Türkiye, AKP iktidarı zamanında ekonomik büyüme ve istikrar elde etmiştir. Bu başarı, geçmiş hükümetler ve diğer büyüyen ekonomiler ile karşılaştırıldığında pek de etkileyici değildir Temel Mesajlar 1. 2. 3. 4. AKP hükümeti zamanında ekonomik büyüme ve istikrar sağlanmıştır Bir takım temel ekonomik göstergeler analiz edildiğinde, AKP hükümetinin geçmiş hükümetlere kıyasla daha üstün başarı sağlamadığı görülmektedir Türkiye, AKP hükümeti zamanında, gelişmekte olan ekonomiler ile benzer düzeyde performans göstermiş olup, daha üstün bir performans sergilememiştir. 2002 yılından itibaren tüm dünya ekonomileri, özellikle gelişmekte olan ekonomiler, istikrarlı ekonomik büyüme sergilemişlerdir Türkiye ekonomisinin IMF ye olan borcu azalmış olsa da toplam dış borç, AKP iktidarında artmıştır. 2002 yılında 130 milyar ABD Doları olan dış borç, 2011 yılında 307 milyar ABD doları seviyesine yükselmiştir
1 EKONOMİK BÜYÜME VE İSTİKRAR Toplam ve kişi başı GSYİH, 2002 ve 2011 yılları arasındaki AKP iktidarı sırasında istikrarlı bir şekilde büyüme kaydetmiştir Türk Ekonomisinin Temel Göstergelerinin Gelişimi GSYİH, sabit 2000 ABD Doları kuru [ABD$ milyar] 1) 5.25% 266.9 280.9 307.2 333.0 356.0 372.6 375.1 357.0 389.7 422.8 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kişi başı GSYİH, sabit 2000 ABD Doları kuru [ABD$] 1) 3.87% 4,078 4,235 4,569 4,887 5,155 5,324 5,288 4,969 5,356 5,741 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 1) AKP 2002 yılı sonunda seçimleri kazanmış olup halen iktidardadır
1 EKONOMİK BÜYÜME VE İSTİKRAR AKP hükümeti zamanında yabancı yatırımlar artmış ve enflasyon tek haneli seviyelerde sabitlenmiştir Türk Ekonomisinin Temel Göstergelerinin Gelişimi Yabancı Yatırım Girişi, cari ABD Doları [ABD$ milyar] 1) 34.94% 1.1 1.7 2.8 10.0 20.2 22.0 19.5 8.4 9.0 16.0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Enflasyon, tüketici fiyatları [yıllık %] 1) 45.0 25.3 10.6 10.1 10.5 8.8 10.4 6.3 8.6 6.5 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 1) AKP 2002 yılı sonunda seçimleri kazanmış olup halen iktidardadır
2 GEÇMİŞ HÜKÜMETLER İLE KARŞILAŞTIRMA AKP hükümeti zamanında elde edilen ekonomik büyüme ve istikrarda, olumlu küresel trendlerin ve 2001 krizi sonrası başlayan ekonomik toparlanmanın katkısı büyüktür Önemli Gerçekler ve AKP Hükümeti Üzerindeki Etkileri Önemli Gerçekler A B C Türkiye ekonomisi 1981 yılında 22., 1991 yılında 21., 2002 yılında 17. ve 2011 yılında tekrardan dünyanın en büyük 17. ekonomisi olmuştur Türkiye ekonomisi 2002-2011 yılları arasında yılda %5.25 büyümüş, 1960-2000 yılları arasında ise yılda %4.6 büyümüştür Türkiye de enflasyon AKP hükümeti öncesinde hızlı bir düşüşe başlamıştı - 1994 yılında %106 seviyesinden 2002 yılında %45 seviyesine geriledi. Ayrıca, 2000 li yıllarda gelişmekte olan ülkelerin bir çoğunda enflasyonlar hızlı bir şekilde düşmüş ve ekonomik istikrar