Gaziantep Valisi Erdal ATA Türkiye Kamplar Konusunda Dünyada En Başarılı Olan Ülkedir Son üç yıllık dönemde 170 e yakın yabancı heyet ziyaret etti. Bunların çoğu, Ürdün, Lübnan, Mısır ve diğer ülkelerdeki kampları görmüşler. Ülkemizdeki diğer kampları da görmüşler. Söyledikleri şu: Kamplar konusunda dünyada Türkiye, Türkiye de de Gaziantep 1 numara! şeklinde bir ifade kullanıyorlar. Röportaj: Kasım TURGUT - Mehmet GÖK K. TURGUT - M. GÖK: Sayın Valim Suriyeli mültecilerle ilgili bölgede ve il düzeyinde yaşanan yönetim sorunları hakkında neler söylemek istersiniz? E.ATA: İlimizde dört mülteci kampı olup; bu kamplarda 33 bin, kamp dışında da 210 bin olmak üzere, kayıt altına alınan toplam 240 bin kişi olup; yaklaşık olarak İlimizde 260 bin Suriyeli misafir olduğu tahmin edilmektedir. İlimizde Emniyetin verdiği bilgiye göre, trafiğe tescilli 435 bin araç bulunmaktadır. Ayrıca Suriyeli mültecilere ait 5 bin civarında araç olduğunu tahmin ediyoruz. Bunun bir kaydı yok ama günlük yapılan kontrollerde Suriye plakalı araç sayısının ortalama %1 e tekabül ettiği ve İl deki araçlarla kıyasladığımızda 4.500 5.000 civarında Suriye mültecilere ait araç olduğu tahmin ediliyor. Plakalar Arapça olduğu için bir suça karıştığında, vatandaşlarımız okuyamıyor. Kaskosu yok, sigortası yok bu araçların. Bu sebeple birçok soruna yol açıyor. Bunlara geçici plaka verildiği zaman kasko, sigorta zorunlu hâle getirilebiliyor. Bir suça karış- 54 idarecinin sesi / Temmuz - Ağustos - Eylül 2014
tığı zaman tespit edilmesi de kolay olur. Mevcut durumda Suriyelilere ait araçlar başlı başına bir sorun olarak karşımızda duruyor. Sayın İçişleri Bakanımızla İslâhiye kampında Sayın Cumhurbaşkanımızı beklerken Suriyelilerin araçlarının plaka konusunu konuştuk. Sayın Bakanım, bu araçların plaka sorununu hâlâ çözemedik diye söyledim. Biz geçen sene bu araçlara geçici plaka verilmesiyle ilgili yazılı talepte bulunmuştuk. Sayın Bakanımız da bununla ilgili çalışma yapıldığını belirterek, Tahmin ediyorum kısa bir süre içinde çözeriz dedi. Hatta, bize Gerekirse siz Valilik olarak inisiyatif kullanın, plakaları verin diye de bir talimat verdi. Yeni Emniyet Genel Müdürümüz Hatay Valiliğinden gittiği için konuları, yaşanan sıkıntıları çok iyi biliyor. Bu konu sadece İçişleri Bakanlığını değil, başka bakanlıkları, Karayolları Genel Müdürlüğünü, Maliye Bakanlığını ilgilendiren konular olduğu için bunlarla birlikte çözmek gerekiyor. Tabii, bunlar yaşanan sorunların bir kısmı. Mültecilerin kayıt sistemleri başka bir sorun. Kampları kurduğumuzda kayıt sistemi de aynı anda kuruldu fakat kamp dışında yaşayanların kayıt işlemleri o sırada yapılamamıştı. 2012 nin Aralık ayında Gaziantep Valiliği olarak bir koordinasyon merkezi kurulmasına karar verdik. Amacımız da, kamp dışında yaşayanları kayıt altına almaktı. 