Uyanı s! Neden Bu Kadar Cok Alışveriş Yapıyoruz? IRAN 2013 HAZ

Uyanı s! HAZ IRAN 2013 Neden Bu Kadar Cok Alışveriş Yapıyoruz?

Uyanı s! BU SAYIDA s DAHA FAZLASI IC IN www.jw.org GENCLER KAPAK KONUSU Neden Bu Kadar Cok Alışveriş Yapıyoruz? 8-11. SAYFALAR r GENCLER SORUYOR: GOR UN UŞ UM KONUSUNDA SAPLANTILI MIYIM? Serena isimli gencbirkız şunları soyl uyor: Ne zaman aynaya baksam şişko ve cirkin bir kız gor uyorum. Kilo vermek icin ac gezdigim bile oluyor. Senin de dış gor un uş unle ilgili problemin varsa, nasıl dengeli bir gor uş edinebilirsin? (KUTSAL KITABIN O GRETT IKLER I GENCLER kısmına bakın) 3 DUNYAYA BAKIŞ 4 A ILELER I C IN YARDIM Susarak Tavır Koymaktan Nasıl Kacınabilirsiniz? 6 KUTSAL K ITABIN GOR UŞ U Şeytan 12 ULKELER VE INSANLAR Panama ya Bir Ziyaret 14 GECM IŞTEN PORTRELER Tanrı Adına Verilen Bir Ultimatom 16 TASARIM UR UN UM U? Kambur Balinanın Yuzgeci COCUKLAR r Resimli Kutsal Kitap hikayelerini ˆ sitemizden okuyabilirsiniz. Bu etkinlik sayfalarını kullanarak cocugunuzun Kutsal Kitapta adı gecen kişileri daha yakından tanımasını ve ahlaksal ilkeleri ogrenmesini saglayabilirsiniz. (KUTSAL KITABIN O GRETT IKLER I COCUKLAR kısmına bakın) Vol. 24, No. 6 / Monthly / TURKISH Her Sayının Ortalama Tirajı: 98 Dilde 43.524.000 Adet Bu yayın parayla satılmaz. Gon ull uba gıslarla desteklenen, dunya capındaki Kutsal Kitap egitim programının bir kısmıdır. Aksi belirtilmedikce, ayet alıntıları Kutsal Kitap Yeni Dunya Çevirisi ndendir. Awake! (ISSN 0005-237X) Druck und Verlag: Wachtturm Bibel und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas, e. V., Selters/Taunus. Verantwortliche Redaktion: Ramon Templeton, Selters/Taunus. Bu yayının Turk cesinin hazırlanmasından Yehova nın Sahitlerini Destekleme Dernegi sorumludur. 2013 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Her hakkı saklıdır. Printed in Germany. Dahafazlabilgialmakyadahi cbir ucret odemeden Kutsal Kitabı incelemek ister misiniz? www.jw.org sitesini ziyaret edebilir ya da aşagıdaki adrese yazabilirsiniz. YEHOVA NIN SAH ITLERI: PK 23 Ferikoy 34378 Istanbul-T URK IYE. Tel. 0 212 249 04 17. Adreslerin tam listesi icin su siteye bakın: www.jw.org/iletisim

D UNYAYA BAKIŞ DUNYA Dunya Saglık Org ut u, dizel motorlardan cıkan egzoza maruz kalmanın akciger kanseri riskini yukseltti gi ve muhtemelen mesane kanseri riskini de artırdıgı sonucuna vardı. IRLANDA 2012 yılında Irlanda nın Katolik Papazlar Birligi tarafından yayımlanan bir rapora gore, ulkede ankete katılan Katoliklerin yuzde 87 si papazların evlenmesine izin verilmesi gerektigine inanıyor; yuzde 77 si kadınların papaz olmasına izin verilmesi gerektigini duş un uyor. EL SALVADOR 2012 yılının Nisan ayı ortalarında huk umet yetkilileri El Salvador un neredeyse u c yıldır ilk defa cinayetsiz bir gun gecirdi gini ilan etti. Uyuşturucuyla baglantılı şiddetin kol gezdigi bu ulkede, 2011 yılında her 100.000 kişiden 69 u cinayete kurban gitmişti; bu dunya capındaki en korkunc cinayet oranlarından biri. ANTARKTIKA Deniz yatagından cıkarılan tortularda rastlanan fosilleşmiş polen ve sporlar, Antarktika da bir zamanlar palmiyelerin ve tropikal bolge- lerdekine benzer ormanların bulun- dugunu ortaya cıkardı. Bircoklarının Sera Eoseni diye adlandırdıgı do- nem boyunca kışlar ılıktı ve aslında buzlanma yoktu, ayrıca kutuplardaki sıcaklıklar ekvatordakinden cok da farklı degildi. SAHRAALTI AFRIKA VE GUNEYDO GU ASYA Sıtma ilaclarının incelenmesi sonucunda bazı yerlerde ilacların co gunlukla du s uk kaliteli ya da sahte oldugu ortaya cıktı; bu da yetersiz ve başarısız tedaviye neden oluyor. Guney- dogu Asya da test edilen ilac orneklerinin yuzde 36 sının taklit olduguna karar verildi, Sahraaltı Afrika da da ilac orneklerinin yuzde 20 si taklitti. 3

