1
İçerik Araştırma Merkezlerine İlişkin Genel Bilgilendirme İstanbul İi ve Yakın Çevresindeki Araştırma Merkezleri 2
Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri 2023 yılında Türkiye nin dünyanın ilk 10 ekonomisi arasına girmesi ve belirlenen ulusal hedeflere (yerli otomobil, yerli uçak, yerli helikopter vb.) ulaşılabilmesi için daha yoğun Ar-Geve yenilik faaliyetleri yürütülmesi bir zorunluluktur. Ar-Geve yeniliğe ayrılan kaynaklarda kayda değer artış sağlanmasına rağmen GSYARGEH/GSYİH oranı istenilen seviyede değildir 2010 yılında gerçekleştirilen 9,8 milyar TL lik Ar-Ge harcaması ülkemizdeki GSYİH nin %0,84 ünü oluşturmaktadır. Gayrı Safi Yurt İçi Ar-GeHarcamaları 3 (GSYARGEH)(2011 sabit fiyatlarıyla) Ar-GeHarcamalarının Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH)İçerisindeki Oranı
2023 Yılı Hedefleri Ar-GeHarcamalarının GSYİH yeoranı 4 Mevcut Eğilime Göre 2023 yılı Ar-GeYoğunluğu Öngörüsü
Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri [2011/101] -Karar 2023 yılında ülkemizin ilk 10 ekonomi arasına girebilmesi ve diğer ulusal hedeflere (yerli otomobil, yerli uçak, yerli helikopter vb.) ulaşılabilmesi için Ulusal Yenilik Sistemi 2023 yılı hedeflerinin aşağıdaki şekilde belirlenmesine Ar-Ge harcaması/gsyih: % 3 Özel sektör Ar-Ge harcaması/gsyih: % 2 Araştırmacı sayısı: 300 bin Özel sektör araştırmacı sayısı: 180 bin ve anılan hedeflerin gerçekleşmesi yolunda, 2023 yılına kadar ihtiyaç duyulacak Ar-Ge ödeneklerinin kararda belirtilen ilgili kamu kurumları ile çalışılarak tespit edilmesine ve ilgili kurum bütçelerine eklenmesine, Kaynakların BTYK nın 2010/201 Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi 2011-2016 ve 2010/20122011-2013 Yıllarında Kamu Ar-Ge ve Yenilik Fonlarının Kullanımında İzlenecek Politikalar kararlarına uygun şekilde kullanılmasına, Ulusal Yenilik Sistemi 2023 yılı hedeflerinde ulaşılan düzeyin BTYK toplantılarında düzenli olarak izlenmesine, karar verilmiştir. 5 Kaynak: BTYK 23. Kararlar
Milyon Kişi Başına Düşen Bilimsel Yayın Sayısı Bakımından Türkiye nin Dünya Sıralamasındaki Yeri 6 Kaynak: Thomson s ISI Web of Science (TÜBİTAK ULAKBİM) Kasım 2011 tarihi itibariyle güncellenmiştir.
IX. Kalkınma Planı (2007-2013) Rekabet Gücünün Artırılması Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi Bilim ve teknoloji politikasının temel amacı, özel sektörün yenilik yeteneğini artırmak, bilim ve teknolojide yetkinleşmek ve bu yetkinliği ekonomik ve sosyal faydaya dönüştürmektir. Özel sektörce yürütülen Ar-Gefaaliyetlerinin artırılması desteklenecektir (Özellikle KOBİ ler). Araştırmacı insan gücü kaynağı geliştirilecektir. 7 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
8. Kalkınma Planında Bilim ve Teknolojide Öncelikli Alanlar Nanoteknoloji Biyoteknoloji Aşı ve anti-serum başta olmak üzere yaşam kalitesinin yükseltilmesine yönelik sağlık araştırmaları Yeni nesil nükleer teknolojiler Hidrojen ve yakıt pili teknolojileri Sanayi politikasının öncelik vereceği sektörlerdeki araştırmalar Yerli kaynakların katma değere dönüştürülmesini amaçlayan Ar-Ge faaliyetleri Bilgi ve iletişim teknolojileri Savunma ve uzay teknolojileri 8 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
