ŞÖNT BACA SİSTEMLERİNİN STANDARTLARA UYGUN OLARAK İYİLEŞTİRİLMESİ ÜMİT ERTURHAN Date : 02/11/2017 Venue: İSTANBUL
ŞÖNT BACA SİSTEMLERİNİN STANDARTLARA UYGUN OLARAK İYİLEŞTİRİLMESİ
1.GİRİŞ 2.AMAÇ VE KAPSAM 2.1. ŞÖNT BACA NEDİR? 2.2.ŞÖNT BACA EKİPMANLARI 3.ŞÖNT BACA UYGULAMARINDA GÖRÜLEN SORUNLAR 4.STANDARTLARA UYGUN OLARAK ŞÖNT BACALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ 4.1.RENOSHUNT BACA SİSTEMİ 4.2 RENOSHUNT BACA TASARIMI 4.3.RENOSHUNT BACA SİSTEMİNİN UYGULANMASI 4.4. ÖRNEK UYGULAMA 5.SONUÇ VE KAZANIMLAR
1. GİRİŞ Türkiye genelinde son yirmi beş yılda göç, nüfus artışı, hızlı kentleşme vb. sonucu konut gereksinimi artmıştır. Buna bağlı olarak da çok katlı binaların yapımında artış yaşanmaya başlanmıştır. Bu nedenle dairelerde bacaların fazla yer kaplaması amacıyla şönt (shunt) baca sistemi uygulanmaya başlanmıştır. Şönt baca sistemleri; hem ateş hem de havalandırma bacası olarak yapılan ve genellikle merkezi sistem binalarda uygulanan baca tipidir. Bu sistemde aynı bacaya birden fazla yakıcı cihaz bağlanabilir.
Resim 1: Şönt Baca Sistemi Resim 1: Şönt baca sistemi
2. AMAÇ VE KAPSAM Bu çalışmada, öncesinde kullanımına izin verilen fakat daha sonra kullanımına yeni onay verilmeyen eski şönt bacaların standartlara uygun olarak iyileştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma mevcut binalarda bacalı cihazların hermetik cihaz ile değiştirilerek bu bacaların daha eski baca içine yapılacak yeni çelik bacaya bağlanarak iyileştirilmesini kapsamaktadır. Standartlara uygun olmayan şönt bacaların yenilenerek standartlara uygun hale getirilmesi sureti ile abonelerin can ve mal güvenliğinin sağlanması hedeflenmiştir.
2.1. ŞÖNT BACA NEDİR? Hem ateş hem de havalandırma bacası olarak yapılan ve genellikle merkezi sistem binalarda uygulanan baca tipidir. Bu baca sisteminde birden fazla yakıcı cihaz bağlanabilir. Genel olarak alev kanalı 15x20cm, havalandırma kanalları 20x20cm ebatlarda yapılmaktadır. Bacanın binalarda kapladığı alan kat sayısının artması ile orantılıdır. Yüksek binalarda çok fazla yer kaybına yol açan bu sorun şönt (shunt) sistemi bacalar ile çözülmüştür. Her katın özel bacası, üst kat tavan kotuna yakın bir konumda şekildeki gibi ortak bacaya bağlanmaktadır.
2.1. ŞÖNT BACA NEDİR? Resim 2: Şönt Baca Bina Kesiti
2.2. ŞÖNT BACA EKİPMANLARI İşlevsel açıdan üç ayrı tür hazır baca tuğlası ile oluşturulan şönt(shunt) sisteminde daire içine ait bacalar dar, ortak olarak kullanılan bacalar daha geniştir. Aşağıdaki baca tuğlaları normal baca ünitesi üzerine yakıcı cihazdaki borunun girişi için delik bulunan boru girişli baca ünitesi ve kat hizasında dumanı ortak bacaya yönlendirme için tasarlanmış birleştirme ünitesi görülmektedir.