sağlanmıştır enflasyonun sabitlenmesi küresel bir trend görülmektedir AKP Hükümeti Üzerindeki Etkileri Geçmiş hükümetler, Türkiye yi dünyadaki GSYİH sıralamasında yükseltmekte başarılı olmuşlardır. Ancak, AKP döneminde benzer bir başarı sağlanamamıştır AKP hükümeti geçmiş hükümetlere kıyasla daha yüksek büyüme hızı elde etmiştir. Bu başarıda küresel trendlerin rolü büyüktür Türkiye ekonomisi, 1960-2000 yılları arasında gelişmekte olan ülkelerden (ortalama) daha yüksek büyüme hızı göstermiştir. Aynı başarı, AKP iktidarında yakalanamamıştır, Türkiye gelişmekte olan ülkelerden daha yavaş büyümüştür Ekonomiyi istikrara kavuşturma ve enflasyonu düşürme planı 2001 krizi sonrasında Kemal Derviş in liderliğinde geliştirilmiş ve uygulanmaya başlanmıştır. AKP hükümeti iktidara geldiğinde, toparlanmaya başlamış bir ekonomi ve istikrarın sağlanması için düzgün bir plan ile karşılaşmıştır. Ayrıca, enflasyonun düşürülmesine dair gösterilen küresel ilgi de AKP hükümetine destek olmuştur
2A GEÇMİŞ HÜKÜMETLER İLE KARŞILAŞTIRMA AKP öncesi hükümetler, Türkiye nin GSYİH sıralamasını yükseltme başarısı göstermişlerdir. Aynı başarı, AKP hükümeti tarafından tekrarlanamamıştır Ülkelerin GSYİH sıralaması (sabit 2000 ABD Dolar kuru) 1981 1991 2002 2011 1. ABD 1. ABD 1. ABD 1. ABD 2. Japonya 2. Japonya 2. Japonya 2. Japonya 3. Almanya 3. Almanya 3. Almanya 3. Çin 4. Fransa 4. İngiltere 4. İngiltere 4. Almanya 5. İngiltere 5. Fransa 5. Çin 5. İngiltere........ 16. Hindistan 16. Hindistan 16. Rusya 16. Rusya 17. İsveç 17. İsviçre 17. Türkiye 17. Türkiye.... 21. Avusturya 21. Türkiye 22. Türkiye
2B GEÇMİŞ HÜKÜMETLER İLE KIYASLAMA AKP hükümeti, geçmiş hükümetlere kıyasla daha yüksek ekonomik büyüme yakalamış olsa da, aynı trend gelişmekte olan ekonomilerde de görülmüştür AKP bu küresel trendden faydalanmıştır Türkiye de ve Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Yıllık GSYİH büyüme rakamları Yıllık GSYİH büyüme rakamları [%] 1) 4.6 3.7 4.3 3.6 4.4 3.3 4.0 3.9 4.5 4.2 AKP İktidarı 6.6 5.3 1960-2000 1970-2000 1981-2000 Türkiye Yorumlar Gelişmekte olan ülkeler 1) 1991-2000 1960-2011 2002-2011 Türkiye ekonomisi 2002 yılına kadar olan bütün dönemlerde gelişmekte olan ülkelerin üzerinde büyümüş olsa da, AKP iktidarında ekonomik büyüme gelişmekte olan ekonomilerin gerisinde kalmıştır Dünya ekonomisi 2002-2011 yılları arasında yılda %2.69 büyürken, gelişmekte olan ekonomiler çok daha hızlı bir büyüme kaydetmiştir - yılda %6.61. Bunun en büyük sebebi, 2000 li yıllarda küreselleşmenin de etkisi ile gelişmekte olan ekonomilerde artan verimlilik, tüketim ve doğrudan yabancı yatırım olmuştur. Avrupa ve Amerika gibi gelişmiş ülkeler tüketim doygunluk seviyesine ulaştıkça, bu ülkeler, ilgilerini gelişmekte olan ülkelere doğru yönlendirmişlerdir - bu da gelişmekte olan ülkelerin daha hızlı büyümesine katkıda bulunmuştur Küreselleşme ve gelişmekte olan ekonomilerde yaşanan hızlı büyüme, AKP hükümetinin elde ettiği ekonomik büyümenin büyük bir bölümünü açıklamaktadır 1) Gelişmekte olan ülkeler Doğu Asya ve Pasifik, Avrupa, Orta Asya, Latin Amerika & Karayipler, Orta Doğu ve Afrika dan gelişmekte olan ülkelerin hepsini içermektedir
