır. Ayrıca bölgedeki akarsular toprağı yeteri derecede parçalayarak arazide yer yer yaylalar meydana getirmiştir. Bunlar arasında en önemlileri Ladik, Havza ve Kavak yaylalarıdır. 1.3.4.Dağlar Samsun ili topraklarının Karadeniz kıyıları düzlüklerle, güneye uzanan iç kesimleri ise, yükseklikleri fazla olmayan dağ sıraları ile kaplıdır. Bölge, Karadeniz kıyıları ile bu kıyılara içeriden paralel olarak uzanan yüksek dağlar arasındadır. Bu dağlar Ünye-Çarşamba kesiminde doğu-batı, Samsun-Bafra kesiminde doğu-güney, batı-kuzeybatı yönünü takip eder. Doğudan batıya doğru uzanan ve birbirinin devamı olarak görünen başlıca iki sıra dağ vardır. Bunlardan doğudakine Canik Dağları, batıdakine ise, Çangal Dağları denir. Canik Dağları : Büyük bölümleri Ordu ilinde bulunan Canik Dağlarının batı uçları Samsun topraklarında bulunur. Yükseklikleri az olan bu dağ sıraları Karadeniz ile iç kesimler arasındaki ulaşıma engel olmazlar. Yüksekliği ortalama 1500 metredir. Çangal Dağları: Samsun ili sınırlarının batı ucundan içeri giren Çangal Dağlarının büyük bir kısmı Sinop ili sınırları içerisindedir. Çangal dağlarının ortalama yüksekliği 1500 metredir. Sıralı Dağlar: Samsun ilinin önemli yüksekliklerinden birisi olan Sıralı Dağlar Kavak ilçesinin doğusunda yer alır ve yüksekliği 1300 metredir. 10

Kocadağ: Samsun ilinin kuzey kesiminde Kavak ilçesi yakınlarında bulunan Kocadağ 1310 metre yüksekliktedir. Akdağ: Samsun ilinin en yüksek dağı olan Akdağ ın yüksekliği 2062 metredir. Ladik ilçesi ve Amasya arasında bulunan Akdağ zengin orman yapısına sahiptir. Kunduz Dağları: Samsun ili Vezirköprü ilçesi toprakları üzerinde bulunan Kunduz Dağlarının yüksekliği 1783 metredir. Ünlü kunduz ormanları ile birlikte anılan dağ orman ürünlerinin çokluğu ile ülke çapında bir şöhrete sahiptir. Hacılar Dağı: Ankara -Samsun karayolu üzerinde,kavak ilçesinden sonra yer alan Hacılar dağının yüksekliği 1150 metredir. Bundan sonra Mahmur dağlarını görmekteyiz. Nebyan Dağları: Samsun un kuzey batısında bulunan Koca Dağın batısında bulunan Nebyan Dağlarının yüksekliği 1224 metredir. Bu dağlardan başka, güney doğuda; Akpınar 900 m ve Böğürtlen tepe 950 m, doğuda Büyük dağ ve Topuzlu 950 m, Sofualan ve Örencik 800 m, güney doğuda Saltuk tepesi 1150 m, Kavakta Kocaçaltepe 913 m, Mert ırmağı sağ yönünde Çadırtepe 110 m, Kürtün ırmağının sağında limana doğru uzanan Toraman tepe 125 m, yüksekliklerinde tepeler de mevcuttur. 1.3.5. Akarsular Yeşilırmak: Yeşilırmak nehri Köse Dağlarından çıkar. Erbaa ilçesinden geçerek Çarşamba ya ulaşan Yeşilırmak ilçeyi ortadan ikiye bölerek, Civa Burnun dan Karadeniz e dökülür. Üçtaşlar bölgesinde Ters akan ırmağı ile birleşir. Uzunluğu 416 km olan Yeşilırmağın akış hızı saatte 5 km, en kurak mevsimde su yüksekliği 9 metre doğu sahilinde ise 5.5 metredir. Kızılırmak: Sivas taki Kızıl Dağından doğan Kızılırmak Türkiye nin en uzun akarsuyudur. Osmancık ilçesinden Karadeniz bölgesine giren ırmak 1151 km uzunluğundadır. Kargı civarında kuzey doğu Samsun-Sinop sınırına girer. Bafra nın batısında kollara ayrılan ırmak Bafra Burnundan Karadeniz e dökülür. Delice, Devrez ve Gökırmak Kızılırmak ın önemli kollarındandır. Bafra yakınlarında yapılan ölçümlere göre en kurak zamanda genişliği 46 metre derinliği 1.30 metredir. Saniyede 21 metreküp su akıtır. Akış hızı ise saatte 4 ila 6 km arasındadır. Terme Çayı: Terme çayı Kara ormandan doğar. Simenit etrafındaki sazlıkları besleyen Terme çayı ilçeyi ikiye bölerek Karadeniz e dökülür. Genişliği 30 metre derinliği yaklaşık 1 metre olan Terme çayı çeltik tarlalarına hayat verir. Diğer Akarsular: Mert Irmağı, Kürtün Çayı, Ters akan Çayı, Karaboğaz Deresi, Akçay, Uluçay, Esenli, İncesu, Hızırilyas, Ballıcaderesi ve Güdedi gibi irili ufaklı akarsular vardır. 