TEMİZ SU DALGIÇ POMPLARI İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER Dalgıç pompalar genellikle su temini, sulama ve sprinkler sistemleri, yeraltı sularının seviyesinin kontrolü ve ısı pompası uygulamalarındaki temiz veya az kirli suların basınçlandırılmasında kullanılmaktadır. Süs havuzları ve fiskiyeler de bu pompaların kullanılabildiği diğer uygulamalardır. Dalgıç pompaların ideal uygulama yeri küçük çaplı keson veya derin kuyular ve tünellerdir. Bakım gerektirmemesi ve sadece akışkan içerisine tamamen daldırıldıktan sonra kullanılabilmesi nedeniyle herhangi bir bina veya özel yer hazırlığı gerektirmezler. Tamamen akışkan içerisinde çalıştıklarından, gürültü ve titreşime neden olmazlar, konforlu bir iletişim sağlarlar. Ayrıca pompa ve motorun kullanıcı tarafından müdahale edilemeyecek şartlarda bulunması nedeniyle, hatalardan kaynaklanabilecek arızalar asgari seviyededir. Dalgıç pompaların yukarıda belirtilen avantajlarından faydalanabilmek amacıyla aşağıdaki noktalara dikkat edilmesinde fayda vardır. Pompanın kuyuya montajından önce, hem kuyunun, hem de pompanın kullanım amacına uygun olduğundan emin olunmalıdır. Kuyu debisinin kullanıcının ihtiyacını karşılamaya yeterli olduğu kontrol edilmeli, monte edilecek pompanın debi ve basma yüksekliğinin amaca uygun olduğu görülmelidir. Kuyunun kum temizliği yapılmış olmalı, akışkan içerisindeki kum, tortu vb. partikül miktarının pompanın işletme limitlerini aşmadığından emin olunmalıdır. Pompa asla kuyunun dibine kadar indirilmemeli, motorun alt noktası kuyu dibinden asgari 2 m daha yukarıda olacak şekilde montaj gerçekleştirilmelidir. Dalgıç pompa, sıcaklığı en fazla 30 o C a kadar olan akışkanlar ile kullanım için geliştirilmiştir. Akışkan sıcaklığının daha yüksek olduğu durumlarda özel olarak üretilmiş dalgıç pompa ve motorlarının kullanımı gerekmektedir. Dalgıç pompalar, içerisinde hava veya gaz bulunmayan, temiz sular ile kullanım için dizayn edilmiştir. Eğer akışkan temiz değil ise, içerisinde hava veya gaz mevcutsa pompa verimi ve kullanım ömrünün düşebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Dalgıç motorun yeterli soğutulabilmesi için, motor çevresinde yeterli akışkan akışının sağlandığından emin olunmalıdır. Keson kuyular, su depoları veya havuzlar gibi geniş hacimli ortamlarda kullanılacak dalgıç pompalar muhakkak soğutma gömleği ile kullanılmalıdır. Kuyu içerisindeki pompa hakkında mümkün olabilecek her türlü bilginin, izleme ve kontrol amacıyla, kullanılmasına çalışılmalıdır. Pompa, elektrik motoru ve sistemin durumu hakkında bilgi edinmek üzere kullanılabilecek kuyu çıkış ağzındaki manometre, özellikle büyük güçlerdeki dalgıç motorlarına ait elektrik kontrol panosu, üzerindeki her fazın akım ve voltajlarını izlemeye yarayan voltmetre ve ampermetre gibi cihazların nasıl faydalı olarak kullanılabileceği hakkında kullanıcı personele bilgi verilmelidir. Elektrik kontrol panolarının elektrik şebekesinden kaynaklanabilecek faz kesilmesi, yüksek veya düşük voltaj, fazlar arasında voltaj dengesizliği vb. sorunlarda dalgıç motorun korunmasını sağlayabilecek özelliklerde olması gerekmektedir. Ayrıca elektrik motorunun aşırı akımdan korunmasında kullanılan sistemin ayarlarının çevre sıcaklığından etkilenmeyecek tipte olması son derece önemlidir. 1