25 Ocak 2013 tarihinde burayı faaliyete geçirdik. Bilgisayar sistemleri kuruldu, özel bir firmaya yazılım programı hazırlattık. Bizlerin talepleri doğrultusundan geliştirilen bu program çerçevesinde kişilerin varsa yanlarında pasaportları, kimlikleri, onlara bakarak misafir kimlik kartları çıkarıldı, fotoğrafları çekildi, parmak izleri, adresleri ve diğer gerekli olan bilgileri alındı. Bazılarının da biraz önce söylediğim gibi yanında hiçbir kimlik belgesi yok, onları da kendi beyan ettiği bilgileri doğrultusunda ama fotoğraf ve parmak izini alarak kayıtları yapıldı. Lokalde bizim yaptığımız bu çalışma bazı kurumlarla sorunlara yol açtı. Mesela AFAD Bunları bizim amblemimiz kullanarak kaydedemezsiniz dediler. Resmi yazı ile derhal durdurun dediler. İlin güvenliğinin sağlanmasından AFAD değil biz sorumluyuz. Dolayısıyla bu olayın bir güvenlik boyutu var. O nedenle biz kayıt işlemlerine devam ettik. Daha sonra AFAD yetkilileri dedi ki: Programınızı bize gönderin, biz bunu geliştirelim, diğer illerde de uygulayalım. Bizden programları aldılar, aşağı yukarı 1,5 sene sonra diğer iller de uygulamaya başladı. Şu anda da kayıt konusunda tahmin ediyorum, AFAD ın yayınladığı bir rapor vardı. 700 binin üzerinde şahıs kayıt altına alınmış. Bunun aşağı yukarı 240 bini bizim kayıt altına aldığımız mültecilerdir. Yani Türkiye de Suriyeli misafirlere ilk kayıt sistemini biz başlattık. Kasım ayı sonuna kadar İlimizdeki tüm kayıt olacakları bitiririz diye düşünüyorum. RÖPORTAJ www.tid.web.tr 55
K. TURGUT - M. GÖK: İl düzeyinde oluşturduğunuz bu çözüm bölgede diğer iller içinde kullanılan bir sisteme dönüşmüş. E.ATA: Evet, bizim bu uygulamamız diğer illere de örnek oldu. Bu arada aksamalar da oldu. Mobil Koordinasyon Merkezi (Tır), Şanlıurfa/ Suruç a Kobani deki olaylar nedeni ile Ülkemize gelen Suriyelilerin kayıt yapılan yazılım programlarının sözleşmeleri bittiği için, yeni sözleşme yapılması süreci uzattı. Bu olumsuzluklar yaşanmasaydı muhtemelen biz kayıt işlemini tamamlamış olurduk. ilde bulunan kampların idaresinde yaşanan sorunlar var mı? Mülki idare amirlerinin görev ve sorumlulukları açısından ne tür sorunlar yaşıyorsunuz? E.ATA: Şimdi, kamplarımızın yönetiminde şu ana kadar ciddi bir sorun yaşamadık. Şu anda bizim 4 tane kampımız var, beşinciyi kuruyoruz. İlk kampı İslâhiye de kurduk, arkasından Karkamış, Nizip te iki tane, önce bir çadır kent kurduk, arkasından konteynır kent kuruldu. İslâhiye de de 5 inciyi kuruyoruz. Aslında hedefimiz 15 Ekim e bitirmekti ama arazi biraz taşlık, kayalık çıktı. Makine çalışmalarında ciddi sıkıntılar yaşandı. Diğer taraftan, su olmadığı için bölgede 4 adet sondaj yöntemiyle su kuyusu açılarak su ihtiyacı karşılanmıştır. İslâhiye de ilk kurduğumuz kampın suyunu Belediyeden aldık. Karkamış ve Nizip teki kamplarımız hemen Fırat Nehrini kıyısında, dolayısıyla orada su sorunu olmadı. Yani 10-12 metre sondaj yapıldığı zaman içilebilir suyu rahatlıkla alabildik ama burada su bulmak için 300 400 metre sondaj yapılıyor. Birazda mevsimin kurak geçmesinin de etkisi oldu. Ama yönetimlerde ve kampın işleyişinde ciddi bir sorun yaşanmadı. Genel olarak, gördüğünüz kadarıyla da kampta yaşayan misafirlerimiz de hallerinden memnun. Hatta ilimizi şu ana kadar tahmin ediyorum, şu son üç yıllık dönemde 170 e yakın yabancı heyet ziyaret etti. Bunların çoğu, Ürdün, Lübnan, Mısır ve diğer ülkelerdeki