TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER

TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Resmi Adı Fildişi Sahili Cumhuriyeti Başkent Yamoussoukro Nüfus 16,6 milyon (2003 yılı IMF tahmini) Yüzölçümü 322.463 km 2 Dil Fransızca Bağımsızlik Tarihi 7 Ağustos 1960 (Fransa dan) Hükümet Biçimi Çok partili Başkanlık Sistemi Din Hristiyan %34, Müslüman %27, Yerel Dinler Etnik Yapı Baoule %23, Bete %18, Senoufou %15, Malinke %11, Agni, Lübnanlılar 100.000, Fransız 30.000 Doğal Kaynaklar Petrol, Elmas, Magnezyum, Demir cevheri, Kobalt, Boksit, Bakır, Su kaynakları Başlıca Sanayi Dalları Gıda ve içecek, ağaç sanayi, petrol sanayi, otomobil montajı, tekstil, inşaat malzemeleri, elektrik Başlıca Tarımsal Üretim Kahve, kakao, muz, palm yağı, mısır, pirinç, şeker, pamuk, kereste Komşu Ülkelerle Sınırları Benin 773 km, Kamerun 1,690 km, Çad 87 km, Nijer 1,497 km GSYİH (milyar $) (2003) 14,0 Kişi başına milli gelir 890$ 2003 GSYİH sektörel dağılımı (2003) Tarım ve ormancılık (%25,7), İmalat sanayi (%20,8), Hizmetler (%53,6), Madencilik (%), GSYİH Büyüme Oranı % 3,0 (2003) % Enflasyon (%) (2003) % 3,3 Dış Borç( 2002) 12,2 milyar $ İşsizlik Oranı (2003) % Dış Ticaret Hacmi 9,1 milyar $ İhracat 2003 5,8 milyar $ İthalat 2003 3,3 milyar $ Para birimi CFA Frangı Efektif Döviz Kuru 528,3 CFA Frangı=1US$ (2004) Döviz Kuru 488,2 CFA Frangı=1US$ (27 Mart 2005 tarihi itibarıyla) Üyesi olduğu uluslararası kuruluşlar ACP, AfDB, CCC, ECA, ECOWAS, Entente, FAO, FZ, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICFTU, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Intelsat, Interpol, IOC, ISO (correspondent), ITU, NAM, OAU, OPCW, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UPU, WADB, WADB (regional), WAEMU, WCL, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WToO, WTrO

Nüfus Fildişi sahillerinde 50 den fazla etnik grup vardır. Bunların en önemlileri: Akan, Kru, Mandé, ve Voltaic dir. Abron, Baoulé ve Agni, Akan grubunun altındaki; Malinké, Dioula, Yacouba ve Gouro, Mandé grubunun altındaki; Senoufo ise Voltaic grubunun altındaki alt gruplardır. Bété ise en kalabalık Kru nüfusuna sahip alt gruptur. Ülkeye kuzeydeki büyük müslüman ülkelerden gelen göçlerden sonra, ülkede yaygın din İslam haline gelmiştir. Nüfusun % 40 ı müslümandır. Ülkeye, daha çok Burkina Faso, Gana, Gine, Mali, ve Liberya dan olmak üzere, diğer Afrika ülkelerinden göç gelmektedir. Toplam nüfusun %26 sını göç edenler oluşturmaktadır. 2002 yılından bu yana, özellikle 2004 yılı Kasım ayından sonra, Fransızlara karşı olan tutum değişmiştir. Ülkede Fransız karşıtı gösteriler mevcuttur. Ayrıca, ülkede, ticaretle ilgilenen Lübnanlılar da bulunmaktadır. Nüfusun, %42 si 15 yaşından küçüktür. IMF in verilerine göre, 2003 yılında, ülke nüfusu 16,6 milyondur. Nüfus artış hızı, 1970 lerde % 4 ten, 1990 lı yıllarda %2 ye düşmüştür. Bu düşüşün nedenlerini, doğurganlık oranındaki ve göç edenlerin sayısındaki azalma, ve AİDS hastalığının sonuçları olarak sıralayabiliriz. Birleşmiş Milletler, 2002-2015 yılları arasında, nüfus artış hızının %1,5 a düşeceğini tahmin etmektedir. Nüfus yoğunluğu, 1999 yılında, tahmini km başına 46 kişidir. Yabancı kökenli kakao işçilerinin de toprak sahibi olmalarına izin verilmesiyle, toprak sahibi olmak için bölgede çatışmaların arttığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, Fildişi sahilleri Batı Afrika nın en kentleşmiş ülkelerinden biridir. Nüfusun 44% ü şehirlerde yaşamaktadır. 2004 yılı, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programına göre Fildişi Sahili, 177 ülke içerisinde 163. sırada yer almaktadır. 2002 yılında kişi başına düşen GSYİH 707 Amerikan Dolarıdır. Bu rakam bölge için yüksek görünse de, fakirlik hala önemli bir problemdir. 1994 yılında CFA Frank ının değerinin düşürülmesi, özellikle devlet memurlarının ve kent sakinlerinin alım gücünü düşürmüştür. Abidjan daki fakir ev halkının oranı, 1993 yılında % 4,8 iken, 1995 yılında %20,1 e yükselmiştir. 1995 teki ekonomik gelişme ve düşük enflasyon, gelir seviyesinin yükselmesine neden olurken, 2000li yıllardaki siyasal istikrarsızlıklar, kişi başına düşen GSYİH nın azalmasına neden olmuştur. Dünya bankasının verilerine göre, 2003 yılında asgari gelirin altında yaşayanların oranı % 37 ye çıkmıştır. (Bu oran 1993 yılında %32 ydi.) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programına göre, fon eksikliğinden ötürü sosyal hizmetlerde azalma görülmüştür. 2002 yılında okuryazarlık oranı Fildişi Sahili nde % 49,7, ortalama yaşam süresi ise 41,2 dir. Siyasal istikrarsızlıklar ve iç savaşın çıkması, hükümetin fakirlikle olan mücadelesini zayıflatmıştır. Ağır Borç Yükü Altındaki Yoksul Ülkeler (HIPC) Atılımı kapsamında, 2002 yılında hükümetin, sivil toplum örgütleriyle birlikte yoksulluğu azaltma strateji raporu (PRSP) vermesi bekleniyordu. Ancak, devam eden kriz nedeniyle, bu atılımın 2006 yılından önce gerçekleşmesi beklenmemektedir. Eğitim Birleşmiş Milletler Kalkınma Programına göre, 1997 yılında, ilkokula kaydolma oranı % 58,3, ortaokula kaydolma oranı ise %34,1 dir. 2001-2002 döneminde ise ilkokula kaydolma oranı %63 tür. Sınıflar kalabalık olup, eğitimin kalitesi günden güne düşmektedir. HIV/AİDS hastalığının etkisi eğitim alanında büyüktür. UNAİDS ve UNICEF in verilerine göre, 1997 ve 1998 yıllarında ölen öğretmenlerin %70 i bu hastalık nedeniyle ölmüştür. 2002 yılında ulusal eğitim sistemini düzeltmek için yeni okulların açılması projesi de, iç savaş nedeniyle ertelenmiştir. İç savaş özellikle okulları aylarca kapalı tutulan kuzey bölgesini çok etkilemiştir.

