RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT VE DOĞA BİLİMLERİ FAKÜLTESİ DOĞU KARADENİZ II. ORGANİK TARIM KONGRESİ 06-09 Ekim 2015 Pazar/RİZE BİLDİRİ KİTABI 2016 i
RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT VE DOĞA BİLİMLERİ FAKÜLTESİ DOĞU KARADENİZ II. ORGANİK TARIM KONGRESİ 06-09 Ekim 2015 Pazar/RİZE BİLDİRİ KİTABI Yayımlanan makalelerden kaynaklanan her türlü sorumluluk yazara aittir. Basım Yılı: 2016 ii
ÖNSÖZ Gıda güvenliği ve güvencesi, ülkelerin stratejik öneme sahip konuları arasında yer almakla beraber aynı zamanda temel insanlık hakkıdır. Bu nedenle, ana hedef, tarımsal ürünlerin ve gıdaların uygun teknik ve hijyenik şartlarda üretilmesi, tüketiciye kaliteli ve güvenli gıdaların sunulması, halkın doğru ve sağlıklı beslenmesi olmalıdır. Tüketici taleplerinde güvenilir gıdaların tercih edilmesi yönünde önemli değişikliklerin olduğunu memnuniyetle görmekteyiz. Tüketiciler günümüzde, alacağı ürünün insan sağlığına uygun ve güvenli üretildiğinden emin olmak istemekte ve bu şekilde üretilen ve üretildiğine inandığı ürünleri tercih etmektedir. Kamu oyununda yakından bildiği gibi, ekolojik dengenin korunması ve hızla artan dünya nüfusunun sürdürülebilir gelişiminin sağlanması için toprak ve su kaynaklarının rasyonel kullanılması ve geliştirilmesi de önemlidir. Ülkemizde, ekolojik dengenin korunarak, tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması, tüketiciye güvenilir ve kaliteli ürünlerin sunulması amacıyla organik ürünlerin üretimi ve tüketiminin yaygınlaştırılarak, organik tarımsal üretim ve pazarlamanın düzenlenmesi ve geliştirilmesi ülkesel bir hedef haline gelmiştir. Bu hedeflere yönelik olarak Organik Tarım Kanunu 2004 yılında yayımlanmış ve yürürlüğe girmiştir. Söz konusu düzenlemelerle birlikte organik sektörde çok ciddi gelişmeler yaşanmış olup, 1980 li yıllarda geleneksel ürünlerin organik olarak üretilmesine sınırlı sayıda çiftçi ile başlayan organik tarım sektörü, son yıllarda yaş meyve ve sebzeden tarla bitkilerine, hayvancılıktan su ürünlerine, işlenmiş ürünlerden tekstile ve agro-eko turizme kadar birçok alanda gelişmeye ve yaygınlaşmaya başlamıştır. Organik tarım konusunda bütün paydaşları biraraya getirmek suretiyle, bilgi alışverişinde bulunmak ve bu alanda yapılan son güncel çalışmaları kamuoyu ile paylaşmak adına 2. Doğu Karadeniz Organik Tarım Kongresini 06-09 Ekim 2015 tarihleri arasında ülkemizin ve Doğu Karadeniz Bölgesinin cennet köşelerinden birisi olan Rize ilimizde düzenledik. Türkiye nin farklı bölgelerinden ve üniversitelerinden yoğun talebin olduğu bu kongreye katkı sunan başta kongre düzenleme ekibi ve üniversitem olmak üzere herkese teşekkürlerimi bir borç bilirim. Organik tarım konusunda ülkemizi ve ilgili paydaşları bilgilendirecek nice kongrelerde buluşmak üzere. Prof. Dr. Fatih SEYİS Kongre Başkanı iii
KONGRE KURULLARI KONGRE ONURSAL BAŞKANLARI Sayın Ersin YAZICI (Rize Valisi) Sayın Prof. Dr. Reşat KASAP (Rize Belediye Başkanı) Sayın Prof. Dr. Hüseyin KARAMAN (Recep Tayyip Erdoğan Üniv. Rektörü) Sayın İmdat SÜTLÜOĞLU (ÇAYKUR Genel Müdürü) Sayın İsmail KAHRAMAN (Recep Tayyip Erdoğan Üniv. Gel. Vak. Müt. Hey. Bşk.) DÜZENLEME KURULU Prof. Dr. Fatih SEYİS (Kongre Başkanı) Doç. Dr. Mustafa AKBULUT (Kongre Sekreteri) Yrd. Doç. Dr. Yusuf ŞAVŞATLI (Kongre Sekreter Yrd.) Yrd. Doç. Dr. Arzu KARATAŞ (Kongre Sekreter Yrd.) Yrd. Doç. Dr. Keziban YAZICI (Kongre Sekreter Yrd.) Yrd. Doç. Dr. Handan KARAOĞLU (Kongre Sekreter Yrd.) Öğr. Gör. Hüseyin BAYKAL (Kongre Sekreter Yrd.) Fak. Sekr. Zafer Yücel ÇETİN (Kongre Sekreter Yrd.) Araş. Gör. Emine YURTERİ Araş. Gör. Nalan BAKOĞLU Araş. Gör. Damla TURAN BÜYÜKDİNÇER Araş. Gör. Muhammet İkbal ÇATAL Araş. Gör. Burcu GÖKSU Araş. Gör. Aysel ÖZCAN Öğr. Gör. Seda OKUR Öğr. Gör. Ziya AYDIN iv
BİLİM KURULU Prof. Dr. Tülin AKSOY Prof. Dr. Ruhsar YANMAZ Prof. Dr. Cem ÖZKAN Prof. Dr. Dilek BAŞALMA Prof. Dr. Gökhan SÖYLEMEZOĞLU Prof. Dr. Sezai ERCİŞLİ Prof. Dr. Nurgül TÜREMİŞ Prof. Dr. Ahmet ALTINDİŞLİ Prof. Dr. Yılmaz ŞAYAN Prof. Dr. Uygun AKSOY Prof. Dr. Resul GERÇEKÇİOĞLU Prof. Dr. Muharrem ÖZCAN Prof. Dr. Kudret KEVSEROĞLU Prof. Dr. Ali Kemal AYAN Prof. Dr. Gökhan ABAY Prof. Dr. Davut TURAN Prof. Dr. Ali BİLGİN Prof. Dr. İbrahim AK Doç. Dr. Vecihi AKSAKAL Doç. Dr. Mustafa YILDIRIM Akdeniz Üniversitesi Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Çukurova Üniversitesi Ege Üniversitesi Ege Üniversitesi Ege Üniversitesi Gazi Osman Paşa Üniversitesi Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ondokuz Mayıs Üniversitesi Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Uludağ Üniversitesi Gümüşhane Üniversitesi Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi v
İÇİNDEKİLER Sayfa BİLDİRİLER YAZARLAR No ÇAĞRILI BİLDİRİLER 1 1 Türkiye de ve Doğu Karadeniz de Organik Tarım Vildan KARAARSLAN 2 2 Organik Hayvancılık Geliştirme Stratejileri: Sorunlar- Vecihi AKSAKAL, Musa KARAALP, Bahri 10 Çözüm Önerileri BAYRAM, Erkan PEHLİVAN, Ali Kemal ÖZTÜRK, Gürsel DELLAL, Sümer HAŞİMOĞLU 3 Türkiye de TAGEM Tarafından Yürütülen Organik Ayşen ALAY VURAL 20 Tarım Araştırmaları SÖZLÜ BİLDİRİLER 30 4 Organik ve Konvansiyonel Olarak Yetiştirilen Fesleğen (Ocimum basilicum L.) Bitkisinin Mikro Bitki Besin Elementi İçeriği Mahmut TEPECİK, Bihter ÇOLAK ESETLİLİ, Murat ÇİÇEKLİ, Dilek ANAÇ, Özgür ÇOBANOĞLU 5 Türkiye de Organik Pazarlar Ali Kemal AYAN, Dursun KURT, Erkan 39 GÖREN, Eyüp ŞAHİN 6 Çayda Niçin Organik Tarım? Turan KARADENİZ, Muhammet PERTEK, 47 Selvinaz ALBAYRAK, Sevilay SANDIKÇI 7 Türkiye'nin Organik Tarımda 3. Ülkeler Listesinde Yer Sevinç SAYGILI, Ruhsar YANMAZ 52 Almasının Organik Tarım İçin Avantajları 8 Konvansiyonel