3. HAFTA TBT181 Temel Bilgisayar Teknolojileri Kullanımı Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
2 İçindekiler Bilgisayar... 4 Veri Gösterimi... 4 Sayısal Veri nedir?... 5 Bit ve Byte... 5 Bir Bilgisayarın Bileşenleri... 5 Bilgisayar Kullanımının Avantajları ve Dezavantajları... 7 Bilgisayar Kategorileri... 7 Masaüstü Bilgisayarlar... 7 Mobil Bilgisayarlar ve Mobil Aygıtlar... 8 Oyun Konsolları... 8 Sunucular... 8 Ana bilgisayarlar... 9 Süper bilgisayarlar... 9 Gömülü (Tümleşik) Bilgisayarlar... 10 Günlük Hayattaki Bilgisayar Uygulamaları... 11 DONANIM... 11 Sistem... 11 Anakart... 12 Chipset (Yonga Takımı)... 13 Veri Yolları... 13 PCI (Peripheral Component İnterconnect)... 14 PCI Express (PCIe)... 15 AGP (Accelerated Graphics Port)... 15 Yuvalar... 16 Genişleme Yuvaları ve Bağdaştırıcı Kartları... 16 İşlemci... 16 Bellek... 17 YAZILIM... 18 Uygulama Yazılımı... 18 İşletim Sistemleri... 19
3 Bağımsız İşletim Sistemleri... 19 Sunucu İşletim Sistemleri... 20 Gömülü İşletim Sistemleri... 20 Ofis Yazılımları... 21 PDF uzantılar... 24 Video ve Ses Yazılımları... 24 Video ve ses dosya uzantıları... 25 İletişim için Uygulama Yazılımları... 25 Virüs Koruma Yazılımları... 25
4 Bilgisayar Bilgisayar, kullanıcı tarafından girilen bilgileri(veri) işleyen, depolayan istendiğinde girilen bilgileri ve sonuçlarını verebilen elektromekanik bir cihazdır. Veriyi toplar (girdi) İşler Bilgi üretir (çıktı) Bilgi İşlem Çevrimi Veri Gösterimi Analog sinyaller süreklidir ve büyüklük ve kalite bakımından değişiklik gösterir. Sayısal sinyaller iki durumdan birisine sahiptir: Açık veya kapalı (1 0) Çoğu bilgisayar sayısaldır.
5 Sayısal Veri nedir? Tüm modern bilgisayarlar sayısaldır. Sayısal olarak düşünürler, sayısal olarak karar verirler ve sayısal sonuç üretirler. Tüm bu mekanizmaların temeli 1 ve 0 dır. Bit ve Byte Bitler, 1 ve 0 lardan meydana gelen ikili rakamlardır. Bu İkili, bilgisayarda voltajın belli bir seviyede olup olmama durumunu belirler. Bir Byte 8 bitten oluşur. Bilgisayarda 1 Byte, adreslenebilir bir saklama birimini temsil etmektedir. Bir Bilgisayarın Bileşenleri Bir bilgisayar, donanım olarak bilinen, birçok elektrikli, elektronik ve mekanik bileşene sahiptir.
6 Girdi Aygıtı Çıktı Aygıtı Sistem Depolama Aygıtı İletişim Aygıtı Bir bilgisayara veri ve talimatları girmenize izin verir. Bilgiyi bir veya daha fazla kişiye aktaran donanım bileşenidir. Bilgisayarın, veri işlemek için kullanılan elektronik bileşenleri içeren kasasıdır. Veriyi, talimatları ve bilgiyi, gelecekte kullanılmak üzere saklar. Bir bilgisayarın, başka bilgisayar(lar)la ya da mobil aygıtlarla veri, talimat ve bilgi alışverişi yapmasını sağlar. Bir Bilgisayarın Genel Bileşenleri
7 Bilgisayar Kullanımının Avantajları ve Dezavantajları Bilgisayar Kategorileri Masaüstü Bilgisayarlar Mobil Bilgisayarlar ve Mobil Aygıtlar Oyun Konsolları Sunucular Ana Bilgisayarlar Süper Bilgisayarlar Tümleşik Bilgisayarlar Masaüstü Bilgisayarlar Masaüstü bilgisayar kendi başına tüm girdi, işleme, çıktı ve depolama aktivitelerini gerçekleştirebilir. PC ve Apple, masaüstü bilgisayarlar için piyasada sıklıkla adı geçen iki popüler mimaridir.
