MARDİN YATIRIM ORTAMI Bereketli Hilal in Zirvesi Mardin Yatırım Destek Ofisi Ravza Caddesi Akkent Sitesi 4. Blok No: 7 Yenişehir, Mardin T: (0 482) 212 97 96 F: (0 482) 212 97 96 www.mardineyatirim.com mardin_ydo@dika.org.tr investmardin
MARDİN Bereketli Hilal in Zirvesi Turizm, tarım ve tarıma dayalı sanayi, imalat sanayi, lojistik gibi sektörlere yönelik yatırımlarda son yıllarda gözle görülür artışın gözlendiği Mardin, çok kültürlü yaşam tarzı, tarihi dokusu, verimli tarım arazileri, kamu yatırımları, konum, ulaşım ve birçok özelliğiyle yatırımcılara cazip fırsatlar sunmaktadır. Mezopotamya'nın incisi Mardin'de geleceğe yatırım yapmak istemez misiniz?
BEREKETLİ HİLAL 3 11.000 Yıllık Yerleşik Yaşam Kültürü Bereketli Hilal ya da Münbit Hilâl (İngilizce: Fertile Crescent). Türkiye Kışları yağmurlu, yazları kurak geçen Akdeniz ikliminin egemen olduğu, hilal biçiminde, oldukça verimli bir alandan oluşur. Akdeniz Suriye MARDİN BEREKETLİ HİLAL Irak Güneyde Arabistan Çölü ile kuzeyde Doğu Anadolu dağlık bölgesi arasında yer alır. Eski Babil toprakları ile hemen yakınındaki Elam'dan (bugün İran'ın güneybatısı) Dicle ve Fırat ırmakları ile Asur topraklarına kadar uzanır. Zağros Dağlarından, batıda Suriye üzerinden Akdeniz'e, güney yönünde de Filistin'in güneyine kadar olan toprakları içine alır. Mısır'ın Nil Vadisini de bu bölge içine sokanlar vardır. Bölgede iyi ürün alabilmek, hatta tarım yapabilmek için sulama zorunludur. Bereketli Hilal, Eski Ahit'in Tekvin bölümünde ağırlıklı yeri olan bölgeyle örtüşür; Eski Yunan ve Roma uygarlıklarına kaynaklık eden Babil, Asur, Fenike gibi ülkeleri de içine alır. Bilinen en eski kültürün Bereketli Hilal'de doğduğu yolundaki bu eski inanç, 1948'den bu yana radyokarbon araştırmalarıyla da doğrulanmıştır. Bugün, en geç M.Ö. 9.000 dolaylarında bölgenin yerleşik tarıma ve köy yaşamına geçtiği, hemen ardından da sulu (cıvık) tarımın başladığı bilinmektedir.
KONUM 5 8.891 km2'lik yüzölçümü ile 35. büyük il tarıma en elverişli 1. sınıf kahverengi topraklar Güneydoğu Anadolu Bölgesi nin Yukarı Mezopotamya havzasında bulunan Mardin; güneyinde Suriye, doğusunda Şırnak ve Siirt, kuzeyinde Diyarbakır ve Batman, batısında Şanlıurfa ile çevrilidir. Yunanistan Bulgaristan Türkiye Mardin Gürcistan Azerbaycan Ermenistan İran 2 Mardin 8.891 km lik yüzölçümü ile 35. büyük il olup Türkiye nin % 1.12 sini kaplamaktadır. İl topraklarının büyük bir bölümü kuzeydeki Diyarbakır havzası ile güneyde Suriye nin kuzeydoğusundaki düzlükleri birbirinden ayıran MardinMidyat eşiğinin üzerinde yer alır. Bu ikili yapı; iklimin ilin güney kesiminde Akdeniz iklimine benzer özellik gösterirken, kuzey kesiminde ise karasal iklim özellikleri göstermesine sebep olmaktadır. Yazlar sıcak ve kışlar soğuk geçer. Senelik ortalama sıcaklık 18 C ile Türkiye ortalamasının üzerinde; yağış ortalaması 713 mm ile Türkiye ortalamasına yakındır. Mardin'de toprak yapısı olarak tarıma en elverişli olan kahverengi orman toprakları, kahverengi topraklar ile kireçsiz kahverengi topraklar bulunmaktadır. Suriye Irak Mardin ilinde Kızıltepe, Mardin ve Nusaybin Ovaları bulunmaktadır. En geniş ovası olan Kızıltepe Ovası'nda tahıl üretimi yoğundur. Bu geniş alanları GAP sulamaları ile önümüzdeki yıllarda sulama imkânlarının artması özellikle Kızıltepe Ovası'nda katma değeri yüksek ürünlerin üretilmesinin önünü açacaktır. Lübnan Tarımsal amaçlı olarak kullanıma uygun olan I. sınıf araziler Mardin il toplam arazilerinin %18'ini oluşturmaktadır. Çevre koşullarının özelliklerine göre bitkisel üretim için en uygun olan bu alanlar kültür bitkilerinin yetiştirilmesi için de en uygun arazi alanlarıdır. Mısır Ürdün İsrail Suudi Arabistan Kuveyt Suriye ile sınır komşusu olması ve Irak a da oldukça yakın durumuyla avantajlı bir konuma sahip olan Mardin, alternatif ulaşım imkanlarıyla yatırımcılara cazip fırsatlar sunmaktadır. En Yakın Havaalanları Diyarbakır Batman Şırnak Şerafettin Elçi Şanlıurfa Demir Yolu Güzergahları Diyarbakır Batman En Yakın Ticari Limanlar Hatay (İskenderun) Mersin Trabzon 90 km 133 km 150 km 188 km 95 km 149 km 521 km 600 km 721 km İhracata açılan kapı