A ILELER I C IN YARDIM EVLIL IK Susarak Tavır Koymaktan Nasıl Kacınabilirsiniz? ZORLUK Birbirini sevmeye soz vermişikiinsannasılolurda saatlerce hatta gunlerce konuşmama noktasına gelebilir? Belki de En azından artık kavga etmiyoruz diye duş un uyorlar. Ancak sorun hal ˆ a ˆ c oz ulmemiştir ve her ikisi de mutsuzdur. NEDEN BOYLE OLUYOR? Misilleme yapma arzusu. Bazı eşler konuşmamayı, oc almanın bir yolu olarak gor uyor. Şoyle bir durum duş u- nun: Bir koca, eşinin fikrini almadan hafta sonu icin plan yapıyor. Eşi bunu o grendi ginde ofkeleniyor ve kocasını duş uncesizlikle sucluyor. Koca da eşinin aşırı hassas oldugunu soyleyerek karşılık veriyor. Kadın bir hışım oradan uzaklaşıyor ve sessizlige gom ul uyor. Aslında kocasına Sen beni uzdun, ben de seni uzecegim demişoluyor. Istedigini yaptırma arzusu. Bazılarının susarak tavır koymasının nedeni istedigini elde etmeye calışmaktır. Şu tabloyu zihninizde canlandırın: Bir karı koca tatil planı yapıyor ve kadın, anne babasını da yanlarına almak istiyor. Koca karşı cıkıyor. Ben seninle evlendim, anne babanla degil diyor. Sonra karısına susarak tavır koyuyor; eşi vazgecip istegini kabul edene kadar onu gormezden geliyor. Tabiikibirtartışma kontrolden cıkmaya başladıysa, bir sure konuşmaya ara vermek sakinleşme fırsatı sag- layabilir. Bu tur bir sessizlik yararlı olabilir. Kutsal Yazılar Susmanın vakti var der (Vaiz 3:7). Bununla birlikte bir eş misilleme yapmak ya da istedigini yaptırmak icin sustugunda sadece tartışma uzamaz, eşlerin birbirine olan saygısı da giderek azalır. Peki boyle bir şeyin sizin başınıza gelmesini nasıl engelleyebilirsiniz? r Ailelere yardımcı olabilecek başka makaleler icin www.jw.org adresine bakabilirsiniz.

SIZ NE YAPABIL IRS IN IZ? Susarak tavır koymaktan kacınmak icin atılacak ilk adım şunu kabul etmektir: Susarak tavır koymak, en iyi ihtimalle sadece kısavadede işe yarayacak bir taktiktir. Konuşmamanın intikam ateşini sond urebilece gi veya eşinizi istediginizi yapmaya razı edebilecegi dogrudur. Peki bir omur boyu sevmeye soz verdiginiz kişiye gercekten boy- le mi davranmak istiyorsunuz? Oysa anlaşmazlıkları c oz- menin daha iyi yolları var. Ayırt edici olun. Kutsal Kitap Sevgi kolayca kızmaz der (1. Korintoslular 13:4, 5). Bu nedenle Beni hicdin- lemiyorsun yada Herzamange ckalıyorsun gibiof- keyle soylenen sozler karşısında aşırı tepki gostermeyin. Bunun yerine bu sozlerin ardındaki niyeti anlamaya calışın. Ornegin Beni hic dinlemiyorsun aslında Benim go- ruş um u ciddiye almadıgını hissediyorum anlamına gelebilir. Kutsal Kitaptaki ilke: Ozdeyişler 14:29. Eşinizi rakibiniz de gil, takım arkadaşınız olarak g or un Sesinizi alcaltın. Genelde tartışmalar devam ettikce hararetlenir. Ote yandan ateşli bir tartışmanın yon un u degiştirebilirsiniz. Nasıl? Evlilikteki sorunları ele alan bir kitap şoyle soyl uyor: Ses tonunuzu yumuşatmanız ve eşinizin bakışa cısını anlamaya calışmanız, gerginligi dagıtmak ve tartışmanın hararetlenmesini onlemek icin uygulayabileceginiz etkili yontemlerdir. Co gu zaman sadece bunları yapmak yeterlidir (Fighting for Your Marriage). Kutsal Kitaptaki ilke: Ozdeyişler 26:20. Ben degil biz diye du s un un. Kutsal Kitap Herkes kendi yararını degil, başkasınınkini gozetsin der (1. Korintoslular 10:24). Eşinizi rakibiniz degil, takım arkadaşınız olarak gor un. Boylece eşinize gucenme, onunla tartışma, sonra da konuşmama olasılıgınız azalacaktır. Kutsal Kitaptaki ilke: Vaiz 7:9. Susarak tavır koymak Kutsal Kitabın şu o g ud une ters du- şer: Her biriniz karısını kendisi gibi sevsin; kadın da kocasına derin saygı duysun (Efesoslular 5:33). O halde eşinizle, Bizim evliligimizde susarak tavır koymanın yeri olmayacak diye bir anlaşma yapmaya ne dersiniz? TEMEL AYETLER Cabuk ofkelenmeyenin anlayışı engindir ( Ozdeyişler 14:29). Odun yoksa ateşs oner ( Ozdeyişler 26:20). Cabuk gucenen biri olma (Vaiz 7:9). TOPU USULCA ATIN Kutsal Kitap şoyle der: Sozle- riniz her zaman tuzla lezzet veril- miş gibi, hoş vecekici olsun; boylece herkese nasıl cevap vermeniz gerektigini bilerek konuşun (Koloseliler 4:6). Bu sozler kesinlikle evlilik icin de gecerli- dir! Bunu şoyle ornekleyebiliriz: Bir oyunda paslaşırken topu karşınızdakine kolayca yakalayabilecegi şekilde atarsınız. Arkadaşınızı yaralayacak kadar sert şekilde fırlatmazsınız. Eşinizle konuşurken de aynı ilkeyi uygulayın. Acı sozler savurmak sadece zarar verir. Boyle yapmaktansa topu usulca atın, yani nazikce konuşun, boylece eşiniz tam olarak ne soylemek istedigi- nizi yakalayabilir. (Ocak 2001 tarihli Uyanış! dergisine bakın.) Uyanış! Haziran 2013 5

