Ulusal ve Uluslararası Boyutlarıyla Doktora Eğitimi Çalıştayı 20 21 Mayıs 2014 İstanbul Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi İstanbul - Türkiye
A.B.D, AVRUPA ve TÜRKİYE DE DOKTORA EĞİTİMİNE BİR BAKIŞ Prof. Dr. Haydar ÖZPINAR İstanbul Aydın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü
Doktora Eğitimi Doktora eğitimi akademik kariyer yapacak bilim insanı ve aynı zamanda kamu ve özel sektör kuruluşlarında uluslararası performans gösterebilecek ve katkıda bulunabilecek uzmanlar yetiştirmek için yapılır Kaynak: Sabancı Üniversitesi Lisansüstü Programları
Amacı Doktora programının amacı, öğrenciye bağımsız araştırma yapma bilimsel olayları geniş ve derin bir bakış açısı ile irdeleyerek yorum yapma ve yeni sentezlere ulaşmak için gerekli adımları belirleme yeteneği kazandırmaktır. Kaynak: YÖK Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Amacı Doktora çalışması: (1) Bilime yenilik getirme (2) Yeni bir bilimsel yöntem geliştirme (3) Bilinen bir yöntemi yeni bir alana uygulama niteliklerinden birini yerine getirmelidir. Kaynak: YÖK Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği
Doktora en yüksek seviyeli akademik derecedir. Öğretim elemanı olarak Üniversitelerde çalışabilmek, ders verebilmek ve araştırma yapabilmek için doktora derecesi önkoşuldur. Doktora eğitimi dersler ve yeterlik sınavını geçtikten sonra tez çalışmasından oluşmaktadır. Derslerini veren ve yeterlik sınavını geçen öğrenci tez konusunu savunur. Tez konusu öğrencinin akademik kariyerinde tanınacağı uzmanlık alanını belirlemekte kilit rol oynamaktadır. Kaynak: http://iibf.pau.edu.tr
Mühendisler ve Temel Bilimler de Doktora yapılırsa Ph. D (Philosophy of Doctorate) olunmaktadır; Felsefede Doktora yapılırsa Doctor of Philosophy olunmaktadır.
Türkiye de Doktora Programına Kabul Şartları O Diploma (Yüksek Lisans veya lisans) O Asgari bir genel not ortalaması O Resmi not çizelgesi (transkript) O Tavsiye mektupları O Başvuru yazısı O Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı Sonuç Belgesi ALES O Yabancı Dil Belgesi (TOEFL, IELTS, KPDS, ÜDS, YDS)
Türkiye de Doktora Programına Kabul Şartları O Ayrıca aşağıda listelenen ek belgeler de aday için pozitif değerlendirme sonucu yaratacaktır. Bunlar: O Niyet mektubu O Yazılı çalışma örneği (makale, ödev, tez, vb.) O Portfolyo (PDF. CD/DVD, basılı malzeme, saydam, online portfolio)
Türkiye de Doktora Başvurusu Değerlendirme Süreci O Enstitünün oluşturduğu bir Kabul Jürisi tarafından değerlendirilir. Kesin kabul, Jüri'nin önerisinin Enstitü Yönetim Kurulu tarafından onaylanarak adaylara duyurusu yapılır. Enstitü adayları yazılı ve/veya sözlü imtihana çağırabilir. O Başvurular, Akademik Takvimde ilân edilen süreler içerisinde sonuçlandırılır. O Yurtdışından gelen ya da yurtdışında öğrenim gören adayların eğitim almış oldukları kurumun tanınırlığı ve almış oldukları eğitimin uygunluğu YÖK tarafından onaylanmalıdır (Kaynak: http://iibf.pau.edu.tr).
Avrupa Birliğinde Doktora Eğitimi
O Avrupa Birliği Ülkelerinin yükseköğretim sistemlerinde bazı farklılıklar görülmektedir. Master ve Doktora dereceleri ve terimlerinin ülkeden ülkeye farklılık arz etmesi bunlardan birisidir. O Avrupa daki bir başka eğilim lisans sürelerinin kısaltılmasıdır. Master ve Doktora süreleri bakımından da farklılıklar vardır O (Kaynak: Tuncer ve Taşpınar, 2004).