Çay Üretiminden Organik Çay Tarımına Turan KARADENİZ, Muhammet PERTEK, 57 Geçişlerde Karşılaşılan Zorluklar Selvinaz ALBAYRAK, Sevilay SANDIKÇI 9 Kırşehir İlinde Serbest Sistem Yumurta Atilla TAŞKIN, Ufuk KARADAVUT, Ömer 61 Tavukçuluğunun Mevcut Durumu ve Geleceği CAMCI 10 Türkiye de Organik Hayvansal Üretim; Mevcut Durum Murat KÜLEKÇİ, Adem AKSOY 66 ve Geleceği 11 Arı Polenin Kalite Kriterleri ve Organik Üretim Fehmi GÜREL, Bahar ARGUN KARSLI, Elif 76 Potansiyeli CİLAVDAROĞLU 12 Havza Planlarında Organik Tarım Alanlarının Sevda ALTUNBAŞ, Gafur GÖZÜKARA, 84 Değerlendirilmesi Mustafa SARI 13 Organik Tarımda Görüntü İşleme Tekniği Kullanılarak Hüseyin Nail AKGÜL, Tuna DOĞAN 90 Yabancı Otlarla Mücadele 14 Domates Bakteriyel Kanser Hastalığı (Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis (Smith) Davis et al.) na Karşı Antagonist Bakteriler ile Biyolojik Mücadele Ümit ÖZYILMAZ, Kemal BENLİOĞLU 96 15 Organik Nohut Yetiştiriciliği Bakımından Yanıklık Hastalığı [Ascochytarabiei (Pass.) Labr.]: Mücadele Yöntemleri, Dayanıklılık Kaynakları ve Islahı Cengiz TOKER, D. SARI, N. CHRIGUI 107 16 Organik Üretimde Aday: Piraziz Elması Turan KARADENİZ, Habip AYDIN 113 17 Organik Çay Tarımda Verim Artırıcı Uygulamalar Turan KARADENİZ, Muhammet PERTEK, 119 Selvinaz ALBAYRAK, Sevilay SANDIKÇI 18 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde Organik Badem İbrahim BAKTIR, Ahmet AKER 124 Yetiştirme Olanaklarının Araştırılması 19 Karadeniz Bölgesinde Yetişen Bazı Doğal Meyve Turan KARADENİZ 129 Türleri, Bunların Tanıtılması ve Değerlendirilmesi 20 Doğu Karadeniz Bölgesinin Organik Bahçe Bitkileri Muharrem ÖZCAN, Emine YAZICIOĞLU 140 Yetiştiriciliğine Geçişinde Çevresel Etkiler 21 Organik Tohumda Kalitenin İyileştirilmesi Ruhsar YANMAZ, Sevinç SAYGILI 147 22 Organik Tarım Alanlarının Uzaktan Algılama ve Gafur GÖZÜKARA, Sevda ALTUNBAŞ, 156 Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla İzlenmesi Mustafa SARI 23 Tarımsal Alanlarda Bryofit Çeşitliliği Üzerine Yapılan Gökhan ABAY 166 Bazı Çalışmaların Kritiği 24 Organik Süt Üretiminde Risk Oluşturan Biyolojik, Kimyasal ve Fiziksel Tehlikeler Pınar AYDINOL, Berrak DELİKANLI, Gizem OMAK, Lütfiye YILMAZ-ERSAN, Tülay 172 25 Organik Süt İşletmelerinin Uygunluğunun ve Sürdürebilirliğinin Sistemsel İspatı 26 Spline Fonksiyonların Organik Tavuklarda Canlı Ağırlığın Modellenmesinde Kullanımı ÖZCAN Serdar ERGÜL, Tülay ÖZCAN, Lütfiye YILMAZ-ERSAN Şenol ÇELİK, Hakan İNCİ, Bünyamin SÖĞÜT, Turgay ŞENGÜL 31 183 194 vi
27 Organik Olarak Yetiştirilen Bodur Elma Bahçesinin Hasan BAL 202 Bakımında İşçilik ve Makine Masraflarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma 28 Organik Hayvancılığımıza Üvey Evlat Muamelesi Yapılmamalıdır Tülin AKSOY 211 29 Organik Tarımda Bitki Paraziti Nematodlarla Biyolojik Zeliha ŞAHİN, Özkan AYDIN, Gülperi 221 Mücadele YILDIRIM, H. Didem SAĞLAM 30 Türkiye de Organik Çeltik ve Üretimi Sultan ŞAHİN ATEŞ 232 POSTER BİLDİRİLER 241 31 Organik Güven Atilla ÇAKIR, Muharrem ERGUN, Nusret 242 ÖZBAY, Abdullah OSMANOĞLU 32 Organik Zeytinyağı ve Önemi Elif YILDIZ, Gülşah OKUMUŞ, Arzu AKPINAR- 253 BAYİZİT 33 Bazı Burçak Hatlarının Farklı Sıcaklıklarda Çimlenme H. Şeyma YILMAZ, Kağan KÖKTEN, Erdal 260 ve Çıkış Performanslarının Belirlenmesi ÇAÇAN, Halit TUTAR, Ömer ŞENGÜL 34 Türkiye de Organik Elma Yetiştiriciliği Nilda ERSOY, Şadiye GÖZLEKÇİ 266 35 Tavuklarda Yaşa Göre Canlı Ağırlığın İnterpolasyon Turgay ŞENGÜL, Hakan İNCİ, Şenol ÇELİK, 272 Yöntemiyle Tahmini Bünyamin SÖĞÜT, Ahmet Yusuf ŞENGÜL 36 Bazı Bitkilerin Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis l.) Tohumlarının Çimlenmesi ve Fide Kalitesi Üzerine Etkisi Olcay ARABACI, Ethem YILDIRIM, Ali ÇAKIR, Yasin YETEMEN,Uğur TAN 279 37 Organik Olarak Yetiştirilen Meyve ve Sebzelerde Klor ve Klor Alternatiflerinin Hasat Sonu İşlemlerinde Kullanımı Muharrem ERGUN, Nusret ÖZBAY, Atilla ÇAKIR, Abdullah OSMANOĞLU 38 Çay Artıklarının Hayvan Beslemede Kullanılma Ali Vaiz GARİPOĞLU, Cemil UÇAR 296 İmkânları 39 Samsun İli Organik Meyveciliği Ahmet ÖZTÜRK 303 40 Serada Organik Domates Yetiştiriciliğinde Kompost ve Ahır Gübresinin Toprağın Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Üzerine Etkisi Ali Rıza ONGUN, Bülent OKUR 308 41 Karadeniz Bölgesinin Organik Tarım Alanları ve Fırsatları 42 Serada Organik Kavun Yetiştiriciliğinde Farklı Terbiye Sistemlerinin Büyüme ve Verime Etkisi 43 Açıkta ve Serada Ekim Nöbeti ve Yeşil Gübre Uygulamalarının Organik Çilek Yetiştiriciliğinde Karşılaştırılmalı Ekonomik Analizi 288 Çiğdem YİĞEN, İlknur BAKİ, Selim AYTAÇ 318 Harun ÖZER 329 Hülya SAYGI, Nurgül TÜREMİŞ 335 44 Organik Tarımda Gübreleme: Yarasa Gübresi Mahmut Reşat SOBA, Hesna ÖZCAN 345 45 Lavantanın Organik Tarımdaki Yeri Merve GÜZEL, Tuğba Hilal ÇİFTÇİGİL, Adnan 350 TÜLEK 46 Mikrobiyal Gübre (Trichoderma harzianum, KUEN 1585) Uygulamasının Marulda Çimlenme, Gelişim ve Verim Üzerine Etkileri Nusret ÖZBAY, Ali Rıza DEMİRKIRAN, Muharrem ERGUN 362 47 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde Doğal Olarak Reşat DEĞİRMENCİ, İbrahim BAKTIR, 372 Yetişen Sebze Ve Meyveler Hüseyin VAROĞLU 48 Organik Gıdaların Besin Kalitesi ve İnsan Sağlığına Selen AKAN, Ruhsar YANMAZ 378 Etkileri Yönünden Değerlendirilmesi 49 Yenileyici Organik Tarım ve Küresel İklim Değişikliği Serap DEMİREL, Fatih DEMİREL 387 50 Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Bitki Koruma Amacıyla Aysel ÖZCAN, Muhammed İkbal ÇATAL, 393 Organik Tarımda Değerlendirme İmkanları Yusuf ŞAVŞATLI, Fatih SEYİS 51 Organik Mucize:Leonardit Banu KADIOĞLU 399 52 Biogübrelerin Organik Tarımda Kullanımı Banu KADIOĞLU 405 53 Organik Tarım Banu KADIOĞLU 411 54 Organik Ürünlere Yönelik Tutumların Demografik Faktörler Bağlamında Değerlendirilmesi 55 Bazı Doğal Torf Kaynaklarının Virüsten Ari Portakal Fidan Üretiminde Kullanımı 56 Kesme Çiçek Sektöründe Organik Yetiştiriciliğin Önemi 57 Sürdürülebilir Tarım Kavramı İçinde Organik Tarımın Yeri Baran ARSLAN 416 Bora AĞSARAN, Mehmet ÖZDEMİR, Mustafa 427 SOYSAL Deniz HAZAR, Gülden TAMER, İbrahim 432 BAKTIR Emine ATALAY 443 vii