KUTSAL K ITABIN G OR U Ş U ŞEYTAN ŞEYTAN Şeytan gercekten var mı? Iblis ve Şeytan denilen eski yılan but un dunyayı saptırıyor (Vahiy 12:9). INSANLAR NE DIYOR? Bazıları Şeytan ın, diger adıyla Iblis in gercek bir varlık degil, her insanın icinde var olan kot ul uk niteligi, yani sadece bir kavram olduguna inanır. KUTSAL KITAP NE DIYOR? Şeytan gercekten vardır. O isyankar ˆ bir melek, Yaratıcıya karşı gelen ruhi bir varlıktır. Kutsal Kitap Şeytan ı bu dunyanın huk umdarı olarak adlandırır (Yuhanna 12:31). Şeytan kendi amaclarını gercekleştirmek icin sahte alametler yapar ve hileye başvurur (2. Selanikliler 2:9, 10). Kutsal Kitapta, gokte Tanrı ile Şeytan arasında gecen bir konuşma kayıtlıdır. Eger Şeytan sadece icteki kot ul uk niteligini temsil ediyorsa, Tanrı kiminle konuşuyordu, Kendi icindeki kot ul ukle mi? Elbette hayır, c unk utanrıhery onden kusursuzdur ve O nda kot u- lu g un zerresi bile yoktur (Tekrar 32:4; Eyup 2:1-6). Acık ca gor ul u- yor ki, Şeytan sadece kot ul u g un simgesi degil, gercek bir varlıktır. BU SIZ IN I C IN NEDEN ONEML I? Şeytan kendisinin hayal urun u olduguna inanmanızı ister, boylece bir suclu gibi kimligini gizleyerek kot u işler yapmaya devam edebilir. Kendinizi Şeytan dan korumak icin oncelikle onun gercekten var oldugunu kabul etmeniz gerekir. r Kutsal Kitapla ilgili başka sorularınıza cevap almak icin www.jw.org adresine bakabilirsiniz.

INSANLAR NE DIYOR? Bazıları Şeytan ın yerin yedi kat altında, cehennemde yaşadıgına inanıyor. Başkaları ise Şeytan ın kot uinsanların icinde oldugunu duş un uyor. KUTSAL KITAP NE DIYOR? Şeytan ruhi bir varlıktır, dolayısıyla go- runmez bir diyarda yaşar. Şeytan ın bir sure Tanrı nın ve sadık meleklerin bulundugu yerde dolaşmasına izin verilmişti (Eyup 1:6). Fakat o artık diger kot u ruhi varlıklarla birlikte Tanrı nın huzurundan kovulmuş veyery uzu dolaylarınahapsedilmiştir (Vahiy 12:12). Bu, Şeytan ın yeryuz unde sadece belirli bir yerde oldugu anlamına mı gelir? Orne gin, eski Bergama kentinden Şeytan ın oturdugu yer olarak bahsedildigini duymuş olabilirsiniz (Vahiy 2:13). Aslında bu ifadeyle orada Şeytan a tapınmanın ne kadar yaygın oldugu kastedilir. Şeytan yeryuz unde belirli bir yerde yaşamaz. Tersine Kutsal Kitap yeryuz un un tum krallıklarının ona ait oldugunu soyler (Luka 4:5, 6). KUTSAL KITAP NE DIYOR? Bircokları insanları dogru yoldan saptıran Şeytan ın etkisine yenik duşerek onun kontrolualtınagirmiş- tir (2. Korintoslular 11:14). Bu gercek, insanların dunyadaki koşul- ları neden duzeltemedi gini acıklar. Kutsal Kitapta Şeytan veya başka isyankar ˆ meleklerin insanları kontrol altına aldıgını ve onlara fiziksel zarar verdigini anlatan sıra dışı olaylar da kayıtlıdır (Matta 12:22; 17:15-18; Markos 5:2-5). SIZ NE YAPABIL IRS IN IZ? Şeytan ın guc unden korkmanıza gerek yok. Şeytan ınetkisiyadakontrol u altına girmemek icin onun insanları nasıl kandırdıgını ogrenmeniz gerekir, boylece onun duzenlerinden habersiz olmazsınız (2. Korintoslular 2:11). Kutsal Kitabı okuyarak Şeytan ın kullandıgı yontemler hakkında bilgi edinebilir ve bu hayati bilgi sayesinde onun size zarar vermesini engelleyebilirsiniz. Cinlerle baglantılı tum eşyalarınızdan kurtulun (Elciler 19:19). Bunların arasında ruhculuk ve falcılıgı destekleyen muskalar, nazarlıklar, basılı malzemeler, videolar, filmler, muzikler ve bilgisayar uygulamaları olabilir. Kutsal Kitap Iblis e karşı koyun, sizden kacacaktır der (Yakup 4:7). Kutsal Kitabın hikmetli og ud une uyarak Şeytan ın sinsi oyunlarına karşı kendinizi koruyabilirsiniz (Efesoslular 6:11-18). Şeytan nerede yaşıyor? Yer, vay haline! Çunk u Iblis, uzerine indi (Vahiy 12:12). Şeytan insanlara zarar verebilir mi ya da onları kontrol edebilir mi? But un dunya kot uolanın elinde bulunuyor (1. Yuhanna 5:19). Uyanış! Haziran 2013 7