Sağlık Sağlık hizmetleri sınırlıdır. Birleşmiş Milletlerin verilerine göre, 1999 yılında, 40 yaşından önce ölme olasılığı % 40,2 dir. Her 100,000 kişiye 9 doktor, her 1,000 kişiye ise sadece 0.8 hastane yatağı düşmektedir. Konan Bédié hükümeti, 1996 yılında sağlık hizmeti sektöründe kalkınma çalışmalarına başlamıştır. Ancak, iç savaşın çıkmasıyla birlikte bu çalışmalar da yarım kalmıştır. UNAİDS in verilerine göre, 2003 yılı sonunda, ülkede 570,000 kişi HIV virüsü taşımaktadır. Fildişi Sahili, % 7 lik değerle Batı Afrika da AIDS bulaşma oranı en yüksek olan ülkedir. Doğal Kaynaklar Burkino Faso sınırında yer alan kuzeydoğu bölgesinin dışında, Fildişi Sahili, ekvatoral bir iklime sahiptir. En uzunu Mayıs ve Temmuz ayları arasında olmak üzere iki yağışlı dönemi bulunmaktadır. Ülkenin en verimli tarımsal toprakları ve nüfus yoğunluğu, yaklaşık 100 km derinliğe sahip olan güneydoğu kıyı şeridinde toplanmıştır. Bu alanda, kauçuk plantasyonlarının yanı sıra, palmiye, hindistan cevizi, ananas ve muz alanları da vardır. Batıda ve iç kısımlarda, zengin ancak gittikçe azalan pirinç, manyok kökü, patates, mısır, muz gibi yerel gıda ürünleri ile birlikte, kahve ve kakao yetiştirilen ormanlar vardır. 1960 tan günümüze kadar ormanlık alanlar 12 milyon hektardan 3 milyon hektara düşmüştür. Ticari ve tarımsal ağaç kesimini kısıtlayan düzenlemeler mevcut olup, ancak odun kömürünün bir enerji kaynağı olarak kullanılması yeniden orman yetiştirme çalışmalarının etkisini azaltmaktadır. Ülkenin kuzey kesiminde ise daha çok pamuk, şeker, darı, süpürge darısı, yer fıstığı ve mısır yetiştirilmektedir. Maden kaynakları açısından, Fildişi Sahili, en az 200 milyon varil petrol ve 1.1trilyon kübik metre gaz rezervine sahiptir. Petrol ve gazın dışında, değerli altın, demir ve nikel kaynakları vardır. Toplam nikel rezervleri 439 milyon ton olarak tahmin edilmektedir. İşletilmeyen demir cevheri rezervlerinin 1.5 milyar ton, boksit rezervlerinin 1.2 milyar ton, magnezyum rezervlerinin ise 35 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Ulaşım ve Telekominikasyon Fildişi Sahili, 6500 km si anayol, 7000 km tali yol olmak üzere 82,000 km yol ağı ile Batı Afrika nın en gelişmiş yol ağına sahiptir. Ancak, yolların bakıma ihtiyacı vardır. Bunun yanı sıra, ulusal ordu, yeni güçler ve yerel milis kuvvetleri, resmi ve resmi olmayan bir şekilde yollardaki kontrol noktalarında harç almaktadırlar. Bunun için, büyük şehirlerin girişinde ve ara yollarda güvenlik koridorları oluşturulmuştur. Çalışmalar bittiği zaman, 3.5 milyon nüfusa sahip ticari başkent Abidjan da ulaşım sorununu çözmek, hükümetin öncelikleri arasında olacaktır. Toplam nüfusun %20 sini barındıran kentte, hızlı kentleşme toplu taşımacılığın önüne geçmiştir. Fildişi Sahili ndeki tek demiryolu, Abidjan ı, Burkino Faso daki Ouagadougou na bağlamaktadır. Société ivoirienne des chemins de fer (SICF) 1994 yılında özelleştirilmiştir. Fransız ortaklı bir şirket olan Sitarail şu anda demiryolunu idare etmektedir. 2002 yılında demiryolu ulaşımı kapatılmış olup, 2003 te tekrar açılmıştır. Ancak, yolcu sayısında önceki yıllara göre düşüş vardır. Demiryolunun bağlantısını, Mali nin başkenti Bamako ya ve Nijer in başkenti Niamey e uzatma planları vardır.

Abidjan uluslararası havaalanının, genişleme ve modernleşme çalışmaları 2000 yılında tamamlanmıştır. Havaalanı, şu anda yılda 2 milyon yolcu taşımaktadır. Ancak hükümet siyasal istikrarsızlıklardan kaynaklanan yolcu trafiğindeki düşüşü arttırmayı planlamaktadır. Şu anda, Abidjan a uçuş yapan sınırlı sayıdaki havayolu şirketleri, Air France, SN Brussels, Royal Air Maroc ve çeşitli Afrikalı şirketlerdir. Abidjan limanı, Port autonome d Abidjan (PAA), Batı Afrika daki en yoğun limandır. İkinci önemli limanı ise San-Pedro dur. 2000-2003 yılları arasında limanın ihracat faaliyetleri kakao hasatlarının da yardımıyla artmıştır. Ancak, iç piyasanın zor durumda olması, siyasal istikrarsızlıklar ve limandaki işçilerin grevleri, ithalat faaliyetlerinin azalmasına neden olmuştur. İç savaşla birlikte bu azalma daha da belirgin hale gelmiş ve üçüncü dünya ülkelerinden olan transit geçişler büyük ölçüde azalmıştır. 2003 yılında bu düşüş yaklaşık olarak %95 oranında olmuştur. Komşu limanlar, Tema (Gana) ve Lomé (Togo) nun son üç yılda yolcu trafiğinde artış görülmektedir. Ancak, yine de yükleme ve boşaltma faaliyetleri rekabet edebilir seviyede olup, liman faaliyetlerinin önemini korumaktadır. Bir İngiliz-Hollanda ortak şirketi olan P&O Nedlloyd ile, Abidjan lagününün diğer kıyısında yer alan Locodjoro ya yeni bir terminal yapması için 30 yıllık bir anlaşma imzalanmıştır. Eğer terminal inşa edilirse, yük taşıma kapasitesi iki katına çıkacaktır. Telekomünikasyon sektörü, GSM lisansının verilmeye başlanması ve 1997 de ulusal telekomünikasyon şirketi CI-telcom un France Telecom a satışıyla hızlı bir büyüme göstermiştir. 2001 yılında ismi Cote d lvoire Télécom olarak değiştirilmiş olan şirketin, özelleştirme zamanındaki 120.000 hattı ile karşılaştırırsak, 285.000 hattı vardı. Devlet şirketin hala 49% una sahiptir. Kullanıcı sayısında büyük bir artış gözlenmektedir. Şu anda ülkede biri Orange, diğeri Telecel olmak üzere iki tane işlem yapan cep telefonu firması vardır. Orange 2002 yılında, 520.000 kullanıcısı ile pazarın lideri konumunda bulunmaktadır. Fildişi Sahillerinde yayın yapan başlıca gazeteler: Fraternité-Matin, Notre Voie, Le National, Le Patriote, Le Front ve 24 Heures dır. RTI (Radiodiffüsion-Télévision Ivoirienne), hükümetin sahip olduğu bir anonim şirkettir. Fransızca ve yerel dilde, iki ayrı televizyon ve bir radyo istasyonuna sahiptir. Uydu yayını yapan tek kanal Canal Satellite dir. Ayrıca, özel Radyo FM istasyonları da vardır. Bölgede İnternet kullanımı yaygındır. Birçok İnternet kafe ve bölgeye ait web sitesi mevcuttur. Fildişi Sahilleri Telekom unun İnternet servisi, Aviso, Africa Online, Afnet ve Comet bu pazara hakim şirketlerdir. Enerji Fildişi Sahili bir elektrik ihracatçısıdır. Gazla çalışan enerji istasyonları ülkenin yıllık üretiminin yarısından fazlasını karşılamaktadır. İlk gaz istasyonu, Vridi II 1995 sonlarında Abidjan yakınlarında kurulmuştur. Diğer bir istasyon ise Azito da, 1999 yılında elektrik sağlamaya başlamıştır. Tam kapasite çalışamasalar da, hidroelektrik santralleri de ülke elektrik ihtiyacının %37 sini karşılamaktadır. Benzinle çalışan jeneratörler de yaygınca kullanılmaktadır. Gazla çalışan elektrik santrallerinin kullanımını sayesinde ülke elektrik ihracatçısı konumuna gelmiştir. 2000 yılında Benin, Gana, ve Togo ya 1.236 gwh ihracat yapılmıştır. 2004 yılında, elektrik üretiminin 5.370 gwh olduğu tahmin edilmektedir. İç tüketim ise 3.106