9. Kalkınma Planında Öncelikli Teknoloji Faaliyet Alanları ve Öncelikli Teknoloji Alanları 9 ÖNCELİKLİ TEKNOLOJİ FAALİYET KONULARI 1. Bilgi Yoğunluğu ve Katma Değeri Yüksek Ürünler Geliştirebilme ve Tüketim Malları için Küresel bir Tasarım ve Üretim Merkezi Olma 2. Tarıma Dayalı Üretimde Rekabetçi Olabilme 3. Uzay ve Savunma Teknolojileri Geliştirmede Yetkinleşme 4. Esnek üretim Esnek Otomasyon Süreç ve teknolojilerini Geliştirmede Yetkinleşme 5. Temiz Üretim Yapabilme Yeteneği Kazanma 6. Malzeme Teknolojilerini Geliştirebilme Yeteneğini Kazanma 7. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Alanında Yetkinleşme 8. Çağdaş ve Güvenli Ulaştırma Sistemleri Geliştirme Yeteneği Kazanma 9. Gıda Güvenliği ve Güvenilirliğini Sağlama 10. Sağlıklı ve Çağdaş Kentleşme ve Altyapısını Kurabilme Yeteneği Kazanma 11. Enerji Teknolojilerinde Yetkinlik Kazanma 12. Doğal Kaynaklarımızı Değerlendirebilecek Yetkinliğe Erişme 13. Çevre Teknolojilerinde Yetkinlik Kazanma 14. Bilgi Toplumuna Geçiş İçin Teknolojik Altyapının Güçlendirilmesi ÖNCELİKLİ TEKNOLOJİ ALANLARI 1. Bilgi ve İletişim Teknolojileri 2. Biyoteknolojive Gen Teknolojileri 3. Malzeme Teknolojileri 4. Nanoteknoloji 5. Tasarım Teknolojileri 6. Mekatronik 7. Üretim Süreç ve Teknolojileri
Teknolojide Öncelikli Alanlar- Karşılaştırma 8. Kalkınma Planında 9. Kalkınma Planında Bilgi ve İletişim Teknolojileri Nanoteknoloji Biyoteknoloji Aşı ve anti-serum başta olmak üzere yaşam kalitesinin yükseltilmesine yönelik sağlık araştırmaları Yeni nesil nükleer teknolojiler Hidrojen ve yakıt pili teknolojileri Sanayi politikasının öncelik vereceği sektörlerdeki araştırmalar Yerli kaynakların katma değere dönüştürülmesini amaçlayan Ar-Ge faaliyetleri Bilgi ve iletişim teknolojileri Savunma ve uzay teknolojileri Biyoteknolojive Gen Teknolojileri Malzeme Teknolojileri Nanoteknoloji Tasarım Teknolojileri Mekatronik Üretim Süreç ve Teknolojileri 10
Türkiye de 2004-2010 Arası Bilim Teknoloji Alanındaki Gelişmeler 11 Yatırım Programında Ar-Ge yatırımlarına ayrılan kamu kaynakları 2004 yılında 291 milyon TL iken 2010 yılında yaklaşık 1,5 milyar TL ye ulaşmıştır. TARAL, San-Tez, Bor Araştırmaları ve Temiz Kömür Teknolojileri gibi destek programları başlatılmıştır. Büyük ölçekli araştırma altyapıları kurulmaya başlanmıştır. Bilim dünyası ve özel sektörübir arada çalışmaya, aynı araştırma merkezlerinde bir araya getirmeye yönelik bir yaklaşım benimsenmiştir. Avrupa Birliği nin VI. ve VII. Çerçeve Programlarına tam üye olarak katılım sağlanmıştır. Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
Bilim ve Teknoloji Sektörü Proje Portföyündeki Gelişmeler 12 12 2008 yılından bu yana Bilim ve Teknoloji sektöründen sadece büyük ölçekli araştırma altyapıları, araştırmacı insan gücü yetiştirme programları ve kamu kurumlarının ilgili alanlarda yürüttükleri programlara destek sağlanmaktadır. 2006 yılında sektörde 550 civarı proje varken, 2010 yılında proje sayısı 200 lere düşmüş; ancak ortalama proje maliyeti 550 bin TL seviyesinden 2010 yılında 2 milyon TL ye ulaşmıştır. 2009 yılından itibaren yeni kurulan üniversitelerimiz başta olmak üzere araştırma altyapısı eksik olan üniversitelerimizde merkezi araştırma laboratuvarlarının kurulmasına öncelik verilmiştir. Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
Bilim ve Teknoloji Sektörü Proje Portföyündeki Gelişmeler 13 İlk merkezi laboratuvarprojesi Yatırım Programına 1998 yılında alınmıştır (ODTÜ). 2010 itibarıyla 57 üniversitemize merkezi araştırma laboratuvarıprojesi verilmiş olup, bunlardan 4 tanesi 2010 yılında tamamlanmıştır. Merkezi laboratuvarlarınbina dahil ortalama yatırım büyüklüğü yeni kurulan üniversitelerde 4-5 milyon TL, diğerlerinde 8-10 milyon TL civarındadır. 2010 yılında yeni alınan uzmanlık merkezi projelerinin ortalama büyüklüğü 5 milyon TL (max20 milyon TL, min 1 milyon TL) civarındadır. Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