KAPAK KONUSU Neden AlışverişYapıyoruz? 2012 yılında kuresel capta yapılan bir ankette katılımcıların yarısı, aslında ihtiyacı olmayan şeyler aldıgını soyledi. Ucte ikisi tuketicilerin cok fazla şey aldıgını duş un uyordu. Bu kaygılarında haklı olabilirler c unk upek cok tuketici borcbata gına saplanıyor. Araştırmacılar aşırı tuketimin daha fazla doyum vermek yerine, daha cok stres ve mutsuzluga yol acabilece gini soyl uyor. Oyleyse neden bu kadar cok şey almaya devam ediyoruz? T UKETIC ILER olarak yogun bir pazarlama bombardımanı altındayız. Peki pazarlama endustrisinin amacı ne? Istekleri ihtiyaca don uşt urmek. Pazarlamacılar tu- keticilerin davranışlarını buy uk ol c ude duyguların yonlendirdi gini biliyorlar. Bu yuzden reklamlar hatta alışverişin kendisi, duyguları olabildigince cok harekete geci- recek şekilde tasarlanıyor. Why People Buy Things They Don t Need ( Insanlar Neden Ihtiya cları Olmayan Şeyleri Alır?) adlı kitap şoyle diyor: Tuketi- ci yeni bir şey almayı planladıgında ge- nelde ur un u aramak, bulmak ve ona sahip olmakla ilgili hayaller kurmaktan zevk alır. Bazı uzmanlara gore insanlar alışveriş yaparken oylesine heyecanlanıyor ki muhtemelen adrenalin patlaması yaşıyor. Pazarlama uzmanı Jim Pooler şoyle acıklı- yor: Satıcı bu duygu durumunu fark eder- se bundan yararlanabilir, muşterinin yaşadıgı duygu yogunlu gunu ve zayıflamış savunma sistemini kendi yararına kullanabilir. Kendinizi zeki pazarlamacıların kurbanı olmaktan nasıl koruyabilirsiniz? Duygularınızı bir kenara bırakın ve pazarlama endustrisinin vaatlerini gerceklerle karşılaştırın.