8 Mobil Bilgisayarlar ve Mobil Aygıtlar Mobil Bilgisayar; Bir yerden, başka bir yere taşıyabileceğiniz kişisel bilgisayardır. Örnekler; notebook bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar ve Tablet PC ler Mobil Aygıt; Elinizde tutabileceğiniz kadar küçük olan bilgisayarlardır. Örnekler; akıllı telefonlar, PDA lar, avuç içi bilgisayarlar, taşınabilir ortam oynatıcılar ve dijital kameralar Oyun Konsolları Oyun konsolu, tek kişilik veya çok kişilik video oyunları için tasarlanmış mobil bilgisayarlardır. Sunucular Sunucu, bir ağ üzerinde donanım, yazılım ve diğer kaynaklara erişimi kontrol eder. Sunucular; programlar, veriler ve bilgiler için bir merkezi depolama alanı sağlar
9 Ana bilgisayarlar Ana bilgisayar, eş zamanlı olarak bağlı, yüzlerce hatta binlerce kullanıcıyı idare edebilen büyük, pahalı ve güçlü bir bilgisayardır. Süper bilgisayarlar Süper bilgisayar en hızlı ve en güçlü bilgisayar çeşididir. En hızlı süper bilgisayarlar, bir saniye içerisinde bir katrilyondan daha fazla talimatı yerine getirme becerisine sahiplerdir.
10 Gömülü (Tümleşik) Bilgisayarlar Gömülü bilgisayar, büyük bir üründe bir bileşen olarak işlev gören, özel amaçlı bir bilgisayardır Tüketici Elektroniği Ev Otomasyon Aygıtları Otomobiller İşlem Kontrolörleri ve Robotlar Bilgisayar Araçları ve Ofis Makineleri Mobil ve dijital telefonlar Dijital televizyonlar Kameralar Video kaydediciler DVD oynatıcılar ve kaydediciler Telesekreterler Termostatlar Sulama sistemleri Güvenlik izleme sistemleri Küçük aletler Işıklar Kilitlenmeyen frenler Motor kontrol modülleri Hava yastığı kontrolörü Hız sabitleyici Uzaktan izleme sistemleri Güç göstergeleri Makine kontrolörleri Tıbbi cihazlar Klavyeler Yazıcılar Faks makineleri Fotokopi makineleri
11 Günlük Hayattaki Bilgisayar Uygulamaları Eğitim Finans Devlet Sağlık Hizmetleri Bilim Yayıncılık Seyahat İmalat DONANIM Sistem Sistem, bilgisayarda veri işlemek amacıyla kullanılan elektronik bileşenleri içeren kasadır.
12 Bir masaüstü kişisel bilgisayarda, sistemin içerisinde şunlar bulunur: Sürücü yuvaları Güç kaynağı Ses kartı Ekran kartı İşlemci Bellek Anakart Ana Kart üzerine takılan işlemci, RAM, ekran kartı, ses kartı vs. gibi aygıtlar ile hard disk ve DVD sürücü gibi tüm dahili aygıtları bir bütün haline getirip aralarındaki haberleşmeyi üzerindeki chipset vasıtasıyla kontrol eden bilgisayarın en önemli yapı taşlarından birisidir.
13 Ana Kart üzerindeki elektronik bileşenler bu PC ye hangi tür işlemciler takılabileceğini, maksimum bellek kapasitesinin ne kadar olabileceğini, bazı bileşenlerin hangi hızlara çıkabileceğini belirler. Burada en belirleyici faktörlerden biri anakartın yonga takımı dır. Chipset (Yonga Takımı) Ana kartın beynini oluşturan entegre bir devredir. Devre üzerindeki bütün trafiği denetlerler. Veri akışını denetlemesi nedeniyle performansı etkilerler. Veri Yolları Veri yolu, sistem biriminin içerisinde bulunan veya eklenen çeşitli aygıtların birbirleri ile iletişim kurmalarına izin verir. Veri yolu Adres veri yolu Sözcük uzunluğu, işlemcinin belirli bir zamanda yorumlayabildiği ve çalıştırabildiği bit sayısıdır.
14 Bir veri yolunun kapasitesi çok önemlidir; çünkü, bir seferde ne kadar verinin gönderilebileceği buna bağlıdır. Genişleme yuvaları, genişleme veri yollarına bağlanır. Genel genişleme veri yolu tipleri şunlardır: PCI bus PCI Express bus AGP (Hızlandırılmış Grafik Portu) USB ve FireWire bus PC Kart bus PCI (Peripheral Component İnterconnect) Bu veri yolu 64 bitliktir. Ama uyumluluk sorunları nedeniyle uygulamada sadece 32 bit olarak kullanılmaktadır. Beyaz renkli soketlerdir. İşlemci ile senkron 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır.