2.2. ŞÖNT BACA EKİPMANLARI Resim 3: Şönt Baca Üniteleri
3. ŞÖNT BACA UYGULAMALARINDA GÖRÜLEN SORUNLAR Sektörde rol alan tüm karar vericiler ve uygulayıcılar için yüksek yapı gerekleri ve yöntemleri yenidir ve uygulamaya tam olarak yansıtılamamaktadır. Örneğin, her beş katta bir baca tuğlası gereği vardır. Onbeş katlı bir yapıda üç adet şönt bacanın yan yana gelmesi, düşeyden sapmaların dikkatle alınması v.b. gibi genelde bilinen, fakat gözden kaçan konular çok sık tekrarlanmaktadır. Uygulamada tartışılan sorunlar, aşağıdaki gibi birkaç başlık altında toplanabilir. Bunlar; Pazar Sıkıntısı Ek İşlerin Artması Düşey Sapmalar Yatay Boşluklar Bacalar Arasında Oluşan Boşluklar Çekiş Hızının Düşmesi Döşeme Taşıyıcılığının Zarar Görmesi Alan Küçülmesi v.b.
3. ŞÖNT BACA UYGULAMALARINDA GÖRÜLEN SORUNLAR Şönt bacaların 2004 yılı sonrası birçok doğal gaz dağıtım şirketinde uygulaması iptal edilmiş, 2008 yılı itibari ile de TS 7363 standardında kullanımı yasaklanmıştır. Şönt baca kesitleri standart olduğu için aynı bacaya çok sayıda cihaz bağlanabiliyor. Bu durumda yetersiz baca çekişi meydana gelerek zehirli atık gazların evin içerisine dolarak zehirlenmelere sebep olabiliyor. Şönt bacaların aktarma bacaları yeterli seviyede yapılmadığı için çekiş yetersizliği meydana gelebiliyor. Kombi bağlantı parçalarının baca içine gereğinden fazla sokularak çekiş olumsuz hale getirilebiliyor. Mutfaklardaki aspiratörlerin kontrolsüz olarak yakıcı cihazlar ile birlikte şönt bacalara bağlanarak tehlikeli bir durum oluşturulabiliyor.
4. STANDARTLARA UYGUN OLARAK ŞÖNT BACALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ 4.1.RENOSHUNT BACA SİSTEMİ Renoshunt baca sistemi, mevcut bacanın içine bir astar baca uygulanması sayesinde gerçekleştirilen bir konsantrik ortak bacadır. Bu sistem, şönt tipi ortak bacaların, sadece dumanların tahliyesini sağladıklarında, yenilenmesi ve yeniden kullanılmasına imkân verir. Yakıcı hava, dışarıdan başlayarak, halka şeklindeki boşluk içinde dolaşır. Astar baca, mevcut bacayı direnç gösteremediği yoğuşma buğularından koruyarak, dumanları dışarıya doğru kanalize eder. Renoshunt sistemi paslanmaz çelikten yapılmış olup, toplu konut binalarındaki yangın mevzuatına uygundur. Resim 4: Renoshunt Baca Sistemi
4. STANDARTLARA UYGUN OLARAK ŞÖNT BACALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ 4.2.RENOSUNT BACA TASARIMI Şönt bacaların yenilenmesine ilişkin geliştirilen renoshunt baca sistemi için iki özellik dikkate alınmalıdır. Tasarım Özellikleri; Toplu konut binalarındaki yangın mevzuatına uygun paslanmaz çelikten yapılmıştır. Bir ayarlama sistemi, her kat seviyesini ayarlamaya imkân verir. Renoshunt, böylece her binaya uyar. Bağlantı borusunun yapımı, uygulamayı kolaylaştırır ve müdahale süresini kısaltır: Söz konusu boru, sipariş üzerine, şantiyede kotların alınmasından sonra yapılır.