VAAT: Yasam Kalitenizi Yukseltin Daha iyi bir yaşam istemek cok dogal. Reklamcılar surekli şu mesajı yayıyor: Tum isteklerinize yani daha saglıklı, gu- venli, stresten uzak ve daha sıcak ilişkilere sahip olabileceginiz bir yaşama dogru yatırımlar yaparak erişebilirsiniz. GERCEK: Aslında sahip oldugumuz şeylerin sayısı arttıkca yaşam kalitemiz duşebilir. Daha cok şey, onlarla ilgilenmek icin daha cok zaman ve para gerektirir. Borcların yarattıgı baskı nedeniyle stres seviyesi yukselir, aileyle arkadaşlara ayıracak zaman azalır. Ilke: Bir insanın çok malı mul- kuolsabile,hayatıbunlara baglı degildir (Luka 12:15). VAAT: StatuvePrestij Kazanın Bircok kişi, bir şey satın aldıgında bunu başkalarını etkilemek icin yaptıgını kabul etmez. Ancak uzman Jim Pooler şuna dikkat cekiyor: Insanlar alışverişyaptı gında onların bu davranışının cok onemli bir nedeni dostları, komşuları, iş arkadaşları ve akrabalarıyla yarışmaktır. Bu nedenle genelde reklamlarda, urunler Aslında sahip oldugumuz şeylerin sayısı arttıkca yaşam kalitemiz duşebilir başarılı ve zengin kişiler tarafından kullanılıyormuşgibig osterilir. Bu tur reklamların tuke- ticiye verdigi mesaj şudur: Siz de onlar gibi olabilirsiniz! GERCEK: Kendi degerimizi kendimizi başkalarıyla karşılaştırarak belirlemek, sonu gelmeyen bir doyumsuzluk duygusu yaratır. Bir istege ulaştıgımızda hemen bir sonrakine ulaşmak isteriz. Ilke: Gum uşe duşk un olan gu- muşe doymaz (Vaiz 5:10). VAAT: Kisili ginizi Ortaya Koyun Shiny Objects adlı kitap şoyle yazıyor: Başkalarına nasıl biri oldugumuzu (ya da olmak istedigimizi) ifade etmenin en yaygın yollarından biri, sahip oldugumuz maddi şeyleri kullanmamız ve sergilememizdir. Pazarlama endustrisi bunu bilir ve ur un markalarını, ozellikledel uks markaları, belirli yaşam tarzları ve degerler- le ilişkilendirmeye calışır. Kendinizi nasıl gor uyorsunuz? Başkalarının sizi nasıl gormesini istiyorsunuz? Şık biri olarak mı? Atletik biri olarak mı? Nasıl biri olmayı hayal ediyor olursanız olun pazarlama endustrisi şunu vaat eder: Dogru markayı satın alırsanız, markanın benimsetmeye calıştıgı o kişi olabilirsiniz. GERCEK: Satın aldıgımız hicbir urun kişiligimizi degiştiremez ya da dur ustl uk ve dogru ahlaki degerler gibi guzel niteliklere sahip olmamızı saglayamaz. Ilke: Sizin sus un uz,...altın takılar ya da elbiselerle, dış gor un uşte degil, yure ginizdeki gizli insanda olsun (1. Petrus 3:3, 4). Maddi Şeylerle Ilgili Dengeli Bir Gor uş Pazarlamacıların vaatleri co gu zaman gerceklerle bagdaşmaz. Fakat dengeli ve mutlu bir hayata sahip olmamızı saglayacak guvenilir bir rehber var. Bu makalede alıntılanan ilkelerin hepsi Yaratıcımızın Soz uolankutsal Kitaptandır. Kutsal Kitap maddi şeylere sahip olmanın yanlış oldu gunu soylemez, ama para sevgisinden uzak bir yaşam tarzının daha buy uk mutluluk getirecegini ogretir ( Ibraniler 13:5). Uyanış! Haziran 2013 9

Harcamalarınızı Kontrol Altında Tutmanın Yolları Pazarlama endustrisinin yarattıgı dış baskının yanında icet- kenler, yani duygularımız ve alışkanlıklarımız da aşırı harcama yapmamıza neden olabilir. Aşagıda harcamalarınızı kontrol altında tutmanıza yardımcı olabilecek altı oneri bulunuyor. 1. Duş unmeden satın alma istegine karşı koyun. Alışverişyapmakvebirşeyi cok ucuza bulmak sizi heyecanlandırıyor mu? Eger oyleyse duş unmeden alışveriş yapıyor olabilirsiniz. Bu istege yenilmemek icin almayı planladıgınız şeyi satın almanın, ona sahip olmanın ve bakımının uzun vadeli sonuclarını acele etmeden, gercek ci şekilde duş un un. Bir an durun ve gecmiş- te duş unmeden aldıgınız ama sonradan pişman oldugunuz şeyleri hatırlayın. Son kararınızı vermeden once kendinize sakinleşme fırsatı tanıyın. 2. Moralinizi duzeltmek icin alışverişyapmayın. Alışveriş ge cici olarak kendinizi iyi hissetmenizi saglayabilir. Ancak olumsuz duygular geri dond u g unde, rahatlamak icin para harcamak uzeredahadag ucl u bir arzu duyabilirsiniz. Moralinizi alışveriş yaparak duzeltmeye calışmak yerine, size Modern Pazarlama Y ontemleri Modern pazarlama endustrisi urunleri tanıtmak icin televizyon, basılı malzeme ve internetin yanı sıra gun gectik ce bircok karmaşık yontem de kullanmaya başladı. URUN YERLEŞT IRME: Urunler ve marka adları televizyon programlarında, filmlerde ve video oyunlarında kurnazca sergilenir. GIZL I PAZARLAMA: Para odenen temsilciler, bunun icin para aldıklarını fark ettirmeden, insanların gunl uk hayatlarında gidebilecegi yerlerde ur unleri kullanarak onlar hakkında heyecanla konuşur. AGIZDAN AGIZA PAZARLAMA: Tu- keticiler, arkadaşlar arasında ve sosyal medya aglarında ur unler hakkında yorum yapmaya teşvik edilir. Temsilcileri motive etmek icin onlara ur un ornekleri ya da başka od uller verilebilir. r Ailelere yardımcı olabilecek başka makaleler icin www.jw.org adresine bakabilirsiniz.