gwh dir. Hükümet kırsal kesimin elektriklenmesini öncelik olarak görmektedir. Bunun için her yıl 200 kırsal kesimin ulusal elektrik şebekesine bağlanması amaçlamaktadır. Compagnie ivoirienne d électricité şirketi elektrik üretiminde tekele sahiptir. Sözkonusu şirketin %51 i France s Bouygues grubuna aittir. Petrol daha çok iç piyasa için rafine edilmektedir. Aynı zamanda rafine ürünler açığı olan Nijerya ya da ihraç edilmektedir. Abidjan yakınlarındaki Société ivoirienne de raffinage(sir), günlük 65.000 varil ham petrol işleme kapasitesine sahiptir. SIR petrol, mazot ve benzin üretmektedir. Rafinerinin özelleştirilmesi gündemde olmakla birlikte, politik gelişmeler neticesinde, şirketteki hükümetin %47 lik payının satışı ertelenmiştir. Bunun yanı sıra, petrol depolama şirketi Gestoci ve hidrokarbon şirketi Petroci de özelleştirilecektir. EKONOMİK YAPI 2002 yılında tarım sektörü GYİH nın %25.7 sini oluşturmaktadır. Fildişi Sahili dünyanın en büyük kakao üreticisi olup, dünya arzının %40 ını kontrol etmektedir. Ülkenin ekonomik büyümesi önemli tarımsal ürünlerdeki uluslararası fiyat dalgalanmalarına bağlı bulunmaktadır. Fildişi sahili aynı zamanda dünyanın en önemli kahve üreticilerinden biri konumundadır. Dünya üretiminde dördüncü veya beşinci durumdadır. Sanayi sektörü GSYİH nın % 20.8 ini oluşturmaktadır. İmalat faaliyetleri gıda işleme ağırlıklı olmakla birlikte tüketim malları üretimine dönüktür. Ticaret ve taşımacılığın önemli yer tuttuğu hizmetler sektörü ise GSYİH nın %53,6 sını oluşturmaktadır. Fildişi Sahili nin eski Fransız kolonileri ekonomik merkezi olma konumu son yıllarda sorgulanır hale gelmiştir. Ülkedeki çatışmalar ve devam eden siyasi sorunlar ticari yollarda değişiklikler meydana getirmiştir. Ticaret Abidjan yerine Gana, Togo ve Senegal limanlarına kaymıştır. Birçok yabancı firma merkezlerini ve üretim faliyetlerini Dakar (Senegal) ve Lome (Togo) ya taşımıştır. Merkezi Abidjan da olan Afika Kalkınma Bankası da faaliyetlerini Tunus ta gerçekleştirmektedir. Ülke diğer Afrika ülkelerine göre daha iyi altyapı ve eğitimli işgücüne sahip olmakla birlikte, siyasi istikrar ve ekonomik iyileşmenin uzun zaman alması beklenmektedir. Kakao sektörü kamu finansmanı için önemli bir sektör olarak görülmekte olup, gelir sağlama amacıyla kakao ihracatına hükümetçe vergi uygulanmıştır. Uluslararası mal fiyatlarındaki düşüşle birlikte Fildişi ekonomisi 1998 yılından itibaren yavaşlama eğilimine girmiştir. 1999 yılında reel GSYİH büyümesi %1.5 e düşmüştür. Bu yıl dünyada kakao fiyatları %18, kahve fiyatları ise %32 azalmıştır. 2000 yılında General Guei nin darbesini müteakiben dış yardımın dondurulması ve kakao ve kahve fiyatlarındaki düşüşler ve 2002 yılı sonudaki iç savaş neticesinde ekonomik durum daha da kötüleşmiştir. 2000-2004 döneminde (2001 yılı hariç) GSYİH her yıl azalmıştır. 2001 yılındaki artış ise %0.1 gibi sınırlı bir miktardır. GSYİH 2002 yılında %1.7, 2003 yılında %3.6 azalmıştır. 2004 yılında ise GSYİH nın %1 azalması beklenmektedir. 1996-2000 döneminde ortalama enflasyon %2.9 olmuştur. 2001 yılı enflasyonu yükselen petrol fiyatları, KDV nin uygulamaya konması ve elektrik fiyatlarındaki artışla beraber % 4.3 e yükselmiştir. Enflasyon 2002 yılında %3.1, 2003 yılında % 3.3, 2004 yılında ise %3.2 olmuştur. Ekonomik ve siyasi krize rağmen enflasyonun daha ılımlı seviyede kalmasının nedeni, tüketiciye makul fiyatlardan temel tarımsal ürünleri sağlayan tarımsal yapıdır.

Fildişi Sahili ekonomisi güney kesimde yoğunlaşmış olup, Abidjan ülkenin ticari ve finansal merkezidir. Kakao ve kahve üretim bölgeleri ise ikinci önemli liman san Pedro ile bağlantılı güneybatı bölgesidir. İmalat sanayi de güney bölgesinde yer almaktadır. Kuzey ise daima daha az gelişmiş bir bölge olup ana aktivite pamuk üretimidir. Ekonomik Göstergeler 2000a 2001a 2002a 2003a 2004b GSYİH (milyar$) 10,6 10,7 11,7 b14,0 15,1 GSYİH Büyüme Oranı( %) 2,5 0,3 1,8 b3,0 1,0 Tüketici fiyatları enflasyonu 2,5 4,3 3,1 3,3 a1,4 (%) İhracat (milyar $) 3,8 3,9 5,2 5,8 6,5 İthalat (milyar $) 2,4 2,4 2,4 3,3 4,8 Toplam dış borç (milyar $) 12,1 11,6 11,8 12,2 12,5 Nüfus (milyon) 15,8 16,1 16,4 16,6 16,9 Döviz rezervleri (milyon $) altın 668 1.019 1.863 2.231 a2.422 hariç Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Report June 2005. a: gerçekleşen b: EIU Tahmini Ekonomik politika Fildişi Sahili ekonomik politikasının en önemli özelliği, belirli bir dövize bağlı kur sistemi ve para politikasının bölgesel merkez bankası (Batı Afrika Devletleri Merkez Bankası) tarafından belirlenmesidir. Bunun sonucunda hükümet ana politika aracı olarak mali politikalara ağırlık vermektedir. Bu durum ise IMF ile son yıllarda anlaşmazlıklara neden olmaktadır. 2002 yılındaki kriz neticesinde 2001 yılında IMF ile mutabakat sağlanan izleme programı askıya alınmıştır. İç savaş süresince hükümetin ekonomik politikası devletin temel fonksiyonlarını yerine getirmek şeklinde tanımlanabilir. Sorunlar giderildiğinde ekonomideki temel önceliklerin özelleştirme, kakao ve kahve piyasalarının yeniden düzenlenmesi, yatırımların arttırılması ve yoksulluğu azaltma stratejisi olacağı tahmin edilmektedir. Ekonomik sektörler Tarım Ekonomiyi yönlendiren sektör konumunda olup, GSYİH nın %25 inden fazlasını oluşturduğu gibi, toplam işgücünün %80 ini barındırmaktadır. Temel gıda ürünleri ise manyok kökü, yerelması, tatlı patates, mısır, darı, pirinçtir. Şeker kamışı iç tüketimi karşılayacak seviyededir. Hububat temel ithal ürünleri arasında yer almakta olup, buğday ithalatı 316.000 ton, pirinç ithalatı 915.000 tondur. Dünyanın bir numaralı kakao üreticisi olan ülkede ekili alanların %60 ını kakao ve kahve oluşturmaktadır. 2002/2003 sezonunda üretilen kakao miktarı 1.32 milyon ton, 2003/2004 sezonunda üretilen miktar ise 1.40 milyon tondur. 2004 yılında ihraç edilen kakao miktarı ise 1.06 milyon tondur. Hükümet Ağustos 1999 tarihinde sabit fiyat uygulamasına dayalı stabilizasyon sistemini yürürlükten kaldırarak, dahili kakao fiyatlarını libere etmiştir. Ancak, komşu ülkelerde kakao fiyatlarının yüksek olması, bu ülkeden diğer ülkelere kaçak kakao gönderilmesine neden olmaktadır.

Yıllık kahve üretimi ise normal sezonda 250.000-300.000 ton seviyesindedir. Dünya kahve fiyatlarındaki düşüşe paralel olarak üretimde azalma görülmekte olup, 2003/2004 sezonunda üretim 200.000 tondur. İhracata Dönük Ürünler (1000 ton) 1999/2000 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 Kakao 1.412,4 1.212,4 1.264,7 1.320,9 1.400,0 Kahve 379,0 301,1 182,0 109,4 200,0 Pamuk (tohumu) 399,5 287,0 393,0 396,1 245,6 Kauçuk 95,2 128,0 137,6 147,9 n/a Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Profile 2005. Palm yağı ve kauçuk diğer önemli ihraç ürünleri olup, ikame ürünlerin mevcudiyeti ve fiyat düşüşleri nedeniyle bu ürünlerin üretiminde son yıllarda azalmalar meydana gelmiştir. 2003 yılında palm yağı üretimi 231.400 ton, kauçuk üretimi ise 147.900 tondur. Fildişi Sahili 1990 lı yıllarda Frank Bölgesinin en önemli pamuk üreticisi konumunda olmuş ve 2001/2002 döneminde üretim 393.000 ton seviyesine ulaşmıştır. Ancak kuzey bölgesindeki bu üretim düşüş göstermiş olup 2003/2004 sezonunda 190.000 ton olmuştur. Ancak üretimin bir bölümünün, Gana ve Burkina Faso ya gittiği tahmin edilmektedir. İhracat için üretilen muz 2004 yılında 252.400 tondur. AB nin Güney Amerika ülkelerine tanıdığı tavizler neticesinde Fildişi Sahilinin AB piyasalarındaki rekabetçi gücü olumsuz etkilenmiştir. Fildişi Sahilinin AB den 162.500 ton için tavizli rejim içeren kota hakkı bulunmaktadır. Fildişi Sahili AB piyasalarının en önemli ananas tedarikçisidir. 2004 yılı ihracatı 158.600 tondur. Orman kaynakları geniş oranda tüketilmekle birlikte kereste önemli bir ihraç kalemidir. 2003 yılında 371.800 ton olan ihracat, 2004 yılında 428.600 tona yükselmiştir. Yıllık balık yakalama miktarı 80.000-100.000 ton olup endüstriyel balıkçılık küçük teknelere dayalıdır. Ülkedeki yıllık tüketimin 400.000 ton olduğu tahmin edilmektedir. Bitkisel Üretim (1000 ton) 1999/2000 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 Hububat Çeltik 884,0 1.043,1 1.079,6 937,2 963,0 Mısır 846,1 854,5 887,4 642,2 571,8 Kök ve yumrular Patates 2.875,0 3.105,0 3.198,1 3.718,2 4.142,4 Manyok kökü 1.129,2 1.309,8 1.349,1 4.078,8 5.409,7 Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Profile 2005. Madencilik Üç alanda petrol ve gaz üretilmekte olup, bu alanlar Lion, Panthere ve Espoir dir. Petrol üretimi artış göstermektedir. 2001 yılında 5.800 varil/gün olan üretim, 2003 yılında 29.300 varil/gün olmuştur. Günlük doğal gaz üretimi de aynı dönemde 123 milyon m3 ten, 152 milyon m3 e yükselmiştir. Bu üç üretim bölgesinin Fildişi Sahilinin 10 yıllık petrol ve doğal

