DÜNYA PETROL HABERLERİ 1953 : Petrol istihsal ve istihlâki 1953 de daha evvelki seneleri geçmiş bulunmaktadır. 1953 senesindeki talep, günde vasati 13 581 500 varili bulmuştur. Bu 1952 ye göre % 6.4 bir artış ifade etmektedir. Bu artış 1951 e göre % 5.1 olan 1952 deki artıştan biraz fazla, fakat 1951 ve 1950 deki artışlara göre oldukça azdır. 1953 de piyasaya arzedilen petrol miktarı günde vasati 13 892 000 varil olup bu 1952 ye göre % 6.4 bir artış demektir. Dünya petrol istihsali son senelerde şayanı hayret bir artış göstermiş, istihsal 1946 da günde 7 1 / 2 milyon varil iken 1952 de 12 1 / 2 milyon varil ve 1953 de ise 13 küsur milyona çıkmıştır. Bu muazzam artışın mühim bir kısmı Amerika B. D. haricindeki memleketlerde olmuştur. 1953 de A. B. D. de istihsal edilen günde 6 1 / 2 milyon varil petrol, 1946 daki istihsalden ancak günde 1 3 /4 milyon varil veya % 36 fazladır. Buna mukabil A.B.D. haricindeki istihsal, 1946 istihsalinin 2 1 / 2 mislidir ve 1946 da günde 2 3 / 4 milyon varil iken 1953 de 6 1 / 3 milyon varili bulmuştur. Bu artışın en büyük kısmı Orta Doğu memleketlerinde görülmektedir. 1953 de günde 2 1 / 2 milyon varil olan günlük istihsal 1946 da ancak 700 000 varil idi. Son iki sene zarfında dünyanın muhtelif bölgelerinde yapılan yeni petrol keşifleri Amerika haricindeki faaliyetin daha da genişliyeceğine işaret etmektedir. Yeni keşfedilen petrol sahalarından bazıları şunlardır: Suudî Arabistan'daki genişlemeye bakılırsa, Ghawar sahası yeryüzündeki mevcut diğer sahaların hepsinden çok daha geniş bir saha kaplıyacak ve-muhtemelen 150 mil uzunluğunda ve vasatî olarak 15 mil genişliğinde olacaktır. Orta Doğu'da diğer bir inkişaf da petrol istihsal sahalarından en az 200 mil uzakta Kuveyt ile Umman arasında (Trucial Coast) petrolün bulunmasıdır. Irak'ın güney istihsal bölgesinde ikinci bir saha bulunmuştur. Batı Kanada'da muazzam bir petrol sahası keşfedilmiş bulunmaktadır. Pembina sahası 125 mil uzunluğunda petrollü bir saha vadetmektedir. Batı Kanada'nın diğer kısımlarında da aramalar devam etmiş ve birçok yeni sahalar bulunmuştur. Golden Lane sahasının 140 mil güneyinde ve Isthumus sahasının 160 mil batısında keşfedilmiş olan yeni saha, Meksika'nın ümitli bölgelerini genişletmiş bulunmaktadır. Küba'da ve Avustralya'da ilk ekonomik petrol bulunmuştur. Sicilya'da petrol veren ilk kuyu keşfedilmiştir. Atlantik sahillerinde Batı Avrupa'nın en çok petrol veren kuyusunun keşfi ile Fransa'da büyük bir inkişaf başlamıştır. Atlantik sahiline yakın iki yeni sahanın keşfi ile Hollanda, Alman hududundan uzakta bulunan ilk istihsali elde etmiştir. Almanya'da yeni keşfedilen sahalar Hannover petrol sahası ile Hollanda hududundaki petrol sahası
arasında ve Aşağı Ren havzasında bulunmaktadır. Tunus'ta ikinci gaz sahası bulunmuştur. Hindistan'da senelerdenberi ilk defa bulunmuş saha Kuzey Batıdadır. Pakistan'ın yeni Sui gaz sahası, Karaşi'ye kadar 350 mil uzunluğunda bir gaz borusunun döşenmesini garanti edecek kadar ehemmiyetlidir. Dünyanın diğer bölgelerinde de yeni sahalar keşfedilmiştir. Bir taraftan da petrol arama faaliyeti genişlemektedir. Mısır'ın, Tunus'un ve Cezayir'in kum çöllerinden Alaska'ya ve Avustralya'ya kadar imtiyaz sahaları alınmakta ve sondaj programları yapılmaktadır. Dünyada Ham Petrol istihsali : Dünya ham petrol istihsali 1953 de 1952 ye nazaran 259 235 000 varil artarak 4 755 131 000 varili bulmuş ve bu şekilde şimdiye kadar istihsal edilen petrol miktarı 79 101 183 000 varile yükselmiştir. A. B, D. 2 359 998 000 varille başta olmak üzere, Venezuelâ ikinci, Rusya üçüncü, Kuveyt dördüncü, Suudi Arabistan beşinci, Irak altıncı gelmektedir. Dünya ham petrol istihsali 1952 ile 1953 yılları, mıntakalara ve memleketlere göre mukayeseli olarak tablo l de gösterilmiştir. Dünya Petrol İstihsal Kuyuları : Dünya petrol istihsal kuyularının adedi 1952 dekine nazaran 15 148 artarak 1953 de 540 981 i bulmuştur. Mukayeseli istihsal kuyuları adedi ve her memlekette beher kuyu başına düşen istihsal miktarı tablo III. de gösterilmiştir. Rafineriler ; Dünyada mevcut 693 rafinerinin 1953 de bir günde işlediği ham petrol 13 254 645 varili bulmuş olup bu miktar 1952 ye nazaran 591 903 varil veya % 4.7 bir artış göstermektedir. 1953 de A. B. Devletleri 336 rafinerisi ile dünyanın l numaralı rafineri memleketi olarak mevkiini muhafaza etmiştir. Fabrikaların günlük ham petrol kapasitesi 8 079 000 varil olup işlenen ham petrol miktarı 6 964 258 varildir. Dünya rafinerilerinin kapasiteleriyle bu rafinerilerde bir günde işlenen ham petrol miktarları tablo IV de gösterilmiştir. Yukarıda verilen kısa ve umumi bilgilerden sonra şimdi her memleketteki petrol vaziyeti aşağıda kısaca anlatılacaktır. Amerika Birleşik Devletleri : 1953 te A. B. D. de 2 359 998 000 varil ham petrol istihsal edilmiştir. Günde 6 465 748 varil olan bu miktar 1952 istihsalinden % 3.3 fazladır. Böylece Amerika B. D. dünya istihsalinin % 49.63 ünü elde etmiştir. 1953 sonuna kadar Amerika B. D. de istihsal edilen ham petrol 47 816 633 000 varil olup, dünya ham petrol istihsalinin % 60.45 idir. 1954ün ilk yarısına ait istihsallere göre vasati günlük istihsal 6 443 900 varil olup, bu 1953 ün aynı devresine nazaran 68 400 varillik bir azalma demektir. En fazla petrol çıkaran Teksas Eyaleti bu istihsal azalışının en büyük yükünü taşımaktadır. 2 731 400 varili 242