destek olacak dostlarınızla vakit gecirin ya da yur uy uşe cıkmak gibi fiziksel aktivitelerde bulunun. 3. Eglence olsun diye alışveriş yapmayın. Gosterişli alışveriş merkezleri alışverişi eg- lenceye don uşt urd u. Sadece eglenmek icin bir alışveriş merkezinegidebiliryada internette gezinebilirsiniz, ancak gord uklerinizin co gu satın alma isteginizi kor ukle- yecek şekilde tasarlanmıştır. Yalnızca aklınızda belirli bir şey varsa alışveriş yapınve planınızın dışına cıkmayın. 4. Arkadaş se ciminize dikkat edin. Arkadaşlarınızın hayat tarzı ve sohbetleri, sizin isteklerinizi onemli olc ude etkiler. Arkadaşlarınıza ayak uydurmak icin aşırı alışveriş yapıyorsanız, paraya ve maddi şeylere daha az onem veren kişileri arkadaş olarak secin. 5. Kredi kartlarını akıllıca kullanın. Kredi kartları, sonuclarını goz ardı ederek kolaylıkla harcama yapmanıza neden olabilir. Her ay o ayın kredi kartı borcunun tum un u odemeye calışın. Kredi kartınızın faiz oranları ve aidatları hakkında bilginiz olsun ve en duş uk maliyetli kartları bulmak icin teklifleri karşılaştırın. Yuksek borclanma maliyetleri olan ve ihtiyacınız olmayan avantajlar saglayan premium kartlara karşı temkinli olun. Kredi kartıyla alışveriş yapmaktansa, daha buy uk alımlarınız icin para biriktirin ve nakit odeme yapın. 6. Mali durumunuzun farkında olun. Mali durumunuzu iyi bilmiyorsanız aşırı para harcamanız daha kolay olur. Guncel kayıtlar tutun ve tum mali durumunuzun farkında olun. Gelirinize ve gecmişteki harcamalarınıza dayanarak aylık, gercek ci bir harcama planı hazırlayın. Harcamalarınızı takip edin ve bunu planınızla karşılaştırın. Bilginizin olmadıgı mali konular hakkında guvenilir bir dostunuzdan yardım isteyin. Cocuklarınızı Tuketim Kult ur unden Koruyun Cocukların reklamcılar icin ozel bir hedef olması şaşırtıcı degil. Gencler her zamankinden daha cok alışveriş yapıyor. ABD de her yıl milyarlarca dolarlık bir tuketici pazarı oluşturuyorlar. Ancak Gaziantep Universitesi nin yayımladıgı Sosyal Bilimler Dergisi, profesor Juliet Schor un araştırmasına deginerek şoyle diyor: Cocuklar her gecen gun daha cok satın alma ve harcama kult ur un un parcası olmakta; ticari ve materyalist mesajları daha cok benimsedikce, sıkılma, anksiyete, depresyon oranları artmakta ve kendilerini daha kot u hissetmektedirler. Ayrıca boyle cocukların ebeveynleriyle ilişkileri de daha kot u. Oyleyse cocuklarınızı nasıl koruyabilirsiniz? Şimdi tecrube- li birkacebeveynins oylediklerine bakalım. EG IT IN: Cocuklarınızı reklamlardan tamamen koruyamazsınız, c unk u her yer reklam dolu. Bu yuzden kızlarımıza reklamcıların bir cıkarı oldugunu ve onları ucretle tutan firmaların amacının para kazanmak oldugunu acıklıyoruz. Onlar bizim iyiligimizi duş unm uyor (James ve Jessica). KONTROLUELDENBIRAKMAYIN: Cocuklar bir şeyler almanız icin size baskı yapar ve istediklerini aldırana kadar ugraşırlar. Ancak kararlı olmak onemli. Er gec her istediklerini elde edemeyeceklerini ogrenirler. Kızımızı yetiştirirken, eşimle nasıl dengeli olabilecegimizi ve ne gibi sınırlar koyabilecegimizi sık sık konuşurduk (Scott ve Kelli). OLAB ILD IG INCE UZAK TUTUN: Ailece cok az televizyon izleriz. Gunl uk alışkanlıklarımız icinde bu yok. Televizyon izleyerek gecirece gimiz zamanı başka faaliyetlerle dolduruyoruz. Birlikte yemek yapıp yiyoruz, ayrıca ogullarımızın hepsi birer kitap kurdu (John ve Jenniffer). Uyanış! Haziran 2013 11

ULKELER VE INSANLAR PANAMA Panama ya Bir Ziyaret Panama Kanalı San Blas Takımadaları PANAM A P A N A M A PANAMA deyince muhtemelen aklınıza Panama Kanalı gelir. Bu kanal, Atlas Okyanusu yla Buy uk Okyanus u birbirine baglayan bir su yoludur. Kuzey Amerika yla Guney Amerika yı birleştiren bu ulke, insanları da birleştirir. Cok ceşitli ırklara ve kult urlere ev sahipligi yapar. Nufusun buy uk bol um u yerlilerle Avrupalıların karışımı bir soydan gelmektedir. 1501 de Ispanyol kaşifler ˆ Panama ya geldiginde burada cok sayıda yerli toplulugu buldular; bu topluluklardan bazıları bugun hal ˆ a ˆ varlıgını surd ur uyor. Onlardan biri Guna (eski adıyla Kuna) toplulugudur. Gunaların birco gu San Blas Takımadaları yerli bolge- sinde ve Panama ile Kolombiya sınırına yakın Pasi-