gaz ihtiyacını karşılayacağı tahmin edilmektedir. Petrol işi politik karışıklıklar nedeniyle kıyı bölgeleri ile sınırlı kalmıştır. Altın ve elmas madenciliği komşu ülkelere göre daha sınırlıdır. Endüstriyel elmas üretimine dayalı üretim 2002 yılında 230.3 karat tır. Altın madenleri ise iki bölgede Ity (Batı Bölgesi) ve Angovia (Orta Bölgede) da yer almakta olup, üretim 2002 yılında 3.500 kg dir. Bonikro bölgesinde 2005 yılında yeni bir madenin Equigold (Avustralya) firmasınca faaliyete geçirilmesi beklenmektedir. Kuzeybatı bölgesinde (Sipilou ve Gounguessou) nikel madeni rezervi bulunmakta olup, işletim konusunda Kanada firması olan Falconbridge ile hükümet anlaşma imzalamıştır. Ancak, politik istikrarın sağlanmadan ve kıyı bölgesine demiryolu hattı kurulmadan madenin işletilmesi mümkün görülmemektedir. Gine ve Liberya sınırlarındaki (Mount Kalayo) demir madeninin işletilmesi için hükümet yabancı firma arayışı içerisinde bulunmaktadır. Altın, Petrol ve Gaz Üretimi 1999 2000 2001 2002 2003 Altın (kg) 2.967 3.444 3.672 3.570 1.313 Petrol (1000 varil) 3.547 2.459 2.099 5.457 7.506 Doğal gaz (milyar BTU) 39.367 41.702 38.602 53.196 55.418 Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Profile 2005. İmalat Sanayi İthal ikamesine dayalı sanayiler 1994 devalüasyonu sonrasında önemli bir gelişme sağlamışlardır. Tarımsal endüstri, tekstil ve giyim, inşaat malzemeleri yıllık en önemli artışı gösteren sektörler olmuşlardır. Ancak, 1999 yılından itibaren baskı altına alınan tüketici talebi ve yatırımlardaki azalma nedeniyle imalat sanayindeki gelişme yavaşlamıştır. Politik belirsizlik nedeniyle 2000 yılında gelişme negatif olmuştur. İç savaşla birlikte bir çok fabrika geçici veya sürekli olarak kapanmıştır. Üretim 2002 yılında %11.9, 2003 yılında 12.9 azalmıştır. 2004 yılı ilk yedi ayındaki düşüş ise % 11 dir. Tarımsal endüstri 1990 lı yıllardan beri yabancı yatrımcının ilgisini çekmiş olup, kakao öğütülmesi en önemli faaliyettir. Öğütme kapasitesi 350.000 tondur. Ana öğütücü firmalar ise Amerikan firmaları Archer Daniels Midland, Cargill, İsviçreli Barry Callebout ve Fransız Cantalou cemoi France dir. Diğer tarımsal endüstri malları ise kahve, şeker, pamuk, süt, palm yağı, meyve konservesi ve işlenmiş balıktır. İçeçek ve tütün ise iç piyasa için üretilmektedir. Hükümet küçük hisseleri elinde tutmakla birlikte sektörden çekilmiştir. Üretilen ürünlerin çoğu diğer bölge ülkelerine ihraç edilmektedir. Ancak, iç savaşla birlikte üretim azalmış olup, tarımsal endüstri üretimi 2003 yılında %20 düşüş göstermiştir. Hükümet devlet tekstil kuruluşunun (CIDT Nouvelle) %80 hissesini çiftçi kooperatifine devr etmeyi planlamaktadır. Ancak, kooperatif yeterli finansmana sahip bulunmamaktadır. İşletme dört çırçır işletmesine sahip olup, toplam kapasitesi 103.000 tondur. Diğer iki çırçır fabrikası İsveç ve Belçikalı firmalara aittir. Toplam ülke çırçır kapasitesi 460.000 ton olup, toplam pamuk üretimini değerlendirecek kapasiteye haizdir.

İnşaat sektörü İnşaat sektörü 2000-2002 yılları arasında ekonomik durgunluk ve politik belirsizlikten olumsuz olarak etkilenmiştir. Savaş sonrası için inşaat projeleri gündemdedir. Bu projeler Abidjan da köprü ve liman genişletme çalışmalarını kapsamaktadır. Ev inşaa talebi yüksek düzeydedir. Başşehir olan Yamoussoukro ya kamu kuruluşlarının taşınacak olması, bu kenti gelecek bir kaç yıl içerisinde önemli inşaat piyasası haline getirecektir. Ülkede 500.000 ton çimento üretilmekte ve bölge ülkelerine ihraç edilmektedir. Üretici iki fabrika İsviçreli Hodlercim firmasına aittir. Finansal hizmetler Büyük ticari bankaların coğunluk hisseleri yabancı bankaların elindedir. En büyük banka Societe generale de banques en Cote d Ivoire (SGBCI) ın %55 hissesi Societe Generale of France in, Banque internationale pour le commerce et L industrie de la Cote d Ivoire bankasının %56 hissesi BNP Paribas ın, üçüncü büyük banka Banque internationale de l Afrique de L ouest in %80 hissesi Belçika-Hollanda firması Fortis mali grubunun, dördüncü banka Societe ivoirienne de banques in %51 hissesi ise Credit Lyonnais in kontrolu altındadır. Diğer ticari bankalar ise Citibank, BNP-paribas, Bank of Africa ve Ecobank tır. Devletin elinde iki finansal kurum bulunmaktadır. Ülkenin işgal altındaki yerlerinde bulunan ticari bankalar kapanmış, ancak 2005 Şubat ayında Bouake de CEPC-CI bankası açılmıştır. Batı Afrika Frank bölgesindeki sekiz ülkeye hizmet veren bölgesel borsa (BRVM) 1998 Eylül ayında Abidjan da açılmıştır. Borsa Fildişi Sahili ndeki ekonomik ve siyasi olaylardan etkilenmiştir. 2003 yılı sonunda endeks bir miktar toparlanarak 74.8 olmuştur. Endeks 2004 yılı sonunda ise 87.6 seviyesindedir. Günlük ticarete konu kote 40 şirketten en önemlisi Senegal telekominikasyon şirketi Sonatel dir. Ekonomik ve siyasi olumsuzluklar Fildişi Sahili firmalarının borsadaki etkinliğini zayıflatmıştır. Fildişi Sahili firmalarının 2001 yılındaki %73 lük payı 2002 sonunda %59 a düşmüştür. Diğer hizmetler Turizm sektörü büyük potansiyeline rağmen gelişme gösterememiştir. 1998 yılında hükümetin promosyon kampanyaları ve uluslararası otellerin yenilenmesi ile birlikte, ülkeyi ziyaret eden turist sayısı 300.000 olmuştur. Ülkedeki toplam yatak kapasitesi 6.500 olarak tahmin edilmektedir. Turizm faaliyeti Abidjan da ve bir ölçüde Yamoussoukro da yoğunlaşmıştır. 560 km lik sahil şeridi turizm için fırsat sunmaktadır. Ülke eco-turizm içinde uygundur. Ancak, turizm son olaylardan çok olumsuz etkilenmiştir. Ülkede gelişmiş bir ticaret sektörü bulunmaktadır. Parekende ticaretle uğraşan firmaların çoğunluğu küçük ölçeklidir. Toptan eşya ticaretinde Lübnanlı firmalar hakimdir. Sermaye akışı ve dış borç : Doğrudan yabancı sermaye yatırımları 1994 yılındaki devalüasyondan sonra artış göstermekle birlikte, son yıllarda yavaşlama eğilimine girmiştir. 1994 yılında 78 milyon $ olan doğrudan net yabancı sermaye girişi 1997 yılında 450 milyon $ a yükselmiştir. 2002 yılında bu miktar 230 milyon $, 2003 yılında ise 389 milyon $ olmuştur.