MARDİN TARİHİ 7 dillerin ve dinlerin 9.000yıldır bir arada yaşadığı bir medeniyet 1091 Mardin deki taşınmaz kültür varlıkları sayısı Mardin de, Neolitik Devir den (M.Ö. 7.000 5.000) bu yana kesintisiz bir yaşamın hüküm sürdüğü bilinmektedir. Mardin e sırasıyla Subariler, Hurriler, Sümerler, Akadlar, Mitanniler, Hititler, Asurlular, İskitler, Babiller, Persler, Makedonyalılar, Abbasiler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular, Artuklular ve Osmanlılar egemen olmuşlardır. Bizanslıların Mardia, Arapların ise Maridin olarak adlandırdığı il, Cumhuriyet Dönemi nde Mardin adını almıştır. Hıristiyan Kültür Mirası Süryani kültürünün başlıca merkezi olan Mardin; Kırklar, Mor Petrus, Mor Pavlos, Mor İliye ve Meryem Ana Kilise ve Patrikhanesi; Mor Yakup, Deyrul Zafaran ve Deyrul Umur Manastırları ile bu kültürün en önemli eserlerini barındırmaktadır. İslam Kültür Mirası Mardin Müzesi; Kasimiye, Zinciriye, Şehidiye Medreseleri; Melik Mahmut, Reyhaniye ve Ulucamisi; Bedestan ya da Kayserriyye adı verilen ve 4 girişi olan kapalı çarşısı, Tellarlar veya Sipahiler Çarşısı diye bilinen ve antikacıların bulunduğu çarşı; sadece baharat, sabun türlerinin satıldığı Baharatçılar Çarşısı ise Mardin İslam kültür mirasının en önemli temsilcileridir. Hoşgörü kenti Mardin Hıristiyan, Yezidi, Süryani ve Müslümanın farklı kültürleri, farklı dilleri ve dini inançlarıyla kardeşçe yaşadığı kent. Hoşgörüsüyle yüzlerce yıldır farklılıkları bir arada yaşatan büyülü şehir. Mardin Zengin tarihi, doğal kaynakları, sahip olduğu dinamik nüfusu, sanayi altyapısı, hızla büyüyen üniversitesi, geçmişten bugüne ulaşan Mardin Kültürü, ulaşım imkanları, doğası ile kalkınma liginde üst sıraları hak etmektedir. Mardin tarihi yapısının yanında alışveriş merkezi, farklı tarzlardaki kafeleri, sinema ve dinlence alanları ile modern sosyal yaşam alanlarına da ev sahipliği yapmaktadır. Mimari, etnografik, arkeolojik, tarihi ve görsel değerleri ile zamanın durduğu izlenimini veren Güneydoğu nun şiirsel kentlerinden biridir. Farklı dini inanışlar paralelinde, sanatsal açıdan da tarihi değeri olan camiler, türbeler, kiliseler, manastırlar barındırmaktadır. Ayrıca İpek Yolu güzergâhında olup, 5 han ve birçok kervansaray mevcuttur. Mardin in Abbara adı verilen tünel şeklindeki taş sokaklarında, tümünün pencerelerinin ovaya baktığı ve hiçbir evin penceresinin komşu eve bakmayacak, onları rahatsız etmeyecek şekilde inşa edildiği taş konakları da görülmeye değerdir. Midyat Midyat Tarihi Turabdin'de bulunan Midyat, Mardin gibi bir müze kenttir. Mardin'e benzer evlerin, taş konakların, kemerli geçitlerin, minare gibi yükselen çan kuleleriyle Süryani Kiliselerinin bulunduğu Midyat, bir ortaçağ kentini andırmaktadır. Midyat'a özgü mimarisi olan ve adını yine Midyat'tan alan "Midyat Evleri"ni süsleyen "Taş İşleme Sanatı" (Nahid) da Midyat'ta yaşayan tüm toplumların ortak değeri olarak ayrı bir önem taşımaktadır. 2000'li yıllardan itibaren İlçede çekilen Dizi Film ve Sinema Prodüksiyonları sayesinde unutulmakta olan Midyat'ta yaşayan tüm toplulukların ortak değeri olan Telkari (Gümüş İşleme) sanatında büyük gelişme yaşanarak bu sanat tekrar canlanmakta olup endüstri haline getirilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışmalar iç ve dış turizmin gelişmesine de katkı sağlamıştır. Yine İlçenin önemli bir tarihi ve dini değeri olan ve Midyat'ın 18 km. doğusunda bulunan Deyrulumur Manastırı M.S. 397 yılında inşa edilmiştir.