bulan günlük istihsalinde 124 700 varil veya % 4.4 bir azalma müşahede edilmektedir. Buna rağmen Teksas, A. B. Devletleri istihsalinin % 42 sinden fazlasını çıkarmaktadır. 1953 de A. B. Devletlerinde 49 053 kuyu ikmal edilmiştir. Yapılan sondajların metraj yekûnu ise 196.5 milyon kademdir. 1953 de yapılan sondajlardan 13 313 adedi arama sondajı olup bunlardan 2 680 inde petrol bulunmuştur. 10 633 kuyu kuru çıkmıştır. Böylece muvaffakiyet nispeti % 20.13 tür; buna göre her 3.98 kuru kuyuya mukabil bir kuyuda petrol bulunmuştur. 1953 de petrole karşı talep azalmıştır. Talebin az oluşunun sebebini daha ziyade ihracatın azalmış olmasında aramak lâzımdır. İhracatın azalmasına sebep, Kanada'nın kendi ihtiyacını karşılayacak petrol bulmuş olması, Batı Avrupa memleketlerinin petrolü Orta Doğu'dan temin etmeleri ve kendi rafinerilerinde tasfiye etmeleridir. 1954 yılındaki talebi karşılamak için ham petrol istihsalinde pek az bir artışa ihtiyaç vardır. İthal edilen ham petrol miktarı da pek az artacak ve stoka yapılacak ilâve bir sene evvelkinden daha az olacaktır. A. B. Devletleri 1953 başında 28 944 828 000 varil petrol rezervine malik olup, dünya rezervinin % 20.88 ini teşkil etmekte ise de, istihsal miktarına göre yeni petrol bulunmadığı takdirde bu ancak 12.3 yıl kâfi gelecektir. 1953de rezervin istihsale nispeti biraz artmıştır. Yani istihsal edilen petrolden daha fazla yeni rezerv keşfedilmiştir. 1955 de bitecek olan yeni 8 rafinerinin inşasından sonra A. B. Devletleri rafinerilerinin günlük kapasitesi 180 000 varil artarak 8 279 000 varile çıkacaktır. Meksika : 1952 de olduğu gibi, 1953 de de ham petrol istihsalinde azalma görülmüştür. 1952 istihsali 77 068 087 varil iken 1953 istihsali 72432424 varildir. İstihsalin azalmasına rağmen, Meksika'da sondaj faaliyetleri artmış ve bu memleket için rekor denecek bir seviyeye varmıştır. 1953 de sondaj faaliyetinde görülen artış, bir hükümet müessesesi olan Petroleos Mexicanos tarafından 205 i petrollü, 132 si kuru ve 81 i gazlı olan 355 kuyu ikmal edilmiş olmasından ileri gelmektedir. Meksika 1956 da 50 milyon varil petrol ihraç etmeğe hazırlanmaktadır. 1953 de rafinerilerin günlük kapasitesi 205 500 varil idi; bunun 1954 te 225 500, 1958 de ise 293 500 varile çıkarılması düşünülmektedir. Meksika'nın ham petrol rezervi 1.4 milyar varildir. Şimdiye kadar Meksika'da 2 710 119 000 varil petrol istihsal edilmiştir. Kanada : 1953 de Doğu Kanada'da petrol ve gaz Developman ve arama sahasının en mühim haberi, Güney Batı Ontario'da sığ Devon petrol haznesinden yapılan istihsalin ve buradaki developman sondajlarının artmış olmasıdır. Silür yaşlı 6 resif tabakada bulunan gazın altında petrol bulunması ihtimali göz önünde tutularak, kuyular açılmış, ikisinde hiç petrol bulunmamış, üçünde bir miktar petrol bulunmuşsa da gaz ve su müşküllerine rastlanmış, yalnız birinden günde 135 varil petrol istihsali mümkün olmuştur. Doğu Kanada'nın 1953 petrol istihsali 314 546 varil olup bu, 1952 ye naza ran % 53 bir artış göstermektedir. Gaz istihsali ise 1952 den % 30 fazlasiyle 10 607 378 MCF dir. 91 arama sondajı yapılmıştır. Açılan inkişaf kuyularının sayısı 312 olup bunlardan 79 u petrollü, 146 sı gaz kuyusu, 87 si ise kurudur. Arama kuyularından dördünde petrol, dördünde gaz bulunmuştur. 83 243
ü ise kuru çıkmıştır. Bu itibarla elde edilen muvaffakiyet ancak % 8.8 dir. Batı Kanada'da 1953 de arama ve developman faaliyeti 1952 deki yüksek seviyesini muhafaza etmiştir. Bu faaliyet sahasında Alberta başta gelmektedir. Saskatchewan ise ikincidir. Batı Kanada'da 1953 de açılan inkişaf kuyularının sayısı 1319 dur; günde vasati 224 440 varil ham petrol istihsal edilmiştir. Aralık 1953 de 158 jeofizik ekibi çalışmakta idi; arama sondajlarının sayısı 896 olup bunların 139 u petrollü, 118 i gaz kuyusudur. Muvaffakiyet % 28.7 dir. En mühim keşif orta-batı Alberta'- da Pembina'da Cardium gresinde ve batı Saskatchewan'da Smiley'de bulunan Viking gresindeki petroldür. Sturgeon Lake resifal sahası da mühim miktarda genişletilmiştir. Alberta'da Viking ve Üst Devonda Saskatchewan ve Manitoba'da ise Kretase, Jura ve Mississipian yaşlı formasyonlarda yeni petrol bulunmuştur. Üst Kretase, Üst ve Orta Devonda müteaddit yeni petrollü kısımlara rastlanmıştır. Superior, Wisconsin'den Sarnia, Ontario'ya kadar olan Interprovincial payplayının 645 mil uzatılması bitirilmiş ve servise açılmıştır. 1952 ve 1953 de inşa edilmiş olan ve Edmonton'dan Vancouver'e giden 24 pusluk payplayn bitirilerek Ekim 1953 de servise açılmıştır. Günlük kapasitesi 120 000 varildir. GÜNEY AMERiKA VE KARAYİPLER SAHASI Güney Amerika'nın hemen hemen bütün memleketlerinde petrol istihsalinde yeni inkişaflar görülmüştür. Venezuelâ'da ve Peru'da istihsal bir miktar azalmış olmasına mukabil Arjantin, Bolivya, Brezilya ve Şili'de artış kaydedilmiştir. 1953 ün en mühim olayları şunlardır. 1 İstihsalin % 2 azalmasına rağmen Venezuelâ, güney yarım küresinin en fazla petrol ihraç eden memleketi olmak mevkiini muhafaza etmiştir, 2 Kolombiya'da daha önce bilinen sahalardaki istihsal biraz artmışsa da yeni bir saha keşfi mümkün olmamıştır. 3 Arjantin'de petrol istihsalinde mühim bir artış görülmüş ve yeni bulunan petrol sahaları bu artışın devam edeceğini müjdelemiştir. 4 Camiri'deki oldukça büyük developman kuyuları sayesinde Bolivya, 244 sene sonunda kendi ihtiyacını temine kâfi petrole sahip olmuş bulunmaktadır. 5 En çok artış Şili'de (% 39) vuku bulmuştur. Bu artışın hapsi de mevcut sahalardandır. 6 Peru'nun istihsali % 2 azalmıştır; bu sebepten yeni petrol membaları, bulmak icabetmektedir. 1952 kanununa göre yapılan arama programı muvaffakiyetli bir netice vermemiş olmakla beraber arama faaliyeti azalmadan devam etmektedir. Arjantin : Arjantin'de petrol ve gazın en mühim kısmını istihsal etmekte olan Yacimientos Petroliferos Fiscales (Y. P. F,) hükümet müessesesi, istihsali % 20 arttırmaya muvaffak olmuştur. Aşağıdaki rakamlardan anlaşılacağı gibi, arama ve inkişaf sondajları artan bir hızla devam etmiştir.