Yabancı sermaye yatırımlarının çoğu Fransız orijinli olup, petrol çıkarma, elektrik, telekomünikasyon, tarımsal endüstri ve taşıma alanında yoğunlaşmıştır. Portfolyo yatırımları ise sınrlı miktarda olup, 1999-2003 döneminde ortalama çıktı 12.6 milyon $ olmuştur. Fildişi Sahili 1970 lerin sonu ile 1980 li yılların başında ağır boç yükü sorunu ile uğraşmıştır. Borç stoku 1996 yılında en üst seviye olan 19.5 milyar $ seviyesini müteakiben düşüş eğilimine girmiştir. Toplam dış borç 2002 yılında 11.8 milyar $ olup, GSYİH nın % 139.8 ine tekabül etmektedir. IMF e olan borçlar dışında kamu garanti altındaki borç tutarı 2002 yılında 9.1 milyar $ dır. Özel sektörün borç stoku ise 1.3 milyar $ dır. Fildişi Sahili son yıllarda iki dış borç ertelemesi anlaşması yapmıştır. Birinci anlaşma 1998 yılı Şubat ayında yapılmıştır. Bu anlaşma çerçevesinde London Club a olan 2.5 milyar $ ticari borçlar bonoya dönüştürülmüştür. Ayrıca Paris Club ile yapılan anlaşma ile de bu gruba olan dış borç miktarı 3.9 milyar $ a indirilmiştir. İkinci anlaşma ise 2002 yılı Nisan ayında yapılmıştır. Bu anlaşma ile Paris Club ülkenin 2.3 milyar $ tutarındaki kamu borcunu yeniden yapılandırmış, 911 milyon $ tutarındaki borcunu silmiştir. Döviz Rezervi ve Kur Döviz rezervlerinde kakao fiyatlarındaki artışa bağlı olarak yükseliş görülmektedir. 2002 yılı sonunda 1.86 milyar $ olan rezervler, 2003 yıl sonunda 2.23 milyar $ a yükselmiştir. 2004 yılı Ekim ayında ise rezerv miktarı 2.52 milyar $ dır. Ülkenin döviz rezervi diğer Afrika ülkelerine göre sınırlı miktardadır. UMEOA ülkeleri döviz rezervlerini Fransız Hazinesinde tutulan Bölgesel Merkez Bankası işlemler hesabında toplamaktadırlar. UMEOA ülkeleri yabancı aktiflerinin %65 ini bu hesapta tutmak zorundadır. Fransız Hazinesi CFA Frangının konvertibilitesini garanti etmektedir. 1980 li yıllarda CFA Frangının aşırı değerlenmesi Frank Bölgesindeki ülkeler için kronik bir sorun haline gelmiş, 1991 yılına kadar aşırı değerlenme %60 seviyesine ulaşmıştır. 1994 yılında %50 oranında devalüasyon yapılmış ve kur Fransız Frangı na 100CFA Frangı=1Fransız Frangı şeklinde bağlanmıştır. 1999 yılında CFA Frangı nın değeri Euro karşısında 1 EURO= 655.957 CFAFr olarak belirlenmiştir. CFA Frangı 1999-2001 arasında EURO nun dolar karşısındaki değer kaybına bağlı olarak dolar karşısında %20 değer kaybetmiştir. Ortalama değeri 1$=733 CFA Fr olmuştur. Ancak, 2002 nin ikinci yarısından sonra dolar karşısında EURO ile birlikte değer kazanmıştır. Frangın değer kazanması ülkenin dış pazarlardaki rekabet gücünü olumsuz etkilemektedir. 2004 yıl sonunda kur 481.6 CFA Fr=1 $ şeklindedir. Aşırı değerlenmeye rağmen CFA Frangı nın sabitlenme uygulamasına devam edileceği tahmin edilmektedir.

DIŞ TİCARET Fildişi Sahili nin Dış Ticareti (Milyon$) 2000 2001 2002 2003 2004(a) İhracat 3.888 3.946 5.275 5.844 6.546 İthalat 2.402 2.418 2.456 3.320 4.849 Hacim 6.290 6.364 7.731 9.164 11.395 Denge 1.486 1.528 2.819 2.524 1.697 Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Report June 2005. a: tahmini 1994 deki devalüasyon sonrasında dış ticaret fazlası giderek artmıştır. 1998-2001 döneminde 1.5 milyar $ ile 1.9 milyar $ arasında değişmiştir. Ticaret uluslararası fiyatlar ve hava koşulları gibi dış etkenlere açıktır. Tek bir mal kalemi olarak kakao en önemli döviz getirici mal olup, normal yıllarda toplam ihracat gelirlerinin %40 ını oluşturmaktadır. Kakao fiyatlarının 2001 yılındaki 49.4 cent/lb den 2002 yılında 80.8 cent/lb ye yükselmesi neticesinde, 2003 yılında dış ticaret fazlası 2.7 milyar a yükselmiştir. Petrol ürünleri ve ham petrol en önemli ikinci ihraç kalemidir. Toplam ihracatın %15 ini oluşturmaktadır. Petrol ürünleri ihracatından sağlanan gelir ülkenin Nijerya dan petrol ve diğer yakıt ithalatına tekabül etmektedir. İhracatın kalan %45 i ise ürünler arasında daha dengeli dağılmıştır. Bu ürünler önem sırasıyla işlenmiş kereste, kahve çekirdeği ve ürünleri, pamuk, konserve balık, palm yağı, tekstil ve çimentodur. Katma değerin ülkede kalmasını teminen işlenmiş ürünlerin ihracı yönünde çabalar gösterilmekte olup, tarımsal endüstrinin payı toplam ihracat içerisinde 2003 yılında %16,5 olmuştur. Fildişi Sahili nin nın İhraç Ettiği Belli Başlı Ürünler (milyon CFA Frangı) 1999 2000 2001 2002 2003a Tolam İhracat 2.648,3 2.534,4 2.669,4 3.531,1 3.190,4 Kakao çekirdeği 790,0 601,1 737,8 1.196,2 1.007,6 Petrol ürünleri 297,8 473,5 355,7 405,8 294,6 Kakao ürünleri 182,5 137,9 221,2 377,1 364,9 Kereste ve ürünleri 166,4 197,1 202,5 176,4 156,2 Ham petrol 36,1 49,4 40,4 74,9 113,8 Pamuk 92,6 105,0 91,0 93,4 103,1 Balık (tuna) 86,6 85,2 73,8 94,7 79,1 Kahve çekirdeği 91,7 182,3 76,4 50,8 45,9 Kahve ürünleri 36,8 32,1 27,7 32,3 36,7 Palm yağı 49,7 29,4 27,7 31,6 30,5 Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Profile 2005. a:tahmini Fildişi Sahili bölgede doğal kaynaklara sahip olması ve çeşitlilik gösteren bir imalat yapısına sahip olmakla birlikte, çoğu malı ithal etmek durumundadır. Bu mallar ham petrol,

petrol ürünleri, endüstriyel ham madde, gıda malları ve içecek, sermaye malları ve eczacılık ürünleri gibi diğer tüketim mallarıdır. Fildişi Sahili nin İthal Ettiği Belli Başlı Ürünler (milyon CFA Frangı) 1999 2000 2001 2002 2003a Sermaye malları 395,6 266,0 277,7 239,6 411,8 Ham maddeler ve Yarı işlenmiş ürünler 645,5 883,0 832,3 713,8 622,7 Ham petrol 240,4 484,6 396,0 290,9 311,2 Petrol ürünleri 88,3 113,0 94,9 79,9 39,3 Gıda, içecek ve tütün 344,2 307,7 397,8 414,4 450,2 Pirinç 68,5 69,6 95,4 93,2 91,3 Diğer tüketim mallları 366,9 314,9 358,5 351,8 351,9 Toplam 1.752,2 1.771,6 1.866,3 1.719,6 1.836,0 Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Profile 2005. a Tahmini 2003 yılında Fildişi Sahili nin belli başlı ihracat ürünleri aşağıda gösterilmektedir. Milyon$ 2003 Kakao ve ürünleri 2.362 Petrol ve ürünleri 703 Kereste ve ürünleri 236 Kahve ve ürünleri 143 Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Report June 2005. 2003 yılında Fildişi Sahili nin belli başlı ithalat ürünleri aşağıda gösterilmektedir. Milyon$ 2003 Gıda 775 Petrol ve ürünleri 603 Tüketici malları 776 Sermaye malları ve 709 hammaddeler Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Report June 2005. Hükümet ticaretin ülkesel dağılımını çeşitlendirmek istemekle birlikte, toplam ticaretin üçte ikisi AB ülkeleri ile yapılmaktadır. Bu yapı geçmiş dönemdeki koloniyel yapıdan etkilenmektedir. 2003 yılı itibarıyla Fransa nın ihracat içerisindeki payı % 17.9, ithalattaki payı ise %34.6 dır. Nijerya ile yakın bir ticari bağ olup, bu ülkenin ithalattaki payı çoğu petrol olmak üzere % 15.3 dür. Fildişi Sahili'nin Ülkeler İtibarıyla İhracatı (milyon $) 1999 2000 2001 2002 2003 Fransa 621 543 508 658 1.046 Hollanda 564 350 511 942 973 A.B.D 365 300 272 376 389 İspanya 159 136 146 250 309