YÖRESEL ÜRÜNLER ve EL SANATLARI 9 Özgün taş mimari Zengin Mardin mutfağı Geleneksel Mardin Mutfağı Arap, Türk, Kürt, Ermeni ve Süryani mutfaklarının karışımından ortaya çıkan geleneksel Mardin mutfağı, et ve baharat ağırlıklıdır. Halep, Musul ve diğer Ortadoğu mutfaklarına benzer. Onlarca çeşit yemek, tatlı ve içeceklerden bazıları şunlardır: Geçmişten bu yana farklı dini inançlar ile gelenek ve göreneklerini çağdaş bir anlayış içinde sürdürmekte olan Mardin, bu çeşitliliğin bir yansıması olarak el sanatlarının da beşiği olmuştur. Mardin de eski çağlardan beri yapılagelen yöreye has el sanatları şunlardır; Çanak çömlek, Demircilik, Bakırcılık, Kalaycılık, Kuyumculuk, Gümüşçülük (telkâri), İğne oyası, Midyat el nakışı, Tohum iğnesi, Yorgancılık, Oyacılık, Boyacılık (sibbeğ), Dericilik (debbağ), Sabunculuk, Dokumacılık, Şalüşapik (keçi kılından dokuma), Kilimcilik, halıcılık (yün ve ipek), Semercilik, Keçecilik, Tahta oymacılığı (kakmacılık), Sedef işlemeciliği, Halburculuk (gürgen ağacı işlemeciliği), Taş oymacılığı. Mardin Taşı / Taş İşçiliği Mardin, Kuzey Suriye ile benzeşen diye tanımlanan taş mimarinin görüldüğü önemli şehirlerden biridir. Gerçekten de bölgede çok sayıda ocağı olan sarı kalker taşı, yapı üretimine egemen olmuştur. Geleneksel Mardin Mimarisi'nde ahşap kullanımına kapı, pencere, asma kat gibi zorunlu kullanımları dışında yer verilmemiştir. Böylece taş, süslemeden, taşıyıcı sisteme kadar her yapı elemanını belirlemiştir. Bu mimarinin biçimlenmesindeki etkenlerden bir diğeri bölgenin iklimidir. Ayrıca mimaride önemli bir yere sahip eyvan, revak gibi yarı açık mekanlar, özellikle batı güneşine karşı gölgede kalabilecek biçimde yönlendirilmiştir. Kaburga dolması (kaburğaye), İşkembe dolması (kibe), Sembusek (kapalı lahmacun), İçli köfte (kızartma ve haşlama ırok ve kıtel raha), Alluciye (ekşili erik yahnisi), Fırkiye (çağla yemeği), Sumak ekşili etli sarma ve dolma (yepreğ), Mardin atsiye (yeşil mercimek), İncasiye (pekmezli erik tavası), Hımmısiye (ekşili nohut yemeği), Süryani yemekleri (tebbuli, tebbel, muammara, kiremfum, megbus). Ayrıca zerde, peynir helvası, Kahiye/Kahiyat/Katmer gibi tatlılar da meşhurdur. Mırra, mahlepli şarap, Süryani şarabı, Süryani kahvesi, zafran çayı, menengiç kahvesi, sumak suyu, nar suyu bölgede yaygın tüketilen bazı içeceklerdir. Mardin'de kuruyemiş, baharat ve aktar kültürü de çok zengindir. Bıttım sabunu (defne, kekik, kişniş, vs.), kişniş vb. baharat çeşitleri, leblebinin farklı kavrulmuş türleri, cevizli sucuk, pestil ve badem şekeri (ımlebbes) önde gelen ürünlerdir. Bölgenin iklim yapısına bağlı olarak bölgeye has çok çeşitli tarımsal ürün yetiştirilmekte olup yerel adıyla şöhret kazanmıştır. Ömerli Sarımsağı, Midyat Kavunu ve Acuru (turşusu), Derik Zeytini, Yeşilli Kirazı ve Mazruna başta olmak üzere üzüm çeşitleri gibi. Telkari; kısaca gümüş tel işleme sanatı anlamına gelen 'telkâri', ince tel haline dökülen gümüşün bükülmesiyle oluşturulan küçük motiflerin bir araya getirilmesi olarak tanınır. Tümüyle el işçiliğine dayalı bir sanattır. Telkari sanatı ile yaygın olarak kolyeler, yüzükler, bileklikler, tütün kutusu, sigara ağızlıkları, aynalar, tepsiler, kemerler, küpeler, anahtarlıklar, isimlikler, düğmeler ve vazolar yapılabiliyor. Özellikle Mardin ve Midyat ilçesinde telkâri sanatı oldukça gelişmiştir. El işçiliği ustalarının merkezi
TARIM ve HAYVANCILIK 11 % 43 il yüzölçümünün tarımsal faaliyetlerde kullanılan bölümü 385.479 hektar tarım arazisi Ilısu Barajı Hacmi açısından Türkiye nin ikinci, kurulu güç bakımından Türkiye nin dördüncü büyük barajı niteliğinde ve 1. 200 MW kurulu güç ile yılda ortalama 3.833 GWh enerji üretecek olacak olan Ilısu Barajı Projesi nin tamamlanması, Mardin de dahil olmak üzere GAP Bölgesi illerinin kalkınmasında önemli rol oynayacaktır. Mardin 385.479 hektarlık tarım arazisi ile Türkiye deki toplam tarım arazilerinin % 1.62 sine sahiptir. İlin toplam yüzölçümünün % 43 ü tarımsal faaliyetlerde kullanılmaktadır. İldeki sulu tarım arazisi oranı % 23 tür. Projelerin tamamlanması ile Cizreİdil ovalarındaki 66.000 hektar tarımsal arazinin modern şartlarda sulanması temin edilecektir. Bu alandaki tarımsal verimin 6 kat artması sağlanacaktır. Arazi verimli, ürün çeşitli Tarımsal amaçlı olarak kullanıma uygun olan I. sınıf araziler Mardin il toplam arazilerinin % 18 ini oluşturmaktadır. Çevre koşullarının özelliklerine göre bitkisel üretim için en uygun olan bu alanlar kültür bitkilerinin yetiştirilmesi için de en uygun arazi alanlarıdır. GAP sulamaları ile katma değeri yüksek ürünlerin üretilmesinin önü açılacaktır. Mardin ilinde işletmede olan sulama tesisleri ile sadece 8.843 hektar alan sulanabilmektedir. Ayrıca özellikle Kızıltepe ilçesinde 3.000 dekar alandan fazla yer altı su rezervleri mevcuttur ve 1.500 den fazla derin kuyular ile 3 tarım arazilerin sulanması