Aramalar esnasında iki mühim keşifte bulunulmuştur. Bunlardan biri Salta bölgesinde ve diğeri (görünüşe göre daha mühim olanı) Neuquen'dedir. Bu sonuncusu Del Medio sahasında NDM-1 kuyusunun bir istihsal kuyusu olarak neticelenmesi ile elde edilmiştir, İlk istihsal 5 430 ilâ 5 459 kadem arasından yapılmış olup günde l 510 varildir. Daha sonra açılan developman kuyularından da aynı şekilde iyi neticeler elde edilmiştir. Neuquen'in başka kısımlarında Cerro Atravesada'da bir gaz sahası bulunmuş ve Barda Gonzales sahasının da imtidadı tesbit edilmiştir. Salta bölgesinde (kuzeyde) Madrejones'ta M. 2 kuyusunda 13 271 ilâ 13 419 kadem arasından günde 818 varil olan bir istihsal temin edilmiştir. Salta'da iki derin kuyu terkedilmiştir. Y. P. F. nin jeolojik ve jeofizik faaliyeti aşağıda hülâsa edilmiştir : Payplayn inşası hakkında katî bir şey söylemek mümkün değildir. Gazete haberlerine bakılırsa, Eva Peron'da (eski La Platta) yeni Presidente Peron rafinerisi ikmal edilmiştir. Günlük kapasitesi 28 200 varil olan bu rafineri, Arjantin'deki rafinerilerin günlük kapasitesi 152 000 varil yükselmiş olup, bunun 112 000 varillik kısmı hükümete aittir. Bolivya : İstihsalin, mahalli istihlâkin oldukça altında olduğu birçok senelerden sonra, geçen yıl istihsal % 14 artarak 1952 de 525 748 varil iken 1953 de 600810 varile yükselmiştir. Günlük istihsal mukayese edilecek olursa, bu fark daha fazla göze çarpmaktadır. 1952 de günlük istihsal l 436 varil iken 1953 ün son yarısında artış % 10 dan % 40 a yükselmiş ve sene sonunda 3 000 varili bulmuştur. Bu miktar takriben memleketin petrol ihtiyacına muadildir. Sondaj faaliyeti, eskiden bilinen iki sahada, daha derinden petrol aramak maksadına inhisar etmiştir. Faaliyet bilhassa Camiri sahasına teksif edilmiş ve yeni derin bir horizondan petrol bulunarak onbir kuyudan petrol istihsal temin edilmiştir. Bu kuyuların hepsi de Devon yaşh Sararenda gresinde bitmekte ve aynı sistem içinde muhtelif grelerden (Camiri, Parapeti ilâh...) hafif bir petrol (52.6 API) istihsal edilmektedir. Camiri haricinde yegâne sondaj Guairuy'da derin bir horizonu tecrübe etmek için yapılmışsa da bir fay geçilmesi yüzünden terkedilmiştir. Bu kuyuda petrol ve gaz emareleri görülmüş olduğundan yeni bir derin sondaj yapılması ümit edilmektedir. Senelerdenberi Bolivya'da petrol istihsali, payplayn ve rafinaj işleri Yacimientos Petroliferos Fiscales Bolivianos (Y.P.F.B.) nin elinde bulunmaktadır. Kasımdan itibaren ise satış işleri de aynı organizasyonun inhisarına geçmiştir. Muayyen bölgelerde ecnebi firmalara imtiyaz verilmezken 1953 de bazı firmalara imtiyaz verildiği görülmüştür. Brezilya : 1953 de Brezilya'da petrol arama ve developmanı münhasıran Conselho Na- 245
cionale do Petroleo tarafından icra edilmiştir. Federal Hükümetin bir Vekâleti olan bu teşkilât istihsal, rafinaj, nakliye ve satış dahil olmak üzere petrole ait bilcümle işleri yapmaktadır. Brezilya'nın petrol ve gaz istihsali aşağıda hülâsa edilmiştir. Müsbet netice alınan wildcat sondajlarının hepsi de Brezilya'nın bütün petrol ve gazı elde ettiği Bahia'nın Reconcavo sahasındadır. Mataripe rafinerisinin günlük kapasitesi 2 500 varilden 5 000 varile çıkarılmıştır. Cubatao rafinerisinin inşasına devam edilmiştir. 45 000 varillik günlük bir kapasite ile işe başlayacaktır. Brezilya Meclisi tarafından, sermayesinin % 51 i hükümetin % 49 u Brezilya'lı yerli sermayenin olmak üzere, «Petrobras» adı altında bir şirket kurulması için kanun çıkmıştır. Bu şirketin sermayesi 500 milyon dolar olacaktır. 1954 te işi Gonselho Nacional do Petroleo'dan devralacak olan bu şirketin Brezilya'da petrol arama gayretlerini bir hayli tevzi edeceği beklenmektedir. SUİ : Şili'de petrol faaliyeti memleketin güney köşesinde Macellan boğazı civarına inhisar etmektedir. Bilûmum faaliyet, hükümete ait olan Empresa Nacional del Petroleo (ENAP) nun elindedir. Kuzey Tierra del Fuego'da sismik bir anomaliye istinaden tesbit edilen yerde 7 398 kadem derinlikte petrol bulunmuştur, îstihsal Kretase yaşlı Spring Hill formasyonundan (şimdiye kadar bilinen yegâne prodüktif formasyon budur) elde edilmektedir. Şili'de petrol istihsali 1953 de % 39 artmıştır. Kolombiya : 1953 e kadar biribirini takip eden beş sene zarfında Kolombiya'da ham petrol istihsali artmakta devam etmiş ve 39 458 313 varile yükselmiştir. En çok artış Casabe sahasında görülmüştür. Cantagallo ve Velasquez sahalarında da artış olmuş, bu artışlar Barco'da görülen azalmayı kapattıktan sonra fazlalık göstermişlerdir. İstihsalin takriben l 200 000 varili memleket dahilinde istihlâk edilmektedir. 1953 de rafinerilerde işlenen ham petrol 11 282 622 varildir. 1953 de 133 developman kuyusu ikmal edilmiştir. Bu 1952 ye nazaran % 40 fazladır. Bunlardan 51 i akmakta, 71 inden pompaj ile petrol elde edilmektedir. Geri kalan 11 kuyu ise kuru çıkmıştır.
Rakamlar ekip-ayı ifade etmektedir. Açılan 14 arama kuyusundan 12 si kuru çıkmıştır. masına rağmen eksplorasyon masrafları iki misli olmuştur. Ekvador: 1953 de Ekvador'da istihsal % 4 1 / 2 artmıştır. Günlük vasati istihsal 7 957 varilden 8 328 varile yükselmiştir. Sondaj faaliyeti aşağıda hülâsa edilmiştir. Arama ve developman lokasyonları gravite, satıh jeolojisi ve yeraltı jeolojisi donelerine istinaden tâyin edilmiştir. Peru : 1952 de çıkarılan petrol kanununun verdiği hız 1953de hissedilmeye başlanmıştır. Birçok yeni kumpanyaların işe girmeleriyle faaliyet artmış, yerli ve yabancı birçok kumpanyalar imtiyaz almışlardır. 1953 de 260 kuyu ikmal edilmiş olup, bu bir sene evvelkine nazaran / 8 bir artış demektir. Salinas (Eosen) grelerinde iki yeni istihsal sahası keşfedilmiştir. 1952 petrol kanununun saha faaliyetlerine tesiri olmakla beraber, bu kanunun tesiri, daha ziyade arazi kapatmak sahasında görülmüştür. 1952-53 te 16 kumpanya tarafından takriben 8 milyon hektarlık bir sahanın imtiyazı alınmıştır. Aynı sahalara talip olan kumpanyaların arasındaki ihtilafın halli için Ocak 1953 de müzayede usulü kullanılmış, 105 parça arazi üzerinde yapılan arttırmalar neticesinde hükümet 2 1/2 milyon dolarlık bir gelir sağlamıştır. Trinidad: Trinidad adası geçen sene 22 346 000 varil petrol istihsal etmiştir. Bu bir evvelki seneye nazaran %5.1 artış demektir. Bu artış, yapılan sondaj metrajının ve ikmal edilen kuyu adedinin artışından ileri gelmiştir. 1953de günlük istihsal vasatı olarak 43 833 varildir. Bu miktar bir yıl öncekine nazaran % 2 1 / 2 daha az olup, 1946 danberi ilk defa olarak bir azalma görülmektedir. Satıhta yapılan etütler arasında en pahalısı olan sismik etütlerin adedi artmıştır. Ekip-ay adedinin % 40 art- Trinidad'ın orta-doğu kısmında Ortoire Basenin'de daha evvel bulunmuş olan petrol sahası tevsi edilmiştir. Burada açılan sekiz kuyudan altısı istihsal kuyusu haline getirilmiştir. Buna ilâveten Cats Hill'de daha önce Oligosene kadar açılan kuyuda Miosen 247
grelerinde yeni bir petrol keşfedilmiştir. Her iki sahanın 1954 de bir payplayn ile Penal'a bağlanması için hazırlıklar yapılmaktadır. Açılan kuyulardan alınan neticeler aşağıda hülâsa edilmiştir: ları ele geçirmiş bulunmaktadır. Bundan başka A. B. Devletleri doğu sahillerindeki kısmına Orta Doğu petrolleri, Venezuelâ petrollerinden varil başına 25 sent daha ucuza mal olmaktadır. Adanın güney kısmında 19 jeoloji ekip-ayı ve 12 sismik ekip-ayı olmak üzere, jeolojik ve jeofizik faaliyet aynı kalmış, buna mukabil orta kuzey mıntıkasında Dominion Oil Ltd. (Standard of Califomia) geniş mikyasta jeolojik ve jeofizik etütler yapılmıştır. Venezuelâ : 1953 de bir miktar azalma gösteren Venezuela'nın ham petrol istihsali 1954 ün ilk yarısında artmaya başlamıştır. Venezuela'nın 1953 günlük ham petrol istihsali l 764 483 varili bulmuştur. Bu bir yıl öncekinden % 2.4 azdır. Venezuelâ, dünyanın en çok petrol istihsal eden memleketleri arasında, istihsalinde bir azalma görülen yegâne memlekettir. Buna rağmen Venezuelâ, dünyanın en çok petrol istihsal eden memleketleri arasında ikinci olmakta devam etmektedir. Kuveyt ile Suudî Arabistan arasındaki istihsal yarışı, bu Orta Doğu memleketlerinden birinin Venezuela'nın yerini alarak ikinciliğe yükselmesi imkanını sağlıyacağa benziyor. Suudi Arabistan, Kuveyt ve diğer Orta Doğu memleketlerinden istihsal edilen petrol bir zamanlar Venezuelâ petrolünü kullanan hemen hemen bütün Doğu Yarım Küresi memleketlerindeki pazar- Başka memleketlerde petrol istihsalinin artması Venezuela'nın ileriye matuf ekonomik durumunu tehdit etmektedir. Bu direkt olmasa bile endirekt olarak, 1945 denberi yeni sahalar için müsaade verilmemiş olmasıdır. O zamandanberi geçen 9 sene içinde Batı Kanada ve Orta Doğuda başlangıç safhasında bulunan petrol sanayii, büyük gelişmeler göstererek büyük sermaye yatırımları sağlamıştır. Venezuelâ Milleti, daha realist bir politika takip ederek yeni imtiyazlar verme yoluna gitmiş olsaydı, bu sermayenin mühim bir kısmı bugün Venezuelâ'da olurdu. Yeni imtiyaz verilmesi için hazırlanan lâyiha Maden ve Hidrokarbür Vekâleti tarafından tetkik edilmektedir. Bu hususta ne zaman bir karar alınacağı bilinmemektedir. Petrol sanayiinin Venezuelâ için hayatî ehemmiyeti vardır. Petrol sanayii millî gelirin % 60 ını teşkil etmekte ve hükümet bütçesinin daha büyük bir kısmını temin eylemektedir. 1953 yılı sonuna kadar Venezuelâ 7 500 milyon varil petrol istihsal etmiştir. Geri kalan tahminî rezrev 9 500 milyon varil olup, bir senede 645 milyon varil istihsal edilmiş olmasına rağmen rezervde bir miktar artış vardır.