15 PCI Express (PCIe) PCI Express 1X yuvaları PCI yuvalarının yerini almak için bekleyen arabirimdir. PCI E birimi 1X, 4X, 8X ve 16X olmak üzere dört başlık altında üretilmektedir. AGP (Accelerated Graphics Port) Yüksek hızlı grafik kartlarını bilgisayarın ana kartına noktadan noktaya yönlendirmek için kullanılır ve öncelikli olarak hızlandırılmış üç boyutlu bilgisayar grafiklerini destekler.
16 Yuvalar Yuva, sistem ünitesinin içerisine, ilave ekipmanları takabileceğiniz açıklıklara verilen addır. Sürücü yuvası, genellikle disk sürücülerini tutar. Genişleme Yuvaları ve Bağdaştırıcı Kartları Genişleme yuvası, ana kart üzerinde, bir bağdaştırıcı kart takılabilen sokettir. Bağdaştırıcı kartı sistem fonksiyonlarını artırır ve/veya diğer aygıtlarla bağlantılar sağlar. Ses kartı ve video kartı örnek olarak verilebilir. İşlemci İşlemci, bir diğer adıyla merkezi işlem birimi (CPU), bilgisayarı çalıştıran temel talimatları yorumlar ve gerçekleştirir. Bir kontrol birimi ve bir aritmetik mantık birimini (ALU) içerir.
17 Çok çekirdekli işlemci Çift çekirdekli işlemci Dört çekirdekli işlemci Bellek Bellek, işlemci tarafından gerçekleştirilmesi beklenen talimatları, bu talimatlar tarafından gerek duyulan veriyi ve veri işleme sonuçlarını saklayan elektronik bileşenlerden oluşur. Üç temel kategorideki nesneleri depolar: İşletim sistemi ve diğer sistem yazılımı Uygulama programları İşlenilen veri ve sonuç bilgisi Sistem iki tip belleğe sahiptir: Geçici bellek Güç kesildiğinde içeriği silinir. Örnek; RAM Kalıcı bellek Güç kesildiğinde içeriği silinmez. Örnekler; ROM, flash bellek ve CMOS
18 YAZILIM Uygulama Yazılımı Uygulama yazılımı, kullanıcıları daha üretken hale getirmek ve/veya onlara kişisel işlerinde yardımcı olması için tasarlanan programlardır. İş aktivitelerini daha etkili hale getirmek için Grafikler ve multimedia projelerinde yardımcı olmak için Ev, kişisel ve eğitimsel işlerde destek sağlamak için İletişimleri kolaylaştırmak için Çeşitli biçimlerde kullanılabilir: Paket yazılım Sistem yazılımı Web uygulaması Açık kaynak kodlu yazılım Paylaşımlı yazılım (Shareware) Ücretsiz yazılım (Freeware) Telif haksız yazılım Sistem yazılımı kullanıcı,uygulama yazılımı ve bilgisayarın donanımı arasında arayüz gibi hizmet eder. Sistem yazılımı, bilgisayar ve aygıtlarının çalışmasını kontrol eden ve sürdüren programlardan oluşur.
19 İşletim Sistemleri İşletim sistemi, bilgisayarın donanım kaynakları arasındaki tüm aktiviteleri koordine etmek için gerekli talimatların bir arada çalıştığı programlar setidir. Bilgisayarı başlat ve kapat Kullanıcı arayüzü sağla Programları yönet Belleği yönet Görevleri düzenle Aygıtları düzenle İnternet bağlantısı oluştur Monitör performansı Yardımcı programlar sağla Otomatik olarak güncelle Ağı kontrol et Güvenliği yönet İşletim sistemleri, kullanıcıların aşağıdakileri yapmalarına izin verirler: Dosya yönetimi Dosyaların aranması Görsellerin gösterimi Bilgisayarın korunması Programların kaldırılması Disklerin temizlenmesi Disklerin birleştirilmesi Problemlerin teşhis edilmesi Dosya ve disklerin yedeklenmesi Ekran koruyucuların ayarlanması Bağımsız İşletim Sistemleri Bağımsız işletim sistemi, bir masaüstü bilgisayar, dizüstü bilgisayar veya mobil hesaplama aygıtı üzerinde çalışan tam bir işletim sistemidir.