Tablo 1: AB ve AEA Ülkelerindeki Yükseköğretim Sistemleri ve Derece Yapıları (Tuncer ve Taşpınar, 2004)
Bir AB Ülkesi: Almanya da Doktora Eğitimi ve Koşulları
O Doktora çalışmaları Üniversitelerde yapılmakta; Fachhochschule denilen Meslek Yüksek Okullarında Doktora yapılmasına izin verilmemektedir. O Doktoraya başvurmak için geçerli bir Master diplomasına sahip olmanız gerekmektedir. O Mezun olunan Üniversite çok önemli bir kabul ölçütü değildir.
O Sizi destekleyen ve yanında doktora yapmanıza izin veren bir danışman Profesör bulmak zorunludur. O 5 yıllık Üniversite mezunu olmak veya Yüksek Lisansı tamamlamış olmak gerekmektedir. O Danışmanlığınızı kabul eden Profesörden kabul belgesi alındıktan sonra Üniversitenin istediği diğer belgeler tamamlanarak Üniversiteye Doktora Öğrencisi olarak kayıt yaptırılmaktadır.
O Üniversite tarafından istenilen belgeler aşağıda sunulmaktadır: O Lisans ve Yüksek Lisans Diploması O Yabancı dil belgesi O Burs veya geçimini sağlayacağını gösteren belge O Sağlık kurulu raporu
O Almanya da Doktora yapmak için daha önce Almanca bilmek şart aranmaktaydı. Günümüzde ise İngilizce bilmek doktora yapmak için yeterli olabilmekte ve İngilizce olarak yazılabilmektedir. O Doktora öğrencisinin literatür takibi bakımından İngilizceye hakim olması ön koşul olarak istenilmektedir. O Doktoralar İngilizce ve Almanca olarak yazılabilmektedir.
O Doktora öğrencisi olarak bilimsel çalışmalar yapmak ve bu çalışmalarınızı Doktora Danışmanınıza göstermekle yükümlüsünüzdür. Sizden beklenilen, Doktora konunuzla ilgili yeni bilgiler elde etmenizdir. O Doktora başlangıcında konu belirlenir ve bu alanda literatür taranarak sunum yapılması istenir. O Doktora Danışmanı olan Profesör Hocanın yanında doktoralı bir Danışmanda çalışmalarınızı sürekli takip etmekte ve öğrenciye her konuda destek vermektedir.
O Almanya da Türkiye deki gibi Doktora dersi yoktur. Ancak Doktora danışmanınız DOKTORA KONUNUZU DİKKATE ALARAK lisans veya Yüksek Lisans döneminde aldığınız dersleri yeterli bulmayarak bazı dersleri almanız gerektiği koşulunu uygulayabilir. O Doktor Unvanının kazanılabilmesi için, yazılı Doktora tezinin (Dissertation) öncelikle doktora danışmanınca onaylanması, daha sonra Üniversite tarafından oluşturulan 3 kişilik bir Jüri tarafında kabul edilmesi ve Jüri önünde sözlü sınavın başarılması gerekmektedir.
A.B.D de Doktora Eğitimi
Örnek bir kurum: UC Davis
O Başvuru koşulları aşağıda sunulmaktadır: O Online başvuru yapmak O Dört yıllık bir lisans öğrenimi belgesi O Resmi not çizelgeleri (transkript) O Destekleyici referans ve tavsiye mektupları O Başvuru yazısı O Giriş test sonucu: Sözel, sayısal ve analitik düşünme yeteneğini ölçen genel amaçlı testlerdir. En yaygın olanları: O GRE Graduate Record Exam O GMAT Graduate Management Admission Test O TOEFL Test of English as a Foreign Language
O Başvurusunu yapan ve programa kabul edilen öğrenci kayıt işlemini gerçekleştirir. Bu işlemler online yapılır. Öğrenci numarası, elektronik posta adresi ve Üniversite intranet kullanımı için kullanıcı adı ve şifresi verilir. O Öğrenci her dönemde en az 12 kredi en fazla 16 kredi olacak şekilde ders seçimi yapar. Yabancı öğrenciler Yabancı Diller Bölümü tarafından yürütülen İngilizce yeterlik sınavına dönem başında girmek zorundadır.