En çok sondaj faaliyeti bütün faaliyetin % 63 ünü teşkil eden 615 kuyunun ikmali suretiyle Doğu Venezuelâ'- da olmakla beraber Batı Venezuelâ memleket istihsalinin % 68.5 ini vermiştir. Maracaibo gölü baseninde ağır ham petrol istihsalinin azaltılmasından dolayı Batı Venezuelâ 1952 rekor istihsalinden % 6 daha az istihsal etmesine mukabil hafif graviteli petrole malik bulunan Doğu Venezuela'nın istihsali % 5.5 artmıştır. Ağır petrole karşı olan talebin azalması neticesinde Maracaibo gölü baseninde bulunan genç Tersiyer sahalarındaki sondaj oldukça azaltılmış ve faaliyet daha derinde hafif petrol aramağa hasredilmiştir. Bunun neticesi olarak 1952 de 1348 kuyu ikmal edilmiş olmasına mukabil, 1953 de ancak 957 kuyu ikmal edilmiştir. Sene başında faaliyet halinde bulunan sondaj adedi 116 iken sene sonunda bu 101 e düşmüştür. The Mene Grande Oil Co., Shell'i geçerek 283 kuyu ikmal etmek suretiyle başta gelmektedir. Bundan sonra, sırasiyle; Shell 243, Creole Petroleum 141, Texas Group 82 ve Socony 62 kuyu ikmal etmiştir. 1953 ün mühim hâdiselerinden biri Shell tarafından La Paz ve Mara sahalarında subasmanda petrol bulunmuş olmasıdır. Bu keşif Kretaseden istihsal açmıştır. Bu kuyuda iktisadî değerde petrol bulunamamıştır. Doğu Venezuelâ'da Oficina sahasında sondaj faaliyeti âzami haddi bulmuş ve 1953 de ikmal edilen kuyuların % 30 u bu sahada açılmıştır. Socony dört yeni mühim saha, The Texas Co. ise bir yeni saha bulmuştur. The Mene Grande Oil Co. 17 yeni petrol haznesi (pool) bulunmuştur. Bugüne kadar Venezuelâ'da gaza karşı talep pek az olduğundan sondaj faaliyeti hep petrol üzerinde teksif edilmiştir. Bununla beraber 1953 de 724 410 MMCF gaz istihsal edilmiştir. Venezuelâ Hükümetinin yakın bir âtide yeni imtiyazlar vermesi ihtimali muvacehesinde jeolojik ve jeofizik etütlerde bir artış görülmüştür. Yapılan etütler mukayeseli olarak aşağıda hülâsa edilmiştir (rakamlar ekip - ay adedini gösterirler). Memleketin günlük rafineri kapasitesi 30 000 varil artırılarak 430 000 varile çıkarılmıştır. yapan P-86 ve DM-22 kuyularının derinleştirilmesiyle yapılmıştır. Shell, Lagunillas sahasının doğu kısmında, 17 537 kadem (5 349 metre) derinliğinde bir sondaj yaparak A. B. Devletleri haricinde en derin kuyuyu Creole Petrol Kumpanyası, Bolivar bölgesinde bulunan Ule ile Amuay rafinerisi ve Paraguana yarımadasındaki terminal arasında mevcut olan payplayna muvazi olarak 26 pusluk yeni bir payplaynı Martta faaliyete geçirmiştir. 249
AVRUPA Batı Avrupa'nın 1953 petrol istihsalinde % 20 bir artış görülmüştür. Bütün dünya petrol istihsalinde görülen artışın % 5 olduğunu hatırlatacak olursak, Avrupa'da artış nispetinin azameti meydana çıkmış olur. Günlük istihsal, 42000 varili Almanya, 16000 varili Hollanda, 7000 varili Fransa ve geri kalan da İngiltere ve İtalya olmak üzere 67 860 varildir. Doğu Avrupa hakkında güvenilen malûmatın bulunmaması hasebiyle yalnız Batı Avrupa'dan bahsedilecektir. Almanya'da petrolün mühim bir kısmı, tuz domları üstünden ve flanklarından veya tuz antiklinallerinden ve basitinden kompleksine kadar antiklinal strüktürlerden istihsal edilmektedir. Petrol veren esas formasyonlar, Kretase ve Jura'ya aittirler ve Jura gittikçe daha fazla ehemmiyet kazanmaktadır. Hollanda'da petrol, Alman hududunda bulunan bir antiklinal strüktürde mevcut Kretase grelerinden istihsal edilmektedir. 1953 de Batı Almanya'da onbir yeni petrol ve üç gaz sahası, Hollanda'da iki petrol ve bir gaz sahası, ingiltere'de bir yeni petrol sahası bulunmuştur. Fransa'da Bordeaux civarında Esso Standard'ın SAF, Parentis l kuyusundan günde 1100 varil 33.5 graviteli petrol elde edilmiştir (Nisan 1954). Bu hâdise Fransa'ya ecnebî sermaye gelmesine yol açacaktır. Petrol bulunan bu saha Fransa tarafından verilen ilk imtiyaz sahasıdır. Fransa : Fransa'nın ham petrol istihsali artmakta devam etmiş ve 1953 de 2763200 varil petrol istihsal edilmiştir. Bu petrolün en büyük kısmı, Aquitaine baseninde bulunan Lacq sahasından istihsal edilmiş olup, miktarı 2540000 varildir. Lacq sahasında bulunan ve derin olmayan petrol sahası tamamiyle develope edilmiş vaziyettedir. Buna ilâveten Lacq sahasında gaz veren iki derin kuyu ikmal edilmiştir. Aşağı Alsas vadisinde bulunan eski Pechelbronn petrol sahasının istihsali azalmakta, buna mukabil Yukarı Alsas vadisinde 1951 de keşfedilmiş Staf - felfelden sahası inkişaf etmektedir. Esso Standard tarafından (% 63.3 Standard Oil of New Jersey, % 18.3 Gulf Oil Corporation, geri kalan da Fransız hususi sermayesi) Aquitaine baseninde Lacq sahasının 70 mil NW sında Avrupa'nın en çok petrol veren kuyusunun keşfedilmesi, Fransa petrol tarihinin en mühim hâdisesi olmuştur. Fransa'nın dahilî istihlâki günde 300 000 varildir. Fakat rafinerileri ihtiyacını karşılamak için günde 450 000 varil petrol ithal edilmektedir. Fransa'da mecmuu günlük kapasitesi 550 000 varil olan 13 rafineri mevcuttur. 1953 de 47 kuyu ikmal edilmiştir. Bunlardan beşinde petrol, ikisinde gaz bulunmuş, 40 ı ise kuru çıkmıştır.