Elektrik kontrol panosundaki aşırı akım koruması sistemin ayarı, monofaze veya direkt kalkışlı sistemlerde asla motor etiketinde belirtilen nominal akım değerinden daha yüksek bir değere ayarlanmalıdır. Emniyet açısından etiketteki nominal akımın %90 ına ayarlanması tavsiye edilir. Yıldız - üçgen kalkışlı sistemlerde motor termik koruması etikette belirtilen nominal akımın %57 sinden daha yüksek bir değere ayarlanmamalıdır. Emniyetli bir değer olarak etiket ayarlanmalıdır. Emniyetli bir değer olarak etiket akımının yarısına ayarlanması tavsiye edilir. Pompanın susuz kalarak hasar görmemesi amacıyla işletmeye alma işlemi esnasında kuru çalışmaya karşı koruma sisteminin çalışır durumda olduğu muhakkak kontrol edilmeli, elektrik kontrol panosu içerisinden seviye elektrotunun hassasiyeti ayarları yapılmalıdır. Dalgıç motorunun şalt sayısının sınırlandırılması bir zorunluluktur. Kuru çalışmaya karşı korumanın bir veya iki elektrot ile sağlandığı sistemlerde, su seviyesi normal duruma geldikten sonra motorun hemen çalıştırılmayıp, minimum 5 dakikalık bir gecikme süresinden sonra çalışmaya başlatılmalıdır. Dalgıç pompalar kullanılarak gerçekleştirilen hidrofor uygulamalarında, basınç şalterinin alt ve üst basınç ayarlarının, şalt sayısını istenilen seviyede tutacak şekilde gerçekleştirilmesi ve kapalı genleşme deposunun uygun hacimde olduğunun kontrol edilmesi, olası hasarların önüne geçecektir. Bir tank veya havuz içerisine yatay olarak monte edilen, kademe sayısı fazla olan pompalarda; pompa ve motorun birkaç noktadan desteklenmesi önemlidir. Buna dikkat edilmemesi durumunda cihaz ve tesisin hasar görmesine neden olabilecek osilasyonlar ortaya çıkabilir. HS statik su seviyesi HD dinamik su seviyesi 1 Elektrik panosu 2 Kumanda panosu 4 Manometre 5 Çek-Valf 6 Vana 7 Kuyu Flanşı 8 Çıkış borusu 9 Elektrik kablosu 10 Kablo tutucuları 11 Elektrot 12 Dalgıç pompa 13 Kuyu 2
DALGIÇ POMPA UYGULAMALARINDA SIK KARŞILAŞILAN ARIZALAR, NEDENLERİ VE GİDERİLME YOLLARI POMPA AKIŞKAN BASMIYOR VEYA YETERSİZ BASIYOR Çıkış vanası kapalıdır. Çıkış vanasını kontrol edin. Dönüş yönü terstir. Elektrik besleme kablosunun iki fazını (Sadece trifaze pompalarda) karşılıklı değiştirin. Çıkış vanasını kısın veya pompayı Kuyudaki su seviyesi istenen debiyi kuyudan daha derin bir seviyeye indirin. sağlamaya yetmeyecek kadar düşüktür. (Pompayı asla kuyunun dibine indirmeyin) Seçilen pompa istenen uygulama için yetersizdir. Basma borusu hasar görmüş veya tıkanmıştır. Emiş ağzı bağlantı parçasının süzgeci tıkanmıştır. Pompa veya çek valf tıkanmıştır Pompa yanlış (çok düşük) devirde çalışmaktadır. Tesisatta kaçaklar