halk eliyle yapılmaktadır. DSİ tarafından belgeli kuyulara 69,88 hm /yıl, sulama 3 kooperatiflerine de 6,18 hm /yıl olmak üzere tahsisler yapılmıştır. Bunun dışında gölet projeleri kapsamında özellikle Midyat, Nusaybin ve Savur ilçelerinde 9 adet gölet yapımı için ön inceleme çalışmaları devam etmekte, 15.970 hektar alanın daha sulanabilmesi için çalışmalar yapılmaktadır. GAP kapsamında MardinCeylanpınar ovaları sulamalarını kapsayan Aşağı Fırat Projesi, Mardin Ovası nın sulaması için önem teşkil etmektedir. GAP kapsamında Kızıltepe Ovası nda yaklaşık 60.000 hektar arazinin sulanması için önemli olan ana kanal inşaatları, depolamaları, cazibe sulama inşaatları, YAS sulama inşaatları tam olarak tamamlanmamıştır. GAP Eylem Planları nda yer bulan bu önemli sulama projelerinin 2017 yılına kadar tamamlanması ve sulamaya açılması hedeflenmektedir. Tarla Arazisi (Sulu) % 21 Tarım Arazileri Dağılımı Bağ Arazisi % 19 Bahçe Arazisi % 11 Tarla Arazisi (Kuru) % 49 Mardin ilinde Kızıltepe, Mardin ve Nusaybin Ovaları bulunmaktadır. En geniş ovası olan Kızıltepe Ovası nda tahıl üretimi yoğundur. Mardin in Tarımsal ve Hayvansal Üretim Değeri Mardin in toplam bitkisel üretim değeri Türkiye nin toplam bitkisel üretim değerinin % 1.45 ini oluşturmaktadır. Tarıma dayalı sanayide, devam etmekte olan Ilısu Barajı nın tamamlanması ile Mardin de arazi verimliliği, ürün kalitesi ve ürün çeşitliliğinin büyük ölçüde artması beklenmektedir. İlin toplam hayvansal üretim değeri ise ülkenin toplam hayvansal değerinin % 0,66 sını oluşturmaktadır. Toplam Bitkisel Üretim Değeri (1.000 TL) Mardin TRC3 Türkiye Mardin/TR (%) 1.292.224 2.077.178 88.979.273 % 1.45 Toplam Hayvansal Üretim Değeri (1)+(2) (1.000 TL) 674.017 2.078.607 102.648.699 % 0.66 Toplam Canlı Hayvanlar Değeri (1) (1.000 TL) 527.079 1.667.549 60.076.917 % 0.88 Toplam Hayvansal Ürünler Değeri (1.000 TL) (2) 146.938 411.058 42.571.782 % 0.35 Kaynak: TÜİK, 2011
TURİZM 13 4.000 toplam yatak kapasitesi UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi adayı kent Türkiye Turizm Rekabet ve Odak Analizi Rekabetçilik 4,00001 / 6,87490 2,00000 / 4,00000 1,00001 / 2,00000 0,00001 / 1,00000 0,80905 / 0,00000 Odak 1,64445 / 1,00000 0,99999 / 0,00000 20032011 tarihleri arasında Mardin de % 267,9 oranında yatak kapasitesi artışı gerçekleşmiştir. Yapılan analizlerde Mardin rekabetçiliğini en hızlı arttıran iller arasında yer almaktadır. Mardin de konaklamak için 4.000 yatak kapasitesi vardır. 0.00001 / 1,00000 1,00001 / 2,00000 2,00001 / 4,41994 Harita Bilgileri: DİKA Turizm MDR Raporu, 2013 Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden hesaplanmıştır. Turizmin gözdesi Mardin GAP Bölgesi'nde yatak kapasitesini en yüksek oranda arttıran Mardin, Bölge'deki toplam yatak sayısının % 11 ine sahiptir. Turizm İşletme ve Belediye Belgeli Konaklama Tesislerine Geliş Sayısı (1.000) 120 100 80 60 40 Dünya Kültür Mirası Listesindeki Eser Sayısı Acente Sayısı (2012) Turizm Yatırım Belgeli Tesis Yatak Sayısı (2011) Belediye Belgeli Tesis Yatak Sayısı (2011) Turizm İşletme Belgeli Tesis Yatak Sayısı (2011) Toplam Yatak Sayısı (2011) Toplam Yatak Sayısı Oranı % Toplam Yatak Kapasitesi Değişim (20032011) 20 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Mardin TRC 1 7 16 203 1.693 8.662 511 8.215 1.652 11.412 2.163 19.627 11,0 100,0 267,9 42,7 Kaynak: TÜİK, 2011 Turizm İşletme Belediye 14 5 18 5 12 9 38 14 92 41 47 36 68 50 111 23 104 24 Kaynak: DİKA Turizm MDR, 2013
İNSAN KAYNAĞI 15 451.125 024 yaş grubu nüfus % 58 24 yaş altı genç nüfus oranı Bölge dışına çıkıp; turizm, inşaat, tekstil, imalat sanayi sektörlerinde ara eleman olarak taşeron, usta, çırak çalışıp sektörel açıdan gerekli niteliklerle donanmış büyük bir potansiyel çeşitli metropollerde çalışmaktadır. Bu çalışan kesimin büyük bir çoğunluğu bölgede istihdam olanaklarının artmasından dolayı geri dönüş yapmaktadırlar. Mardin genç bir nüfusa sahiptir ve ilde bulunan 18 meslek lisesi ile 3 meslek yüksekokulunda turizm, ziraat ve sağlık alanlarında ara eleman yetiştirilmektedir. Mardin Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü nün, ilde diğer paydaş kuruluşlarla birlikte yürüttüğü istihdamı geliştirmeye yönelik programlar büyük önem taşımakta ve kalifiye insan gücüne değer katmaktadır. Genç ve dinamik nüfus Mardin in 2012 yılı toplam nüfusu 773.026 dır. Mardin genç bir nüfus profiline sahiptir. 024 yaş grubu toplam nüfusun % 58 ini (451.125 kişi) oluşturmaktadır. Bu oran Türkiye geneli için % 42 dir. Mardin, genç nüfus oranı en yüksek 9. ildir. Mardin Türkiye 90 + 8084 7074 6064 5054 4044 3034 2024 1014 04 90 + 8084 7074 6064 5054 4044 3034 2024 1014 04 Erkek Kadın Gerekli niteliklerle donatılmaları halinde yüksek genç nüfusu, ilin sosyal kalkınmasına ve işgücü piyasasının taleplerini karşılamak yoluyla ekonomik kalkınması için önemli fırsatlar sunmaktadır.