Batı Almanya : Almanya'nın 1953 petrol istihsali bir evvelki seneden 433 307 ton fazla olmak üzere 2 188 696 tonu bulmuştur. Bütün sahalarda artış kaydedilmiş isede, bunlardan en bâriz olanı Weser ile Ems nehirleri arasındaki yeni petrol bölgesindedir. Yedi yeni saha (Ostenwalde, Liener, Molbergen, Garen, Dickel, Barenburg ve Voigtei) inkişafından sonra önümüzdeki yıllarda Weser Ems bölgesindeki istihsalin çok daha fazla artacağı beklenmelidir. Yukarı Ren vadisinde petrol ve gaz istihsalinde görülen artış, Graben'in iç kısmında bulunan antiklinal strüktürlerde yeni petrol sahalarının keşfedilmiş olmasından mütevellittir. hil değildir. Bu artışın en ziyade Hamburg'da bulunan Esso Standard rafinerisinin büyültülmesinden ileri gelmiştir. Alman rafinerilerinin 1/3 ünü yerli petrol besler, üçte ikisi ise Orta Doğudan petrol ithal eder. Hollanda : Hollanda petrol faaliyeti Nederlandse Aardolie Mij'in elindedir. Bu firmanın yarı hissesi Royal Dutch Shell'e diğer yarı hissesi ise Standard Oil Co. of New Jersey'e aittir. 1953 yılının en mühim hâdisesi Haag'ın güneyinde Rijswijk civarında petrol bulunmuş olmasıdır. Petrol takriben 1550 metrede Alt Kretase yaşlı 1952 de 96 255 700 metre küp olan gaz istihsali 1953 de 104 311 400 metre küpe yükselmiştir. Hollanda hududunda Ren vadisinde ve Weser-Ems bölgesinde keşfedilen sahalarda bulunan gazların istihsaline başlandıktan sonra bu rakam artacaktır. Batı Almanya'nın rafinerilerinin kapasitesi 57.5 milyondan 69.1 milyon varile yükseltilmiştir. Bu rakama Lingen - Holthausen'daki yeni rafineri dagreden çıkmaktadır. Bu sahada 1953 sonunda üç sondaj yapılmış bulunuyordu. Bunlardan ikisi petrollü biri kuru çıkmıştır. Schoonebeek sahasının developmanına devam edilmiştir. Sene sonunda 228 i istihsal kuyusu haline getirilmiş olan 262 sondaj yapılmıştır. 1953 de metraj yekûnu 80 545 m. yi bulan 73 kuyu açılmıştır.
İngiltere : 1953 de D'Arcy Exploration Co. Ltd. (Anglo-İranian Oil Co. ye bağlı bir şirketi) nin ham petrol istihsali biraz azalmış olup 54 000 tondur. Hemen hemen bunun hepsi Nottinghamschire'in Earkring bölgesindeki Millstone grit (Alt Pennsylvanian) dendir. 1953 de yapılan sondaj metrajı 25 795 kademdir. İtalya : Azienda Generale Petroli (A.G.I.P.)- yi, yeni kurulan Ente Nazionale İdrocarburi (ENI) nın idaresine vermekle petrol ve gaz bulma faaliyetini reorganize etmiş bulunmaktadır. 1953 yılı başında çıkarılan bir kanunla şimdi ENİ Kuzey İtalya'nın Po vadisinde arama ve developman haklarının yegâne sahibidir. Mamafih, Po vadisinde daha evvel verilmiş olan permiler meriyette kalacaktır. Bundan başka Orta ve Güney İtalya'da hususi kumpanyalara istikşaf müsaadesi verilmiştir. İtalya, Batı Avrupa'nın en çok tabiî gaz istihsal eden memleketidir. Hepsi Po vadisinin orta kısmında bulunan esas sahalar ve günlük gaz istihsalleri şunlardır: Cortemagiore 98.5, Caviaga 63.3, Bordolano 49.3, Correggio 38.8 ve Cornegliano 24.6 olmak üzere hepsinin yekûnu 274.5 milyon kadem küptür veya senede 100.000 milyon kadem küpten biraz fazladır. Bu miktar 1952 deki gaz istihsalinin iki mislidir. Sicilya'da 1953 yılının en mühim hâdisesi Ragusa Provensinde Pendente'de American International Fuel and Petroleum Co. (Gulf Oil Corp'e bağlı bir şirket) tarafından ekonomik miktarda petrol bulunmuş olmasıdır. Petrol 7 000 kademden biraz az olan derinlikte olup kuyu, satıhta Tersiyer tabakaların bulunduğu bir yerdir. 1953 yılı sonunda kapasitesi 154.7 milyon varili bulan rafineri endüstrisi yeni bazı rafinerilerin ikmalinden sonra 177.9 milyon varili bulmuştur. 1953 de rafine edilen mahsullerin 46.4 milyon varili dahilde istihsal olunmuş, 38.7 ilâ 46.4 milyon varili ise ihraç edilmiştir. Bu suretle italyan rafinerileri 1953 te kapasitelerinin % 60 ı ile çalışmışlardır ki, bu da maliyeti bir hayli yükseltmiştir. Yunanistan : Doğu Trakya'da Eylül 1963 de petrol ve gaz aranmasına başlanmıştır. Evvelâ işe satıh jeolojisi ile başlanmış bunu bir Alman firması olan Seismoş tarafından yapılan gravimetre etüdü takip etmiştir, imtiyaz Helios namında hususi bir Yunan şirketinin elinde olup, bu firma C. Deilmann Alman firmasıyle müşterek çalışmak için bir anlaşma yapmıştır. Portekiz : Portekiz Hükümeti ile A. Johnson and Co. namında bir isveç firması tarafından kurulmuş olan Companhia dos Petroleos de Portugal firmasının Lizbon'un 25 mil kuzeyinde bulunan Torres Vedras tuz strüktüründe Abadia l kuyusunda petrol bulunduğu bildirilmiştir. 472 kadem derinlikte Malm (Üst Jura) marnlı grelerinde ağır bir petrol bulunmuştur. Aynı Struktur üzerinde yeni sondajlar yapılmaktadır. İspanya : Ebro baseninde Logrono provensinde Tudela civarında bulunan Marcilla No. l kuyusu 11 205 metrede kuru olarak bittikten sonra, Instituto Nacional de Industria (INI) ile bazı Amerikan kumpanyaları arasında mevcut anlaşma feshedilerek, petrol aramalarının, doğrudan doğruya INI (hükümet müessesesi) tarafından yapılmasına karar verilmiştir. INI 12000 kademden fazla sondaj yapabilecek bir makinaya sahiptir. Ekim 1953 de INI, ispanya'da 252
etütler yapmak üzere De Golyer ve Mac Naughton firmasiyle bir mukavele akdetmiştir. Halen İspanya'da bu firmanın beş petrol jeologu bulunmaktadır. INI ve Amerikan ortakları tarafından 6 ekip-ay jeofizik, 15 ekip-ay jeolojik etüt, Ciepsa ve Alman ortakları C. Deilmann tarafından ise 9 ekip-ay jeofizik, 80 ekip-ay jeolojik etüt yapılmıştır. Ciepsa (Compania de Investigaciony, Exploraciones Petroliferas) Boltana (Fransız hududuna yakın bir yerde)'da sondaja devam etmiştir. 4 600 metreye kadar hiç bir petrol emaresine rastlanmamıştır. Avusturya : 1953 ün en mühim hâdisesi Ağustos başından itibaren Soviet Mineral Oil Administretion (SMOA) nın bütün arama faaliyetini kesmiş olmasıdır. Bu tarihe kadar 1953 de 50 Struktur sondajı yapılmış, ayrıca 12 arama sondajı kuru çıkmış veya gaz bulunmuştur. Avusturya'da petrol aramalarının başladığı 1930 a takaddüm eden yıllardan bugüne kadar takriben 1000 sondaj yapılmış olup, bunun 400 ü Sovyet rejimi altında yapılmıştır. Bugün petrol istihsal edilen kuyuların sayısı 650-700 olarak tahmin edilmektedir. Bütün sondajların durdurulmuş olmasına rağmen istihsalde bir gerileme olmamıştır. Bunun neticesi olarak Matzen sahası 250, Adlerklaa sahası 50 ve Muehlberg 30 kuyu ile Avusturya istihsalinin % 80 ini vermişlerdir. Avusturya'nın 1963 petrol istihsalinin 21382200 varil ile 22 061 000 varil arasında olduğu tahmin edilmektedir. Avusturya'nın en mühim petrol sahalarının rezerv, derinlik ve istihsal istatistikleri aşağıda gösterilmiştir : Avusturya'nın rafineri kapasitesi istihsalin ancak % 13 ü kadardır. Sovyetler tarafından işletilen rafineri kapasitesi ise,senede 10 182 000 varil olarak tesbit edilmiştir. Yugoslavya ; Yugoslavya'nın 1953 ham petrol istihsali 2 533 000 varili bulmuştur. Bu bir sene evvelkine nazaran 801 207 varil fazla olmakla beraber, hükümetin hedefi olan 3.2 milyon varil elde edilememiştir. Sondaj makinası, pompa ve boru noksanlığı yüzünden Rjeka'nın kuzeyinde bulunan Ogulin bölgesinde, Klostar civarında ve Üsküp ile Tetova arasında keşfedilen petrol strüktürlerinin; developmanı mümkün olmamıştır. Sisak ile Banjaluka arasında keşfedilen strüktürlerde on sondaj yapılmış; bunlardan beşi kuru çıkmış, ikisinde gaz, üçünde ise günde 13 ilâ 20 varil petrol bulunmuştur, îstihsal 8202-9514 kadem derinlikte bulunan tabakadan yapılmaktadır. Hükümetin Maden Dairesi, Batı Almanya jeofizik ekiple-