Araştırma Merkezlerinin Ar-GeÇıktıları Bugüne kadar yapılan kamu yatırımları ve belirlenen akademik yükselme kriterlerinin de etkisi ile, ülkemiz Ulusalar Arası Bilimsel Atıf İndeksinde 1990 lı yılların başında 41. sırada iken 2007 yılında 18. sıraya kadar yükselmiştir. Bununla birlikte, bu çalışmaların sonuçları ne yazık ki istenilen düzeyde katma değeri yüksek yeni ürün ve teknolojilere dönüştürülememektedir. Yani yaptığımız Ar-Ge çalışmaları ülkemizin sosyo-ekonomik ihtiyaçlarını karşılamaktan ziyade, gelişmiş ülkelerin Ar-Ge faaliyetlerine girdi sağlamaktadır. 14 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
2010 Yılı Yatırım Programına Alınan Projeler 2010 yılında Üniversitelerde: 39 adet merkezi araştırma laboratuvarı 17 adet uzmanlık/mükemmeliyet merkezi Kamu araştırma kurumlarında: 9 adet uzmanlık/mükemmeliyet merkezi projesi başlatılmıştır. 15 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
DPT Tarafından Verilen Ar-Ge Desteklerinin Kapsamı Üniversite ve kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde Ar-Ge destek programları 1. Araştırmacı insan gücü yetiştirme programları 2. Araştırma altyapı projeleri desteklenmektedir. 16
DPT AR-GE DESTEKLERİ Araştırmacı İnsangücüYetiştirme Programları Araştırma Altyapısı Destekleri Sanayi Doktora Programı Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı Tematik İleri Araştırma Merkezleri Merkezi Araştırma Laboratuvarları 17
1. Araştırmacı İnsan Gücü Yetiştirme Programları 1. Sanayi Doktora Programı Sanayi kesiminin ihtiyaç duyduğu alanlarda araştırmacı yetiştirmek amaçlanmaktadır. 2. Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı: 2011 yılından itibaren ÖYP Programları YÖK Başkanlığınca yürütülmektedir. Üniversite -Program Anadolu Üniversitesi - Seramik Sanayii Ar-Ge Yeteneğinin Artırılmasına Yönelik Lisansüstü Ar-Ge Program Ege Üniversitesi - Tekstil ve Deri Sanayi Doktora Programı Yatırım Programına Alım Yılı Tahmini Toplam Harcama (Milyon TL) 2004 12,7 2007 7,9 Toplam 20,6 18
Seramik Araştırma Merkezi (SAM) Türkiye de toplam seramik çıktısının neredeyse % 90 ınıoluşturan şirketler, merkezin üyesi durumundadırlar. Birçoğu mini Ar-Ge olarak sayılabilecek, 13000 den fazla test/analiz hizmeti, 50 ortak yarar projesi, Çok sayıda sözleşme bazlı proje, Yüzlerce danışmanlık hizmetleri, Sektörel eğitimler, Akredite olmuş laboratuvarlardayapılan test ve analizler ve uygunluk değerlendirme faaliyetleri, 2004-2010 aralığında uygulanmakta olan Endüstriyel Doktora Programı nın tasarımı ve Anadolu Üniversitesi bünyesinde yürütülmesi. 19 Kaynak: Kemal MADENOĞLU, Türkiye Yenilik Sistemi Ve Araştırma Altyapıları. (www.dpt.gov.tr/docobjects/download/10121/dpt_btyk 20101215.pdf)
2. Araştırma Altyapı Projeleri 8. Kalkınma Planı ile birlikte stratejik önem taşıyan alanlarda üniversitelerde ve kamu araştırma kurumlarında mükemmeliyet merkezleri ve büyük ölçekli araştırma alt yapısı destekleri verilmeye başlanmıştır. Ülkesel ve bölgesel önceliklerle uyumlu, Kamu ve özel sektörün ihtiyaçlarını göze alan, Çok disiplinli araştırma faaliyetlerinin yürütülebildiği, Nitelikli araştırmacılara birlikte çalışma ortamı oluşturarak kritik kütlenin bir araya getirildiği, Araştırma sonuçlarının etkin bir şekilde yayılımının sağlanabildiği, 20 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
Araştırma Altyapı Projeleri 1. Uzmanlık-Mükemmeliyet Merkezleri (Tematik Araştırma Merkezleri) : Bilimsel araştırma konusunda kendini ispatlamış, yeterli insan gücü kaynağı olan üniversite ve kurumlarda öncelikli bir alanda uzmanlaşacak ve bu alanda bölgesinde veya ülke çapında söz sahibi ve yönlendirici olabilecek merkezler 2. Merkezi Laboratuvarlar: Araştırma altyapısı eksik olan üniversite ve araştırma kurumlarında ileri düzeydeki araştırma projelerinin yürütülmesini sağlayacak ve araştırmacıların ortak ihtiyaçlarından yola çıkılarak tasarlanan merkezler 21 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