kampları görmüşler. Ülkemizdeki diğer kampları da görmüşler. Söyledikleri şu: Kamplar konusunda dünyada Türkiye, Türkiye de de Gaziantep 1 numara! şeklinde bir ifade kullanıyorlar. Hatta bazen eleştiri de alıyoruz, Kampları bu kadar iyi yapmayın, siz göçü teşvik edersiniz diye ülkemizde kamplarda olmayan mültecilerin kamplara yerleştirilmeleri yönünde talepler var mı? E.ATA: Kamplarımız dolu, boş olsa yerleştirebiliriz, çünkü talep oldukça yoğun. Ayrıca kent merkezinde parklarda, bahçelerde, metruk binalarda kalan Suriyelileri öncelikli olarak kamplara biz yerleştiriyoruz. Sanıyorum bu şekilde kamplara gönderilenlerin sayısı 6 bini buldu. Gaziantep te sokakta yaşayan Suriyeli kalmadı diyebiliriz. Belki yaşadığı binalar bakımından uygun olmayanlar var. Bu yeni yaptığımız kampı kurarken kent merkezinde uygun koşullarda olmayanları bu kampa yerleştirme düşüncemiz var. Ancak son yaşanan olağanüstü gelişmelerden dolayı AFAD ın başka bir önerisi olmazsa. sizin kanaatinize göre iller arasında mültecilerle ilgili konuların bölge düzeyinde koordinasyonuna ihtiyaç var mı? E.ATA: Şimdi, iller arasında bence koordinasyonu gerektirecek bir olay yok. Bir yapıya da ihtiyaç olduğunu zannetmiyorum, ama sınır bölgesinde olabilir. Yani bunların ilk giriş noktalarında, sınırda çeşitli birimlerin, Emniyet, Jandarma, Göç İdaresi gibi. Hatta Dışişleri Bakanlığı yetkililerinin de bulunduğu bir merkez oluşturulup kayıt sistemleri oralarda yapılabilir. İllere mülteci- 56 idarecinin sesi / Temmuz - Ağustos - Eylül 2014
lerin yönlendirilmesini illerin kapasitesine göre sınırda oluşturulacak bu birim yapabilir. İllerin imkânlarına göre yönlendirme yapılabilir. bu bölgeye gelen 170 yabancı heyetten bahsettiniz. Aynı zamanda yabancı yardım kuruluşlarının organizasyonları var. Bunların koordinesi için bölgede bir büyükelçi görevlendirilmesine ihtiyaç var mı? Yani Dışişleri Bakanlığı temsilcisinin olması kolaylık sağlar mı? E.ATA: Aslında olsa iyi olurdu. Hatta biz zaman zaman dile getirdik. Yani burada büyükelçi düzeyinde bir Dışişleri Bakanlığı temsilciliği olmasının faydalı olacağını düşünüyoruz. Çünkü burada, Birleşmiş Milletlerin, UNICEF ın ofisleri var. Birçok yabancı sivil toplum örgütleri var. Bunların büyük bir bölümünün büroları var. Bazıları şirket olarak gelmişler. Birleşmiş Milletler ve UNICEF in dışındakilerin tamamının amacı, Suriye içlerine yapılacak yardımları koordine etmek, organize etmek. Kendi ülkelerinden gelen yardımları Suriye içlerine gönderdiklerini, dağıttıklarını belirtiyorlar. Yabancı STK ların iki ay kadar önce bir ziyaretleri olmuştu, o ziyarette sorduğumda Hep Suriye içlerine yardım yaptığınızı söylüyorsunuz, ilimizde neler yaptınız? diye. Sadece 2 tane yardım kuruluşunun, birisi iki kez 400 er kolilik bir gıda paketi hazırlatıp burada Suriyeli fakir ailelere dağıttıklarını belirtti. Biri de bizim İslâhiye kampından hastaları hastaneye götürüp getirme konusunda yardımcı olduklarını belirttiler. Doğru söylemek gerekirse, bunların bu kadar sayısının fazla olmasına rağmen, ilimiz içinde çok fazla bir yardım faaliyetlerinin olmaması bizi