rini angaje ederek Kuzey Dalmaçya'da Otocac ile Knin arasındaki bölgeyi etüt ettirmektedir. Jeologlar burada petrol ve gaz strüktürlerinin mevcudiyetine inanmaktadırlar. 1953 de Yugoslavya'nın tabii gaz istihsali de artarak 360 mm cf. u bulmuştur. 1952 de bu miktar 229 mm cf., 1951 de ise 30 mm cf. idi. Geçen sene en mühim istihsal bölgeleri olan üç eski saha: Kuzey Sırbistan, Kuzey Hırvatistan ve Slavonya ile Erzegovina, Mostar, Güney Sırbistan ve Bilolj yeni sahalarıdır. Rjeka rafinerisinin kapasitesinin 8 milyon varile çıkarılmasiyle Yugoslavya'nın rafineri kapasitesi artmıştır. Sussak kasabasının kuzeyinde senelik kapasitesi 4 milyon varil olan bir rafinerinin inşasına başlanmıştır. Bu rafineri limana 3.5 mil uzunluğunda 16 pusluk payplayn ile bağlanacaktır. Rusya ve Peykleri : Ruslara nazaran, Rusya'da ham petrol istihsali şimdiye kadar görülmemiş bir artışla 377 832 000 varile yükselmiştir. Sovyetlerin bugün petrol istihsal ettiği bölgeler şunlardır: Baku sahası, ikinci Baku, Sahalin Adası, Emba - Astrahan ve Kazakistan mıntakalarıdır. Müstakbel sahalar ise, Tungai-ob Depresyonu, Jenissei Depresyonu, Chu nehri baseni, Kamçatka ve Irtış basenidir. Bütün bu sahalar Ural Dağlarının doğusundadır; halbuki bugün petrol istihsal edilen bölgelerin ekserisi Ural Dağlarının batısında bulunmaktadır. Sovyet Rusya istihsal ettiği ham petrolün ancak % 50 sini dahilde istihlâk etmekte, diğer yarısını ve Romanya petrollerini batı memleketlerine satmaktadır. Arnavutluk : Arnavutluğun hükümete ait olup, Sovyetler tarafından idare edilen petrol endüstrisi 1953 de l 334 000 varil petrol istihsal etmiştir. 1955 de bunun l 754000 varile, 1960 ile 1970 arasında ise 4 milyon varile çıkarılması için çalışılmaktadır. Arnavutluğun yıllık petrol istihlâki 935 000 varil olup, istihsalin mütebakisi Sovyet Rusya deniz kuvvetlerine verilmekte, bunun mukabilinde petrol arama makina ve malzemesi alınmaktadır. Bulgaristan : 1953 yılı, Bulgarista'nın ilk ticarî petrol istihsal ettiği senedir. 1952 Sonbaharında keşfedilmiş olan petrol Shabla, Rosovo, ve Rogathshevo köyleri arasındaki üçgenin içindedir. 20 Ekim 1953 de bir Bulgar gazetesi, Dobruca bölgesinde zengin petrol yataklarının keşfedildiğini yazmıştır. Çekoslovakya : Demir Perde arkasında bulunan Çekoslovakya'nın petrol sanayii hakkında güvenilir malûmat elde etmek güçtür. Hususi kaynaklardan öğrenildiğine göre, 1953 için prevü olan l 354 000 varil ham petrol istihsali mümkün olmamıştır. Buna mukabil gaz istihsalinde artış olduğu bildirilmiştir. (Gaz istihsali 1952 ye nazaran % 11 artmıştır). Çekoslovakya'nın petrol sahaları Slovakya'da Gbely, Malachy ve Groedig; Moravya'da Stefanow ve 1953 de keşfedilen Brno'dur. 1953 de Bratislava rafinerisi tevsi edilerek yıllık kapasitesi 7.4 milyon varile çıkarılmıştır. Faaliyette bulunan diğer rafineriler şunlardır : Pardubice (l milyon varil), Kolin (500 000 varil), Kosice (340 000 varil). 254
Doğu Almanya : Doğu Almanya'nın muhtelif bölgelerinde bulunan petrol strüktürleri üzerinde aramalar yapılmaktadır. Hali hazırda Fallstein Hill'de bir kuyuda günde 7 varil, Langesalza kuyularının herbirinde günde 14 varil petrol istihsal edilmektedir. Macaristan : Sovyetler tarafından idare edilmekte olan Macar petrol sanayii, 1953 de 6310490-7600900 varil ham petrol istihsal etmiştir. 1952 istihsalinin 5 milyon varil civarında olduğu düşünülürse artış miktarının az olmadığı görülür. Romanya ile Avusturya arasında tabii bir bağ olan Macaristan, Sovyetlerin büyük alâkasını çekmektedir. Polonya : Polonya'nın 1953 petrol istihsali l 850 000 varildir. Bu miktar istihlâkin ancak üçte birini teşkil etmekte, geri kalan üçte ikisinin yarısı sentetik olarak istihsal edilen (alçak tenörlü Silezya kömürlerinden) petrol ile temin edilmekte, diğer yarısı ise Sovyet Rusya'dan ve Romanya'dan ithal edilmektedir, Polonya'nın mevcut rafinerilerinin kapasitesi üç milyon varildir. 1952 de 1951 e nazaran arama sondajları metrajında %33, developman sondajları metrajında ise % 36 artış kaydedilmişken, 1953 de böyle bir icraat görülmemiştir. Buna sebep, bilhassa Ustryhie- Dolne sahasına lâzım olan derin sondaj yapacak makinaların Rusya'dan gelmemiş olmasıdır. Romanya : Bükreş Hükümeti, Romanya'nın 1953 yılı ham petrol ittihsalini 69145 500 varil olarak ilân etmiş ise de, WorldOil mecmuasının hususi kaynaklardan elde ettiği malûmata nazaran istihsal 43829620 varilden ibarettir. 3127 adet eski kuyudan ve 448 yeni kuyudan ceman günde 120 081 varil petrol istihsal edilmiştir. 1952 ile mukayese edildiği zaman 12 milyon varil bir artış görülür. Köstence, Targoviste ve Campina'daki rafinerilerin kapasiteleri 35 milyon varile çıkarılmıştır. 1953 de yapılan sondaj metrajı 550 000 kadem olup, sondaj yapılan başlıca sahalar Petrosani, Negoi dağları bölgesi, Prahova, Darmanesti ve Ochiuri'dir. Romanya 1953 de Finlandiya, Polonya, İsveç, Danimarka, Hollanda, Belçika, İtalya ve Rusya'ya ham ve rafine petrol mahsulleri ihraç etmiştir. ORTA DOĞU ve MÜCAVİR MEMLEKETLER 1953 de Orta Doğu memleketlerinde 885 279 500 varil (günde vasati 2 425 400 varil) ham petrol istihsal edilmiştir ki, bu bir sene evvelkine nazaran günde 342 300 varil bir fazlalık göstermektedir. Hindistan, Pakistan ve Burma'da 4 950 000 varil ham petrol istihsal edilmiştir. 1953 de dört yeni saha istihsale başlamıştır. Bunlar, Kuveyt'de Magwa ve Ahmadi, Kuveyt-Suudi Arabistan'ın bitaraf mıntakasında Wafra ve Irak'ta Butmah sahalarıdır. Wildcat sondajları Wafra'da; Güneydoğu Irak'ta Rumaila'da; Umman'm Basra Körfezi sahilinde (Trucial Coast) Murban'da; Kuzey Irak'ta Kerkük'ün biraz batısında bulunan Bai Hasan'da ve Hindistan'da Digboi sahasının 20 mil W - SW sında bulunan Nahorkatiya'da petrol keşfini sağlamışlardır. 255