1.3.6. Ovalar Çarşamba Ovası: Erbaa ilçesinde geçen Yeşilırmak nehri Çarşamba ilçesine ulaştıktan sonra Civa Burnundan Karadenize dökülürken çok kıymetli alüvyonlu Çarşamba ovasını meydana getirir. Kirazlık tan başlayan Çarşamba Ovasının yüz ölçümü 89.500 hektardır. DSİ tarafından yaptırılan su kanalları sayesinde arazinin % 70 i tarıma elverişli hale getirilmiştir. Geri kalan % 30 luk kısım ise ormanlık, sazlık ve bataklıktır. Sulama alanı 82.707 ha olup 19.031 ha ının inşaatı devam etmektedir. 11

Bafra Ovası: Bafra ilçesine gelen Kızılırmak, Bafra da çeşitli kollara ayrılır. Bafra burnundan denize dökülen Kızılırmak, ardında geniş ve alüvyonlu topraklar bırakır. 47727 hektarlık ova nın 6150 ha lık alan halihazırda sulanmaktadır. Türkiye nin en verimli ovalarından biridir. DSİ tarafından yaptırılan sulama kanalları ile sulanan ovanın kuzey kısımları çorak arazidir. Bu yerlerde hayvancılık yapılmaktadır. 1.3.7.Göller Bölgedeki göller zaman zaman değişen akarsu yataklarından meydana gelmiştir. Yörenin gölleri Bafra,Çarşamba ve Ladik ilçelerinde toplanmıştır. Liman Gölü: Bafra ya 20 km uzaklıktadır. 3 km büyüklüğündeki göl bazı kollarla denize açılmıştır. Bu kolların uzunluğu bazı yerlerde 2000 metreyi bulur. Gölde kefal ve sazan balığı avcılığı yapılmaktadır. Liman gölünün güneyinde Balık gölü kuzeyinde ise Karaboğaz gölü vardır. Ladik Gölü: Tersakan ırmağının kaynağını teşkil eden Ladik gölü Ladik e 10 km uzaklıktadır. Gölde alabalık ve turna balığı bulunmaktadır. Balıkçılık yanında geniş bir sazlık alana sahip olan Ladik gölünden toplanan sazlar hasır yapımında kullanılır. Gölün uzunluğu 5 km genişliği 2 km ve yüz ölçümü 10 km 2 karedir. Simenit Gölü: Bu Göl Terme çayı yatağının değişmesi ile meydana gelmiştir. Terme hudutları içerisinde bulunan gölde balıkçılık yapılmaktadır. Termeye 20 km uzaklıkta bulunan göl, kanalla birbirine bağlanmış iki göl görünümümdedir. Kışın yağmur suları ile beslenen göl,fırtınalı zamanlarda zaman zaman deniz suyunu göle karışması ile dolar. Diğer Göller: Bunlar,Bafra da Kızılırmak tarafından meydana getirilmiş Karagöz, Dutdibi, Çernek, Uzun göl ve Tombul gölüdür. Çarşamba da Yeşilırmak ta Akçagöl, Akarcık, Dumanlı ve Kör ırmak adıyla bilinen gölleri oluşturmuştur. 1.3.8.Barajlar Hasan Uğurlu Barajı (ve Hidro Elektrik Santrali): Baraj, Yeşilırmak üzerinde ve Çarşamba ve Ayvacık ilçeleri sınırlarındadır. Yapımına 1971 yılında başlanan baraja Trafik kazasında ölen merhum Samsun DSİ 7.Bölge Müdürü Hasan Uğurlu nun adı verilmiştir. Türkiye nin en büyük barajlarından biri olan baraj, tamamen Türk firma ve mühendisleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Yalnızca makine ve elektrikle ilgili ekipmanlar yurtdışından getirilmiştir. Barajın 2.Ünitesi 1979 yılında, 3.Ünitesi ise 1982 yılında, 4.Ünitesi de 1983 yılında işletmeye açılmıştır.500 mw gücünde ve yılda 1217 gwh enerji üretimi yapılmaktadır. Göl hacmi 1.078,75 x10 6 m 3 tür.baraj yüksekliği 175 m dir Suat Uğurlu Barajı (ve Hidro Elektrik Santrali): Hasan Uğurlu barajının 18 km aşağısında Yeşilırmağın Çarşamba ovasına açıldığı yerde bulunan barajın yapımına da 1971 yılında başlanılmıştır. Balohar barajı adı ile başlanan baraja daha sonra trafik kazasında Hasan Uğurlu ile hayatını kaybeden eşi Suat Uğurlu nun adı verilmiştir. Projenin amacı enerji üretimi ve Çarşamba ovasının sulanmasıdır. Barajın 1.ve 2. Ünitesi 1979 yılı sonunda, 3. ve 4. Ünitesi de 1983 Martında işletmeye açılmıştır. 