Tüm Araştırma Merkezlerinde Aranan Şartlar Üniversite rektörlüklerinin sahipliği ve yönetiminde (kurumsal sahiplik), Üniversitelerin insan gücü kapasitesi ile uyumlu, İşletme modeli ve sürdürülebilirliği hazırlanan yapılabilirlik çalışması ile gösterilmiş, Diğer araştırma kurumları ile üniversitelerin kullanımına açık olduğu taahhüt altına alınmış, Özel sektörün ihtiyaçlarını göz önüne alan, Farklı kesimlerin işbirliğini sağlamış. Belirtilen araştırma altyapıları kapsamı dışında kalan temel ve uygulamalı araştırma niteliğindeki akademik araştırma projelerine TÜBİTAK tarafından yürütülen Türkiye Araştırma Alanı (TARAL) Programları, üniversitelerin Rektörlük Bilimsel Araştırma Programları ve ilgili kurum ve kuruluşlarca yürütülen Ar-Ge destek programları kapsamında fon sağlanmakta olup, DPT Müsteşarlığınca bu tip projelere destek kesinlikle sağlanmayacaktır. 22 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects /Download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
Tematik İleri Araştırma Merkezleri Nispeten gelişmiş ve yeterli insan gücü kaynağı olan üniversite ve kurumlarda öncelikli bir alanda uzmanlaşma ve bu alanda ileri düzeyde araştırma yapma olanağı verecek ulusal düzeyde altyapılardır. Araştırma kurumlarındaki altyapı ve insan gücü imkanlarının sanayi ve kamu kesiminin ihtiyaçlarına çözüm üretecek şekilde hizmet verebilir hale dönüştürülmesi amaçlanmaktadır. Bu desteklerden faydalanmak üzere hazırlanan projelerde kurulması veya geliştirilmesi önerilen merkezin ülkemiz için önceliği, projeyi öneren kurumun merkezin kurulması için en uygun yer olduğu, projeyi öneren ve diğer kurumlarda var olan altyapı ile mükerrerlik oluşturmadığı ve diğer destek mekanizmalarının (TARAL, SANTEZ vb.) proje için uygun olmadığı hususlarının somut analizlere dayalı olarak sunulması önem taşımaktadır. Bu destekler ile bir araştırma grubunun, bölümün veya fakültenin araştırma altyapısındaki eksikliklerin tamamlanması amaçlanmamaktadır. 2003-2011 Yılları arasında 39 Üniversite de 112 Tematik Araştırma Merkezi ne Destek verilmiştir. 23 Kaynak: Kemal MADENOĞLU, Türkiye Yenilik Sistemi Ve Araştırma Altyapıları. (www.dpt.gov.tr/docobjects/download/10121/dpt_btyk 20101215.pdf)
Merkezi Araştırma Laboratuvarları
DPT 2011 Proje Çağrısı Metni nden Merkezi laboratuvar projeleri ise Rektörlüklerin ya da kurum idarelerinin koordinasyonunda, kurumdaki araştırmacıların ortak ihtiyaçlarından yola çıkılarak hazırlanmalıdır. Bu merkezler kapsamında kurumların ortak araştırma altyapısı ihtiyacının karşılanmasının yanısıra, araştırmacı insan gücü altyapısı ile uyumlu olmak koşuluyla, bölgede yoğun olan ekonomik faaliyet alanlarında, özellikle özel sektörü yönlendirmek ve üniversite-sanayi işbirliğini artırmak üzere, birkaç alanda ileri düzeyde alt laboratuvarların kurulması mümkündür. Talep edilen altyapının gerekliliği, kullanımının öngörülen yoğunluğu ve yaygınlığı detaylı olarak gerekçelendirilmelidir. Aynı üniversiteden farklı araştırma grupları veya bölümler tarafından ayrı ayrı sunulan projeler bu çerçevede değerlendirmeye alınmayacaktır. 25
Neden Merkezi Araştırma Laboratuvarları? Gelişmekte olan üniversitelerimizde kişilerin veya bölümlerin kontrolü altında olmayan, yönetim modeli şeffaf, bütün araştırmacıların kullanımına açık, nitelikli araştırma altyapısı sağlamak, Bu üniversitelere daha fazla sayıda nitelikli eleman çekebilmek, yurt dışına beyin göçünü engellemek, Üniversitelerde araştırma kültürünü yaygınlaştırmak, TÜBİTAK, Sanayi Bakanlığı gibi diğer kamu kurumlarının verdiği proje desteklerinden ve uluslar arası fonlardan bu üniversitelerin daha fazla yararlanabilmesini sağlamak, Ülkemizdeki araştırmacı insan kaynağını nicelik ve nitelik yönünden geliştirmek, Üniversite sanayi işbirliğine katkı sağlamak. 26 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects /Download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