LOJİSTİK ve ULAŞIM 17 4 adet havaalanı 150 km mesafe içerisinde 1.5 milyon ton taşıma kapasiteli lojistik merkez Mardin den çevre illere ve komşu ülkelere (Suriye ve Irak) ulaşım oldukça rahattır. Alternatifli ulaşım ağıyla Mardin, yatırımcılara zengin imkanlar sunmaktadır. Karayolu Mardin ilinin 368 kilometresi devlet yolu, 362 kilometresi il yolu olup toplam şebeke uzunluğu 730 kilometredir. Mardin karayolları yönünden özellikle uluslararası ulaşım bağlantıları üzerinde oluşu nedeniyle bölgenin diğer illerinden uluslararası pazara daha yakın konumdadır. İlde iki ana ulaşım ekseni vardır. 1. eksen: Mardin i Şanlıurfa ve Gaziantep üzerinden Adana ya bağlayan E90 karayolu, aynı zamanda Avrupa ile Ortadoğu ülkeleri arasındaki TIR taşımacılığının da yapıldığı ana eksendir. 2. eksen: Mardin i Suriye ve Irak a bağlamaktadır. Mardin in Çevre Şehirlere Uzaklığı Mardin Diyarbakır Mardin Batman Mardin Şanlıurfa Mardin Şırnak Mardin Siirt Mardin inirak ve Suriye Şehirlerine Uzaklığı Mardin Suriye (Kamışlı) Mardin Musul Mardin Erbil Mardin Bağdat Mardin Halep Mardin Şam 90 km 160 km 200 km 203 km 225 km 60 km 330 km 317 km 735 km 425 km 753 km Lojistik merkezi T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından Mardin ve çevresindeki işletmeler, aynı zamanda başta Suriye ve Irak olmak üzere ithalat ve ihracat taşımaları için MardinSekidüzü arasında Lojistik Merkezi kurulmaktadır. Depolama, ambalajlama ve diğer hizmetler de verilecek olup konteynır, seramik, izolasyon malzemesi, demir çelik ürünleri, askeri, inşaat malzemesi vb. taşıması öngörülmektedir. Sektöre 1.5 milyon ton taşıma kapasitesi ile 316 bin metrekarelik alan kurulması planlanmakta ve 2020 yılında tamamlanması öngörülmektedir. Havayolu Mardin in havayolu ile ulaşılabilirliği oldukça kolaydır. Mardin Havalimanı şehir merkezine 8 km, Diyarbakır Havalimanı 90 km, Batman Havalimanı 133 km ve Şırnak Şerafettin Elçi Havalimanı 150 km uzaklıktadır. Sivil kategoride olan Mardin Havaalanı, 1999 yılında hizmete girmiştir. Şehir merkezini Kızıltepe ilçesine bağlayan karayolu üzerinde bulunan havalimanı şehir merkezine 15 km, Kızıltepe İlçesi ne yaklaşık 8 km mesafededir. Sadece iç hat seferlerine açık olan Mardin Havalimanı ndan İstanbul, Ankara, İzmir, Adana illerine direkt seferler düzenlenmektedir. 2012 yılı sonu itibari ile 278.590 yolcu taşınmıştır. Demiryolu İl içinde 142 kilometre demiryolu mevcuttur. İl topraklarına ŞanlıurfaCeylanpınar dan giren demiryolu, sınırı izleyerek Suriye ve Irak a ulaşır. Ayrıca Şenyurt kasabasından geçen bu yola Mardin 30 kilometre hatla bağlıdır. NusaybinMusul demiryolu hattı kullanıma açılmıştır. Bu demiryolu hattı batıya Gaziantep e uğrayıp Halep e ulaşmaktadır. Mardin den İskenderun a olan demiryolu 680 km uzunluğunda olup Mersin limanına olan uzaklık 700 kilometredir. Yer Mardin Gaziantep Mardin İskenderun Gaziantep Mersin Demiryolları Uzaklık 380 km 200 km 362 km
DIŞ TİCARET 19 % 120 ihracat oranı artışı % 150 ihracatçı firma sayısında artış oranı Son on yılda Mardin de dış ticaret yapan firma sayısında büyük bir artış görülmektedir. İlde ihracat yapan firma sayısı 20032012 yılları arasında yaklaşık olarak %150 oranında artış göstermiştir. Aynı dönemde ithalat yapan firma sayısı ise % 115 oranında artış görülmektedir. Mardin de Faaliyet Gösteren İthalatçı ve İhracatçı Firmaların Yıllara Göre Sayıları (20032012) Ortadoğu pazarındaki elverişli ortam ve kentin özellikle Suriye ve Irak a olan yakınlık avantajı, bu pazarlarda yer edinmek isteyen yatırımcılar için Mardin i cazip bir yatırım yeri haline getirmektedir. İhracatçı Firma İthalatçı Firma 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 93 76 98 82 96 83 122 98 125 105 138 106 177 108 207 108 224 230 142 164 Kaynak: TİM 2013 Dış ticaretin sürekli yükselen merkezi Mardin ihracat rakamları yıllar itibariyle sürekli artış göstermektedir. Mardin de 20082012 yılları arasında ihracat %120 oranında artarken, ithalattaki artış % 50 olarak gerçekleşmiştir. Mardin in ihracat performansı 2012 yılında 971 milyon dolar ile Türkiye nin toplam ihracatının % 0.71 ini yapacak seviyeye gelmiştir. İhracat rakamlarının önümüzdeki yıllarda daha yüksek seviyelere ulaşacağı tahmin edilmektedir. Mardin İhracatİthalat Rakamları (20082012) Türkiye genelinde % 7,81 oranla Irak, % 9.39 oranla Almanya dan sonra ikinci ihracat pazarı haline gelmiştir. 2012 yılında 2011 yılına göre Almanya ya olan ihracatımız % 5,9 oranında azalırken Irak a ihracatımız % 30,3 oranında artış göstermiştir. Konjonktürün bu şekilde devam etmesi halinde Irak, kısa sürede birinci sıraya gelecektir. İhracat İthalat 2008 434.210 69.202 2009 2010 2011 2012 549.972 59.619 654.205 93.013 804.233 134.443 971.354 107.225 Kaynak: TİM 2013 Doğal kaynağa bağımlı bir geliri olan ve sanayi yapısı oldukça zayıf olan Irak ın önümüzdeki 20 yıl Türkiye nin de aralarında yer alacağı ülkelere dayalı bir ithalat yapısının olması kaçınılmazdır.