Yapılan sondajlar neticesinde Suudi Arabistan'ın Ghawar sahası, Kuveyt'- in Ahmadi sahası ve Batı Pakistan'ın Sui gaz sahası mühim miktarda genişlemiştir. Iraq Petroleum Co. nin imtiyazı altında bulunan bölgelerde, Suudi Arabistan'da, Kuveyt'te, Türkiye'de, İsrail'de, Hindistan ve Pakistan'da geniş mikyasta, diğer memleketlerde ise az olmak üzere, jeolojik ve jeofizik etütler yapılmıştır. Orta Doğunun petrol istihsali dünya istihsalinin % 18.76 sını teşkil etmektedir. 1953 sonunda, İran hariç olmak üzere, Orta Doğuda 500 kuyudan istihsal yapılmakta idi. Irak : Orta Doğuda petrol istihsalinde üçüncü gelen Irak, bir senede bütün dünyada istihsali en çok artan memlekettir. 1953 de istihsal yekûnu 210154 736 varil, yani günde 576 230 varil olup, bu rakam 1952 ye nazaran % 49.4 bir artış ifade etmektedir. 1953 yılı sonunda istihsal temposu günde 592 000 varil, 1954 yılı başında ise 595 000 varil olarak yükselmekte devam etmekte idi. 1952 de istihsalin 1951 e nazaran % 116 artmış olması ve 1953 teki artış Kerkük'ten Suriye'de Banias'a kadar 555 mil uzunluğunda 26, 30 ve 32 pusluk payplaynların 1952 ilkbaharında tamamlanmış olmasından ve Güney Irak'ta Zubair sahasından Basra Körfezinde Fao'ya kadar 12 pusluk payplaynın ikmal edilmiş olmasından ileri gelmiştir. 1953 sonbaharında aynı. sahadan Basra Körfezine birincisine paralel olarak 24 pusluk bir payplaynın tamamlanmasiyle Basra Körfezine petrol akıtan payplaynların günlük kapasitesi 160 000 varile yükselmiştir. Iraq Petroleum Co. ile ona ait olan Mosul Petroleum Co. ve Basrah Petroleum Co., Irak petrolünün % 98 ini istihsal etmektedir. Iraq Petroleum Co. nın sahipleri, Anglo - Iranian, Compagnie Française des Pötroles, Near East Development Corporation (Socony-Vacuum Oil Co. ve Standard Oil Co. of New Jersey) ve Royal Dutch Shell grubudur. Bunlardan herbirinin hissesi % 23.75 olup, geri kalan %5 i Gulbenkian'a aittir. Kerkük sahası 1953 istihsalinin %83 ünü temin etmiştir. 1953 istihsali bir sene evvelkinden %47 fazladır. Bu sahanın orta kısımlarında Avanalı domundan istihsale başlanmış olması sayesinde mümkün olmuştur. O zamana kadar istihsal Kerkük'te ilk petrolün bulunmuş olduğu Baba domundan yapılmakta idi. Eylül 1952 de Kerkük - Akdeniz payplaynına 12 pusluk bir payplayn ile bağlandıktan sonra Ain Zalah, istihsali artırmış ve 1953 de vasatı günlük istihsal 25 366 varili bulmuştur. Ain Zalah civarında 1953 de keşfedilen Butmah'da Temmuz 1953 de istihsale başlamıştır. Günlük istihsal 931 varildir.
Kuveyt : 1953 de Kuveyt, istihsalde Suudi Arabistan'ı geçerek Orta Doğunun en çok petrol istihsal eden memleketi haline gelmiştir. Petrol istihsaline 1946 da başlayan ve Basra Körfezinin batısında bulunan bu küçük şeyhlik, ilk sene 6 milyon varil çıkarmışken, 1953 de istihsali 314 592 486 varili bulmuş ve aynı sene içinde bir milyarıncı varilini istihsal etmiş bulunmaktadır. Kuwait Oil Co. Ltd., petrol istihsaline başladığından 8 sene sonra (1953 te) dünyanın en çok petrol istihsal eden firması mertebesine yükselmiştir. Anglo-Iranian Oil Co. ile Gulf Oil Corporation'm müştereken sahibi bulundukları Kuwait Oil Co. Ltd. 1954 Mart ayında günde bir milyon varil istihsal etmiş ve 1954 senesinin ilk dört ayında günlük vasati istihsal 883 729 varile yükselmiştir ki, bu rakam daha şimdiden 1953 istihsalinden % 9 fazladır. Kuveyt daha ziyade Doğu Yarımküresine petrol ihraç etmekle beraber, Amerika B. D. ne ihraç edilen petrol miktarıda günden güne artmaktadır. 1953 de A. B. Devletlerine ihraç edilen petrol günde 105 030 varildir. Bugünkü istihsal seviyesine yükselişte rol oynayan en mühim sebeplerden biri, 1951 i de İran'da alınan malûm karar neticesinde İran'dan petrol ihracının durmuş olması, diğeri ise tanker navlun ücretlerinde görülen azalmadır. 1953 de Kuwait Oil Co. 16 ekip-ayı sismik etüt yaptırmıştır. Sene sonunda iki ekip faaliyet halinde bulunmakta idi. Sondaj faaliyeti daha ziyade Magwa sahasında görülmüştür. Bu sahanın ilk petrollü kuyusu 1952 başında muaffakiyetle ikmal edilmiştir. 1953 de 15 istihsal kuyusu ikmal edilerek sahanın petrol veren kuyu adedi 23 e çıkarılmıştır. Ahmadi strüktüründe ise iki istihsal kuyusu ikmal edilmiştir, Fakat en büyük saha Burgan sahasıdır. Çok konser* vatif tahminlere göre Burgan sahasının rezerv miktarı 22 milyar varildir. Kuveyt'de kuyu başına günlük istihsal miktarı 4500-8500 varildir. Bitaraf Mıntaka : 1953 de Kuveyt ile Suudî Arabistan arasında bulunan bitaraf mıntakada American Independent Oil Co. ile Pacific Western Oil Corporation tarafından petrol keşfedilmiştir. Keşif kuyusu olan Wafra No. 4, Burgan sahasının cenubunda bulunan son kuyunun 18.6 mil SW sında ve sahilden 28 mil içindedir. Wafra No. 4 te petrol bulunduktan sonra 1953 sonuna kadar 5 petrollü kuyu ikmal edilmiştir. Bir kuyu da açılmakta idi. Wafra sahasındaki istihsal Kuwait Oil Company'nin Burgan sahasındaki ilk Burgan gresindendir. Bu grenin yaşı Senomanien (Orta Kretase) olup Wafra 4 te 3 530 kademde rastlanmıştır ve petrollü kısmın kalınlığı 150 kademdir. Bugünkü bilgilere göre, Wafra sahası 7 mil uzunluğunda ve 3 mil genişliğinde bir dom strüktürüdür. 1953 de 9 392 kadem derinliğinde bir derin test sondajı yapılmıştır. Wafra sahasının rezervi 429 milyon varil tahmin edilmektedir. Bitaraf mıntakanın en mühim problemi, çıkardığı petrolü satacak pazar bulmaktır. Suudi Arabistan : 1953 te Kuveyt'in Suudi Arabistan'ı istihsalde geçmesi üzerine Arabistan'da faaliyet artmış ve Mayıs 1954 de gün- 257
lük istihsal l 026 000 varile yükselmekle Kuveyt'i geçmiş bulunmaktadır. Arabistan'ın 1953 istihsali 308 294 245 varildir. Bu 1952 ye nazaran ancak o/o 2.4 bir artış ihtiva etmektedir. Fakat 1954 başlarında artış %17yi bulmuştur. Arabistan petrollerini işleten Aramco'nun sahipleri Standard Oil Company of Califomia, Standard Oil Company of New Jersey, Texas Company (her biri % 30 olmak üzere) ve Socony- Vacuum Oil Company (%10) dur. Arabistan'da 1953 de arama ve inkişaf faaliyeti 1952 ile kabili kıyas denecek bir tempoda devam etmiştir. Jeolojik ve jeofizik etütler rejyonal problemlerin halli maksadiyle ve detay bilgilerin artmasına yarayacak şekilde yapılmışlardır. Eksplorasyon programı kuzey batı bölgesinde jeolojik harta yapmak, Hasa bölgesinde sismik etüt ve Struktur sondajı yapmak, Rub'al Khali de Struktur sondajı ve gravimetrik - manyetik etütler yapmaktan ibaretti. Umumiyetle iki jeolojik harta ekibi; iki gravimetre - manyetometre ekibi, iki sismik ekibi ve üç Struktur sondaj ekibi çalışmıştır. Derin sondajlar Ghawar ve Safaniya sahalarında yapılmıştır. Ghawar sahasının genişletilmesine devam edilmiş olup, bu saha şimdi kuzeyde Ghawar-Ain Dar'dan güneyde Ghawar - Huiya'ya kadar 140 km. yi geçen muhtemel petrollü bir uzunluğa maliktir. Aramco, 1953 de hepsi de petrollü olan 33 sondaj yapmıştır. Yapılan metraj 190 651 kademedir. Bu kuyuların yedisi arama kuyusu olup, bunlardan altısı 1951 de keşfedilmiş olan Safaniye sahasının sahilde denizde bulunan kısmında açılmıştır; yedinci arama kuyusu Huiya denen ve dünyanın en büyük sahası olan Ghawar'ın Uthmaniyah, kısmının güneyde tespit edilmiş hududundan 15 mil daha güneyde bulunan sahada yapılmıştır. Geri kalan 26 kuyu Ghawar sahasında açılmış olup, bunlardan 15 i Uthmaniyah, 9 u Shedgum ve 2 si Ain - Dar'dadır. 