Merkezi Araştırma Laboratuvarları Toplam Maliyet (Milyon ) 27
Merkezi Laboratuvar Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Temel Prensipler Merkezi laboratuvarlarda sorumluluk kurumsal olmalıdır. Merkezi laboratuvarlar araştırma altyapısı açısından üniversitenin genel ihtiyacını karşılamalıdır. Ayrıca, üniversitenin araştırmacı altyapısının iyi olduğu ve bulunduğu bölgenin ekonomik faaliyet alanlarının yoğunlaştığı konularda merkezi laboratuvar altında uydu (alt) araştırma merkezlerinin yer alması yararlı olacaktır. Merkezi laboratuvarlar başta üniversitedeki bütün araştırmacılar olmak üzere özel sektöre ve diğer kurumlara açık olmalıdır. Özellikle dışarıdan gelen kullanıcıların merkezden rahat yararlanabilmeleri için imkanlar (konaklama, proje odası, v.b.) düşünülmelidir. 28 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects /Download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
Makine Teçhizat 29 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
Bina İnşaatı Merkezi laboratuvar projelerinde binalar mutlak surette modüler olmalıdır. Başlangıç için gerekenden büyük bina tekliflerinden kaçınılmalıdır. Binaların, satın alınacak makine teçhizatın teknik özellikleriyle uyumlu olmasının inşaat başlangıç aşamasında tasarlanmış olması önemlidir. Bu hususta deneyimli kurumlardan eğitim ve danışmanlık alınması yerinde olacaktır. Bina inşaatı ile ilgili olarak üniversitede ilgili kişilerin (idari mali işler, proje yürütücüsü, sorumlu araştırmacılar) bilgilendirilmesiönem taşımaktadır. Makine teçhizatın arızalanmaması ve ölçümlerin sekteye uğramaması açısından alternatif güç kaynaklarınıngerekli olup olmadığı mutlaka belirlenmelidir. 30 Kaynak: Araştırma Merkezlerinin Mevcut Durumu, Politika ve Uygulamalardaki Gelişmeler. 12.8.2010, DPT. Bilim ve Teknoloji Sektörü. (http://www.dpt.gov.tr/docobjects/download/9211/dpt_arastirma_merkezleri.ppt)
Personel 1. 2009 yılında çıkarılan Esas ve Usuller projelerde proje süresince eleman çalıştırılmasını kolaylaştırmıştır. Ancak sınırlı sayıda personel için destek sağlanmaktadır. 2. Merkezlerin etkin çalışması ve sürekliliği açısından teknik personelin eğitimi ve sürekli kadro tahsis edilmesi önem taşımaktadır. 3. Proje destek süresi sona ermeden Merkezde çalışacak teknik elemanlar için üniversiteler mutlaka uzman veya mühendis kadrosu tahsis etmelidir. 31
İdari Yapılanma 32
İzleme ve Yönlendirme Merkezlerin performansının izlenmesi hem iyi performans gösteren merkezlerin daha iyi koşullara ulaştırılması, hem de beklenen performansı gösteremeyen merkezlerin yerinde ve zamanında yönlendirilebilmeleri açısından önemli bir araçtır. Yatırım Programında yer alan her proje için en az bir izleyici atanmasıve izleyicilerin düzenli olarak, yerinde inceleme de dahil olmak üzere merkezleri takip etmeleri ve Devlet Planlama Teşkilatı na rapor sunmaları öngörülmektedir. 33