20 MSDOS Windows XP Windows Vista Mac OS X UNIX Linux Sunucu İşletim Sistemleri Windows Server 2008 UNIX Linux Solaris Gömülü İşletim Sistemleri Gömülü işletim sistemi, bir mobil aygıt veya tüketici elektroniği aygıtında bir ROM çip üzerinde yer alır.
21 Windows Embedded CE Windows Mobile Palm OS iphone OS Blackberry Embedded Linux Symbian OS Ofis Yazılımları Ofis yazılımı, ticari aktiviteleri gerçekleştirirken kullanıcılara yardımcı olan uygulama yazılımıdır. MicroSoft Office, Open Office örnek ofis yazılımlarıdır. Kelime işlem yazılımları kullanıcıların dokümanları oluşturmalarına ve değiştirmelerini sağlar. Word (Winword) bir kelime işlemci yazılımıdır. Word dosya uzantısı 2003 ve öncesi için *.doc, 2007 ve sonrası için *.docx dir.
22 Elektronik tablo yazılımları, kullanıcıların veriyi satır ve sütunlarda düzenlemesini ve hesaplama yapmalarını sağlayan yazılımlardır. Excel elektronik tablo yazılımlarına örnek olarak verilebilir. 2003 ve öncesi için *.xls,2007 ve sonrası için *.xlsx dir. Sunum yazılımı, kullanıcıların fikirleri, mesajları veya başka bilgileri, bir gruba aktarmak üzere hazırladıkları sunumlar için görsel destek malzemeleri oluşturmalarını sağlar. Power Point sunum yazılımlarına örnek olarak verilebilir. 2003 ve öncesi için *.ppt,2007 ve sonrası için *.pptx dir.
23 Veritabanı, erişilebilir, geri okunabilir ve kullanılabilir şekilde düzenlenen veri topluluğudur. Veritabanı yazılımı, kullanıcıların bir veri tabanı oluşturmalarına, ona erişmelerine ve onu yönetmelerine izin verir. Access, microsoft tarafından üretilmiş veritabanı oluşturma ve düzenleme programıdır. Microsoft Access ile kaydedilen dosya uzantısı *.mdb dir. Microsoft Office Outlook 2010, ile ileti gönderebilir, alabilir, günlük randevular planlanabilir, toplantılar düzenlenebilir, adres listesi hazırlanabilir, görev listesine yapılacak işler eklenebilir, diğer kullanıcılara görev verilebilir ve iş düzeni kontrol edilebilir.
24 PDF uzantılar Adobe Acrobat Reader yazılımı elektronik belge paylaşımı için küresel bir standarttır. PDF dosyalarının tümünü açabilen ve bunlarla etkileşim kurabilen tek PDF dosyası görüntüleyicisidir. Adobe PDF dosyalarını görüntülemek, arama yapmak, dijital olarak imzalamak, doğrulamak, yazdırmak ve başkalarıyla dosya üzerinde birlikte çalışmak için kullanılır Video ve Ses Yazılımları Video ve Ses Görüntüleme yazılımları Video ve ses düzenleme yazılımları Multimedia dizayn yazılımları
25 Video ve ses dosya uzantıları Video dosyaları için bazı uzantılar: wmv, divx, xvid, mov, mpeg, mp4, mkv, fla, swf, flv, avi, cam, dat, asf, 3gp Ses dosyaları için bazı uzantılar: Mp3, wma, wav, aiff, vob, asf İletişim için Uygulama Yazılımları Web Tarayıcısı E posta Anlık Mesajlaşma Sohbet Odası Metin, Resim, Video Mesajı oluşturma RSS Toplayıcı Blog oluşturma Haber grubu / Mesaj panosu FTP Video Konferansı Virüs Koruma Yazılımları Virüs, bilgisayarı olumsuz yönde etkileyen, yıkıcı bilgisayar programını ifade eder. Solucan, bellekte veya ağ üzerinde kendini sürekli olarak kopyalar. Trojan (Truva atı), yasal bir program içerisinde saklanır veya bu şekilde görünür. Antivirus programı, bilgisayarı virüslere karşı korur. Spyware, kullanıcının bilgisi dışında bilgisayara yerleşen ve gizli bir şekilde kullanıcı hakkında bilgi toplayan bir programdır. spyware remover, spyware ve benzeri zararlı programları bulur ve siler. Adware, bir banner veya açılır pencerede istenmeyen online reklamlar görüntüler. adware remover, bu tür programları bulur ve siler.