2C GEÇMİŞ HÜKÜMETLER İLE KIYASLAMA AKP hükümeti, enflasyonu tek haneli rakamlara indirmiş olsa da, enflasyon AKP öncesinde düşmekteydi - ayrıca enflasyonda istikrar sağlanması bütün dünyada gerçekleşmiştir AKP dönemi öncesi Türkiye de ve Dünya daki Enflasyon Değişiminin Analizi Türkiye de Enflasyon, tüketici fiyatları [yıllık %] 106.3 88.1 80.3 85.7 84.6 64.9 54.9 54.4 AKP nin iktidara gelmesi 45.0 6.5 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2011 Diğer Ülkelerdeki Enflasyon Oranları[yıllık %] Yorumlar 1994 2011 Brezilya 2076% 6.6% Romanya 137% 5.8% Bulgaristan 96% 4.2% Uruguay 45% 8.1% Cezayir 29% 4.5% Türkiye deki enflasyon oranı, doğru politikalar sonucunda, 1994 senesinde %106 dan 2002 senesinde %45 e düşürüldü. AKP iktidarında bu düşüş devam etti ve enflasyon tek haneli rakamlarda sabitlendi 1994 senesinde 70 ye yakın ülkenin enflasyon oranları %10 un üzerindeyken bu rakam 2011 senesinde 20 civarı ülkeye kadar düştü. Enflasyon oranlarının düşürülmesi ve ekonomik istikrarın sağlanması konusunda 2000 li senelerde küresel bir efor harcandığını söyleyebilir ve görebiliriz. Bu sadece Türkiye de görünen ve AKP hükümetinin yaptığı bir icraat değildir
3 KÜRESEL KIYASLAMA Türkiye ekonomisi, seçilmiş 10 ülke arasında 4. en hızlı büyüyen ülke olmuştur büyüme oranı gelişmekte olan ülkelerin ortalama GSYİH büyümesinden düşüktür Türkiye nin GSYİH Büyüme Oranı Kıyaslaması 1) Karşılaştırılabilecek ülkelerdeki yıllık GSYİH büyüme oranları, 2002-2011 [%] 2) GSYİH, 3,548 1,047 293 423 163 434 188 945 194 722 2011 [ABD$ milyar] 10.7 8.1 5.6 5.3 4.9 4.7 4.0 3.9 3.5 2.4 42,568 11,207 2.7 6.6 Yorumlar Çin Hindistan Endonezya Türkiye Mısır Rusya Tayland Brezilya Güney Afrika Meksika Dünya Gelişmekte Olan Ülkeler GSYİH büyüme oranı açısından Asya ekonomileri (Çin, Hindistan, Endonezya) Türkiye den daha hızlı büyümüş ve daha iyi bir performans göstermiştir. Türkiye ekonomisinin 2002-2011 seneleri arasındaki büyümesi dünya ekonomisinin üzerinde olsa da (olması gerektiği gibi), gelişmekte olan ülkelerin ortalama GSYİH büyüme oranının altında kalmıştır Çin ve Hindistan ekonomileri yüksek büyüme oranları sonucunda gelişmekte olan ülkelerin toplam GSYİH sinin önemli bir miktarını oluşturmaktadır. Bu sebeple, Çin ve Hindistan ın yüksek GSYİH büyüme oranlarının gelişmekte olan ülkelerin ortalama değeri (%6.6) üzerinde önemli bir etkisi bulunmaktadır 1) Karşılaştırılabilecek ülkelerin seçim metodolojisini raporun 2. bölümünde bulabilirsiniz 2) AKP, 2002 senesinin sonunda iktidara geldi ve o tarihten beri iktidarda devam etmektedir