BIL IYOR MUYDUNUZ? Panama nın altın kurbagası (Atelopus zeteki)m ustakbel eşlerinin dikkatini cekmek ve rakiplerini uyarmak icin ellerini sallar Ust uste dikilmiş kumaşlardan yapılan parlak renkli bir bluz (mola)giymiş, elinde evcil bir marmoset tutan bir Guna kadını fik Kıyı Bolgesi nde yaşar. Bu bolgelerde avcılık yapar, aga ctan oyma kayıklarla balık avlar ve kendi yiyeceklerini yetiştirirler. Guna toplumunda bir erkek evlendiginde karısının geniş ailesiyle birlikte yaşamaya başlar ve onlar icin calışır. Zaman icinde karısı bir kız cocuk dogurursa, erkek ailesiyle birlikte karısının akrabalarından ayrılabilir ve kendi ailesini kurabilir. Panama da Yehova nın Şahitlerinin yaklaşık 300 cemaati var. Ibadetler Ispanyolcanın yanı sıra Cince, Gucerat, Guna, Haiti Kreolu, Ingilizce, Ngabere ve Panama Işaret Dilinde duzenleniyor. KISA BILG I Nufus: 3.629.000 Baskent: Panam a Resmi dil: Ispanyolca Yonetim sekli: Anayasal demokrasi Iklim: Tropikal Dogal yapı: Serin daglık ve ormanlık alanlar, savanlar ve nemli yagmur ormanları. Ulkenin her iki kıyısına yayılmış 1.600 den fazla ada. Sayfa 12 ve 13: Panama Kanalı: Alvaro Leiva/age fotostock; Guna bir kadın: Wolfgang Kaehler/SuperStock; kurba ga: Courtesy Brian Gratwicke; kayık: Michel Renaudeau/age fotostock Uyanış! Haziran 2013 13

GECM I ŞTEN PORTRELER EL REQUERIMIENTO INTERFOTO/Alamy TANRI ADINA Verilen Bir Ultimatom Bunu yapmazsanız...tanrı nın yardımıyla var guc um uzle size saldırırız ve dort bir yandan ve mumk un olan her yolla size savaş açarız ve sizleri Kilisenin ve Majestelerinin boyundurugu ve egemenligi altına alırız; ve kadınlarınızı ve çocuklarınızı alıp kole ederiz.... mallarınızı alır, sizlere elimizden gelen her turl uk otul u g u yaparız..... Bunun sonucunda meydana gelecek ol umlerden ve zarardan ne Majesteleri ne biz.... sorumlu oluruz, bunun sorumlusu siz olursunuz. KISA BILG ILER ( El Requerimiento,16.y uzyılda Amerika kıtasına ulaşan Ispanyol fatihler tarafından duyurulan bir ultimatomdu. ( Yerli halktan Katolik Kilisesinin yetkisini tanıması talep edildi. ( Ultimatom metni, her iki dili de anlamayan yerli halka yuksek sesle Ispanyolca veya Latince okundu. ( Bu, Amerika kıtası tarihindeki en rahatsız edici bildirilerden biridir. Y UKARIDAK Is ozler Ispanyolca el Requerimiento olarak bilinen tebligatın bir kısmıdır. Bu ultimatom, belki de en garip resmi bildirilerden biridir. 16. yuzyılda Ispanyol fatihler, Amerika kıtasını fethetmek icin oraya vardıklarında bu bildiriyi yuksek sesle okumak zorundaydı. Peki fatihler yerli halka tam olarak ne bildirdi ve neden? Katolik Olmaya Zorlandılar Kristof Kolomb un 1492 de Amerika kıtasına ayak basmasından kısa sure sonra hem Ispanya hem de Portekiz, bu yeni toprakların yonetiminin kendilerinde olması gerektigini iddia etti. Iki ulke icin de papa, Mesih in yeryuz undeki temsilcisi oldugundan meseleyi onun c ozmesini istediler. Papanın talimatıyla kilise, yeni keşfedilen top- rakları Ispanya ve Portekiz arasında bir şartla paylaştırdı: Her iki ulke de yerli halkın din degiştirmesi icin buralara misyonerler gonderecekti. Fatihler toprakları fethetmeye devam ederken Ispanyol monarşisi yapılanları yasallaştırmanın bir yolunu aradı. Papa bu toprakları onlara Tanrı adına vermişti. Bu yuzden Ispanyollar, fatihlerin yerli halka ve mallarına istedigini yapmakta serbest olduklarını ve onların ozg url uklerini kısıtlayabileceklerini iddia ettiler.