58 Organik Tarımda Tahıl Ürünleri ve Türkiye deki Durumu Fatih DEMİREL, Serap DEMİREL 450 59 Organik Çay Üretiminde Ürün Doğrulama ve Takip Burhan BAŞARAN 454 Sisteminin (Üdts) Uygulanması 60 Türkiye de Organik Gıdaların Etiketlenmesinde Burhan BAŞARAN 460 Kullanılan Sertifika ve Logolara Genel Bakış 61 Organik Ürünlerin İşlendiği İşletmelerde Ön Burhan BAŞARAN 467 Gereksinim Programları 62 Tüketicilerin Organik Ürün Satın Alma Tercihlerini Burhan BAŞARAN 474 Etkileyen Faktörler 63 Bazı Tarımsal Bryofitlerin Toprak ve Habitat Tercihleri Gökhan ABAY 482 64 Türkiye de Organik Yem Bitkileri Tarımına Genel Bir Mehmet ARSLAN, Sedat ÇITAK 488 Bakış 65 Bazı Doğal Kaynaklardan Alınan Torfların Virüsten Ari Mehmet ÖZDEMİR, Işılay YILDIRIM, Bora 492 Mandarin Fidan Üretiminde Kullanımı AĞSARAN 66 Tıbbi Bitkilerin Organik Gübre Olarak Kullanım Muhammed İkbal ÇATAL, Aysel ÖZCAN, 497 İmkânları Yusuf ŞAVŞATLI, Fatih SEYİS 67 Organik Olarak Üretilen Bazı Meyve Türlerinde Derim Nurdan Tuna GÜNEŞ, Özge ÖZÜPEK, Nalan 503 Sonrası İşlemler, Soğukta Muhafaza ve Pazarlama Zinciri BAKOĞLU 68 Uşak İli Tarla Bitkileri Yetiştiriciliği ve Organik Tarım Nurdoğan TOPAL, Bahadır DEMİREL 514 Potansiyeli 69 Farklı Kaynaklardan Temin Edilen Organik Tohumların Sevinç SAYGILI, Ruhsar YANMAZ 520 Tohum Kalitelerinin Belirlenmesi 70 Türkiye de Organik Tohum Sertifikasyonu Sıtkı ERMİŞ, Ruhsar YANMAZ 527 71 Organik Tarımda Yeşil Gübreleme Yaşar ÖZYİĞİT 531 72 Organik Fasulye Yetiştiriciliğinde Görülen Önemli Pervin ERDOĞAN 539 Zararlılar ve Mücadele Yöntemleri 73 Türkiye de Sert Kabuklu Meyve Türlerinde Organik Başak ÖZDEMİR, Saadet Sevil YÜCEL, Yeşim 548 Tarım OKAY 74 Organik Bağcılıkta Bitki Koruma Yöntemleri Atilla ÇAKIR, Ezgi DOĞAN, Emin KAPLAN 562 75 Türkiyede Organik Kaba Yem Üretimi ve Hayvan Cahit BALABANLI, Emre BIÇAKÇI 571 Besleme Açısından Önemi 76 Uşak İli Bahçe Bitkileri Yetiştiriciliğinde Organik Burcu Begüm KENANOĞLU, Havva DİNLER 581 Tarımın Yeri 77 The Positive Effects Of Organic Agriculture On Hüseyin Nail AKGÜL, İlkay YAVAŞ 587 Climate Change 78 Doğu Karadeniz Bölgesinde Organik Sebze Tarımı Arzu KARATAŞ, İsmail GÜVENÇ, Faika 594 Potansiyeli ve Mevcut Durumu YARALI 79 Rize İli Organik Kayın Mantarı Yetiştiriciliği Arzu KARATAŞ, İsmail GÜVENÇ, Ahmet 600 Potansiyeli ve Mevcut Durum KAZANKAYA 80 Organik Tarımda Kullanılan Kimyasallar Ziya AYDIN 608 81 Doğu Karadeniz Bölgesinin Organik Tarım Metoduyla Alper GÜNGÖR, Büşra USTA 615 Bitkisel Üretim Potansiyelinin Değerlendirilmesi 82 Organik Toprak Düzenleyicilerinin Marulda (Lactuca Aslıhan ESRİNGÜ, Melek EKİNCİ, Özkan 627 sativa L.) Bitki Gelişimi Üzerine Etkisi AKSAKAL, Metin TURAN 83 Organik Süt Tozu Üretimi Filiz YILDIZ-AKGÜL, Hüseyin Nail AKGÜL, 634 Tuna DOĞAN 84 Giresun da Yetişen Karayemiş (Laurocerasus Selda KAYALAK BALIK, Hüseyin İrfan 640 officinalis Roomer.) Genotiplerinin Özelliklerinin Belirlenmesi BALIK 85 Organik Tarımın Dünyadaki Durumu Gamze ÇAKIRER, Aşiyan ÖZKÖK, Köksal 649 DEMİR 86 Günümüzde Uygulanan Bazı Tarım Sistemleri ve H. ŞEYMA YILMAZ, Kağan KÖKTEN, Halit 657 Organik Tarım İle Karşılaştırılması TUTAR 87 Erzurum İli Kırsalında Organik Tarım Kavramı Sibel KADIOĞLU 662 SÖZLÜ BİLDİRİ ÖZETLERİ 668 88 Türkiye de Üretimi Yapılan Bazı Baharat Türlerinde İsa TELCİ 669 Biyo-çeşitlilik 89 Yabani Yenilebilir Meyve Türleri ve Organik Tarımda Sezai ERCİŞLİ 669 Kullanılabilme İmkanı 90 Bingöl İli Köy Tavukçuluğunun Yapısı Recep BURAL, Hakan İNCİ, Turgay ŞENGÜL 670 viii
91 Organik Tarımsal Üretimin Mekansal Analizi Süleyman KARAMAN, Oya SAV 670 92 Çayda Florür Düzeyi ve Önemi: Genel Değerlendirme Nazmi ORUÇ 671 93 Çilekte Kurşuni Küf Hastalığı (Botrytis cinerea) na Karşı Bombus Arıları ile Biyolojik Mücadele Seher BENLİOĞLU, Ayhan YILDIZ, Ümit ÖZYILMAZ, Kemal BENLİOĞLU, Yunus 671 94 Konvansiyonel ve Organik Çayların Harman ve Nevilere Bağlı Olarak Kalite Parametrelerinin Karşılaştırılması 95 Çilek Yetiştiriciliğinde Organik Madde ve Solarizasyon Uygulamaları 96 Tatlı Su Kaynaklarına Karışan Suni Gübrelerin Kurbağa Larvaları Üzerindeki Olumsuz Etkileri 97 Balık Yemine Organik Pigment Maddesi (Kırmızı Biber) İlavesinin Alabalığın (Oncorhynchus mykiss W.,1792) Büyüme Performansına ve Et Kalitesine Etkisi 98 Organik Sütün Kla İçeriği ve İnsan Sağlığı Açısından Önemi 99 Kaba Yem Miktar ve Kalitesinin Organik Süt Sığırcılığında Verimliliğe Etkisi 100 Organik Kanatlı Beslemede Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanımı KORKOM Ayşenur MÜEZZİNOĞLU, Ahmet Levent İNANÇ 672 Ayhan YILDIZ, Seher BENLİOĞLU, Ümit 672 ÖZYILMAZ, Kemal BENLİOĞLU, Özhan BOZ Handan KARAOĞLU 673 Huriye ARIMAN KARABULUT 673 Sema YAMAN, Mustafa BOĞA, Sibel CANOĞULLARI, Aykut BURĞUT Sema YAMAN, Zafer ULUTAŞ, Sibel CANOĞULLARI, Mustafa BOĞA Sibel CANOĞULLARI, Sema YAMAN, Mikail BAYLAN, Mustafa BOĞA 101 Organik Bitkisel Üretimde Entomovektör Teknolojisi Cafer EKEN, Serdar TUNCER, Zakine KADIOĞLU 102 Rize de Organik Çay Yetiştiriciliğinin Mevcut Durumu Keziban YAZICI, Mustafa AKBULUT, Burcu Ve Gelişme Olanakları GÖKSU, Nalan BAKOĞLU 103 Doğu Karadeniz Bölgesi Organik Meyve Yetiştiricilik Mustafa AKBULUT, Keziban YAZICI, Nalan Potansiyelinin İncelenmesi BAKOĞLU, Burcu GÖKSU 