34 Başvuru 1. Çağrı Kalkınma Bakanlığı DPT müsteşarlığı yılda bir defa başvuru almaktadır. DPT Proje Çağrıları, DPT kurumsal web-sitesinde yayınlanır: http://www.dpt.gov.tr/biltek.portal Çağrılar üniversitelerin proje ofisleri tarafından öğretim elemanlarına duyurulur. Proje Çağrısı: DPT Müsteşarlığı proje öneri son tarihi 2011 : 15 Haziran 2010 2012 : 22 Nisan 2011 / 31 Nisan 2011 2013 : Yapılanma dolayısı ile altyapı proje teklif çağrısına çıkılmamıştır. 2. Teklifin Hazırlanması Proje teklifi, öğretim üyesi ve araştırma ekipleri tarafından hazırlanır. Üniversitenin farklı bölümlerinin birlikte geliştireceği disiplinler arası nitelikli Mükemmeliyet Merkezi teklifleri Araştırmalar Koordinatörlüğü nün koordinasyonu ile hazırlanır. 3. Teslim Proje önerileri araştırmalardan sorumlu Rektör Yardımcısı tarafından imzalanır ve DPT ye iletilir. Formata uygun doldurulan başvurular, Her projenin asıl nüshası ile birlikte CD ye kayıtlı kopyası Bilimsel Araştırmalar Birimine gönderilir. 4. Sözleşme Kabul edilen projeler gerekli görülmüşse Etik Kurul onayına sunulur. Desteklenmesi uygun görülen projeler araştırmalardan sorumlu Rektör Yardımcısı tarafından imzalanır. 5. Uygulama Kabul edilen projelerin bütçeleri ile ilgili işler BAP Koordinatörlükleri tarafından yürütülür. 6. Raporlama İlerleme raporları proje ofisine teslim edilir ve Rektör Yardımcısı tarafından DPT ye iletilir. Sorular ve öneriler teknoloji@dpt.gov.tr
2013 PROJE ÇAĞRISI HAKKINDA Duyuru, 03/04/2012 Bilindiği üzere, Bakanlığımızca her yıl Şubat-Mart aylarında Üniversitelerimize ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarımıza Proje Çağrısı nda bulunularak araştırma altyapı projeleri ile araştırmacı insan gücü yetiştirme proje önerileri alınmakta ve değerlendirme süreci sonunda uygun bulunanlar desteklenmektedir. 2010 yılı Aralık ayında gerçekleştirilen Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) toplantısında alınan 2010/203 sayılı ve Araştırma Altyapıları Yol Haritası ve araştırma merkezlerine ilişkin idari ve yasal düzenlemeler başlıklı karar çerçevesinde; Kamu kurum ve kuruluşları ile üniversitelerdeki araştırma merkezlerinin etkin kullanımını ve sürdürülebilirliğini sağlamak üzere, merkezlerin özel sektör ve ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile işbirliği kurmaları, yönetimi, sürdürülebilir finansmanı, personel istihdamı, tüm araştırmacılara 7 gün 24 saat hizmet verebilecek şekilde açık olması, performansların izlenmesi ve değerlendirilmesi gibi konularında idari ve yasal düzenlemeler yapılmasına ve Ülkemizdeki mevcut ve yapılacak araştırma merkezlerinin konu, yer, işbirlikleri, çalışma alanları ve finansman modeli gibi hususların belirlenmesine yönelik olarak Araştırma Altyapıları Yol Haritası hazırlanmasına karar verilmiştir. Söz konusu karar çerçevesinde; Araştırma Merkezleri için yönetim modeli oluşturma çalışmalarının tamamlanarak yeni merkezlerin bu çerçevede kurulması, Yatırımı devam eden araştırma merkezlerine öncelik verilerek en kısa sürede tamamlanmalarının sağlanması, Ülkemizde ihtiyaç duyulan yeni araştırma altyapı ihtiyacının ilgili kurumlarla işbirliği içinde belirlenerek önümüzdeki süreçte proje çağrısına bu ihtiyaçlar doğrultusunda çıkılabilmesi amaçlarıyla 2013 yılı bir geçiş yılı olarak değerlendirilmekte olup Bakanlığımız tarafından 2013 yılı için Proje Teklif Çağrısına çıkılmayacaktır. Kamuoyuna saygıyla duyurulur. 35
Proje Önerilerinin Değerlendirilmesi 1. Aşama: Ön Değerlendirme Proje Yönlendirme Komitesi ve DPT Uzmanları tarafından; Proje başvuru formatına uygunluk (uygun form mu?), Proje türü (altyapı projesi mi?), Bütçe büyüklüğü ve bütçe içindeki sabit sermaye (makineteçhizat ve inşaat) oranı, Genel kullanıma açıklık yönünden öndeğerlendirmeyapılmakta, şartları sağlamayan projeler elenmektedir. 36