Haklı bir neden varsa şiddet mazur gor ulebilir şeklinde bir mantık yur ut ul uyordu. Bu yuzden Ispanya nın haklı nedenler uretmesi gerekti (Francis Sullivan, Cizvit teoloji profesor u). Papa VI. Alexander: The Art Gallery Collection/Alamy; Yerliler: SuperStock Ispanyollar, yerli halkı papanın kararından haberdar etmek icin bir belge hazırladı. Yerlilerden Hıristiyanlıgı kabul etmeleri ve Ispanya kralına tabi olmaları talep edildi. Ispanyollar, yerlilerin bu talebe uymamaları durumunda onlara savaş acmaya hakları oldugunu ve Tanrı nın kendilerini destekleyecegini duş und u. Haksız, Dine Karşı Saygısız, Rezil Ispanya Krallıgının bu bildiriyi okutmasının amacı, kendi vicdanını rahatlatmak ve som urge fetihlerini haklı cıkarmaktı. Fatihler bildiriyi genellikle ya saldırıya gecme- den once gemideyken ya da karaya cıktıktan sonra, Avrupa dillerini anlamayan yerli halka okurlardı. Bu belge bazen de korkup kacan yerliler tarafından terk edilmiş boşkul ubelere okunurdu. Bu zorla din degiştirme cabaları buy uk bir katliamla sonuclandı. Ornegin 1550 yılında Şili de yapılan savaşta Arokan halkından yaklaşık 2.000 kişi katledildi. Ispanyol fatihlerden Pedro de Valdivia, sag kalanlar hakkında krala şoyle dedi: Majesteleri, emrettiginiz gibi defalarca ulaklar gonderip emirleri [el Requerimiento] bildirmeme ragmen itaatsizlik ettikleri icin iki yuz kişinin elleri ve burunları kesildi. Bu bildirinin okunması istilacıların vicdanını rahatlatmış olabilir. Ancak bunun Ispanyolların dininin yayılmasına pek bir katkısı olmadı. Bildirinin sonuclarına tanık olan 16. yuzyılda yaşamışmisyonerkeşişbartolom e de las Casas şoyle yazdı: Bu haksız, dine karşı saygısız, rezil, akla mantıga sıgmayan sacma bir emirdi! Hıristiyanlıgın adına surd u g u lekeden soz etmeyecegim bile. Tarihci Gonzalo Fern andez de Oviedo buy uk bir uz unt uyle, Amerika yerlilerine uygulanan vahşetin, onların Hıristiyanlıkla ilgili cok kot u bir izlenim edinmelerine neden oldugu- nu ifade etti. Peki siyasal ve dinsel gu clerin Tanrı adına yaptıgı bu gaddarca davranışlardan Tanrı mı sorumlu? Kutsal Kitap şoyle der: Tanrı asla kot ul uk etmez, Mutlak Guc un Sahibi asla haksız davranmaz! (Eyup 34:10). Bazı kaynaklara g ore el Requerimiento 1573 te feshedildi. ZAMAN CETVEL I 1492 ) Kristof Kolomb Yenid unya ya ayak basar Yaklaşık 1493 ) Ispanyol ve Portekiz monarşilerinin hak iddia etmesi uzerine Papa VI. Alexander, Yenidunya nın yonetimini onlara verir 1513 ) El Requerimiento yur url u ge girer 1550 ) Arokan halkından yaklaşık 2.000 kişi Şili de katledilir 1573 ) Ispanya Krallıgı el Requerimiento yu resmen fesheder Uyanış! Haziran 2013 15

TASARIM UR UN U MU? Kambur Balinanın Yuzgeci Y ETIŞK IN bir kambur balina bir otobusten daha buy uk ve daha agırdır. Buna ragmen bu devasa canlı, suda don uşler yaparken ve dalarken hayret verici bir ceviklige sahiptir. Peki kambur balinanın cevikli ginin sırrı ne? Cevap yuzge clerinin uzerindeki yumrularda saklı. Şunu du s un un: Balinaların ve denizde yaşayan diger memelilerin co gunun yuzge clerinin on kenarı duzd ur. Kambur balinanınki ise farklıdır. Kambur balinanın yuzge clerinin on kenarında diger balinalarda bulunmayan ve tuber- kul olarak adlandırılan yumrular ya da tumsek cikler bulunur. Kambur balina yuzerken bu yumrular suda cok sayıda burgac(t urbu- lans) yaratır. Enerji iceren bu burgaclar balina icin suda ek bir kaldırma kuvveti oluşturur; boylece suda ilerlerken, yuzge clerine normalden daha fazla acı verdiginde bile, balina hız kesmeden ilerleyebilir. Boyle buy uk acılarda yumrular suyun direncini de azaltır, bu da yuzge cleri vucudunun u cte biri uzunlugundaolanbalinai cin bu- yuk bir avantajdır. Araştırmacılar daha verimli gemi dumenleri, su turbinleri, yel degirmenleri ve helikopter pervaneleri uretilmesi icin bu ilkeden yararlanıyor. Ne dersiniz? Kambur balinanın yuzgeci evrimle mi oluştu? Yoksa tasarlandı mı? s n o Bu dergiyi ve onceki sayılarını ucretsiz olarak indirebilirsiniz p Sitemizde Kutsal Kitabı yaklaşık 50 dilde okuyabilirsiniz www.jw.org sitesini ziyaret edin ya da kodu okutun g13 06-TK