104 Karadeniz Bölgesi Rize İli Organik Çay Yetiştiriciliği Metin TURAN, Ferhat İLÇİ, Nurgül KITIR, Projesi Leyla Tarhan, Şehnaz BAL, Bahar Soğutmaz ÖZDEMİR, Fikrettin ŞAHİN POSTER BİLDİRİ ÖZETLER 678 105 Yüksek Rakımda Yetiştirilen Bıldırcınlarında Kuluçkalık Yumurta ağırlığı ve Kuluçkanın Son Döneminde Oksijen Eklenmesinin Kuluçka Sonuçları ve Besi Performansına Etkileri 106 Organik Ürün Tüketimini Etkileyen Faktörler ve Tutumlar (Diyarbakır İli Örneği) Bünyamin SÖĞÜT, Hakan İNCİ, Aydın DAŞ, Turgay ŞENGÜL, Gökçe ÖZDEMIR, Mehmet Reşit TAYSİ Ersin KARAKAYA, Hakan İNCİ, Ahmet Yusuf 679 ŞENGÜL 107 Türkiye Organik Meyve Yetiştiriciliğine Genel Bakış Şadiye GÖZLEKÇİ, Nilda Ersoy 680 108 Van İl inde Organik Bitkisel Üretim Durumu Siyami KARACA, Bulut SARĞIN, Ferit 680 SÖNMEZ 109 Erzurum İli Organik Bitkisel Üretim Potansiyeli Canan KAYA, Fırat SEFAOĞLU 681 110 İnsansız Hava Aracı (Uav) İle Tarım Alanlarındaki Ekin Ulaş KARAATA, Zafer BEŞTAŞ, Ertuğrul 681 Verim Durumunun Hızlı Takip Sistemi AKSOY, Gökhan ÖZSOY 111 Organik Hayvancılıkta Alternatif Bir Üretim Modeli: Manda Yetiştiriciliği Ertuğrul KUL, Aziz ŞAHİN, Emre UĞURLUTEPE, Mustafa SOYDANER, Osman 682 ÖZLEM 112 Organik Hayvancılıkta Koyunun Yeri Koray KIRIKÇI, Mehmet Akif ÇAM 682 113 K.K.T.C. de Organik Tarım Çalışmaları ve Geleceğe Nihat YILMAZ, Serhat USANMAZ, Ibrahim 683 Bakış BAKTIR, Ahmet AKER 114 Serada Organik Sebze Fidesi Üretimi Nusret ÖZBAY, Muharrem ERGUN, Atilla 683 ÇAKIR, Abdullah OSMANOĞLU 115 Yemeklik Baklagillerin Türkiye Organik Tarımındaki Hüseyin ÇANCI 684 Payı 116 Kuluçkalık Yumurtaların Dezenfeksiyonunda Mikail BAYLAN, Ayşen BULANCAK, Gülşen 684 Kullanılan Doğal Ürünler ÇOPUR AKPINAR, Sibel CANOĞULLARI 117 Rize İlinde Tarımsal Girdilerden Kaynaklanan Yusuf ŞAVŞATLI, Fatih SEYİS, Mustafa 685 Sorunların Çözümünde Organik Tarım Sistemi AKBULUT 118 Organik Tarımın Gaziantep Koşullarında Horoz Karası 685 Üzüm Çeşidinde Verim ve Kalite Üzerine Etkisi Kürşat Alp ASLAN, Selçuk ÖZCAN, Hakan USANMAZ, Serkan KÖSETÜRKMEN, Ertuğrul İLİKÇİOĞLU, Ebru SAKAR, Gültekin ÖZDEMİR 119 Aydın İli Tarım Alanlarından İzole Edilen Trichoderma Yunus KORKOM, Çiğdem KÖROĞLU, Ayhan 686 674 674 675 675 676 676 677 679 ix
spp. nin Pamukta Çökertene (Rhizoctonia solani kühn.) YILDIZ Etkisinin İn- Vitro ve İn- Vivo Koşullarda Saptanması 120 Çilekte Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid İle Luman Barış VARDAR, Ayhan YILDIZ 686 Biyolojik Mücadele 121 Organik ve Organik Olmayan Tarım Sistemlerinde İnci TOLAY, Şule ORMAN, Mustafa KAPLAN 687 Yetiştirilen Bitkisel Ürünlerin Nitrat İçeriklerinin Karşılaştırılması 122 Gemlik Zeytin Çeşidinde Nanofiber Bariyer Yaprak Ebru SAKAR, Barış ÜNALAN, Gültekin 687 Gübresi Uygulamasının Verim ve Kalite Üzerine Etkileri ÖZDEMİR, Bekir Erol AK, Akgül TAŞ, Hakan YILDIRIM 123 Şanlıurfa Koşullarında Organik Zeytin Yetiştiriciliği Ebru SAKAR, Gültekin ÖZDEMİR, Mehmet 688 Murat CANDEMİR Nusret MUTLU, Akgül TAŞ 124 Sudak Balığı (Stizostedion lucioperca, Linnaeus Emre ÇAĞLAK, Barış KARSLI 688 1758) nın Kas Dokularındaki Yağ Asidi ve Amino Asit Miktarlarının Mevsimsel Değişimi 125 Organik Tarımda Yeni Bitki Islahı Tekniklerinin Fatih SEYİS 689 Uygulanabilirliği 126 Organik Tarımda Bitki Islahı Fatih SEYİS Yusuf ŞAVŞATLI, Emine 689 YURTERİ, Aysel ÖZCAN, Muhammet İkbal ÇATAL 127 Doğu Karadeniz Bölgesi nde Organik Maviyemiş Mustafa AKBULUT, Nalan BAKOĞLU, Yusuf 690 Yetiştiriciliğinin Durumu ŞAVŞATLI, Hüseyin BAYKAL, Burcu GÖKSU, Keziban YAZICI 128 Organik Tarımda Nematodlarla Mücadele Halil TOKTAY, Atilla ÖCAL 690 129 Kurbağa Larvaları Üzerinde Ölümcül Etki Gösteren Handan KARAOĞLU 691 Suni Gübre Konsantrasyonları 130 Bitkisel Ekstraktların Etlik Piliç Rasyonlarında Ahmet Yusuf ŞENGÜL, Turgay ŞENGÜL, 691 Kullanılma İmkânları 131 Antalya Serik Koşullarında Organik Star Ruby Altıntop Yetiştiriciliğinde Yeşil Gübreleme ve Zeytin Keki Kullanım İmkanlarının Araştırılması Hakan İNCİ Zeynep ERYILMAZ, Cevdet Fehmi ÖZKAN, Elif IŞIL DEMİRTAŞ, Nejla ÇELİK, Ş. Bilge GÖLÜKÇÜ 132 Rize İlinde Unutulmaya Yüz Tutmuş Tarım Teknikleri Keziban YAZICI, Burcu GÖKSU, Nalan BAKAĞLU, Mustafa AKBULUT, Hamdiye UZUN 692 692 x
ORGANİK BAĞCILIKTA BİTKİ KORUMA YÖNTEMLERİ Atilla ÇAKIR¹, Ezgi DOĞAN¹, Emin KAPLAN 2 ¹Bingöl Universitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü Bingöl,Türkiye 2 Bingöl Universitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü Bingöl,Türkiye Özet Ekolojik sistemde hatalı uygulamalar sonucu kaybolan doğal dengenin yeniden kurulması insanoğlunu çeşitli arayışlara yöneltmiştir. İnsana ve çevreye dost üretim sistemlerinin yeniden tesis edilmesi ve geliştirilmesi için yapılmış olan çalışmaların ilkini organik tarım oluşturmaktadır. Organik tarım, esas itibariyle sentetik kimyasal ilaç ve gübrelerin kullanımının yasaklanmasının yanında organik ve yeşil gübreleme, münavebe, toprağın muhafazası ve bitkinin direncini artırma ile parazit ve predatörlerden yararlanmayı tavsiye eden, bütün bu olayların kapalı bir sistemde oluşturulmasını talep eden üretim şeklidir (İlter ve Altındişli, 1996). Bu üretim şeklinin, ülkemizde bahçe bitkileri tarımı yapılan alanların yaklaşık %15 civarını kaplayan, dış ticarette de önemli bir yere sahip ve organik tarımın ilk uygulanmış önemli tarımsal kollardan biri olan bağcılıkta uygulanabilirliğinin araştırılması büyük önem taşımaktadır (Anonim, 2003a). Organik gıda maddeleri eldesinde, özellikle tüketim aşamasına gelinceye kadar geçirmiş olduğu birçok aşamanın tümünde organik tarım esaslarının uygulanması organik tarım için temel esas olmasıyla beraber bağcılıkta organik yetiştirilmiş hammadde yeterli