4. STANDARTLARA UYGUN OLARAK ŞÖNT BACALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ Teknik Özellikleri; Yanmış gazların tahliyesi bacasının iç çapı 130mm dir. Kullanılan malzeme 316L paslanmaz çeliktir. Kalınlığı 0.4mm dir. Sızdırmazlık için silikon malzemeli dudaklı conta kullanılmaktadır. Montaj ise iç içe geçirme ve emniyet pimli bağlantı kelepçesi ile sağlanmaktadır. Bağlantı Te si metal boru Ø80mm, uzunluk 0.5 metre dir. Duvar kapak plakası Ø125mm ve emniyet kapaklıdır. Her kat seviyesi ayarlanabilen parça modül Resim 5:Bağlantı Parça Modülleri
4. STANDARTLARA UYGUN OLARAK ŞÖNT BACALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ 4.3.RENOSUNT BACA SİSTEMİNİN UYGULANMASI Mevcut şönt bacaların iyileştirilmesi için hem kullanılan cihaz yenilenmeli hem de baca yenilenmelidir. Baca yenilenmesi TS 7363 te de yer alan Hava Atık Gaz Sistemi tipindeki baca sistemi kullanılarak yapılmaktadır. Bu çerçeve de mevcut şönt bacanın ana baca kısmında her kat girişinde TE bırakılacak şekilde bir ana baca metal baca malzemesinden montajı yapılır. Bu montajda ana bacanın en alt noktasına baca taşıyıcısı ve yoğuşma gideri bağlantıları da yapılır. Daha sonra aktarma bacalarının geçiş kısmı açılarak cihaz atık gaz çıkış borusu bu ana bacaya montajı yapılır. Montaj yapılan bacalar ve bağlantıları statik yükü karşılayacak şekilde duvar sabitlemeleri yapılır. Montajı yapılan hermetik tip yakıcı cihaz yanma havasını da şönt bacanın aktarma kısmından alacak şekilde konsantrik bacasının montajı da yapılır. Tüm sistem tamamlandıktan sonra sisteme özel baca şapkası montajı da yapılarak işlem tamamlanır.
4. STANDARTLARA UYGUN OLARAK ŞÖNT BACALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ Şönt baca uygulamalarında C4, C8 ve C9 hermetik bağlantı tipine uygun cihazlar kullanılmaktadır. C4 Tipi Cihaz C8 Tipi Cihaz C9 Tipi Cihaz Resim 6: Bağlantıda kullanılması gereken hermetik bağlantı tipleri
4. STANDARTLARA UYGUN OLARAK ŞÖNT BACALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ Resim 7: Şönt baca yenilemesinde kullanılan baca parçaları
4. STANDARTLARA UYGUN OLARAK ŞÖNT BACALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ 4.4. ÖRNEK UYGULAMA Örnek uygulama için Eskişehir doğalgaz dağıtım bölgesinde şönt baca kullanımı olan bir bina belirlendi. Bu kapsamda binada gerekli incelemeler yapılarak yenilenecek sistem önce projelendirildi. Sonrasında temin edilen baca malzeme ve ekipmanları ile hermetik kombilerin bağlantı montajları yapılarak sistem kurulumu tamamlandı. Resim 8: Bacanın önceki hali ve kullanılan kombiler
4. STANDARTLARA UYGUN OLARAK ŞÖNT BACALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ Resim 9:Yerine asılmış yeni kombi ve bağlantı Tee deliği
4. STANDARTLARA UYGUN OLARAK ŞÖNT BACALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ Resim 10: Çatı da Baca Montajı ile Tuğla Şaft içerisinde Modüllerin indirilmesi ile Te Modüllünün Sabitlenmesi
5. SONUÇLAR VE KAZANIMLAR Esgaz doğalgaz dağıtım bölgesinde yapılan periyodik kontrollerde halen şönt bacalı tesisatların olduğu, bu tesisatlarda problemlerin olduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda yapılan çalışmalar neticesinde abonelerin can ve mal güvenliğine yönelik olarak bu tür iyileştirmelerin yapılması ihtiyacı olduğu görülmüştür. Yapılan çalışma ile mevcut şönt bacaların nasıl iyileştirilebileceği hususunda teknik detaylar sunulmuştur. Ülkemizde 1990lı yıllardan bu yana doğalgaz kullanan İgdaş, Başkentgaz, Bursagaz, İzgaz, Esgaz gibi şehirlerde hali hazırda kullanımı olan şönt bacaların iyileştirilmesine yönelik bir örnek oluşturulmuştur.