3 KÜRESEL KIYASLAMA Türkiye, kişi başı GSYİH büyüme oranı bakımından seçilen 10 ülke arasında 5. sıradadır Yıllık Kişi Başı GSYİH Büyüme Oranı Kıyaslaması Reel Kişi Başı GSYİH Büyüme Oranları, 2002-2011 [%] 1) Kişi Başı GSYİH, (2002/2011) [ABD$] 1106 / 2640 10.2 475 / 843 1968 / 3033 816 / 1207 4078 / 5741 2043 / 2699 1508 / 1977 3740 / 4803 3108 / 3825 5703 / 6288 6.6 4.9 4.5 3.9 3.1 3.1 2.8 2.3 1.1 Yorumlar Çin Hindistan Rusya Endonezya Türkiye Tayland Mısır Brezilya Güney Afrika Meksika 2002-2011 seneleri arasında Türkiye nin kişi başı GSYİH değeri yıllık %3.9 büyümüştür. Bu değer birçok ülke ile benzer olmakla beraber, bu değer BRIC (Brezilya Rusya Hindistan Çin) ülkelerinin gerisinde kalmıştır. Türkiye, Güney Afrika, Meksika ve Tayland dan daha yüksek bir büyüme oranı yakalamıştır Türkiye nin kişi başı GSYİH rakamı AKP hükümeti öncesinde de 2. sıradaydı (seçilmiş 10 ülke içerisinde), 2011 senesinde de 2. sırada kalmıştır sıralamada bir değişiklik olmamamıştır 1) AKP, 2002 senesinin sonunda iktidara geldi ve o tarihten beri iktidarda devam etmektedir
4 DEBT ANALYSIS AKP hükümeti zamanında, IMF kredisi USD 18 milyar azalmış olsa da (2011 senesi sonu itibari ile), toplam dış borç USD 177 milyar artış göstermiştir dış borç IMF kredisini de kapsamaktadır Türkiye nin Dış Borcu ve IMF Borcu Dış Borç, Nominal [ABD$ milyar] Yorumlar 130 86 43 143 94 49 158 94 64 171 86 85 209 88 121 2002 2003 2004 2005 2006 Kamu borcu Özel sektör borcu 10.06% IMF Kredisi, Nominal [ABD$ milyar] 22.2 2002 24.3 2003 21.7 2004 14.8 2005 10.9 2006 258 97 161 2007 7.3 2007 290 101 189 2008 8.7 2008 278 106 172 2009 9.6 2009 300 109 191 2010 7.3 2010 307 107 200 2011 4.5 2011 Türkiye de 2001 krizi meydana geldiğinde, Kemal Derviş yurtdışında gelerek Türkiye ekonomisinin başına geçmiştir. Krizi durdurabilmek ve ekonomik istikrarın sağlanması için IMF organizasyonu Türkiye ye kredi imkanı sağlamıştır. Ekonomik istikrarın sağlanması için sağlam bir yol haritası çıkartıldıktan sonra, AKP hükümeti 3 Kasım 2002 senesinde seçimleri kazanmıştır. AKP, iktidara geldiğinde önünde düzelmiş bir ekonomi bulmuştur Türkiye nin IMF ye olan borcu toplam dış borcun küçük bir kısmını oluşturmaktadır. AKP hükümetinin IMF borcunu azalttığını görmemize rağmen, maalesef, aynı trendi toplam dış borçta görememekteyiz. Toplam dış borçtaki artışa hem kamu hem de özel sektör tarafları katkı sağlamıştır. Hükümet IMF ye olan borcun bir kısmını yapılan özelleştirmeler sayesinde ödeyebilmiştir