olabilmektedir. Bağcılıkta (vegetasyon dönemi), en çok uygulanan uygulamaların başında hastalık, zararlı ve yabancı otlar ile mücadele gelmektedir. Organik tarımda, organik kökenli başlıca kimyasallar; bordo bulamacının haricinde; arap sabunu, tütün suyu, sarımsak suyu, sütleğen otu ve çiğ süt gibi ürünlerinde bağcılıkta da kullanımı ve etki şekli-dozu araştırma konusu olabilir. Anahtar Kelimeler: Organik tarım, organik üzüm-hastalıkzararlı yönetimi PLANT PROTECTION METHODS IN ORGANIC VINEYARDS Abstract Mankind has verged various studying for the improperpractices in the ecological system. The first of the studies is organic farming which constitutes to reestablishment of human and environmentally friendly production systems. agriculture, essentially prohibitstheuse of synthetic chemical pesticides and fertilizers but organic and greenmanure, croprotation, soil conservation and recommends to increase the plant's resistance and benefit from predators and parasites. All these events demanded to be formed in a closed system, not the amount of increase in production is a production method which aims to increase the quality of products. (İlter and Altındişli, 1996). This form of production, areacultivation of horticulture has covered 15%.It has an important place in foreign trade and investigate the applicability of the vineyard, which is one of the most important agricultural branch is the first applied in organic farming (Anonymous, 2003a). Obtained inorganic food, organic farming principles is applied and while the reare fundamental principles for organic farming in viticulture can be enough organically grown raw material. Inviticulture (vegetationperiod), the disease, struggling with the pests and weeds comes one of the most applied application. Inorganic agriculture (vegetationperiod), origin of mainly organic chemicals are except that bordeaux; using of soap, tobaccojuice, garlicjuice, rawmilk, grass and spurgein viticulture and their effects and dose can be subjectfor searching. Key Words: Organic vineyard, organic grape,manage of diseases and pests 1. GİRİŞ Asma (Vitis vinifera L.) oldukça eski tarihsel geçmişe sahip ve dünyada ekonomik anlamda yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan önemli bir türdür. A.B.D. başta olmak üzere, ılıman iklim kuşağı üzerinde yer alan pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de üzüm en değerli meyveler arasında sayılabilmektedir. Dünyanın bağcılık için en elverişli iklim kuşağında yer alan ülkemiz, asmanın gen merkezlerinin kesiştiği ve ilk kez kültüre alındığı coğrafyanın merkezindeki konumundan dolayı, çok eski ve köklü bir bağcılık kültürü ile 562
zengin bir asma gen potansiyeline sahiptir (Ağaoğlu, 1999; Çelik ve ark., 1998; Ağaoğlu, 2002). Elde edilen arkeolojik ve tarihsel bulgular, ilk asma kültürünün Yakın Doğu da oluştuğuna tanıklık etmektedir (This ve ark., 2006). Bağcılıktada uygulama alanı bulmuş olan Organik tarımda ilk çalışma 1910 lu yıllarda İngiltere de ekolojik tarım görüşünün oluşturulmasıyla başlamıştır. 1928 yılında Biyodinamik Tarım Enstitüsünü kurmuştur. Bunu 1940 yılında Albert Howard ın Tarımsal Vasiyetnamesi nin yayınlanması takip etmiştir. (Aksoy ve Altındişli, 2000). 1970 yılına kadar, A.B.D. ve Avrupa da daha çok mahalli organizasyonlar şeklinde faaliyet göstermiş olan söz konusu topluluk; 1972 yılında federasyon (Uluslararası Organik Tarım Faaliyetleri Federasyonu-IFOAM) olarak değiştirilmiştir. Dünya ticareti 1970 li yıllarda başlamış olan ekolojik tarımdaki gelişmelere uygun olarak, Avrupa orijinli firmalar ekolojik ürün talebinde bulunmuş ve böylece 1984-1985 yıllarında ülkemizde organik tarım başlamıştır (Aksoy ve Altındişli, 1999).Organik bağcılık Türkiye de 1980 li yılların sonunda başlanmıştır. Ülkemizde organik olarak yetiştirilen üzümler, geniş oranda kuru üzümdür. En önemli çeşit olan Sultani çekirdeksiz toplam üretimin büyük bir kısmını oluşturmaktadır (Köse ve Odabaş, 2005). Organik sofralık ve kurutmalık üzüm tüketimi yanında şaraplık üzüm yetiştirilen pek çok ülkede organik bağcılık gittikçe önemli olmaya başlamıştır. Çoğu Avrupa dışındaki ülkelerde organik bağcılık henüz tam istenilen seviyede olmayıp bağ alanları genellikle küçüktür. Organik bağcılık hakkındaki bilgi yetersizliği bağcılığın yayılmasını da sınırlandırmaktadır (Köse ve Odabaş, 2005) Organik üretim şeklinin ülkemizin en önemli tarımsal kollardan biri olan bağcılıkta uygulanabilirliğinin araştırılması da bu yüzden büyük önem taşımaktadır. Geleneksel ihraç ürünlerimizden olan üzümün; sofralık olarak organik tarım ilkeleri doğrultusunda yetiştiriciliği sırasında verim kalitesini artırmaya yönelik olarak uygulanacak olan kültürel işlemlerin uygulanabilirliği önem arz etmektedir. 2. DÜNYA VE TÜRKİYE ÜZÜM ÜRETİM ALANI VE ÜRETİM MİKTARI FAO nun 2012 yılına ait verilerine göre dünyada toplam 6.969.373 ha alanda bağcılık yapılmaktadır. Aynı yıla ait üzüm üretimi ise 67.067.128 ton dur. Alan yönünden ilk beş ülkenin sıralamadaki yerinin yıllara göre değişmediği, Türkiye nin İspanya, Fransa, İtalya ve Çin in ardından 5. sırada yer aldığı görülmektedir. Üretim bakımından ise ülkemiz, Çin, İtalya, Fransa, İspanya ülkelerinden sonra 6. sırada yer almaktadır (Anonim, 2014a). Türkiye 2012 yılı istatistiklerine göre dünya bağ alanları içinde 462.296 ha lık bağ alanı varlığı ve dünya yaş üzüm üretiminin 4.275.659 ton luk kısmıyla önemli bir bağcı ülke konumundadır (FAO, 2012). Ülkemizde üretilen üzümün ortalama % 35.48 i kurutulmaktadır. FAO 2012 yılı verilerine göre, 214.086 ton çekirdeksiz kuru üzüm üretimi gerçekleştirilmiştir. Çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde ve dışsatımda ülkemiz dünyada ilk sırada yer almaktadır. Üretilen çekirdeksiz kuru üzüm ihracatından 2012 yılında, 506.499.000 $ gelir elde edilmiştir (Anonim, 2014a). Dünya nın en büyük çekirdekli kuru üzüm üreticisi olan ülkemizin yıllık üretimi, 100-150 bin ton dolayındadır (Çelik, 2012). 563