46 mw gücünde ve yıllık 273 gwh enerji üretimi yapılmaktadır. Göl hacmi 181,31 x10 6 m 3 tür. Baraj yüksekliği 51 m dir Altınkaya Barajı Ve Hidro Elektrik Santralı: Altınkaya barajı Bafra ilçe merkezinin 35 km güney batısında Kızılırmak üzerinde yer alan temelden 195 m yükseklikte, kil çekirdekli kaya dolgu tipinde bir barajdır. 700 mw gücünde yılda 1 milyar 632 milyon kwh enerji üretimi yapılmaktadır.1987 yılında su tutulmaya başlanmış olup, 1988 ocak ayınından itibaren 175 000 kwh gücündeki 4 no lu ünitede normal üretime başlanmıştır. Göl hacmi 5,763 x10 9 m 3 tür. 12

Derbent Barajı: Derbent Altınkaya barajının 30 km mansabında olup, 33 m yüksekliğinde (talvegden) kil çekirdek kaya dolgu barajıdır. Yüzer baraj sınıfına giren Derbent barajı Bafra ya 7 km uzaklıktadır. Sulama alanı ise 47.727 Ha.dır. Yapılan kanallarla Bafra ovası sulama amaçlıdır. 56 mw gücünde ve 257 gwh yıllık enerji üretmektedir. Göl hacmi 213 x10 6 m 3 tür. Çakmak Barajı: Zonlu toprak dolgu tipinde, içme-kullanma-sanayi suyu temini için inşa edilmiş bir barajdır. Temelden yüksekliği 57,50 m, normal su seviyesinde göl hacmi 106,50 hm 3 ve gövde hacmide 2,60 hm 3 tür. Barajdan verilen toplam su miktarı 4000 litre/saniye olup içme suyu için 3540 l/s su verilmekte, Samsun gübre fabrikasında 300 l/s ve Karadeniz bakır fabrikasında ise 460 l/s su kullanılmaktadır. 1.3.9. İklim Samsun genellikle ılıman bir iklime sahiptir. Ancak sahil şeridi ve iç kesimlerinde iklim iki ayrı özellik gösterir. Sahil şeridinde (Merkez ilçe,terme, Çarşamba, Bafra,Alaçam, 19 Mayıs, Tekkeköy ve Yakakent ) Karadeniz ikliminin etkileri görülür. Bunun için sahil şeridinde yazlar sıcak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. İç kesimler (Vezirköprü, Havza, Ladik, Kavak, Asarcık ve Salıpazarı) yüksekliği 2.000 metreyi bulan Akdağ ve 1.500 metreyi bulan Canik dağlarının etkisi altında kalır. Buradaki dağların etkisinden dolayı kışlar soğuk, yağmur ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer. Sıcaklık ve yağış yönünden Samsun hiç bir bölgeye benzemez. Samsun da aynı gün içerisinde havanın bir kaç kez değiştiği görülür. Bazı yıllar kış ortalarında yazdan günler yaşanır. Sahil şeridinde kar ile kaplı günlerin sayısı 2-3 günü geçmez. İç kesimlerde ise kar yağışından bazen ulaşım aksar. 2003 Yılı Samsun Meteorolojik Değerleri Aylar 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Ortalama Sıcaklık(0C) 9,3 4,8 5,0 8,7 16,2 20,7 23,7 24,1 19,5 17,5 15,5 9,3 Nispi Nem Ortalam (%) 72,2 74,0 75,4 79,6 78,4 68,8 72,5 72,9 75,5 69,3 79,7 64,6 Ort. Rüzgar hızı 2,4 2,1 2,1 2,0 1,6 2,0 2,4 2,2 2,1 2,4 1,7 2,7 Aylık Top. Yağış(kg) 28,1 77,8 73,5 45,0 54,7 3,3 37,2 3,4 94,0 194,7 64,0 104,0 Deniz suyu Sıcaklığı 9,1 8,0 7,1 9,2 14,4 20,2 24,3 24,5 21,6 19,7 17,2 13,9 Yıllık En Yüksek Sıcaklık 38,4 o C Yıllık En Düşük Sıcaklık -2,4 o C Yıllık Sıcaklık Ortalaması 14,2. o C En Düşük Sıcaklık Ortalaması 10,4 o C Yıllık Deniz Suyu Sıcaklığı Ortalaması 15,8 o C Yıllık Toplam Yağışlı Gün Sayısı 134 Ortalama Açık Gün sayısı 48 Bulutlu Gün Sayısı 238 Kapalı Gün Sayısı 79 Yıllık Toplam Yağış Miktarı 779,7 kg/yıl Donlu Gün Sayısı 9 Ortalama Rüzgar Hızı ve yönü (m/sec.) 2.1 NNW Yıllık Nispi Nem Ortalaması % 73,6 Kaynak: Samsun Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Samsun, kuzey rüzgarlarına devamlı olarak açıktır. En şiddetli esen rüzgarın yönü güney-güneybatı olup, bu rüzgarın adı Aralık ayında esen Kıble rüzgarıdır. 13