YATIRIM OLANAKLARI 21 3.048 saat ortalama yıllık güneşlenme süresi Yatırım için pek çok neden Mardin, 6. Bölge de yer alması, Ortadoğu na pazarına yakın olması, inanç, kültür ve kongre turizm potansiyelinin yüksek olması ve yenilenebilir enerji potansiyeli ile yatırımcılara çok çeşitli yatırım olanakları sunmaktadır. Nusaybin Sınır Kapısı nın yer aldığı il, Suriye ve Irak başta olmak üzere Ortadoğu ülkelerine yakınlığının yanı sıra farklı ulaşım olanakları ile bu pazarlara erişim açısından yatırımcılara cazip fırsatlar sunmaktadır. Potansiyeli yüksek yatırım imkanları Mardin e Yatırım için 10 Neden 1. Yeni Teşvik Sistemi nde en avantajlı olan 6. Bölge de yer alması, 2. Ortadoğu Pazarı na yakın olması, 3. Genç ve dinamik nüfus yapısı, 4. İnanç, kültür ve kongre turizmi potansiyelinin yüksek olması, 5. Sahip olduğu verimli ovaları ile yüksek tarım potansiyeli taşıması, 6. İki tane organize sanayi bölgesi ve serbest bölgesinin bulunması, 7. Güneş enerjisi başta olmak üzere yüksek yenilenebilir enerji potansiyeli, 8. İpekyolu uluslararası ticaret hattı üzerindeki stratejik konumu, 9. Fosfat ve kil gibi zengin yeraltı kaynaklarının bulunması, 10. Ortadoğu ülkeleri ile kültürel yakınlık (Arapça ve Kürtçe bilenlerin olması), Mardin'de Potansiyel Yatırım Alanları Mardin de potansiyel değerlere yönelik yatırımların başında, güneş enerjisi yatırımı gelmektedir. Ülkemizde güneşlenme değerleri en fazla olan illerin başında Mardin gelmektedir. Yıllık güneşlenme süresi ortalama 3.048 saat, günlük güneşlenme süresi ortalama 8 saattir. Temmuz ayında süre 13 saate, Ocak ayında ise 4,5 saate yaklaşmaktadır. İlde yıllık ortalama sıcaklık 16,6 C ve en yüksek sıcaklık 46,5 C olarak ölçülmektedir. Potansiyel Yatırım Alanları Güneş Enerjisi İmalat Sanayi Turizm Tekstil Madencilik Tarım ve Hayvancılık Hizmet Sektörü Yatırım Gerekçesi Yüksek güneşlenme değerleri Sanayi kültürünün varlığı, organize sanayi bölgeleri, serbest bölge, teşvikler, dış pazara yakınlık Kültürel, antik miras ve yatırıma uygun alanlarının varlığı Düşük iş gücü maliyeti Zengin maden rezervleri ve nakliye için demiryolu altyapısının varlığı Kırsal kalkınma destekleri ve verimli ovaların varlığı Genç nüfus, üniversite ve kalifiye iş gücünün varlığı
SANAYİ 23 1.908 son 5 yılda kurulan yeni işletme sayısı 3.000 tekstil sektöründe istihdam edilen kişi sayısı Oluşan profesyonel iş anlayışı ve girişimci insan kaynağının bulunması ili cazibe merkezi haline getiren en önemli özelliklerden biridir. Mardin yatırım ortamının getirdiği avantajları kullanarak her geçen gün yeni yatırımlara ev sahipliği yapmaktadır. Mardin'de firma sayıları bakımından önde gelen üç sektör sırasıyla: Gıda Ürünleri İmalatı (50 firma), Tekstil ve Hazır Giyim İmalatı (30 firma) ve Metalik Olmayan Mineral Ürünleri İmalatı (yapı kimyasalları, plastik, kimyasallar vb. 21 firma) Gıda sektörü ağırlıklı olarak ihracata dayalı çalışmaktadır. Tekstil sektöründe penye ağırlıklı olmak üzere kot ve bilumum giyim eşyaları ağırlıklı olarak önemli markalara üretilmektedir. Özellikle uygulanan teşvik sistemi ile bölgemizde tekstil ve hazır giyim alanında yatırımlar her geçen gün artmaktadır. Sadece tekstil sektöründe 3000 civarı insan çalışmaktadır. Mardin, Ortadoğu pazarlarına yakınlığı, erişilebilirliği, güvenli yatırım ortamı, yüksek işgücü arzı, yeterli altyapı hizmetleri gibi avantajları yanında tarıma dayalı sanayi, tekstil, inşaat ürünleri gibi rekabet avantajına sahip olan sektörleri ile Türkiye nin gelişen merkezinden biri olarak, içsel potansiyeli ve gelişen sektörleri ile bu gelişimini devam ettirecek ve 2023 yılına gelindiğinde; bilgi odaklı, üreten geliştiren, modern teknolojiyi takip eden, sürdürülebilir ve çevre odaklı üretimi esas alan bir sanayi kenti olacaktır. Bilgi odaklı çevreci sanayi kenti Mardin'de Faaliyet Gösteren Sektör Yüzdeleri Firmaların % 40 ını gıda ve içecek, % 16 sını kimyasallar ve kimyasal ürünlerin imalatı, % 6 sını tekstil ve