Tablo 1. Dünya bağcılık alan (ha) ve üretim (ton) verileri (FAO, 2012) Alan (ha) Üretim (ton) Ülkeler 2011 2012 2011 2012 1. İspanya 963.095 943.000 5.809.315 5.238.300 2. Fransa 764.124 760.805 6.588.904 5.338.512 3. İtalya 725.353 696.756 7.444.881 5.819.010 4. Çin 596.900 600.000 9.070.000 9.699.267 5. Türkiye 472.545 462.296 4.296.351 4.275.659 6. A.B.D 388.539 389.349 6.756.449 6.661.820 7. Arjantin 218.000 220.000 2.890.000 2.800.000 8. İran 212.400 215.000 2.112.715 2.150.000 9. Şili 202.000 204.000 3.149.380 3.200.000 10. Portekiz 179.472 179.500 744.823 839.500 3. ORGANİK BAĞCILIK Organik bağcılıkla ilgili ilk aktiviteler 1970 lerin sonunda başlamıştır. Almanya da 1970 in sonlarında ilk gönüllüler organik bağcılığın temel ilkelerini uygulamak için çok büyük gayret göstermişlerdir. 1977 yılında Almanya da Almanya, İsviçre ve Fransa dan gelen organik şarap üreticileri ile ilk toplantı yapılmıştır (Willer ve Zanoli, 2000). Organik bağcılık hakkındaki bilgi yetersizliği organik bağcılığın yayılmasını sınırlamaktadır. Pek çok geleneksel şarap üreticisi organik bağcılık hakkında çok az bilgiye sahiptir. Organik Üreticiler Birliği pek çok ülkede organik bağcılık hakkında henüz yeterli bir uzmanlık hizmeti verememektedir (Geier, 2000). Organik ürün pazarı tüm dünya hızla gelişen bir sektör durumuna gelmiştir. Halen Avrupa Birliği, ABD ve Japonya en büyük pazar konumundadır. Yıllık %20-30 luk büyüme hızı ile önümüzdeki 10 yıl içerisinde dünya ticaret hacminin 10 milyar dolardan 100 milyar dolara yükseleceği tahmin edilmektedir (Aksoy ve Altındişli, 1999) Şaraplık üzüm yetiştirilen pek çok ülkede organik bağcılık gittikçe daha fazla önemli olmaya başlamıştır. Çoğu Avrupa dışındaki ülkelerde organik bağcılık şimdilik başlangıç safhasında olup, organik bağ alanları henüz küçüktür. Geleneksel olarak üretilen şaraplara olan talep, üreticilerin bağlarını organik yetiştiriciliğe dönüştürmesine bir engel teşkil etmektedir (Köse ve Odabaş, 2005). Organik tarım potansiyeli bakımından Dünya nın önemli ülkeleri arasında kabul edilen ülkemizde bu konudaki uygulamalar 1985 yılında Avrupa ülkelerinin organik kuru üzüm talepleriyle başlamıştır (Altındişli, 2000). Halen ülkemizde üzümün de içerisinde bulunduğu 247 farklı ürünle 33.738,00 çiftçi tarafından toplam 660.807,40 alanda 1.065.567,32 ton organik ürün üretilmektedir (Anonim, 2015). 2004 yılındaki geçiş süresi dâhil, 378 803 ton ile başlayan toplam organik üretimimiz, 2014 yılında 1.642.235 ton a yükselmiştir. Bu üretim içerisinde üzüm önemli bir paya sahiptir. Organik üzüm üretimimiz 2004 yılında 13 987 ton ile başlamış, 2014 yılında 23.557,24ton ayükselmistir (Anonim, 2015). Bu üretimin %70 ini çekirdeksiz kuru üzüm, bunun da %80 ini en önemli çeşit olan Sultani oluşturmaktadır (Tablo 3). Çekirdeksiz organik kuru üzüm üretiminin tamamına yakını Manisa ve İzmir illerimizde gerçekleştirilmektedir. Bu illerimizi Mersin, Çanakkale, 564
Denizli, Aydın, Niğde, Tekirdağ, İstanbul ve Gaziantep izlemektedir. Ülkemizde organik olarak üretilen üzümün büyük bir kısmı ihraç edilmektedir. Tablo 2. Avrupa Ülkelerindeki Organik Bağ Alanları (Willer and Zanoli, 2000) Ülkeler Organik Bağlar (ha) Geleneksel Üretim Yapılan Bağlar (ha) Organik Bağların Toplam Bağ Alanları İçindeki Payı (%) Organik Üretim Yapılan Toplam Alan (ha) Organik Üretim Yapılan Toplam Alan İçindeki Payı (%) Avusturya 564 52.000 1.1 287.900 0.2 Çek Cum. 25 13.000 0.2 71.620 00.4 Fransa 10.213 917.000 1.1 316.000 3 Gürcistan 100 85.000 0.1 - - Almanya 1.349 105.000 1.3 383.572 0.4 Yunanistan 1.750 132.000 1.3 15.849 11 Macaristan 350 131.000 0.3 34.500 1.0 İtalya 48.000-922.000 5.2-5.9 958.687 5-5.6 54.000 Portekiz 888 259.000 0.34 47.974 1.9 İspanya 21.130 1.224.000 1.7 352.164 6.0 İsviçre 209 14.991 1.4 84.124 0.3 Türkiye 1988.96 567.000 0.4-7.8 Tablo 3. Türkiye de yıllara göre organik üzüm üretimleri (Anonim, 2015) Yıllar Toplam organik Üretim Alanı (ha) Organik tarımın Üretim Miktarı (ton) Toplam üzüm üretimi (ton) Organik üzüm üretimi (ton) 2004 209.573 377.616 3 500 000 13 987 2005 203.811 421.934 3 850 000 15 156 2006 192.789 458.095 4 000 063 16 668 2007 174.283 568.128 3 612 781 15 509 2008 166.883 530.224 3 918 442 22 669 2009 501.641 983.715 4 264 720 20.683,67 2010 510.033 1.343.737 4 255 000 25.665,49 2011 614.618 1.659.543 4296351 22.034,904 2012 702.909 1.750.126 4.185000 20.708,34 2013 769.014 1.620.466 4.011000 24.355,4 2014 842.216 1.642.235 4.175000 23.557,24 Organik Üzüm Yetiştirme Tekniği Organik bağcılığın başlangıç aşamasını dikkate aldığımızda üçe ayrılır. 1. Organik fidan dikimiyle başlayıp Organik üretime devam eden, 565