Italya 183 171 156 190 188 İngiltere 124 90 80 131 169 Nijerya 37 69 51 467 164 Belçika 89 138 80 129 147 Ekvator Ginesi 6 19 14 17 131 Gana 137 134 165 106 124 AB 1.953 1.606 1.688 2.493 3.012 Toplam İhracat 4.661,5 3.888,1 3.946,2 5.275,0 5.843,9 Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Profile 2005. Ülkenin eski Fransız kolonisi sekiz ülke ile daha yakın ticari ilişki kurmak niyeti bulunmaktadır. Bu ülkeler (UEMOA) arasında 2000 Ocak ayından itibaren gümrük birliği mevcut olup, ortak gümrük tarifesi uygulanmaktadır. İç savaş ve ülkenin bölünmesi neticesinde bölge ülkeleri olan Burkino Faso ve mali ile ticaret hacmi düşmüştür. Diğer taraftan, önemli ölçüde sınır boyunda resmi olmayan ticaret yapılmaktadır. Fildişi Sahili'nin Ülkeler İtibarıyla İthalatı (milyon $) 1999 2000 2001 2002 2003 Fransa 749 505 537 557 1.148 Nijerya 395 661 478 365 508 İngiltere 69 57 83 65 247 Çin 72 67 76 63 123 Hollanda 100 77 102 93 117 A.B.D 149 89 134 90 114 Italya 162 92 115 121 111 Almanya 123 90 90 93 100 İspanya 102 82 79 83 82 Belçika 110 101 62 62 80 A.B 1.469 1.044 1.123 1.133 1.945 Toplam ithalat 2.766,1 2.401,8 2.417,7 2.455,7 3.320,0 Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Profile 2005. Cari işlemler Ülke geleneksel olarak cari işlemler açığı veren bir ülke olmakla birlikte son yıllarda kakao fiyatlarındaki artışa bağlı olarak fazla vermektedir. 2003 yılı fazlası 352.8 milyon$ dır. Cari işlemlerin hesaplanmasında kullanılan verilere ilişkin sorunlar bulunmaktadır. Hizmet ödemeleri kalemlerinden navlun ve seyahat masrafları kalemleri açık vermektedir. 2002 net navlun çıktısı 344.3 milyon $ dır. Yabancı firmaların kar transfer miktarı ise daha istikrarlı olup her yıl 250 milyon $ seviyesindedir. Cari transferler yüksek işçi havaleleri nedeniyle (481.9 milyon $) borç bakiye vermektedir. 2002 cari transferler çıkışı 558.9 milyon $ dır. Dış Ticaret Düzenlemeleri Ülkenin gümrük tarife sistemi iki türlü vergiye dayalıdır. Birinci vergi türü mali vergi, ikinci vergi ise gümrük vergisidir. Maksimum oran %35 dir. Ayrıca beyanname deklarasyonu

başına %2.6 oranında istatistik vergisi alınmaktadır. Tek oran şeklinde uygulanan KDV oranı %18 dir. Et ve tavukçuluk ürünleri ithalatında telafi edici vergi, tütün ve alkollü içeceklerde spesifik tüketim vergisi uygulanmaktadır. Vergilerin çoğu ad valorem vergiye tabidir. Değer takdirinde Brüksel değer tanımlanması (BDV) esas alınmaktadır. Ülke Batı Afrika Para Birliği üyesidir. Diğer üye ülkeler Burkina Faso, Benin, Gine Bissau, Mali, Nijer,Togo ve Senegal dir. Gümrük vergileri tüm ülkeler için aynı olup üçüncü ülkelerden gelen mallara ortak gümrük tarifesi uygulanmaktadır. Ortak gümrük tarifesi aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. 0 vergi : Çok sınırlı ilaç ve kitap gibi sosyal mallara uygulanmaktadır. %5 vergi : İhtiyaç malları ve ham maddelere uygulanmaktadır. %10 vergi: Girdi ve yarı mamul mallara uygulanmaktadır. %20 vergi: Nihai tüketim malları ve diğer mallara uygulanmaktadır. Diğer yükümlülükler İstatistik masrafı: Malın CIF bedeli üzerinden %1, antrepolarda bulunan mallardan, reexport, transit, bağış ve uluslararası anlaşmalar ile muaf tutulan malardan tahsil edilmez. Topluluk dayanışma vergisi : Tüm ithalattan %1. ECOWAS (Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu) vergisi: CIF değerden %0.5 Özel vergi: Balık, pirinç, alkol, tütün ve sigara ile petrol ürünlerinden tahsil edilir. KDV : %18 Ayrıca, yerel üretimi korumak amacıyla dünya fiyatları düşerek yerel üretimi tehdit ettiği zaman sebzeler, pirinç soğan ve patateste mevsimsel geçici vergi uygulanmaktadır. Diğer taraftan, yerli üretim ile rekabet eden kibrit, domates salçası, şekerleme ve süt tozu gibi bazı mamul malların ithalatında %2,5 ile %5 arasında ilave vergi uygulanmaktadır. Tüm ithalat ve ihracat için Dış Ticaret Geliştirme Bölümünden kayıt numarası alınması gerekmektedir. İthalatçı kaydında; ithalatçı, ticaret kaydını, mali durumu ve vergi kaydını ibraz etmelidir. İthalatta kota bulunmamaktadır. Tekstil ürünleri, petrol ürünleri, canlı hayvan ve hayvansal ürünler dışında ithalatçının ön yetki alması da gerekmemektedir. Ancak, 1.000 $ ı aşan ithalat için ithal deklarasyonu gerekmektedir. Fildişi Sahili ne gönderilen mallar aşağıdaki dökümanları içermelidir. -Ticari fatura : Navlun ve Fransızca iki nüsha gerekmektedir. Tüm faturalar ihracatçının ve alıcı adını, paket tip ve sayısını, paket işaret ve numaralarını, net ve brüt ağırlığı, CIF değeri, satış koşulları ve malın tanımını içermelidir. -Menşe şehadetnamesi -Paketleme Listesi: Listeler gümrükteki işlemleri kısaltmaktadır. -Konşimento -Proforma fatura -Büro Veritas İnceleme Sertifikası : Menşe ülkede düzenlenerek ithalatçıya gönderilmelidir. Gümrük vergisinin 20 gün içerisinde ödenmesi gerekmekte olup, süre aşımında faiz uygulanmaktadır. Ortalama olarak malların gümrükten çekiş süreleri malın cinsine göre

değişmektedir. Mallar yeşil hattan en geç iki gün içerisinde, kırmızı hattan bir hafta içerisinde çekilebilmektedir. İlave bilgi amacıyla Gümrük İdaresi adresi aşağıda belitilmiştir. Direction Generale des Douanes BP V 25 Abidjan Geçici kabul: Bu konuda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı na müracaat gerekli olup, her bir müracat, müracat bazında değerlendirilmektedir. Bir kaç şekle ayrılmaktadır. Malların geçici kabulu: Malların işlenecek veya ihraç amacıyla işçilik görecek olması durumunda sözkonusu olmaktadır. Bu tür kabul öncelikli olarak gümrüklerin ön iznine ve teminata tabidir. Olağanüstü veya durumdan kaynaklanan geçici kabul: Tamir, sergi ve fuar ve test amaçlıdır. Firma mallarının geçici kabulu: Bu kabul malların kısmi gümrük vergisine tabi tutulmasını öngörmektedir. Yurtiçinde geçici mal kalışı içindir. Etiket ve markalama Tüm malların ülkeye kabulü için menşe ülkenin malın üzerinde belirtilmesi gerekmektedir. Tüketici mal etiketlerinin ithalatçı ve tüketicinin ilgisini çekmesi bakımından Fransızca olmasında yarar bulunmaktadır. Mamul gıda malları Fransızca olarak etiketlenmeli ve son kullanım tarihi içermelidir. Standartlar Ulusal sertifikasyon ve standart kuruluşu 1992 yılında kurulan kar amacı olmayan Cote d Ivoire Normalisation (CODINORM) dur. Kuruluş standartlar konusunda iki şirketi yetkilendirmiştir. Bir Fransız grubu bünyesindeki Bureau Veritas Cote d Ivoire (BVCI) ve İsviçre firması olan COTECNA Inspection Ltd. Fildişi Sahiline gelen ve FOB değeri 3000 $ dan ve 1.5 milyon CFAF fazla olan mallar, orijinde denetleme kuruluşunca fatura değerinin yüklenen malla aynı olduğunu garanti etmek için denetime tabi tutulmalıdır. Ancak bu yolla tetkik sertifikası (inspection certificate) gümrük değerine esas teşkil edebilecektir. Prosedür ithalatçı tarafından başlatılabilmektedir. 2003 Haziran ayından itibaren, bazı malları arz edebilmek için uygunluk sertifikası gerekmektedir. Bu uygunluk sertifikası aşağıda belirtilen yetkilendirilmiş kuruluştan alınabilmektedir. Tüm ihracatçılar malın gümrük işlemlerini tamamlayabilmek için uygunluk belgesine haiz olmalıdır. CODINORM ülkede pazara sunulacak malların uygunluğunun olmasını istemektedir. Bu durum ya NI (Norm Ivoriene) etiketiyle veya uluslararası standartlara uygunluğu gösteren uygunluk belgesi ile kanıtlanmaktadır. İlgili kuruluş adresleri: Cote d Ivoire Normalisation 01 BP 1872 Abidjan 01 Bureau Veritas Cote d Ivoire Conformite 01 BP 1453 Abidjan 01 http://www.bureauveritas.ci/