hazır giyim firmaları oluşturmaktadır. Tekstil Ürünlerinin İmalatı Mobilya İmalatı Metal Ürünlerinin İmalatı Makine ve Ekipman İmalatı Madencilik Kimyasallların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı Kağıt ve Kağıt Ürünlerin İmalatı Giyim Eşyalarının İmalatı Gıda Ürünlerinin İmalatı Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı* Diğer Ağaç, Ağaç Ürünleri ve Mantar Ürünleri İmalatı 1 2 2 2 2 3 4 4 6 6 11 16 Yeni yatırımların yanı sıra mevcut yatırımların ölçekleri gelişmekte firmalar istihdam yaratmaya devam etmektedir. DİKA tarafından hazırlanan imalat sanayi envanterine göre Mardin de imalat yapan 131 firmada toplam 2.338 kişi çalışmaktadır. 40 Kaynak: DİKA İmalat Sanayi Envanteri Raporu, 2013 Mardin, elverişli yatırım iklimi ile her geçen gün yeni yatırımlara ev sahipliği yapmaktadır. Kurulan işletme sayıları yıllar itibariyle sürekli artış göstermektedir. Mardin de son 5 yılda toplam 1.908 yeni işletme kurulmuştur. Genç girişimcilere sağlanan girişimcilik destekleri ile girişimci gençlerin yenilikçi fikirleri desteklenmekte ve hayata geçirilmektedir. 2009 2010 2011 2012 2013 Açılan Şirket ve Kooperatif Grafiği
SANAYİ ALANLARI 25 Sanayi Alanları Dışındaki Hazine Arazileri 156 1. OSB parsel sayısı 1.040 dönüm alana sahip ikinci OSB Ortak sanayi alanlarına kurulamayacak kadar büyük veya başka herhangi bir nedenle bu alanlar dışında kurulması gereken işletmeler için ilin özellikle Nusaybin ve Midyat ilçelerinde bulunan hazine arazileri arasında yatırıma ve mevzuata uygun olanlar mal müdürlükleri ile yapılacak görüşmeler sonucunda yatırımcılara tahsis edilebilecektir. Küçük Sanayi Siteleri İlin sanayi altyapısı hızla gelişmekte ve adım adım çağın gerektirdiği imkanlara kavuşmaktadır. İlde şu an itibariyle bir serbest bölge, bir organize sanayi bölgesi (OSB) aktif olarak faaliyet göstermekte olup 1.040 dönüm alana sahip ikinci OSB kısa sürede faaliyete geçecektir. Mardin, Kızıltepe ve Nusaybin ilçelerinde toplam 453 küçük çaplı işletmenin faaliyet gösterdiği ve % 100 e yakın doluluk oranına sahip küçük sanayi siteleri mevcuttur. Midyat ilçesinde de küçük sanayi sitesi çalışmaları devam etmektedir. Mardin Serbest Bölgesi 1995 yılında organize sanayi bölgesi içinde kurulmuştur. 2 Bölgenin toplam brüt alanı 515.000 m olup 2 net parsel alanı 328.253 m dir. Yaklaşık 2 224.275 m si kullanıma uygun durumdadır. İşletmeci firma Masbaş, uzun dönemdir atıl durumda olan bölgenin büyük ölçekli ve yüksek istihdam sağlayacak yatırımlar ile canlanacağını öngörmekte, bu yönde görüşmeler yapmakta ve tekliflere açık olduklarını ifade etmektedir. Hazır sanayi altyapısı Mardin Organize Sanayi Bölgesi Mardin 2. Organize Sanayi Bölgesi Serbest Bölgenin Yatırımcılara Sunduğu Olanaklar Mardin Organize Sanayi Bölgesi, Mardin Kızıltepe arasında, Mardin e 10 km, Kızıltepe ye 20 km mesafede ve 1976 yılında kurulmuştur. 1.566 dönüm üzerinde 196 parselden müteşekkil Mardin Organize Sanayi Bölgesi (OSB) nin tamamı yatırımcılara tahsis edilmiş durumdadır. Mardin OSB de ağırlıklı olarak gıda (18 adet), bulgur (16 adet), tekstil (14 adet), inşaat (13 adet), irmikmakarna (12 adet) firmaları faaliyet göstermektedir. Mardin Organize Sanayi Bölgesi nin yatırımcı talebini karşılayamaması üzerine Mardin ili Ortaköy Zeytinli Mevkii nde 2. OSB kurulmuştur. 1.040 dönüm alana sahip ikinci OSB nin, kamulaştırma ve altyapı çalışmaları tamamlandıktan sonra 2014 yılı içerisinde tahsis işlemlerine başlanması öngörülmektedir. Gümrük vergisi prosedüründen arındırılmış ticari faaliyet AB ve Gümrük Birliği kriterlerinin gerektirdiği Serbest Dolaşım Belgeleri nin temini Kâr transferi imkânı Üretici kullanıcılar için vergi avantajları Pazar ihtiyaçlarına ve şartlarına göre serbestçe belirlenecek ticari faaliyet Yerli ve yabancı tüm pazarlara erişim Stratejik avantaj Her türlü ticari ve sınai faaliyete uygun ve ucuz altyapı Tedarik zinciri imkânlarından yararlanma kolaylığı