2. Organik olmayan fidanın dikimi ile başlayan ve 3 yıllık geçiş döneminden sonra Organik üretime devam eden, 3. Mevcut bağlarda, 3 yıllık geçiş döneminden sonra Organik üretim olarak devam eden, Üç başlangıç noktasından sonra bağcılıkta yapılan tüm kültürel işlemlerin hepsi Organik tarımın esasları dikkate alındığında hemen hemen konvansiyonel üretim tekniği ile aynıdır. (Ateş F.) 3.1. Organik Tarımda Hastalık ve Zararlı Yönetimi Organik tarımda hastalık yönetimini özetleyebilmek için yöntemler 2 ana grupta toplanabilir. Bunlardan ilki organik tarımın doğal dengeyi koruyucu, sağlıklı bitki üretimini hedefleyen ve geleneksel tarıma göre çok daha fazla önem verilmesi ve uygulanması gerekli olup yönetmeliklerdede zorunlu olarak talep edilen kültürel önlemlerdir. Bu yöntemler ekolojik yönetim ya da pasif yönetim adı ile anılmaktadır. Diğer yöntem ise aktif yöntemdir ve her iki yöntemde birbirinin tamamlayıcısıdır. Hastalık yönetiminde organik tarımda izinli bir prepatı zamanında bitki üzerine göndererek hastalık etmeniyle doğrudan mücadeleyi esas alan veya bitki davranışını değiştirerek onu dayanıklı kılmaya çalışan yöntemleri ise aktif yönetim adı altında toplanmaktadır. Bu maddeler genellikle bitki kuvvetlendirici maddeler veya bitki bakım maddeleri adı altında toplanan doğal kökenli maddeler olmakla beraber bakır ve kükürt gibi kimileri de geleneksel tarımda da kullanılan fungusitlerdir (Onoğur ve Çetinkaya, 2012). Organik metodlarla bitkisel üretim yapılan tarım alanlarında kesinlikle kimyasal ot öldürücüler, durdurucular ve gerileticiler kullanılamaz. Hastalık, zararlı ve yabancı otların kontrolünde; hastalıklara dayanıklı tür ve çeşit seçimi, uygun rotasyon planı, uygun toprak işleme yöntemleri uygulanmalı, kültürel, biyolojik, biyoteknik mücadele metotları uygulanmalı ve yabancı otlar elle veya çapalama yöntemiyle yok edilmelidirler. 3.2. Organik Bağcılıkta Hastalık ve Zararlılarla Mücadele Bağcılıkta hastalık ve zararlılardan kaynaklanan kayıpları önlemek amacıyla tarımsal savaşımda yaygın olarak kimyasal maddeler kullanılmaktadır. Tarımsal savaşımda kullanılan kimyasalların zararlı etkileri çoğunlukla pestisit kalıntılarının belirlenmesi şeklinde ortaya çıkmıştır (Baydar ve ark., 2000). Pestisitlerin bitki üzerindeki kalıntı miktarları çevre, ilaç ve bitkiye bağlı faktörlerden etkilenir (Kaya ve Altındişli, 1998). Organik üzüm üreticileri geleneksel üzüm üreticilerinin karşılaştıkları aynı tür zararlılarla yüz yüzedir. İster organik ister geleneksel üretim yapsınlar karşılaşacakları ilk zararlı salkım güvesive yaprak piresidir. Organik yetiştiriciler yalnızca sentetik olmayan, doğal materyaller kullanmaktadır. Bu materyaller geleneksel pestisitlerden daha az toksik, daha çok seçici ve daha az kalıcı olan doğal maddelerdir. Genelde uygulanması oldukça pahalı olup, başarılı bir sonuç için daha çok dikkat etmek gerektirir ve bazen arzu edilen sonuca ulaşmak için daha fazla uygulama yapmak gerekir (Martinson, 2001). Geleneksel tarımın önemli pestisitlerinden olan kükürt ve bakırın kullanımı ancak belirli sınırlar içinde mümkündür. Almanya, İsviçre ve Avusturya da metalik bakırın kullanımı sınırlandırılmıştır ve hektarda 3-4 kg dan daha fazlasına izin verilmemektedir. Pestisit kullanımını reddeden ekolojik tarım, bunların yerine doğal kökenli bitki bakım 566
maddeleri ile doğal dayanıklılığı artırıcı maddeleri, kültürel önlemlerin desteği ile kullanıp hastalık etmeni ve zararlıları kontrol altında tutmaya çalışır (Onoğur ve Altındişli, 1998). Denemeler göstermiştir ki, bakır preparasyonları (bakır hidroksit, bakır oksiklorid ve bakır okzalat) ve alternatif maddeler olan Ulmasud, Myco-Sin, çiçeklenmeden önce 80-150 g/ha, çiçeklenme sonrası 200-400 g/ha kullanıldığında mildiyöye karşı etkili olmaktadır. Islahçılar hastalıklara dayanıklı üzüm çeşitlerinin ıslahı üzerinde çalışmaktadır. ABD nin birçok şehrinde vinifera çeşitleri ile labrusca çeşitleri arasında yapılan melezleme çalışmaları yapılmaktadır (Fisher, 2000). Organik tarım yönetmeliğine göre organik bağcılıkta kullanılabilecek bitki koruma maddeleri Tablo 4 ve Tablo 5 te belirtilmiştir. Tablo 4. Organik bağcılıkta zararlılar için kullanılabilecek bitki koruma ürünleri Zararlı Türü Zaralının Bilimsel İsmi Organik Bağcılıkta Kullanılabilecek Preparatlar BAĞ YAPRAK UYUZU Colomerus (=Eriophyes) vitis Rotenone, Sabun, Azadirachtin, İKİ NOKTALI KIRMIZI ÖRÜMCEK Tetranychusurticae Pyrethrin Rotenone,Kolza ve nem bitkilerinden hazırlanan yağlı preparatlar,parafin yağları, Sabun, Pyrethrin, Kireç ve kireç-sülfür.nicotin spreyi, Tuz Spreyi, sarımsak SALKIM GÜVESİ Lobesiabotrana Bacillusthuringiensis, Pyrethrum, Ryaniaspeciosa, Feromon preparatları, Sarımsak Tozu Ve Kırmızı Biber, Azadirachtin, Pyrethrin FİLOKSERA Viteusvitifolii Sabun, Azadirachtin, Pyrethrin ASMA AĞUSTOS BÖCEĞİ Klapperichicen (=Chloropsalta) viridissima Sarımsak Tozu Ve Kırmızı Biber, Azadirachtin BAĞ ÇADIR TIRTILI Arctiavillica Crysanthemumcinerariaefolium, Pyrethrum, Rotenone, Ryaniaspeciosa, Bacillusthuringiensis,Ssge,Tansy, Thyme spreyleri, Sarımsak Tozu Ve Kırmızı Biber, Azadirachtin, BAĞ GÖZ KURDU Theresimimaampelophaga Crysanthemumcinerariaefolium, Pyrethrum, Ryaniaspeciosa, Bacillusthuringiensis, Sarımsak Tozu Ve Kırmızı Biber, Azadirachtin, BAĞ MAYMUNCUKLARI Otiorhynchusscitus Crysanthemumcinerariaefolium, Pyrethrum, Sarımsak Tozu Ve Kırmızı Biber, Azadirachtin ASMA HORTUMLUBÖCEĞİ Megamecusshevketi Crysanthemumcinerariaefolium, Pyrethrin Sarımsak Tozu Ve Kırmızı Biber, Azadirachtin BAĞ THRİPSİ Anaphothripsvitis Rotenone, Alkol Speyi, Sabun, BAĞ ÜVEZİ Arboridia (=Erythroneura) adanae Pyrethrin, Nicotine, Sabadilla Rotenone, Ssge,Tansy, Thyme Spreyleri, Sabun, Azadirachtin 567