TÜRKİYE-FİLDİŞİ SAHİLİ İKİLİ İLİŞKİLERİ Anlaşma ve Protokoller Fildişi Sahili ile ülkemiz arasında henüz bir Ticaret ve/veya Ticaret Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması mevcut değildir. Orman Bakanı Sayın Prof. Dr. Nami ÇAĞAN başkanlığında resmi heyetin 16-19 Haziran 2002 tarihleri arasında Fildişi Sahilini ziyareti sırasında Ticaret Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması taslağı tevdi edilmiş ve sözkonusu anlaşmanın Fildişi Sahili Başbakanının ülkemize yapacağı ziyaret çerçevesinde imzalanması kararlaştırılmıştır. Ancak Fildişi Sahili nde meydana gelen olaylar nedeniyle Başbakan ziyareti iptal edilmiştir. Son olarak, Dışişleri Bakanlığı ndan 14 Aralık 2004 tarihli alınan bir yazıda, Fildişi Sahili tarafından kendilerine tevdi edilen Anlaşma taslağını kabul ettikleri bildirilmiştir. Bu çerçevede önümüzdeki dönemde sözkonusu Anlaşmanın imzalanmasını teminen Fildişi Sahili ne üst düzey bir ziyaret yapılması öngörülmektedir. Yıllara Göre Dış Ticaret Rakamları (1.000 Dolar) YILLAR İHRACAT İTHALAT DENGE HACIM 1995 3.557 16.765-13.208 20.322 1996 6.015 18.207-12.192 24.222 1997 8.870 25.612-16.742 34.482 1998 12.237 27.102-14.865 39.339 1999 11.774 28.716-16.942 40.490 2000 4.122 9.167-5.045 13.289 2001 8.618 17.312-8.694 25.930 2002 15.400 32.160-16.760 47.560 2003 14.025 43.687-29.662 57.712 2004 14.296 61.336-47.040 75.632 2004(0cak- Haziran) 7.889 60.195-52.306 68.084 2005(0cak- Haziran) 13.851 9.024-4.827 22.875 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları Fildişi Sahili ile ülkemiz arasındaki dış ticaret dengesi hep ülkemiz aleyhine açık vermiştir. İhracat Anılan ülkeye 2002 yılında 15,4 milyon $ olan ihracatımız, 2003 yılında % 1 oranında azalarak 14 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılında ihracatımız bir önceki yıl ile hemen hemen aynı kalarak 14,2 milyon $ olmuştur. 2005 yılı Ocak-Haziran döneminde ise ihracatımız 13,8 milyon $ seviyesinde gerçekleşmiştir. Fildişi Sahili ne ihraç edilen belli başlı ürünler saf zeytinyağı, otobüs-kamyon dış lastiği, ev tipi buz dolabı-kompresörlü, waffle ve gofletler, tatlı bisküviler, diğer çikolata, kakao içeren gıda müstahzarları, demir/çelikten yemek pişirme cihazları, canlı mayalar, diğer şekilde

domates (sirke, asetik asitten başka şekilde konserve edilmiş), bardaklar camdan (camseramik hariç) içki için, zeytinyağı fraksiyonları dır. Başlıca Maddeler İtibarıyla İhracatımız ($) 2003 2004 2005 (Ocak- Haziran) 150910 SAF ZEYTİNYAĞI 4.085.247 3.423.536 401120 OTOBÜS-KAMYON DIŞ LASTİĞİ; YENİ 1.101.869 1.020.464 253.246 841821 EV TİPİ BUZ DOLABI-KOMPRESÖRLÜ 245.991 547.294 290.831 190532 WAFFLE VE GOFLETLER 93.808 538.028 35.092 190531 TATLI BİSKÜVİLER 484.553 492.484 244.670 180690 DİĞER ÇİKOLATA, KAKAO İÇEREN GIDA 223.331 491.277 131.874 MÜSTAHZARLARI 732111 DEMİR/ÇELİKTEN YEMEK PİŞİRME CİHAZLARI 585.078 486.497 512.696 210210 CANLI MAYALAR 366.570 482.412 432.122 200290 DİĞER ŞEKİLDE DOMATES (SİRKE, ASETİK ASİTTEN 165.395 336.219 BAŞKA ŞEKİLDE KONSERVE EDİLMİŞ) 701329 BARDAKLAR `CAMDAN (CAM-SERAMİK HARİÇ) İÇKİ 144.155 320.237 173.956 İÇİN 150990 ZEYTİNYAĞI FRAKSİYONLARI 2.336.617 314.509 419.927 401110 OTOMOBİL DIŞ LASTİĞİ; YENİ 182.256 262.489 146.342 721240 DEMİR-ÇELİK YASSI MAMUL (BOYANMIŞ, 149.020 248.080 87.709 CİLALANMIŞ) 190120 EKMEK, PASTA, KEK, BİSKÜVİ VS. MAMULLERİNİN 25.026 236.198 167.790 HAZIRLANMASINA KARIŞIM VE HAMUR 841830 SANDIK TİPİ (YATAY) DONDURUCULAR- 110.676 174.982 60.816 HACIM=<800LT. 190430 BULGUR 149.500 340120 DİĞER ŞEKİLLERDEKİ SABUNLAR 131.210 146.327 343.061 760719 ALUMİNYUMDAN YAPRAK VE ŞERİTLER-MESNETSİZ 105.228 137.930 1.703 KALINLIK<0, 2MM. DİĞER 721499 DİĞER DEMİR, ÇELİK ÇUBUKLAR (DİĞER) 30.284 128.221 80.772 190590 DİĞER EKMEKÇİ MAMÜLLERİ 70.146 118.089 45.135 871110 MOTOSİKLET-İÇTEN YANMALI DOĞRUSAL 741.874 117.564 132.821 PİSTONLU (SİLİNDİR HACMİ<50 CM3) 871499 MOTORSUZ BİSİKLET VB. İLE HASTA ARABALARININ 201.652 117.287 38.574 AKSAMI TOPLAM 14.025.158 14.295.532 13.850.794 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları İthalat 2002 yılında Fildişi Sahili nden 32,1 milyon $ olan ithalatımız, 2003 yılında % 35,8 oranında artarak 43,6 milyon $ olmuştur. 2004 yılında ithalatımız bir önceki yıla göre % 40,5 oranında artarak 61,3 milyon $ seviyesine ulaşmıştır. 2005 yılı Ocak-Haziran döneminde ise ithalatımız 9 milyon $ seviyesinde gerçekleşmiştir. 2000'li yıllardaki ithalatımızdaki bu artış, kakao ithalatının artmasından kaynaklanmaktadır. Fildişi Sahili nden ithalatımızda önem arz eden ürünler kakao dane ve kırıkları, kakao hamuru; yağı alınmamış, kakao hamuru; tamamen/kısmen yağı alınmış, kakao yağı (katı ve sıvı), kakao tozu dur. 2004 yılında, anılan ülkeden ithalatımızda kakao dane ve kırıkları ithalatının payı % 96,4 tür.

Başlıca Maddeler İtibarıyla İthalatımız ($) 2003 2004 2005(Ocak-Haziran) 180100 KAKAO DANE VE KIRIKLARI 42.804.881 59.136.163 6.979.258 180310 KAKAO HAMURU; YAĞI 641.838 778.772 831.945 ALINMAMIŞ 180320 KAKAO HAMURU; 442.687 469.303 TAMAMEN/KISMEN YAĞI ALINMIŞ 180400 KAKAO YAĞI (KATI VE SIVI) 72.129 290.232 180500 KAKAO TOZU 134.853 194.645 345.739 40122 TEKNİK YÖNDEN BELİRLENMİŞ 144.843 158.458 TABİİ KAUÇUK (TSNR) 440799 UZUNLAMASINA KESİLMİŞ DİĞER 111.373 146.772 AĞAÇLAR; KALIN >= 6MM. 440729 UZUNLAMASINA KESİLMİŞ DİĞER 92.549 12.544 TROPİKAL AĞAÇLAR; 080119 HİNDİSTAN CEVİZİ (TAZE) 16.513 39.990 34.455 441219 DİĞER KONTRPLAKLAR 37.302 (KALINLIK = < 6MM) 590310 POLİVİNİL KLORÜR İLE 30.588 SIVANMIŞ, EMDİRİLMİŞ, MENSUCAT 080430 ANANAS (TAZE/KURUTULMUŞ) 16.775 13.808 4.088 520922 PAMUK MEN (3LÜ/4LÜ DİMİ, 13.083 13.103 AĞARTILMIŞ, M2>200GR, PA=>%85) 440920 KENARINA,YÜZÜNE ŞEKİL 7.729 VERİLMİŞ GENİŞ YAPRAKLI AĞAÇLAR 540822 DOKUMALAR (%85 VE FAZLA 1.119 SUNİ LİF İÇEREN:BOYANMIŞ) 853630 ELEKTRİK DEVRELERİNİN 336 KORUNMASINA MAHSUS DİĞER TECHİZAT 080450 GUAVA ARMUDU, MANGO VE 291 4.776 MANGOST (TAZE/KURUTULMUŞ) 060310 BUKET YAPMAYA 2.471 ELVERİŞLİ/KESME ÇİÇEK VE TOMURCUKLAR 440839 DİĞER TROPİKAL AĞAÇLARDAN 21.072 KAPLAMALIK YAPRAKLAR TOPLAM 43.686.989 61.335.510 9.023.984 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları Fuar ve Sergiler İTO organizasyonunda 19-22 Nisan 2000 yılında, Abidjan da I. Türk İhraç Ürünleri Fuarı gerçekleştirilmiştir.