rahatsız ediyor. Ben bu yardım kuruluşlarına da söylüyorum. Eğer yardım yapılacaksa Kızılay kanalıyla, AFAD kanalıyla yapılmalıdır veya Suriye içlerine yapılacaksa da orada faaliyette bulunan, yardım kuruluşları aracılığı ile yapabilirsiniz, bu kadar uğraşmanıza gerek yok diye uyarıyoruz. K. TURGUT - M. GÖK: Yabancı yardım kuruluşlarının yardımları ve koordinasyonuyla ilgili bir yasal boşluk olduğunu düşünüyor musunuz? E.ATA: Bence biraz kısıtlama getirmekte fayda var. Çünkü daha önceki gün Urfa da mı oldu, Diyarbakır da mı oldu, yabancı gazeteciler işte mizansen birtakım şeyler yaptırmaya çalışıyorlar. Ondan sonra da bunları ülkelerinde kullanıyorlar. Yani bunların bir kısmı gerçekten samimi, insani amaçlarla gelip yardımları yapmak, yardımları organize etmek amacında olabilir. Ama bir kısmı da, misyonerlik faaliyetleri veya ajanlık faaliyetlerini bu yardım kuruluşları adı altında yürütüyor olabilirler. çadır kentlerin dışında kent merkezine yerleşen 250 bin mülteci var dediniz. Bu durum vatandaşlarımızın güvenli yaşam alanını nasıl etkiliyor, sosyal sorunlara yol açma ve çatışma riskleri var mı? E.ATA: Geçmişte bir kaç olay oldu, basına da yansıdı. Bu, sadece bizde değil, Hatay da, bildiğim kadarıyla Maraş da, Urfa da ve diğer yerlerde de oldu. RÖPORTAJ www.tid.web.tr 57
Ben olaya şöyle yaklaşıyorum ve zaman zaman Ankara da yetkililerle görüştüğümüzde de dile getiriyorum: Misafirlik süreci uzadıkça ev sahibinde rahatsızlık başlıyor. Sizin evinize en yakınlarınızın geldiğini kabul edelim, herkesin evi kendisine göredir. Yani gelen yakınlarınızı bir hafta, on gün, bir ay misafir edersiniz, ama bu birkaç ay veya birkaç seneye ulaştığı zaman rahatsızlık başlar. Misafirin gözüne bakarsın ki, bir an önce gitsin de evde hayat normale dönsün diye. Biz şu anda bu pozisyondayız. Çünkü İlimizde yaşayan Suriyeli misafirler yüzünden kiralık ev bulmak, özellikle dışarıdan gelen kamu görevlileri için bir hayli zor. Onlarca elektronik posta alıyoruz. İşte 1+1 evlerin kiraları daha önce 350-400 lira iken, şimdi 700-800 lira. 1.000 liradan aşağı ev bulmak mümkün değil. Tabii bu dışarıdan gelen öğretmen, polis veya diğer kamu görevlilerini ciddi olarak sıkıntıya sokuyor. Bu il de yaşayıp da evi olmayan, kirada oturan vatandaşlara da problem olmaya başladı. Diğer taraftan iş arayan veya işsiz olan insanlarımızın da kaygıları var. Yarın bunlar bizim işimizi elimizden alacaklar, daha ucuz şartlarda çalışacaklar şeklinde kaygıları var. Parklarda, bahçelerde bunların yaşam tarzları biraz bizim toplumumuzdan farklı. Mesela yaz mevsiminde gece geç saatlere kadar parklarda, bahçelerde oturuyor veya yatıyorlar. Bizim bu parkları, bahçeleri kullanan insanlarımız rahatsız oluyor, tedirgin oluyor. Yine bunların trafik kurallarına da çok uymadıkları için trafikte sorun yaşadıklarını belirtiyorlar. Bunlar ister istemez toplumda gerilimlere de sebep oluyor. Yani bir olay olduğu zaman bir takım örgüt veya art niyetli insanların kullanmasıyla da farklı yönlere çekilebiliyor. burada uzun dönemdir yaşadığınız farklı tecrübeler var. Buradan hareketle mülki idarenin