BAĞ YAPRAK PİRELERİ BAĞDA HAZİRAN BÖCEĞİ Asymmetrascadecedens,Empoascadecipiens Polyphyllafullo Rotenone, Sabun, Azadirachtin, Pyrethrin Crysanthemumcinerariaefolium,Pyreth rum, Sarımsak Tozu Ve Kırmızı Biber, Azadirachtin BAĞDA UNLU BİT Planococcuscitri Yazlık Yağlar 700-850 G/L, Nicotine, Alkol Speyi, Sabun, Azadirachtin, Nicotine DÜRMECE ( BAĞ PİRALİ) Sparganothispilleriana Crysanthemumcinerariaefolium, Pyrethrum, Ryaniaspeciosa, Bacillusthuringiensis,Azadirachtin, Pyrethrin, Tablo 5. Organik bağcılıkta hastalıklar için kullanılabilecek bitki koruma ürünleri Hastalık Adı Hastalığın Etmeni Organik Bağcılıkta Kullanılabilecek Preparatlar BAĞ ANTRAKNOZU Elsinoeampelina Bakır sülfat %25, Sodyum Bikarbonat BAĞ KÜLLEMESİ Uncinulanecator(Schw.) Kükürt, Sodyum Silikat, Sodyum Bikarbonat,Lesitin,Süt BAĞ MİLDİYÖSÜ Plasmoparaviticola Bakır oksiklorid %50, Kieselgur, Bordo ve Burdunger Bulamacı, Bakırlı Bileşikler(Bakırhidroksit, bakıroksit, bakırsülfat ve bakıroksiklorit) Süt, Elma sirkesi BAĞ YAPRAK UYUZU Colomerus (=Eriophyes) Bordo ve Burdunger Bulamacı vitis BAĞLARDA KURŞUNİ KÜF HASTALIĞI Botrytiscinerea Bacıllussubtilis OST ırkı % 1.34, Sodyum Bikarbonat, BAĞLARDA ÖLÜ KOL Phomopsisviticola Bakır kalsiyum sülfat %20 HASTALIĞI ASMA GÖVDE Rugosewoodcomplex Süt ÇUKURLAŞMASI VİRÜSÜ ASMA YAPRAK Grapveinleafroll virüs Süt KIVIRCIKLIĞI VİRÜS ASMA YELPAZE YAPRAK VİRÜSÜ Grapveinfanleaf virüs Süt 4. SONUÇ Organik bağcılık tam bir sistem olmayıp birharekettir. Problemler toprak işleme ve bitkikoruma uygulamalarında ortaya çıkmaktadır.fungal hastalıklara karşı kullanılan bakır, kritik bir problemdir. Çünkü toprakta bakır birikimi olmaktadır. 2002 yılında bakırın dekarda 3 kg olan kullanımının 1.5 kg a düşürülmesi söz konusudur. Bir diğer hastalık olan mildiyöye çeşitlerin dayanımını geliştirmek için daha iyi çözümler aranmaktadır. Ancak Avrupa birliği üye ülkeleri içerisinde interspesifik (hibrit) çeşitlerin kullanımı yasaklanmıştır. Tanınmış organik bağcılara ve organik şarapçılara göre interspesifik veya benzer teknolojiyle üretilen çeşitlerin ıslahı ve kullanımı ekolojik bağcılığıniçeriğine uymamakta, suni ürünlerin oluşmasına sebebiyet vermektedir. 568
5. KAYNAKLAR Ağaoğlu, Y.S., 1999. Bilimsel ve Uygulamalı Bağcılık Cilt I: Asma Biyolojisi. Kavaklıdere Eğitim Yayınları No: 1, Ankara, 205 s. Ağaoğlu, Y.S., 2002. Bilimsel ve Uygulamalı Bağcılık. Cilt II: Asma Fizyolojisi. Kavaklıdere Eğitim Yayınları No: 5, Ankara, 445 s. Aksoy, U., Altındişli, A., 1999. Dünya da ve Türkiye de Ekolojik Tarım Ürünleri Üretimi, İhracatı ve Geliştirme Olanakları. İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 1999-70, İstanbul. Altındisli, A., 2000. Organic Viticulture in Turkey. Proceedings 6th International Congress on Center Basel. 86p. Altındisli, A., 2000. Organic Viticulture in Turkey. Proceedings 6th International Congress on Organic Viticulture. Helga Willerund UrsMeier (Eds.). 25-26 August 2000, Convention Center Basel. 86p. Anonymous, 2003a. Organic crop protection. http://www.attra.org Anonymous, 2003b. Botanical pest controls. http://www.iserv.net Anonymous, 2003c, Organic ınsect control for the vegatable garden. http://www.trackeroutdoors.com Anonim, 2015. FAOSTAT ( http://www.faostat.fao.org) (Eylül 2015) Anonim, 2015. Türkiye Organik Tarım İstatistikleri http://www.tarim.gov.tr/uretim/organik_tarım,organik_tarım_statistikleri.html (Eylül 2015). Ateş, F., 2015. Organik Üzüm Yetiştiriciliği (http://arastirma.tarim.gov.tr/manisabagcilik/belgeler/genelbagcilik/organik%20u ZUM%20YETISTIRICILIGI%20FADIME%20ATES.pdf ) (Eylül 2015). Baydar, N.G., Anlı, E.R, Akkurt, M., 2000. Tarımsal Savaşımda Kullanılan Kimyasalların Üzüm ve Şarap Kalitesi ile Şaraplarda Bazı Ağır Metal İçerikleri Üzerine Etkileri. Gıda Teknolojisi Dergisi, 2000. Çelik, H., 2012. Türkiye bağcılığı ve asma fidanı üretimi-dış ticareti ile ilgili stratejik bir değerlendirme. Türkiye Tohumcular Birliği (TÜRKTOB) Dergisi, 4:10-16 Çelik, H., Y.S., Ağaoğlu, Y., Fidan, B., Marasalı, G., Söylemezoğlu, 1998. Genel Bağcılık. Sunfidan A.Ş., Mesleki Kitaplar Serisi:1, Fersa Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti., Ankara, 253 s. Fisher, K.H., 2000. The Development of İnterspesific Grape vine Hybrids in Ontorio, Canada. Proceedings 6th İnternational Congress on Organic Viticulture. 25-26 August 2000, Convention Center Basel. Geier, B., Hofmann, U., Willer, H., 2000. Organic Viticulture World-Wide. Proceedings 6th İnternational Congress on Organic Viticulture. 25-26 August 2000, Convention Center Basel. İlter, E., Altındişli, A., Madanlar, N., Onoğur, E., Yağmur, B., Hakerler, H., Ayan, R., 2000. Ege Bölgesinde Ekolojik ve Geleneksel Yöntemlerle Çekirdeksiz Yaş ve Kuru Üzüm Üretimi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. Türkiye Ekolojik Tarım Sempozyumu. 21-23 Haziran 1999, İzmir. 569
Kaya, Ü., Altındişli, A., 1998. Omcanın Gelişme Kriterlerinin Zirai Mücadele ve Kalıntı Açısından İncelenmesi Üzerinde Bir Araştırma. Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 4. Bağcılık Sempozyumu, 20-23 Ekim, Yalova. Köse, B., Odabaş, F., 2005. OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 20(3):96-104. J. of Fac. of Agric., OMU, 20(3):96-104 Martinson, T., 2001. Management of Insect Pests in Organic Vineyards. Department of Entomology NYS Agricultural Experiment Station, Geneva, New York http://www.nysaes.cornell.edu/pubs/ Onoğur, E., Altındişli, A., 1998. Ege Bölgesinde Başlayan ve Gelişen Bir Tarım. Ege Bölgesi I. Tarım Kongresi. 7-11 Eylül 1998, Aydın. Onoğur, E., Çetinkaya, N., 2012. Organik Tarımda Hastalık Yönetimi, Organik Tarım Güncellenmiş 2. Baskı, s:99-106 Ankara. This, P., Lacombe, T., Thomas, M.R., 2006. Historical origins and genetic diversity of wine grapes. Trend Genet., 22(9):511-519 Tuncer, C., Ecevit, O., 1994. Bacillus thurigiensis ürünleri ve böceklerde dayanıklılığın önemi. Türk. Entomol. Derg., 18(2):119-128 Willer, H., Zanoli, R., 1999. Organic Viticulture in Europe. Proceeding 6 th İnternational Congress on Organic Viticulture. 25-26 August 2000, Convention Center Basel. Yaşarakıncı, N., Altındişli, Ö., Kılıç, T., 2003. Organik Tarımda Kullanılacak Yöntemler. http://www. Tedgem.gov.tr. 570