Proje Değerlendirme Kriterleri 1-Önceliklerle Uyum ve Kurumsal Uygunluk Plan, program ve kurumsal stratejilerle uyumu Sektörel ve bölgesel önceliklerle örtüşmesi Üniversite-sanayi-kamu işbirliğine katkı sağlama potansiyeli İnsan gücü yetiştirme potansiyeli 2- Teknik Yeterlilik Proje Ekibinin yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olması Talep edilen makine-teçhizatın amaçlara uygun ve kullanılabilir olması Toplam bütçe ve dağılımı 3-Altyapının Sürdürülebilirliği Sürdürülebilir ve ilgili bütün araştırmacıların kullanımına açık olması Gelir-gider analizinin gerçekçi olunması Nitelikli insan gücü çekme potansiyeli Ulusal ve uluslararası diğer destek mekanizmalarından yararlanma potansiyeli 37
Proje Önerilerinin Değerlendirilmesi 2. Aşama: Panel Değerlendirmesi 2008 Yılında Oluşturulan Panel Başlıkları - Bilgi Teknolojileri - Merkez laboratuvarlar -Mikro-Nano Teknoloji -Malzeme Bilimleri -Yaşam Bilimleri -Enerji-Çevre -Tarım-Gıda-Veterinerlik 3. Aşama: Nihai Değerlendirme Desteklenecek projeler: değerlendirme sürecinden çıkan değerlendirme raporları, bütçe imkanları, üniversiteler ve bölgeler arası dengenin sağlanması yapılan yatırım görüşmeleri dikkate alınarak belirlenir. 38
Proje Önerileri Gönderilirken Uyulması Gereken Hususlar Proje önerileri üniversitelerde rektörlükler, diğer kurumlarda ise bağlı/ilgili olunan başkanlık/bakanlık tarafından gönderilmelidir. Şahsi başvuru yapılmamalıdır. Proje önerilerinin tek nüshahalinde DPT ye iletilmesi gerekmektedir. Proje önerisinin yanında projede sunulan tüm bilgileri (özgeçmişler ve proforma faturalar dahil) içeren 1 adet cd gönderilmelidir. Bir kuruma ait tüm proje önerileri kurum yönetimi tarafından toplanmalı ve tek yazı ekinde topluca DPT ye gönderilmelidir. Projeler ciltlenmeden, zımbalanmadan dosya içine konulmalı ve kurum bazında toplu olarak klasör içindegönderilmelidir. Kağıtların her biri şeffaf dosyalara konulmamalıdır.bu işlem hem projeyi hazırlayanlar hem de DPT için zaman kaybına neden olmaktadır. Temel ve uygulamalı araştırma niteliği taşıyan projeler ile toplam maliyeti 1.000.000 TL den az olan altyapı projeleri DPT ye gönderilmemelidir. Projeler hazırlanırken başvuru formlarında belirtilen sayfa sınırı kesinlikle aşılmamalıdır. Çağrı yazısında belirtilen tarihten sonra gelen veya yukarıdaki hususları dikkate almayan projeler değerlendirmeye alınmayacaktır. 39
MARMARA BÖLGESİNDEKİ ARAŞTIRMA ALTYAPI DESTEKLERİ (DPT Üniversite ve Kamu Kurumları Araştırma Merkezleri 2010) 1. Boğaziçi Üniversitesi Deprem Acil Müdahale ve Erken Uyarı Merkezi İleri Teknolojiler Ar-GeMerkez Laboratuvarları(220 m 2 ) Kandilli Deprem Araştırmaları Merkezi Yaşam Bilimleri ve Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi 2. Fatih Üniversitesi Biyonanoteknoloji Ar-Ge Merkezi Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri Araştırma, Geliştirme ve Uygulama Merkezi 40
3. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Nanomanyetizma ve Spintronik Araştırma Merkezi (NASAM) NanoteknolojiAraştırma Merkezi 4. İstanbul Teknik Üniversitesi Biyomalzeme Araştırma ve Karakterizasyon Laboratuvarı İleri Malzemeler Üretim Teknolojileri Merkezi Mekatronik Eğitim ve Araştırma Merkezi Membran Teknolojileri Araştırma Merkezi Nanoteknoloji Araştırma Merkezi Otomotiv Teknolojileri Araştırma Geliştirme San. Ve Tic. A.Ş. (OTAM) Rotorlu Hava Araçları Tasarım ve Mükemmeliyet Merkezi (ROTAM) Ulusal Yüksek Başarımlı Hesaplama Merkezi (UYBHM) 41
4. İstanbul Teknik Üniversitesi Uydu Haberleşmesi ve Uzaktan Algılama Merkezi (UHUZAM) Yüksek Teknoloji Seramik ve Kompozitleri Araştırma Merkezi 5. İstanbul Üniversitesi İleri Litografik Yöntemler Laboratuvarı 6. Kocaeli Üniversitesi İleri DisiplinlerarasıEndüstriyel Araştırma Laboratuvarı(İDEAL, Kocaeli Üniversitesi) 7. Marmara Üniversitesi İleri Üretim ve Yönetim Teknolojileri Merkezi 42
8. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sinema-TV Merkezi 9. Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi (SUNUM) 10. Tübitak Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi (BİLGEM) Marmara Araştırma Merkezi (MAM) Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) 43
TÜBİTAK-MAM Marmara Araştırma Merkezi (MAM) yedi ayrı enstitünün faaliyet gösterdiği bir kurumdur. Merkezde şu enstitüler bulunmaktadır. Çevre Enstitüsü, Enerji Enstitüsü, Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü, Gıda Enstitüsü, Kimya Enstitüsü, Malzeme Enstitüsü, Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsü, 44
45 Merkez Ar-Geile ilgili faaliyet ana ve alt alanları şunlardır: Su ve atıksuyönetimi Deniz ve içsular Hava kalitesi yönetimi Katı ve tehlikeli atık İleri enerji teknolojileri Güç elektroniği ve kontrol Hayvan Biyoteknolojisi Tıbbi Biyoteknoloji Enzim ve Mikrobiyal Biyoteknoloji Bitki Biyoteknolojisi Gıda Bilimi ve Teknolojileri Beslenme ve Fonksiyonel Gıdalar Gıda Mikrobiyolojisi ve Biyokteknolojisi Proses ve İnorganik Kimya Teknolojileri Polimer ve Organik Kimya Teknolojileri Seramik, Kaplama, Elektromanyetik Elektronik Malzemeler, Sensörve Metal Teknolojileri Alüminyum, Döküm, Nanoteknoloji Kompozitve İleri Akustik Teknolojileri Teknolojik Destekler Deprem Süreçleri Jeofizik Süreçler Jeolojik ve Jeokimyasal Süreçler
11. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi (ÇNAEM) Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi (ÇNAEM) 12. Yıldız Teknik Üniversitesi Biyomedikal Malzemeler ve Yapay Dokular Merkezi 46
Boğaziçi İleri Teknoloji AR-GE Merkezi Fatih Biyonanotek. Spintronik Nanotek. İstanbul ve çevresindeki üniversitelerin Araştırma Merkezlerinde bu GYTE Kocaeli İTÜ İleri Disiplinler Arası Araştırma Laboratuvar ı Elektron ve Işık Mikrosko bisi Laboratu varı Medikal Elektrooptik Sistemle r Araştırm a Merkezi Nanobili m ve Nanotek noloji İleri Araştırm alar Merkezi Uydu Yer Terminal i Projesi Yüksek Teknoloji Seramikler ve Kompozitler Araştırma Merkezi Otomotiv Sanayile ri AR-GE Merkezi (OTAM) Mekatron ik Eğitim ve Araştırm a Merkezi Rotorlu Hava Araçları Araştırm a ve Uygulam a Merkezi Ulusal Yüksek Başarıml ı Hesapla ma Merkezi Mineralo ji- Maden Yatakları Araştırm a Merkezi TEM MBE (Moleküler Demet Epitaksi) Sistemi TEM Carver Heated Pres SEM EPMA SHED kabini 3 Eksen CNC Freze Karadeniz hesaplam a sunucu sistemi ESEM- FEG NMR (400 MHz) NanoGen-Meso Q Sistemi SFEG Taramalı Elektron Mikroskobu EBD (Elektron Demet Biriktirme) Sistemi XPS DSC Ceast Melt Flow Index IXRF EDX Işık Mikrosko bu SİMS ICP NVH Laboratua rı Motor Dinamom etresi Robot Mobil Platformu ve 7- Serbestlik Dereceli Robot Kol Basınç Ölçer Anadolu hesaplam a sunucu sistemi Trakya hesaplam a sunucu sistemi XRD (X-Işınları Difraktometresi): ÜNİVERSAL görüntüle Sönümlen dirici Masa - Ege hesaplam İnce Film-Toz- X-ışınları TORNA me Smart a sunucu XRD SAXS Kırınım Cihazı TEZGAHI sistemi XRD Table sistemi AFM nanoboyut analiz cihazı AFM (Atomik Kuvvet Mikroskobu):MFM- EFM-LFM Altın&Karbon Kaplama Cihazı AFM AES Stereomikros Stereomik kop roskop Universal Test Cihazı (Çekme, eğme, vs.) Sputter Düzeneği sertlik ölçüm cihazı yoğunluk ölçüm sistemi Kontrolcü Hızlı Prototiple ndirme Cihazı Dönel Hareket Kontrol Sistemi Disk tabanlı yüksek başarımlı paralel veri depolama sistemi Teyp tabanlı yedeklem e sistemi Ultramicrotom 47 RIE (Reaktif İyon Aşındırıcı) HR-SEM (Taramalı Elektron Mikroskobu) LR-SEM :( Biological Electron Microscopy) PECVD :(Plazma Artırmalı Kimyasal Buhar Biriktirme Sistemi UPS ISS XPD LEED RADYAL MATKAP TEZGAHI Dinamik mekanik termal analiz ( DMTA) XRF- X-Işını Flürometresi TPD XRF Atomik absorpsiyon Konveyorl u XY Tabla Kontrol ve Veri Toplama Sistemi Fiber Gyro Kontrol Eğitim Kiti Lazer Ölçme Sistemi