göç, iltica, mülteciler konusundaki rollerini nasıl değerlendiriyorsunuz. Görevleri sadece kriz yönetimiyle sınırlandırmak mı gerekir, yoksa mülki idare amirlerine yeni rol ve fonksiyonlar mı verilmelidir? E.ATA: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü yasa ile kendisine verilen görevleri bir an önce üstlenmeli. Ama sınır illerini de diğer illerden biraz daha farklı yetkilerle donatmak gerekir diye düşünüyorum. Suriye sürecinde yaşadığımız olay biraz daha farklı. İşte, zaman zaman sınıra geliyorlar, toplu geçişler oluyor. Hudut Tabur Komutanlığımızın kaçak geçerken yakaladığı insanlar oluyor. Bir taraftan bakıyorsun karşıda çatışma var, kabul etmeyip bunları göndersen, muhtemelen ya kurşuna dizilecek, ya da başka türlü bir muameleyle karşı karşıya kalacaklar. Şimdi bunları alıp almamak konusunda yasal bazı düzenlemeler yapılabilir. Geçici olarak alıp barındırma konusunda valiliklere yetkiler verilebilir. Bu süreçte Hükümetimizin, devletin izlediği açık sınır politikası olduğu için biz bunları alıyoruz ve kabul ediyoruz. Ama bu durumlar yasal çerçeveye bağlanabilir. bu süreç bir bütçeyi gerektiriyor. Yatırım İzleme Koordinasyon Başkanlıkları bunu karşılıyor mu? Bu alanda sorun olduğunu düşünüyor musunuz? Yatırım İzleme Koordinasyon Başkanlıkları nın Tüzel kişiliğinin olmaması sorunlara sebebiyet veriyor mu? E.ATA: Yatırım İzleme Koordinasyon Kurul Başkanlıklarından herhangi bir bütçe ayrılmıyor. AFAD tan gelen kaynakları kullanıyoruz. Tabii özel idare kapanmadan önce kampların hazırlanmasında İl Özel İdarelerinin bütçesinden yararlanılıyordu. Mutlaka Yatırım İzleme Koordinasyon Başkanlıklarının tüzel kişiliğinin olması, bir bütçesinin olması lazım. Bütçemizi biz önceden hazırlayıp, bazı harcamaları oradan yapabilmeliyiz. Mesela, şu anda bölgemizde olağanüstü bir durum yaşanıyor. Kobani deki olaylar bahanesiyle ilimizde 40 a yakın toplumsal olay yaşandı. Bu olaylarda askerî birliklerden yardım talebinde bulunduk, hazır olmalarını istedik. Gerek Jandarmamız, gerekse Tugay Komutanlığımız anında hazırlıklarını yaptılar. Ama özellikle Tugay Komutanlığımızın toplumsal olaylarda kullanmak için malzeme talepleri oldu. Bunlar kalkandır, coptur, kasktır, vücut koruyucu elbiseler gibi malzemeler. Bunlar Tugay da yok, askerî birliklerde yok, sadece Emniyet ve Jandarma da var. Emniyet ve Jandarma da kendi ihtiyacını karşılayabilecek oranda var. Yani Siz oradan kuvvet talep ettiğiniz zaman bu malzemeleri veremiyorsunuz. Bunu biz İçişleri Bakanlığı na yazdık. Bakanlıktan talepte bulunduk, Emniyet Genel Müdürlüğü veya Jandarma Genel Komutanlığının bütçesinden alınsın, karşılansın diye. Jandarma Genel Komutanlığından olumsuz cevap geldi. Genelkurmay kendi bütçesinden almalı dediler. Mesela, bizim Yatırım İzleme Koordinasyon Başkanlığının özel idarede olduğu gibi bir tüzel kişiliği olsa, 58 idarecinin sesi / Temmuz - Ağustos - Eylül 2014