mevcuttur. Mil veya kaplin kırılmıştır, gerekiyorsa yenileyin Pompayı kuyudan çıkarın ve özelliklerine uygun olarak seçilmiş yeni bir pompa ile değiştirin. Basma borusunun arızasını giderin Pompa emiş süzgecini temizleyin Pompayı kuyudan çıkarıp onarımını yapın. Düşük voltaj veya faz dengesizliği olup olmadığını kontrol edin. Tesisatın kaçaklarını kontrol ederek giderin. Pompayı kuyudan çıkarıp kontrol edin POMPANIN BASMA YÜKSEKLİĞİ YETERSİZ Çıkış vanasını kısın veya pompayı kuyudan daha Kuyudaki su seviyesi düşüktür. derin bir seviyeye indirin. (Pompayı asla kuyunun dibine indirmeyin) Basınç şalteri arızalı veya Basınç şalterinin sağlam ve ayarlarının doğru ayarlar yanlıştır. olduğunu kontrol edin. Dönüş yönü terstir. Elektrik belsem kablosunun iki fazını karşılıklı (Sadece trifaze pompalarda) olarak değiştirin Tesisatta kaçaklar mevcuttur. Tesisatın kaçaklarını kontrol ederek giderin. Pompayı kuyudan çıkarıp aşınmış parçaları Pompa aşınmıştır. yenileyin. Pompa çarkları tıkanmıştır. Pompayı kuyudan çıkarıp kontrol edin. TERMİK KORUMA SİSTEMİ DEVREYE GİRİYOR Emiş süzgeci, pompa elemanları ve çek valfi Pompa bloke olmuştur. temizleyin. Motor arızalıdır. Pompayı kuyudan çıkarıp motoru onarın. Termik röle seçimi veya ayarı Temrin röleyi ve ayarını kontrol edin. yanlıştır. Motor iki faz ile çalışmaktadır. Sigortaları ve kablo bağlantılarını kontrol edin. 3
POMPA ÇOK SIK DEVREYE GİRİP ÇIKIYOR Kapalı genleşme deposu çok Kapalı genleşme deposunu ihtiyaca uygun küçüktür. hacimde bir depo ile değiştirin. Kapalı genleşme deposunun membranının patlak Kapalı genleşme deposunun olmadığını kontrol edin, deponun gaz basıncını gaz basıncı yetersizdir. uygun değere yükseltin. Çek valf arızalıdır. Çek valfi değiştirin. Basınç şalteri arızalı veya ayarı Basınç şalterini ve ayarlarını kontrol edin. bozuktur. POMPA GÜRÜLTÜLÜ ÇALIŞIYOR Pompa elemanları tıkanmıştır. Pompayı kuyudan çıkarıp onarımını yapın. Pompalarının akışında aşırı Akışkan içerisindeki hava veya gazın atılmasını miktarda hava veya gaz sağlayın. mevcuttur. Motor eksenel yük yatağı Eksensel yük yatağını değiştirin. hasarlıdır. Pompa yatakları hasarlıdır. Tesisattan kaynaklanan titreşim mevcuttur. Çalışma noktası pompanın karakteristik eğrisi dışındadır. Yatakları değiştirin. Tesisatı kontrol ederek aksaklıkları giderin. Pompa çıkış vanasını kısarak çalışma noktasını uygun değerlere ayarlayın. POMPA SEÇERKEN POMPA BASMA YÜKSEKLİĞİ NASIL BULUNUR? Pompa basma yüksekliği, tesisatın toplam yüksekliğinden (H t ) büyük olduğunda istenen basıncı sağlaya bilmektedir. Bunun için; Ht Ds + p + Pson Olmak üzere hesap yapılmalıdır. Burada; D s : Dinamik seviye h 1 : Suyun basılacağı en yüksek nokta ile kuyu ağzı arasındaki kod farkı p: Sistemdeki toplam basınç kaybı. Pson: İstenen son kullanım basıncı olarak alınabilir. Son kullanım basıncı yaklaşık değerleri: Depo doldurma: 5 mt Hidrofor kullanma: 10 15 mt Bahçe sulama: 30 50 mt 4
KUYU İÇİNE DALGIÇ POMPA YERLEŞTİRME ŞEMASI 5