TEŞVİK SİSTEMİ 27 6. Bölge teşvik avantajları % 110 Teşvikli Yatırım Geri Dönüşüm oranı Teşvik Sistemi kapsamında Mardin de yapılacak yatırımlar; KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi, faiz desteği, vergi indirimi, sigorta primi işçi ve işveren hissesi desteklerinden faydalanabilmektedir. Yeni Teşvik Sistemi nde 6. Bölge de yer alması ile avantaj sağlayan Mardin; Ortadoğu pazarına yakınlığı, sanayi ve üretim odaklı gelişme çizgisi ile yatırımcıya daha da cazip gelecek bir konum elde etti. Yeni Teşvik Sistemi ile Mardin de gerçekleşen bir yatırımda; vergi indirimi teşviki ile yatırım tutarının % 50 si (OSB de % 55 i) yatırımcıya geri dönüyor. En geniş teşvikler Mardin de Sosyoekonomik gelişmişlik endeksine göre yapılan değerlendirmede Mardin 6. derece gelişmiş iller kategorisinde yer almakta olup; yeni teşvik sisteminde çok avantajlı destekleri yatırımcılara sunmaktadır. 7 farklı kalemden oluşan teşviklerden yararlanılarak yapılan bir yatırım için yapılan örnek hesaplamaya göre yatırımın %110 geri dönüşümü sağlanmaktadır. Bölgesel Teşvik Uygulamaları YENİ TEŞVİK SİSTEMİ DESTEK UNSURLARI I II III IV V VI Sadece 6. Bölge de yapılacak olan yatırımlarda sigorta primi işçi ve işveren hissesi destekleri ile gelir vergisi stopajı desteğinin birlikte uygulanması ile 1. Bölge de 1.077 TL olan işveren yükü % 38 oranında düşerek 667 TL olacaktır. Genel Teşvik Uygulamaları KDV istisnası Gümrük vergisi muafiyeti Bölgesel Teşvik Uygulamaları KDV istisnası Gümrük vergisi muafiyeti Vergi indirimi Sigorta primi işveren hissesi desteği Yatırım yeri tahsisi Faiz desteği Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki KDV istisnası Gümrük vergisi muafiyeti Vergi indirimi Sigorta primi işveren hissesi desteği Yatırım yeri tahsisi 6. Bölge için Gelir Vergisi Stopajı Desteği ve Sigorta Primi Desteği Stratejik Yatırımların Teşviki KDV istisnası Gümrük vergisi muafiyeti Vergi indirimi Sigorta primi işveren hissesi desteği Yatırım yeri tahsisi Faiz desteği KDV iadesi KDV istisnası Gümrük vergisi muafiyeti Vergi indirimi Sigorta primi işveren hisse desteği Yatırım yeri tahsisi Faiz desteği Sigorta primi desteği Gelir vergisi stopaj desteği Yatırıma Katkı Oranı (%) Vergi İndirim Oranı (%) Destek süresi (yıl) İç kredi Döviz / dövize endeksli kredi 10 30 15 40 20 50 3 3 puan 1 puan 25 60 5 4 puan 1 puan 30 70 6 5 puan 2 puan 35 90 7 7 puan 2 puan 10 yıl 10 yıl
MARDİN YATIRIM DESTEK OFİSİ 29 sorunsuz yatırım için çalışan Dinamik ofis 1.625 danışmanlık ve bilgi verilen kişi/kurum sayısı Yatırım Destek Ofisi, başta Ajans destekleri olmak üzere, AB Fonları, tarım, sanayi hibe ve kredileri ile Ekonomi Bakanlığı teşvikleri konusunda ücretsiz bilgi ve danışmanlık hizmeti sunmaktadır. Mardin Yatırım Destek Ofisi, işletmelerimizin ve yatırımcılarımızın sorunları ile ilgilenmek üzere hizmet vermektedir. Genel teşvik başvurularının alınması ve değerlendirilmesi. Bölgesel, büyük ölçekli yatırımlar ve stratejik yatırımların teşvik başvurularında danışmanlık sağlanması. Sosyal ve ekonomik yatırımın tüm unsurlarında (hammadde, arazi, teknoloji, insan kaynağı, enerji, pazar araştırması vb.) bölgesel bilgi ve danışmanlık sağlanmakta, projeler geliştirilmesine katkıda bulunulmaktadır. 2010 ve 2011 yıllarında Dicle Kalkınma Ajansı Mali Destek Programları ile Mardin'de toplam 30 firmaya 6 milyon 229 bin TL hibe desteği sağlanmıştır Ücretsiz Danışmanlık Hizmetleri (Yatırım Finansmanı, Yatırım Yeri, Kamu Kurum ve Kuruluşları ile ilişkiler v.b.) Teknik Destek (Fizibilite Etüdü, Pazar Araştırması, Yer Tahsisi Süreçleri v.b.) Bürokratik Sorunların Çözülmesi (İzin, Ruhsat, Yatırım Yeri Tahsisi v.b.) Eğitim Desteği (Girişimcilik, Dış Ticaret, İhracat İşlemleri, Üretim Planlaması v.b.) Etkin çözümler için Mardin Yatırım Destek Ofisi, yatırımcının tüm idari iş ve işlemlerini tek elden takip ederek yatırımcıyı bürokratik süreçlerin dışında bırakmakta ve yatırımların hızlı ve sorunsuz olarak hayata geçmesine yardımcı olmaktadır.