1.4. Nüfus 1927 Yılında, Türkiye nin nüfusu 13.648.270, Samsun un nüfusu ise 268.868 olarak tespit edilmiş ve samsun ili nüfus büyüklüğü açısından 63 il arasında 17. sırada yer almıştır. İlin yüzölçümü 9.083 km 2 ile Türkiye nin yaklaşık % 1,2 sini oluşturmaktadır. Samsunda km 2 ye düşen kişi sayısı 1927 yılında 28 kişi iken, 2000 yılında 133 kişiye yükselmiştir. Samsun ilinin ortalama hanehalkı büyüklüğü yavaş bir şekilde azalmaktadır. 1955 yılında bu ilin ortalama hanehalkı büyüklüğü 6,2 kişi iken 2000 yılında 4,8 kişiye düşmüştür. Nüfus büyüklüğü ve nüfus artış hızı Son 73 yılda Türkiye nin nüfusu yaklaşık 5 kat, samsun ilinin nüfusu ise 4,6 kat artış göstermiştir. 1927 yılında Samsun ili ülke nüfusu içinde % 1,9 luk paya sahipken 2000 yılında bu oran % 1,8 e düşmüştür. 1927-1960 döneminde Samsun ilinin yıllık nüfus artış hızının genel olarak ülke ortalamasından yüksek olduğu, 1960-2000 döneminde ise düşük olduğu görülmektedir. Şehir nüfusu: 1927 yılında Samsun ilinde % 21,3 olan şehir nüfusu payı, 1950 yılına kadar önemli bir değişim göstermemiş ve bu yıldan sonra sürekli artış göstererek 2000 yılında % 52,5 e ulaşmıştır. Doğum yeri 1935 yılında Samsun ilindeki nüfusun % 82,2 si bu ilde doğmuş kişilerden oluşmaktaydı. 1945-1970 yılları arasında bu oran % 86 olmuş ve 1975 yılından sonra azalma eğilimine girerek 2000 yılında % 83,7 olmuştur. Samsun ili dışında doğanlar içinde en yüksek paya Ordu ili doğumlular sahiptir. 2000 yılında Samsun ilindeki nüfusun % 3,2 si Ordu ilinde doğmuş kişilerden oluşmaktadır. 1.4.1. 2000 Nüfus Sayımı İlimizin 2000 sayımına göre nüfusu, şehir merkezlerinde 635.254, köylerde ise 573.883 olmak üzere toplam 1.209.137 dir. Samsun İl merkezinin nüfusu 363.180, merkeze bağlı köyler nüfusu ise 74.000 dir. İl nüfusunun % 47 si köylerde, % 53 ü şehir merkezlerinde yaşamaktadır. İlimizin Nüfus artış hızı % 2, Nüfus yoğunluğu ise 133 kişi/km² dir. 14

2000 Yılı Nüfus Sayımına Göre Şehir ve Köy Nüfusu İlçenin Adı Şehir Köy Toplam Nüfus Şehir Yüzdesi Köy Yüzdesi Yüz ölçümü Nüfus Yoğunluğu Merkez 363.180 74.009 437.189 % 83 % 17 740 591 Alaçam 11.950 25.540 37.490 % 32 % 68 589 64 Asarcık 1.926 16.341 18.267 % 11 % 89 232 79 Ayvacık 5.650 18.625 24.275 % 23 % 77 390 62 Bafra 83.733 73.277 157.010 % 53 % 47 1.440 109 Çarşamba 49.189 82.005 131.194 % 37 % 63 614 214 Havza 19.385 34.127 53.512 % 36 % 64 771 69 Kavak 7.871 19.500 27.371 % 29 % 71 699 39 Ladik 9.098 12.943 22.041 % 41 % 59 465 47 19 Mayıs 8.928 16.892 25.820 % 34 % 66 240 108 Salıpazarı 6.303 18.810 25.113 % 25 % 75 453 55 Tekkeköy 15.071 35.405 50.476 % 30 % 70 316 160 Terme 25.052 57.556 82.608 % 30 % 70 436 189 Vezirköprü 23.211 82.928 106.139 % 22 % 78 1.660 64 Yakakent 4.707 5.925 10.632 % 45 % 55 38 280 TOPLAM 635.254 573.883 1.209.137 % 53 % 47 9.083 133 SAYIM YILLARI İTİBARI İLE NÜFUSUN GELİŞİMİ 1210000 1200000 1190000 1180000 1170000 1160000 1150000 1140000 1130000 1120000 1209137 1161207 1153763 1990 1997 2000 Sayım Yıllarına Göre Nüfusun Gelişimi (Kişi) Parametre 1990 1997 2000 Şehir Nüfusu 527.362 590.399 635.254 Köy Nüfusu 633.845 563.364 573.883 Toplam Nüfus 1.161.207 1.153.763 1.209.137 Nüfus Artış Hızı (%) 0,922-0,05 1,44 Kaynak: Samsun İş Kurumu İl Müdürlüğü 15