II. Türk İhraç Ürünleri Fuarı ise, yine Abidjan da İTO organizasyonunda 24-27 Nisan 2002 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Organizasyonlara Üyelik Afrika Birliği: (AU) Afrika Birliği, Afrika Birlik Organizasyonu nun yerini almış, merkezi Adis Ababada olan bir kuruluş olup, 2001 yılı Mayıs ayında üye ülkelerin 2/3 ünün kurucu yasayı onaylaması ile 2002 yılında kurulmuştur. AU, AB ni model almış olup parlamento, merkez bankası, tek para birimi, adalet divanı ve yatırım bankası gibi hedefleri bulunmaktadır. İlk gerçekleşmesi Pan Afrika parlamentosudur. Parlamento ilk toplantısını Ekim ayında yapmış olup, 5 yıl yasama yetkisini kullanmayacaktır. AU ayrıca ortak savunma ile dış ve haberleşme politikalarını öngörmektedir. Günlük işler ise AB Komisyonu örneği AU Komisyonunca sürdürülmektedir. Ancak kuruluşun önündeki engel bu oluşumların belirli kaynağa ihtiyaç göstermesidir. Bu konuda üye ülkeler 2004 yılında GSYİH larının %0.5 i kadar kuruluşa katkı yapmayı kabul etmişlerdir. Ancak, bir kısım üyeler üyelik miktarlarını ödeyememişlerdir. Ayrıca, AU' nun bir önceki kuruluşu Afrika Birlik Organizasyonu gibi girişimlerini gerçekleştirmede etkisiz kalabileceği yönünde görüşler bulunmaktadır. Kuruluş BM Güvenlik Konseyi gibi Barış ve Güvenlik Konseyi oluşturmuştur. Konsey üye ülkelerdeki soykırım, yönetimin yasal olmayan şekilde değiştirilmesi ve toplu insan hakları ihlallerinde askeri müdahalelerde bulunabilecektir. Kuruluş 2003 yılından beri Burundi iç savaşında gözlemci görevi yapmaktadır. 2004 yılında Sudan da da görev üstlenilmiştir. Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu: (ECOWAS) Topluluk 1975 yılında 15 Batı Afrika ülkesinin katılımı ile oluşmuştur. Bu ülkeler, Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gambia, Gana, Gine, Gine Bissau, Liberya, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone, ve Togo dur. Topluluğun temel amacı işgücü ve malların Batı Afrika da serbestçe dolaşacağı gümrük birliği oluşturmaktır. 120 üyeli parlamento ve merkezi Abuja da olan Adalet Divanı vardır. 1994 yılında ECOWAS ın sekiz üyesi (Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gine Bissau, Mali, Nijer ve Senegal) gümrük birliği amacıyla aynı para birimi kullanımına gitmişlerdir. Diğer altı üye de (Gambiya, Gana, Gine, Liberya, Nijerya ve Sierra Leone) Aralık 2000 tarihinde bölgede ikinci bir para birliği yaratmak amacıyla anlaşma imzalamışlardır. Parasal Birliğe ilk adım olarak ileride Batı Afrika Merkez Bankası olmak ve 2003 yılında ortak para birimi oluşturmak amacıyla Batı Afrika Para Enstitüsü oluşturulmuştur. Ancak yeni para biriminin oluşturulması 2005 yılı Temmuz ayına ertelenmiştir. Kuruluş içerisinde ekonomik entegrasyon, mali kaynak eksikliği, ülkeler arası güvensizlik, bölgedeki politik istikrarsızlıklar nedeniyle çok sınırlı olabilmiştir. Ayrıca bu gelişmede yetersiz alt yapı ve ECOWAS ekonomilerindeki çeşitliliğin olmaması da etkili olmuştur. Diğer taraftan, ECOWAS ekonomik nedenlerle oluşturulmasına rağmen bölgesel güvenlik konularında etkin olmuştur.1990 yılında Liberyadaki iç savaşı sonuçlandırmak üzere yapılan anlaşmayı desteklemek amacıyla ateşkes izleme grubu (Ecomog) oluşturulmuştur. Grup Sierra Leonede 1997 yılında, Gine Bissau da 1998 yılında barışı sağlamak üzere müdahalelerde bulunmuştur. ECOWAS barış gücünü Benin, Burkina Faso, Gambiya ve Liberyada konuşlandırarak bölgesel tansiyonu önlemeyi ve kontrol altına almayı planlamaktadır.

Frank Bölgesi: Frank Bölgesinde ülkeler ortak para birimi olarak CFA Frangını kullanmaktadırlar. Ortak para birimi Fransa ile yapılan anlaşma gereğince EURO ya sabitlenmiş olup, aynı zamanda tam konvertibiliteye sahiptir. CFA Frangı 1945 yılında yürürlüğe konmuş olmakla birlikte, Frank Bölgesi 1970 li yılların başında şekillenmiştir. 14 Afrika ülkesi coğrafi ve tarihsel olarak iki bölgesel gruba ayrılmıştır. Birinci grup Orta Afrika Parasal Ekonomik Topluluğu (CEMAC) ikinci grup ise Batı Afrika Parasal Ekonomik Birliği (UEMOA) dir. 1984 yılında Ekvotor Ginesi CEMAC a, Gine Bissau ise UEMOA ya üye olmuşlardır. Bu iki ülke Fransız koloniyel geçmişi olmayıp bölgeye dahil olan ülkelerdir. Parasal birlikte yatay entegrasyon çerçevesinde Batı Afrika Devletleri Merkez Bankası ve Orta Afrika Devletleri Merkez Bankaları kurulmuştur. Yukardan aşağı örgütlenmede de işlemler hesabı Fransız Hazinesi ile birlikte tutulmaktadır. Fransız Hazinesi konvertibiliteyi garanti etmekte, aynı zamanda bölgesel merkez bankalarınca basılan paranın istikrarını sağlamaktadır. Merkez Bankaları rezervlerinin %65 ini EURO olarak tutmak zorundadırlar. CFA Frangı nın istikrarı sıkı para politikası ve kredi disiplini ile sağlanmaktadır. Merkez Bankaları mükellefiyetlerinin en az %20 sini döviz olarak tutmak zorunda oldukları gibi, hükümetler merkez bankalarından önceki bütçe gelirlerinin %20 sinden fazla fon kullanamamaktadır. CFA frangı ilk olarak 1994 yılında devalue edilmiş olup, 1999 yılında Fransa nın EURO ya geçişi ile birlikte Fransız Frangı yerine EURO ya sabit kurla 1 EURO=655.96 CFA Frangı şeklinde bağlanmıştır. Bir daha da değişmemiştir. Ancak, 2004 yılında UMEAO üyesi ülkelerde yeterince kamunun dikatine sunulmadan yeni CFA Frank banknotlarının piyasaya sürülmesi Franka güveni azaltmıştır. Cotonou Konvansiyonu: 2000 yılı Haziran ayında, 77 tane Afrika, Karayip ve Pasifik ülkesi (ACP ülkeleri), Avrupa Birliği ile tercihli ticari ve yardım bağlarını öneren yeni bir anlaşma imzalamıştır. Cotonou Konvansiyonu, 1975, 1979, ve 1984 yıllarında imzalanan anlaşmaları geçersiz kılan ve 1989 yılında imzalanan Lomé IV ün yerine yürürlüğe girmiştir. Lomé Kongresiyle aynı olmasına rağmen, Cotonou nun güçlü bir siyasi yönü vardır. İnsan haklarına saygı, demokratik prensipler ve hukukun üstünlüğü kuralları Lomé IV ün temel unsurlarıdır. Cotonou anlaşmasıyla birlikte ise ACP ülkeleri, iyi yönetimleri destekleyeceklerini, yolsuzluklara karşı savaşacaklarını, ve Avrupa Birliği ne yasal olmayan göçü önlemeye çalışacaklarını kabul etmiştir. Önceki anlaşmalarla, dört tarım ürünü- sığır eti, şeker, muz ve rom(içki)- sıkı tarife kotasına tabi olurken, tarımsal veya sanayi ACP ürünleri Avrupa Birliği ne gümrüksüz olarak girmeye başlamıştır. Cotonou Konvansiyonu ile ortaya konan anlaşma, Dünya Ticaret Örgütü nün kurallarına uygun olmadığı için, bölgesel serbest ticaret anlaşmalarının imzalanması gerekmektedir. Anlaşmalar ile ülkeler iç pazarlarını giderek artan biçimde AB ürünlerine açacaktır. 2000-2008 döneminde eski tercihli sistemin geçerli olacağı bir geçiş dönemi öngörülmüştür. 33 Afrika ülkesi en az gelişmiş ülke statüsü ile AB nin GSP sistemine girme seçeneğine sahiptir.