parası olsa, biz Valilik olarak bunları temin edip, Silahlı Kuvvetlerimize teslim edebiliriz. K. TURGUT - M. GÖK: AFAD kaynaklarından yapılan harcamalar ve çalışmaların denetimi il düzeyinde yapılıyor mu? RÖPORTAJ E.ATA: AFAD bütçesinden usulsüz harcamalar olduğunu zannetmiyorum. Ben her sene bir önceki yılın harcamalarını Maliye den bir ekip kurup denetimlerini yaptırıyorum. Bizim şu son üç yıllık dönemde herhangi bir usulsüzlük yok, sadece ve sadece damga vergisi kesintilerinde, o da biliyorsunuz binde 5 oranında, ödemelerde bazılarında kesintilerin yapılmadığı, bazılarında eksik yapıldığı şeklinde eleştiriler var, onlar da gideriliyor. Zaten AFAD, yapılan harcamaları il bazında takip ediyor. Mesela, yayınladığı raporlarda da görüyoruz. Şu anda bizim kamplarımızda ortalama kişi başına maliyet Türkiye ortalamasının altında. En az harcamayla kampları yöneten ilin Gaziantep olduğunu söyleyebilirim. Gaziantep te de kurulmuş olan mültecilere yönelik okullar var. Bu okullarda eğitimleri kimler veriyor? Bu eğitimlerin bir politikası var mı? Eğitim programlarını nasıl hazırlıyorlar ve en önemlisi, bu eğitim verilen yerlerin denetimleri yapılıyor mu? E.ATA: Bizim kamplarımızda kalan öğrencilere eğitim kamplarda veriliyor. Kamp dışındaki öğrencilere yönelik bazı okullar açıldı, oralarda eğitim veriliyor. Doğrusu eğitim programlarını, bizim kamplarda kalan ve kökeni öğretmen olanlar kendi ülkelerindeki müfredata uygun olarak belirliyor ve uyguluyorlar. Yani lokal düzeyde yapılıyor. Gerçi geçen hafta Millî Eğitim Bakanlığı bir genelge yayınladı. Onun dışında da, geçen sene başlatılan Diyanet İşleri Başkanlığı nın Vakıftan desteklediği bir uygulama var. Bizim mevcut okulların ders saatleri dışında bazı okullarımızı kullanarak hem Suriye kökenli öğretmenler, hem de Arapça bilen öğretmenlerden faydalanarak Suriyeli öğrencilere ders verdirtiyoruz. Belediyelerimizin okulları var. Şu anda UNICEF e birkaç tane kamp dışında okul yaptırıyoruz. Onlar bittiği zaman da onların kapasiteleri oranında Suriyeli öğrenci alıp okutacağız. Ama kendi kiraladıkları birkaç binada da Suriyeliler eğitim yaptırıyorlar. Onlar da kendi müfredatları doğrultusunda eğitim yapılıyor. Müfredat programlarına bir müdahalemiz yok, ama olumsuz bir şey olduğunu zannetmiyorum, onları zaman zaman da denetletiriz, baktırırız. Suriyeli mülteciler konusunda yerel yönetimlerin yaşadığı sorunlar nelerdir? E.ATA: Yerel yönetimlerin yaşadığı ciddi sorunlar. Haklı olarak bizim belediyeler diyor ki: Biz şu anda Gaziantep te mevcut nüfusa ilave olarak 250 binin üzerinde bir nüfusa da belediyecilik hizmeti veriyoruz diyorlar. Ama bunların hizmetlerine karşılık hiç bir destek almıyorlar. Yani İller Bankasından gelen payların artırılması gerekiyor. İller Bankasından gelen payların il de yaşayan Suriyelilerin sayısına göre arttırılması gibi talepleri var haklı olarak. Hatta Sayın Cumhurbaşkanımız İlimize geldiği zaman Büyükşehir Belediye Başkanımız da bahsettiler bunlardan. Belki bunlarla ilgili artık AFAD bütçesinden mi olur yoksa Maliye Bakanlığı mevcut paylarına dokunmadan ekstra bir kaynak mı ayırır bilmiyorum, ancak bu yardımlar yapılırsa, Belediyelerin sorunlarının çözümü için yararlı olacağını düşünüyorum. K. TURGUT - M. GÖK: Sayın Valim çok teşekkür ediyoruz. www.tid.web.tr 59