1.4.2. Çalışan Nüfusun İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı İktisadi Faaliyet Kolları 1990 1997 2000 Tarım, avcılık, ormancılık ve balıkçılık 371.984 1.168 320.099 Madencilik ve taşocakçılığı 375 9 504 İmalat sanayi 34.366 18.699 32.530 Elektrik, gaz ve su 1.546 1.679 1.594 İnşaat 16.797 6.602 18.864 Toptan ve perakende ticaret, lokanta/oteller 30.108 19.124 39.744 Ulaştırma, haberleşme ve depolama 10.943 7.528 11.900 Mali kurumlar, sigorta, taşınmaz mallara ait 6.251 3.190 8.441 işler Toplum ve kurumlar hizmetleri, sosyal/kişisel hizmetler 55.445 47.091 71.236 iyi tanımlanmamış faaliyetler 1.769 2.223 203 Toplam 529.584 107.313 505.115 Kaynak: Samsun İş Kurumu İl Müdürlüğü 2000 Nüfus sayımı sonuçlarına göre İlimiz nüfusu artmakta ve köylerden şehir merkezlerine doğru göç yaşanmaktadır. Samsun gibi, ekonomisinde tarımın büyük önem arz ettiği kentlerde, köylerden şehir merkezlerine ve diğer illere göç yaşanmaktadır. Göçün nedenleri olarak; tarımda çok bölünmüşlüğün verdiği yetersizlik, krizle beraber gelen işsizlik, geçim zorluğu ve alternatif geçim kaynağı arayışı mevsimlik çalışma hareketliliği sayılabilir. İşsizlik-Nüfus Bilgileri Parametreler 1990 2000 Toplam nüfus 1.161.207 1.209.137 İşgücüne dahil olmayan nüfus 265.220 380.081 işgücü 555.564 541.015 istihdam 529.584 505.115 İşsiz nüfus 25.980 35.900 İşsizlik oranı (%) 4,7 6,6 İşgücüne katılma oranı 67,7 58,7 Kaynak: Samsun İş Kurumu İl Müdürlüğü 2000 Yılı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre nüfus büyüklüğü itibariyle ilçelerin sıralanışı Merkez İlçe, Bafra, Çarşamba, Vezirköprü, Terme, Havza, Tekkeköy, Alaçam, Kavak, 19 Mayıs, Salıpazarı, Ayvacık, Ladik, Asarcık ve Yakakent şeklindedir. Dışarıya verdiği göç, aldığı kadar olmamakla birlikte, göç ün başta İstanbul olmak üzere Ankara ve İzmir e doğru olduğu söylenebilir. Göçler, genellikle Samsun kırsalından diğer il ve ilçelerin kentlerine yöneliktir. İç göç olarak ise Samsun, Amasya, Sinop, Ordu, Tokat, Trabzon, Rize, Giresun, Kastamonu ve diğer bazı illerden göç alan konumundadır. 16

1.5. İDARİ YAPI 1.5.1. İlçe, Bucak, Belediye ve Köyler Sayılarla İlçe, Bucak, Belediye ve Köyler İlçe Köy Bucak Belediye BAĞLI BELEDİYENİN ADI Merkez 91 2 11 Büyükşehir, Canik, Gazi,İlkadım, Atakum, Atakent, Çatalçam, Kurupelit, Taflan, Yenikent, Yeşilkent Alaçam 52-1 Alaçam Asarcık 29-1 Asarcık Ayvacık 32-1 Ayvacık Bafra 114 2 5 Bafra, Çetinkaya, Doğanca, İkizpınar, Kolay Çarşamba 120 1 5 Çarşamba, Çınarlık, Dikbıyık, Ağacagüney Hürriyet Havza 80 1 3 Havza, Bekdiğin, Ilıca Kavak 85 1 Kavak Ladik 56 1 1 Ladik 19 Mayıs 22-3 19 Mayıs, Dereköy, Yörükler Salıpazarı 32-1 Salıpazarı Tekkeköy 40-4 Tekkeköy, Aşağıçinik, Büyüklü, Kutlukent Terme 58-10 Terme, Bazlamaç, Evci, Kocaman, Sakarlı, Ambartepe, Gölyazı, Söğütlü, Hüseyinmescit, Kozluk Vezirköprü 139 3 3 Vezirköprü, Göl, Narlısaray Yakakent 12 1 Yakakent Toplam 962 10 51 Kaynak: Mahalli İdareler Müdürlüğü İl Merkezinde : Büyükşehir Belediye Sayısı 1 Alt Kademe Belediye Sayısı 4 Belde Belediye Sayısı 6 Toplam Belediye Sayısı 11 Büyükşehir Mahalle Sayısı 57 Belde Belediyeleri Mahalle Sayısı 17 Toplam Köy Sayısı 91 Köylere Bağlı Mahalle Sayısı 196 2000 Yılı Nüfus Sayımı Şehir Nüfusu 363.180 2000 Yılı Nüfus Sayımı Köy Nüfusu 74.009 İlçe Merkezlerinde: İlçe Sayısı 14 Merkez Belediye Sayısı 14 Belde Belediye Sayısı 26 Toplam Belediye Sayısı 40 İlçe Merkezi Mahalle Sayısı 149 Belde Belediyeleri Mahalle Sayısı 91 Toplam Mahalle Sayısı 240 Köy Sayısı 871 Köylere Bağlı Mahalle Sayısı 1.555 17

1.5.2. Köylere İlişkin Bilgiler Genel Bilgiler Toplam Köy Sayısı 962 Mahallesi Olan Köy Sayısı 555 En Büyük İlk Üç Köy ve Nüfusları -Devgeriş (1.522) -Düvecik (1.478) -Tekpınar (1.166) En Küçük İlk Üç Köy ve Nüfusları -Çandır (112) -Avluca ( 92) -Şenyurt ( 88) En Yakın Köy: İstasyon En Uzak Köy : Yeşilpınar Köyler Yol Durumu Yolu Asfalt Olan Köy Sayısı 427 Köy Asfalt Yolu Uzunluğu(Km) 1.927 Yolu Stabilize Olan Köy Sayısı 480 Köy Stabilize Yolu Uzunluğu(Km) 4.904 Köy Yolu (Tesviye)(Km) 1.542 Köy Yolu (Ham)(Km) 156 Köyler Kanalizasyon Durumu Kanalizasyonu Olan Köy Sayısı 113 Kanalizasyon Şebekesi Uzunluğu(Km) 245.000 Fosseptik Çukuru Olan Köy Sayısı 115 Köyler Su Durumu İçme Suyu Yeterli Köy Sayısı 825 İçme Suyu Yetersiz Köy Sayısı 90 İçme Suyu Olmayan Köy Sayısı 40 İçme Suyu Şebekesi Olan Köy Sayısı 426 İçme Suyu Grup Sayısı 39 İçme Suyu Gruplarından Su Alan Köy Sayısı 296 Sulama Suyu Olan Köy Sayısı 101 Köyler Elektrik Durumu Elektrikli Köy Sayısı 962 Trafo Sayısı 2.917 Sokak Aydınlatma Ampülü Sayısı 54.401 Birden Fazla Trafosu Olan Köy Sayısı 958 Özel Trafosu Olan Köy Sayısı 405 18