Dünya Ekonomik Forumu (WEF) Küresel Rekabetçilik raporu ülkeleri kalkınma dereceleri anlamında 5 farklı grupta toplamıştır bu gruplar ülkelerin içinde bulunabilecekleri farklı kalkınma aşamalarına denk gelmektedir (1/2) Kalkınma Aşamaları Kalkınma Aşamaları Açıklama Örnek Ülkeler Aşama 1: Girdi Odaklı Aşama 1 den Aşama 2 ye geçiş Aşama 2: Verimlilik Odaklı Bu aşamadaki ekonomiler, ellerindeki girdilere odaklanırlar - genelde doğal zenginlikler ve vasıflı işgücü ile rekabet etmektedirler. Firmalar, fiyat bazlı rekabeti ön plana çıkarmakta, temel ürünler ve emtia satmaktadır. Düşük verimlilik, ücretlendirme politikasına da yansımaktadır Aşama 1 den Aşama 2 ye geçmekte olan ekonomiler Bir ülke daha rekabetçi olmaya başladıkça, verimliliği artmakta ve ücretler de gelişme ile beraber artmaktadır. Bu aşamadaki ülkeler, Verimlilik odaklı kalkınma aşamasına geçmektedir. Ücretler arttıkça bu ülkeler artık daha da verimli çalışmak ve daha kaliteli ürünler üretmek durumunda kalırlar çünkü ürün / servis fiyatlarını yükseltemezler Hindistan, Kenya, Pakistan, Gana, Moldova, Tajikistan, Vietnam Mısır, Suudi Arabistan, İran, Filipinler, Venezuela Çin, Hindistan, Güney Afrika, Tayland, Kolombiya, Peru, Romanya, Ukrayna Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu, Dünya Bankası
Dünya Ekonomik Forumu (WEF) Küresel Rekabetçilik raporu ülkeleri kalkınma dereceleri anlamında 5 farklı grupta toplamıştır bu gruplar ülkelerin içinde bulunabilecekleri farklı kalkınma aşamalarına denk gelmektedir (2/2) Kalkınma Aşamaları Kalkınma Aşamaları Açıklama Örnek Ülkeler Aşama 2 den Aşama 3 e geçiş Aşama 2 den Aşama 3 e geçmekte olan ekonomiler Brezilya, Meksika, Rusya, Türkiye, Arjantin, Polonya, Şili, Malezya Aşama 3: Inovasyon (Yenilik) Odaklı Ülkelerin kalkınmaları devam ettikçe, ücretlerin yükseldiğini görürüz ve öyle bir nokta gelir ki bu yüksek ücretlerin ödenebilmesi ve yüksek yaşam kalitesinin devam ettirilebilmesi için artık firmalar yeni ürün, servis, iş modelleri ve süreçler sunmak durumunda kalırlar. İşte bu aşamaya, Inovasyon- Odaklı aşama adı verilir Amerika, Japonya, Fransa, İngiltere, İsrail, Almanya Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu, Dünya Bankası
İlk dört grup gelişmekte olan ülkelerin tamamını kapsamaktadır her grup 2011 senesindeki GSYİH büyüklüğü sıralamasına göre yazılmıştır Karşılaştırılabilir Ülkelerin Seçilmesi Aşama 1 Aşama 1 den Aşama 2 ye geçiş Aşama 2 Aşama 2 den Aşama 3 e geçiş 1. Hindistan 1. Suudi Arabistan 1) 1. Çin 1. Brezilya 2. Pakistan 2. Mısır 2. Endonezya 2. Meksika 3. Bangladeş 3. İran 3. Güney Afrika 3. Rusya 4. Nijerya 4. Venezuela 4. Tayland 4. Türkiye 5. Vietnam 5. Filipinler 5. Kolombiya 5. Arjantin 6. Kenya 6. Cezayir 6. Peru 6. Polonya Her bir kalkınma aşamasındaki ülkeleri GSYİH lerinin büyüklüğü kullanılarak sıralanmıştır. «Aşama 2» ve «Aşama 2 den Aşama 3 e geçiş»deki ülkeler birbirlerine benzerlik gösterdikleri için her birinden dörder ülke seçilmiştir. «Aşama 1» ve «Aşama 1 den Aşama 2 ye geçiş» den birer ülke karşılaştırma / kıyaslama için seçilmiştir 1) Suudi Arabistan hem yönetim tarzı hem de ekonomi anlamında farklılık gösterdiğinden, karşılaştırılabilir / kıyaslanabilir ülkeler listesine eklenmemiştir Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu, Dünya Bankası