1954 de dört sondaj makinası faaliyette bulunmuştur. Bunlardan biri Haradah sahasının 185 mil SE sunda Katar'da bulunan Dukhan sahasının 230 mil S inde ve Umman'da son zamanlarda keşfedilmiş bulunan Murban sahasının 250 mil SW sında çöl içinde bulunan bir stratigrafik test için kullanılmaktadır. Ras Tanura'daki rafinerinin günlük kapasitesi 33 000 varil arttıralarak 211000 varile çıkarılmıştır. Basra Körfezinden petrol taşıyan tanker navlunlarının uzunluğuna rağmen petrolün en mühim kısmı Trans-Arabian payplayn ile Lübnan'da Sidon'a sevkedilmektedir. 253
1954 başlarında Abqaiq'te gaz enjeksiyonu fabrikası ikmal edilmiştir. Bu fabrika, 6 000 kademden daha derin olan ve «Arab zone» denilen tabakaya günde 180 mmcf gaz verecektir. Bu sayede istihsalin ileride bugünkünden günde 100 000 varil fazla olacağı tahmin edilmektedir. Bu fabrika 22 milyon dolara mal olmuştur. Katif ile Ras Tanura arasında 20 ve 22 pusluk üçüncü bir payplayn ikmal edilmiştir. Bahreyn ; 1953 de Bahrain Petroleum Company Limited, 7 inkişaf ve bir gaz enjeksiyonu kuyusu ikmal etmiştir. Bunların hepsi de ösas Bahreyn tabakasındandır. 1953 sonunda 116 kuyu açılmış olup, bunlardan 83 ünden petrol istihsal edilmektedir. 1953 de hiçbir etüt ve arama faaliyetinde bulunulmamıştır. Bahreyn'in 1953 ham petrol istihsali 10 978 851 varildir. Katar : Katar'ın yegâne petrol sahası olan Dukhan sahasından 1953 te, 31 099 862 varil petrol istihsal edilmiştir. Katar petrolleri A. B. Devletleri gibi bir pazar elde etmiş bulunduğundan, istihsal artmakta devam etmiş ve 1954 başlarında günlük istihsal 94 800 varili bulmuştur. Katar'daki petrol Jura yaşlı olup, Zekrit formasyonunun 6 000 ve 6 800 kadem derinlikte bulunan üçüncü ve dördüncü kalkerinden gelmektedir. Dukhan sahası 1940 da keşfedilmiş fakat harp dolayısiyle kapatılmıştı. 1947 de yeniden faaliyete geçirilmiş, istihsale bu tarihten iki sene sonra 14 pusluk ve 73 mil uzunluğunda bir payplaynın ikmalini müteakip başlanmış ve 4 1/2 sene içinde 100 milyonuncu varil ham petrolün istihsali mümkün olmuştur. 1953 de iki arama sondajı (ikisi de kuru) ve 6 inkişaf sondajı (hepsi petrollü) yapılmıştır. Iran : 1951 Eylülünde Musaddık Hükümetenin Anglo-Iranian Oil Co. Limited'in bütün mallarına el konmasiyle dumura uğrayan İran petrol faaliyeti, 1954 te İran'ın Zahidi Hükümeti ile sekiz milletlerarası petrol kumpanyasından müteşekkil konsorsiyum arasında bir anlaşmaya varılmıştır. Yapılan anlaşmaya göre Amerikan, İngiliz, Hollanda ve Fransız sermayelerinden teşekkül eden konsorsiyum iran'a dünya pazarında muayyen bir istihsal ve rafineri kotası garantisi vermektedir. İran petrolleri dünya pazarlarına tedricen ve diğer sahalardaki duruma halel getirmeyecek şekilde arzedilecektir. Burada kullanılan «tedrici» kelimesinin tatbik ve tefsiri birçok şekillerde yapılabilir. iran'ın 1953 petrol istihsali 9 900 000 varildir. Murban Sahası (Truclal Coast) ; Umman ile Katar arasında bulunan yedi şeyhlikten, Abu Dhabi'de 1953 sonu ile 1954 başlarında petrol bulunmuştur. Keşif kuyusuna Murban l denmiştir. Bu kuyu Petroleum Development (Trucial Coast) Ltd. (Iraq Petroleum grubuna dahil) tarafından açılmıştır. Daha önce bu civarda iki sondaj yapılmış fakat petrol bulunamamıştır. Petrol 10 000 kadem derinlikte bulunmuştur. Diğer Orta Doğu Memleketleri ; Yemen ile C. Deilmann Bergbau (Batı Almanya) şirketi arasında Yemen Krallığında petrol aramak için bir anlaşma yapılmış ve jeolojik etütlere başlanmıştır. Lübnan'da 8767 kadem derinliğinde bir sondaj yapılmış fakat iktisadî olacak petrole rastlanmamıştır. 259
Kıbrıs'ta 4500 kadem derinliğinde bir sondaj yapılmış, fakat petrole rastlanmamıştır. Suriye ve Ürdün'de petrol faaliyeti yapıldığına dair hiçbir haber yoktur. İsrail'de, 1952 petrol kânununun 1953 te çıkarılması üzerine petrol sahasında oldukça geniş faaliyet görülmüştür. Haziran 1953 de yedi müracaat sahibine otuziki ruhsatname verilmiş bulunuyordu. Negev, Kızıl Deniz-Wadi Araba hufresinde ve Carmel'de detaylı satıh etütleri, sahildeki ovalarda ve Negev'de gravite etütleri ve bazı yerlerde fotogrametri ve sismik etütler yapılmıştır. Sene sonunda temin edilen, iki sondaj makinesi mevcut idi. Hindistan : 1953 başında Nahorkatiya'da Brahmaputra alüvyonları üzerinde (Diğboi petrol sahası civarı) Assam Oil Co. Ltd. tarafından dört petrollü gre tabakası bulunmuştur. Bunun neticesi olarak, Yukarı Assam vadisinde yeniden gravite etüdü, bir havadan manyotometre etüdü ve sismik refleksiyon etüdü yapılmasına karar verilmiş ve etütlere başlanmıştır. Burmah OilCo.'rıin Nahorkatiya'da Diğboi petrollü formasyonunu ve daha derinleri yoklamak için yaptığı sondajda perollü gre tabakası bulunmuştur. Kuyunun derinliği 11 715 kademdir. Diğboi sahasının eski kısımlarında ve doğudaki imtidadında istihsal sondajlarına devam edilmektedir. 1953 istihsali 2 000 000 varildir. Pakistan : Doğu Pakistan'ın Sylhet bölgesinde gravite etüdü bitirilmiş, sismik etütde yapılmıştır. Batı Pakistan'ın Khairpur sahasında sismik etüt yapılması düşünülmektedir. Batı Pakistan'da Bugti tepelerinde Sui'de Pakistan Petroleum Limited tarafından ikinci kuyu açılmış ve oldukça mühim bir gaz sahası bulunmuştur, İkinci kuyu keşif kuyusundan beş mil mesafededir. Gaz Eosen kalkerinde bulunmaktadır. Balkassar stürüktüründe inkişaf sondajlarına ve Eosen kalkerindeki derin petrol zonunun inkişafına devam edilmiştir. Batı Pakistan'ın dört sahasından elde edilen 1953 istihsali yekûnu l 750 000 varildir. Burma : Burma'da mevcut anlaşmazlık petrol arama işlerini imkânsız bir hale sokmuştur. 1954 başında Burma Hükümeti ile petrol şirketleri arasında müzakereler yeniden başlamış bulunuyordu. Chauk sahasında yapılan inkifaf sondajları neticesinde 1953 istihsali 200 000 varil artarak l 200 000 varili bulmuştur. UZAK DOĞU Burma'nın doğusunda bulunan Uzak Doğu memleketlerinde 1953 de istihsal edilen getrol miktarı, rekor sayılacak bir seviyeye çıkmış olup, 124 247 000 varildir. (Günde vasati 340 300 varil). Bunun memleketlere göre miktarı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir : 260