Köyler Haberleşme Durumu Telefon Santrali Olan Köy Sayısı 223 Telefon Santrali Köyler Toplam Kapasitesi 93.952 Köyler Toplam Telefon Abone Sayısı 86.690 Köyler Toplam Telefon Bekleyen Talep Sayısı 407 Köyler Tapu Kadastro Durumu Tapu Kadastrosu Biten Köy Sayısı 776 Tapu Kadastrosu Devam Eden Köy Sayısı 24 Tapu Kadastrosu Olmayan Köy Sayısı 199 Köyler Sağlık Hizmetleri Durumu Sağlık Ocağı Olan Köy Sayısı 49 Sağlık Evi Olan Köy Sayısı 353 Köylerdeki Doktor Sayısı 63(İl-ilçe bağlantılı) Köylerdeki Hemşire Sayısı 23 Köylerdeki Ebe Sayısı 62 Köylerdeki Sağlık Memuru Sayısı 33 Köylerdeki Memur Sayısı 7 Köylerdeki Hizmetli Sayısı 35 Köylerdeki Yeşil kartlı Vatandaş Sayısı 164.286 Köyler Din Hizmetleri Durumu Cami Sayısı 1.954 Kuran Kursu Olan Köy Sayısı 129 Kuran Kursu Sayısı 129 İmam Hatip Kadrosu Olmayan Köy Sayısı 248 İmam Hatip Sayısı 2.011 Mezarlığı Çevrili Köy Sayısı 1.623 Köyler Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Durumu Köy İlköğretim Okulları Sayısı 1.025 Köy İlk Öğretim Okulları Öğretmen Sayısı 2.687 Köy İlk Öğretim Okulları Öğrenci Sayısı 71.285 İkinci Kademe Öğrencisi Taşınan Köy Sayısı 618 Öğrencisi Taşınan Köy Sayısı 393 Öğrenci Taşınan Merkez Sayısı 179 Taşınan Öğrenci Sayısı 24.358 Köy İlköğretim Okulları Sınıf Sayısı 3.057 İlköğretim Lojmanları Sayısı 1.231 Halk Eğitim Kurs Sayısı 640 Halk Eğitim Kursiyer Sayısı 11.880 Halk Eğitim Usta Kurs Öğreticisi 347 Özel Öğretim Kurumu/Yurt Olan Köy Sayısı 6 19

Köyler Tarım Orman Hizmetleri Durumu Tarımsal Kalkınma Koop. Olan Köy Sayısı 155 Köy Arazi Miktarı (ha) 413.580 Tarla Arazisi Miktarı (ha) 290.651 Köy Sulu Arazi Miktarı (ha) 96.507 Nadas Alanı Miktarı (ha) 10.781 Bağ-Bahçe Miktarı (ha) 23.422 Meyve Alanı Miktarı (ha) 67.315 Sebze Alanı Miktarı (ha) 41.359 Çayır-Mera Miktarı (ha) 43.465 Orman ve Fundalık Miktarı (ha) 388.750 Traktör Sayısı 32.911 Biçerdöver Sayısı 186 Mibzer Sayısı 1.357 Slaj Makinesi Sayısı 107 Kültivatör Sayısı 3.031 Süt Sağma Makinesi 162 Yıllık Süt Kapasitesi ton 202.316 Hayvan Varlığı Koyun Sayısı 229.711 Keçi Sayısı 13.029 Sığır Sayısı 298.166 Tek Tırnaklı Hayvan Sayısı 27.486 Kümes hayvanı Sayısı 7.214.695 Orman İçi Köy Sayısı 338 Orman Kenarı Köy Sayısı 383 Orman Dışı Köy Sayısı 241 1.5.3. İlçeler 1. Alaçam İlçe çok eski bir tarihe sahiptir. Alaçam da M.Ö. ki devirlerde Frigyalılar, Kimmiler, Mısırlılar, Lidyalılar ve Persler çeşitli aralıklarla hüküm sürmüşlerdir. Adını; kasabanın ortasından geçen Uluçay'ın kenarındaki Uluçam denilen büyük çam ağaçlarından almıştır. Osmanlı'dan beri bir Türk kasabası olan Alaçam, 1 Eylül 1944 tarihinde 8. ilçesi olarak Samsun'a bağlanmıştır. Kuzeyinde Karadeniz, batısında Yakakent, güneyinde Vezirköprü ve doğusunda ise Bafra ilçeleri ile çevrili şirin bir sahil kasabasıdır. Yüzölçümü 632 km 2, denizden yüksekliği ortalama 30 m ve sahil uzunluğu ise 7,8 km'dir. Ilçenin ekonomisi tarıma dayalı olup, genel olarak tütün, buğday, çeltik ve mısır üretimi yapılmaktadır. Ayrıca hertürlü sebze ve meyve de yetiştirilmekte dir. Bunun yanında hayvancılık ve balıkçılık da yapılmakta olup hayvancılıkta büyük ve küçük baş hayvan yetiştiriciliği ön plandadır. İlçenin kırsal alanlarında el körükleri ile sıcak ve soğuk demircilik yapılmaktadır. Ayrıca ilçede 800 işçi istihdam eden bir de tekel işletmesi mevcuttur. 20

2. Asarcık 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra Rusya'dan göç eden Çerkezlerin küçük bir köy olan şimdiki ilçe ve yakınındaki bir kaç köye yerleşmeleriyle Asarcık kurulmaya başlamıştır. Zamanla civardan göç edip gelenlerin yerleşmeleriyle de büyümüş; 1959 Yılında nahiye, 1587 yılında da ise ilçe olmuştur. 1989 Yılı Mart ayında yapılan Mahalli İdare seçimleri öncesinde de Belediye kurulmuştur. Samsun'un 44 km güneyinde yer alan Asarcık batıdan Kavak ve doğudan Çarşamba ilçeleri ile çevrilidir. İlçede tarıma elverişli arazinin az ve verimsiz olması ve sulanabilir arazinin olmaması, tarım sektörünün gelişmesini engellemiştir. Tarımdan elde edilen ürün halkın ancak Tüketim ihtiyacını karşılayabilecek düzeydedir. Başlıca yetiştirilen ürünler buğday, mısır, arpa ve şekerpancarıdır. Şekerpancarının dönüm başına 2,5 ton civarında elde edilmesi verimin oldukça düşük olduğunu göstermektedir. 3. Ayvacık Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber, daha önce bağlı bulunduğu Çarşamba İlçesinden daha eski bir tarihe sahip olduğu sanılmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu zamanında bir Rum köyü olan Ayvacık, Cumhuriyet kurulduktan sonra Rumlar tarafından terk edilmiştir. Halk ilçeye Cumhuriyet kurulduktan sonra yerleşmiştir. Ayvacık, 1954 te tam teşekküllü nahiye olmuş; fakat 1969 da daha önce kurulmuş resmi kurumlar kaldırılmış, 1978'de ise yine köy e dönüştürülmüştür. 20 Mayıs 1990 tarihinde Ayvacık köyü Keskinoğlu köyü ile birleştirilerek AYVACIK ilçesi oluşturulmuştur. 19 Ağustos 1990 tarihinde yapılan Mahalli İdare seçiminden önce de belediyesi kurulmuştur. Ayvacık; Canik Dağlarının kuzey eteklerinde, Suat Uğurlu Baraj gölünün kıyısında (Yeşilırmak Vadisinde) yer almaktadır. Bu uzun vadide bir de Hasan Uğurlu Baraj gölü bulunmaktadır. İlçenin en yakın komşusu 28 km kuzeyindeki Çarşamba ilçesidir. Samsun a uzaklığı ise 62 km. dır. Halkın yaklaşık % 80-90 ı tarımla, % 8-9'u ticaretle ve % 1 'i de balıkçılıkla uğraşmaktadır. Tarım sektörü; mısır, buğday, arpa ve fındık üretiminde yoğunlaşmıştır. Topraklarının büyük bir bölümü orman arazisidir. Tarıma elverişli topraklar genellikle bozuk ve kuru orman alanlarının açılmasıyla elde edilmiştir. Hayvancılık alanında ise sahip olunan potansiyel yeterince değerlendirilememiş, hem mera hem de ahır hayvancılığı yeterince gelişme gösterememiştir. İlçe de ayrıca Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu Hidro-elektrik Santralları ile ülke ekonomisine önemli katkı sağlayan ve sanayinin ana girdisi olan elektrik üretimi yapılmaktadır. Bu barajlar 1981-82 yıllarında hizmete girmiştir. 4. Bafra Bafra'nın tarihi M.O. 5000 yıllarına kadar uzanmaktadır. lkiztepe Ören yerinde yapılan kazılarda Kalkolitik Döneme (M.O 5000-4000) ait yerleşmelerin izine rastlanılmıştır. 1071 Malazgirt Savaşından sonra Selçukluların eline geçen Bafra'ya 1214 yılında Anadolu Selçuklu Hükümdarı İzzettin Keykavus, türkmen aşiretlerini yerleştirmiştir. 1243'de başlayan Moğol istilaları, Selçuklu İmparatorluğunun yıkılıp yerinde birçok türk beyliğinin kurulmasına neden olunca, bu topraklarda da küçük bir Selçuklu Beyliği olan Bafra Beyliği kurulmuştur. 1460'da ise Bafra Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Bafra Osmanlı Imparatorluğu devrinde Trabzon vilayetine bağlı Canik Sancağına ait bir yerleşim idi. Hangi tarihte kaza merkezi olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Salname kayıtlarına göre 1854 sonunda kaza merkezi olduğu sanılmaktadır. 21

Bafra adının; Kızılırmak'ın denize açıldığı yerde M.O. 525 yıllarında Fenikeliler zamanında ticaret gemilerinin yanaştığı koylara kurulan ticaret evlerine, Bafida denilmesinden geldiği sanılmaktadır. Bafra Karadeniz'e 20 km uzaklıkta, denizden yüksekliği 20 m olan ve Kızılırmak ın birikintisinden oluşan ova üzerine kurulmuş bir ilçemizdir. Doğusunda ve kuzeyinde Karadeniz, batısında Alaçam, güneyin ise Kavak ilçeleri ile çevrilmiştir. Yüzölçümü 175.000 ha, Samsuna uzaklığı 51 km dir Kızılırmak Deltasının Karadeniz e açılan kısmını kaplayan Bafra Ovası, güneyde Canik Dağlarının uzantıları olan dağlarla çevrilidir. Bu dağlardan en yükseği 1224 m ile Nebyan Dağıdır. Türkiye'nin en uzun akarsuyu olan Kızılırmak bu dağları derin bir vadi ile geçerek Bafra ovasına ulaşır. Bafra ovasının tamamı Kızılırmak ın taşıdığı alüvyonlar tarafından oluşturulmuştur. lrmağın denize yakın kısımlarında birçok küçük göl oluşmuştur. Nebyan dağının etekleri ise yayla durumundadır. Kızılırmak'ın uzunluğu 1151 km dir. Sivas'ta ki Kızıl Dağ'dan doğar. Orta Anadolu'da geniş bir yay çizerek Bafra'dan denize dökülür. En çok suyu nisan ve temmuz aylarında taşır. Kızılırmak'ın denize döküldüğü yerde oluşmuş göller, ırmağın her iki yakasında da yer almakta olup batısındaki Karaboğaz, doğusundaki ise Balık gölüdür. Doğu yakasında yer alan diğer göllerin başlıcaları şunlardır: Dutdibi, Liman, Hayırlı, Çernek, Uzungöl, Tombulgöl ve Incegöl dür. Göllerin çevresi sazlık ve bataklıklarla çevrili olup yer yer ormanlık alanlar da göze çarpar. İlçede Orta Karadeniz iklimi hakimdir. İç ve dağlık kesimler deniz etkisinden uzak olduğu için biraz daha soğuktur. Yağışlar bol, nem oranı fazladır. Ocak-şubat en soğuk, Ağustos ise en sıcak aydır. İlçe genelinde tarımsal üretimine ve tarım ürünlerin işlenip pazarlanmasına dayalı bir ekonomik yapı gelişmiştir. Tarım; ilçeye, Karadeniz Bölgesine ve de Türkiye'ye üretim yapmaktadır. Kızılırmak deltasının sulak alanlarında yaşayanların temel geçim kaynaklarının ise tarım, hayvancılık, balıkçılık ve sazcılık olduğu söylenebilir. 5. Çarşamba Çarşamba; ilk defa Yeşilırmağın doğu yakasındaki Çay ve batı yakasındaki Sarıcalı Mahalleleri çevresinde gelişmeye başlamıştır. Buranın ovada merkez rolünü üstlenmesinde, ilki 1370 te olmak üzere kurulmakta olan panayırın etkisi büyüktür. Bu panayır çarşamba günleri kurulduğundan ilçe adını buradan almıştır. Osmanlı İmparatorluğu zamanında da idari teşkilatta önemli bir yerleşim olarak yerini almış olan Çarşamba' da, Cumhuriyetten sonra 1925 yılında Belediye Teşkilatı kurulmuştur. İlçe, Samsun-Ordu karayolu üzerinde ve Yeşilırmak'ın oluşturduğu verimli delta ovasında kurulmuştur. Doğusunda Terme, batısında Tekkeköy, kuzeyinde Karadeniz ve güneyinde ise Ayvacık ve Salıpazarı ilçeleri bulunmaktadır. Halkın çoğu tarımla uğraşmaktadır. Yeşilırmak ın suladığı ova, tarıma son derece elverişli topraklarla kaplıdır. Tarım; ilçeye, Karadeniz Bölgesine ve de Türkiye'ye üretim yapacak düzeyde gelişmiştir. Yetiştirilen ürünler buğday, arpa, çeltik, fasulye, soya fasulyesi, nohut, şekerpancarı, ayçiçeği, şeftali, fındık ve elma başta olmak üzere çok çeşitlidir. Aynı zamanda 450 dekarlık alana da tütün dikilmekte ve yılda ortalama 42.346 ton tütün yetiştirilmektedir. Ayrıca, Şeker fabrikasının üretime başlamasıyla şeker pancarı da yetiştirilmeye başlanmıştır. Şeker fabrikasının açılması; özellikle köylerde büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır. 22