O Kayıt işlemini tamamlayan öğrenci için oryantasyon programı uygulanır. Bu oryantasyon programları şunlardır: O Kampüs tanıtımı Hoş geldin haftası: Kayıt hakkı kazanılan Doktora programının oryantasyonu (Program içeriği, dersler ve akademik kadro hakkında bilgiler verilir). O Eğitim asistanlığı oryantasyonu (Tüm doktora öğrencileri bu eğitimi alır)
Ücretler O ABD'de lisansüstü eğitim ve öğrenim oldukça pahalıdır. Bu yüksek bedellerin karşılanması için kişisel maddi olanaklar dışında başkaca destekler de almak gerekebilir. O Ancak, lisansüstü öğrenim aşamasında sporcu bursları mevcut değildir.
Finansal Destekler ve Yardımlar O Bazı enstitüler lisansüstü çalışma yapan yabancı öğrencilere finansal yardım yapmaktadır. Bu sebeple, üniversite her yılın başında maddi desteğe ihtiyacı olan ve başarısından dolayı teşvik alacak öğrencileri belirler. O Maddi desteğe ihtiyacı olan öğrencilere çalışma izni, bu amaçla kurulmuş bütçelerden maddi yardım gibi uygulamalar yapılır. Burs ve okul bursları genellikle öğrenciden bir karşılık beklemeden verilen burslardır.
O Federal Student Aid (FAFSA): ABD vatandaşı olanlar, sürekli ikametgah izni olanlar ya da göçmenlerin Federal Öğrenci Yardımı fonundan yıllık destek almak için başvuru yapabilirler. O Araştırma Bursları / Eğitim Bursları: Öğrencinin geçmiş akademik başarısı ve üretkenliğine, not ortalamasına (min GPA 3.0), GRE (Graduate Record Examination) sınav sonucu gibi başlıca faktörlere bakılarak verilmektedir.
O Başarılı öğrencilere ise maddi destek anlamında Öğretim asistanlığı ya da araştırma asistanlığı görevleri verilir. O Öğretim Asistanlığı alan öğrenciler, öğretim görevlilerine ders sırasında yardım ederler. O Araştırma Asistanlığı alan öğrenciler ise araştırma yapan bir öğretim görevlisine araştırması esnasında yardımcı olurlar.
O Akademik görevlendirmeler: Başarılı öğrencilere en az 15 dönem en fazla 18 dönemi aşmayacak şekilde doktora eğitimleri süresince öğretim ve araştırma asistanlıkları desteği verilmektedir. O Okutmanlık O Tutör: Özel ders verme olanakları. O Doktorant araştırmacı O Community Teaching Fellow O İdari birimlerde part time görevler: Kütüphane, Öğrenci İşleri vb.
O İhtiyaca göre finansal destekler de bulunmaktadır: O Oku-Çalış sistemi O Öğrenci kredisi O Bilimsel çalışmalar için seyahat destekleri O Doktora tez danışmanı tarafından yürütülen projelerde laboratuvar işlerinde görev alma ve proje bütçesinden verilen maddi destekler O Doktora programı bünyesinde var olan projeler ve fonlardan maddi destek alma O Doktora Öğrencileri Birlikleri
Kayıt ve Öğrenim Ücretleri O Her dönem başında Doktora öğrencileri Doktora Öğrenci Birliği ücreti, kampüs iyileştirme ücreti, güvenlik ve eğitim ücretleri gibi değişik bedeller ödemektedirler. Sağlık sigortası da ayrıca ödenen kalemler arasındadır. Bu ücretler kayıt olduğunuz toplam ders kredi sayısına bağlı değildir. O Yalnızca başvuru sırasında alınan tek seferlik meblağlarda bulunmaktadır. Başvuru ücreti, kabul edilme ücreti, planlı eğitim terk ücreti, doktora başvuru ücreti, dokümantasyon ve derslerle ilgili evraklar için ücret, yabancı öğrenciler için ayrı bir başvuru ücretidir.
Doktora Derecesi Alma Sınav Koşulları O Doktora öğrencisi alanında 3 adet zorunlu mesleki ders (Core courses) ve kalan 15 kredi için 6 kredisi alan içi ve kalan 9 kredisi ise alan dışından temel bilimlerden olmak üzere doktora danışmanı ile belirleyecekleri seçmeli dersleri alır. O Ders aşamasını tamamlayan öğrenci için yeterlik sınavı aşaması gelir. Sınavlar o üniversitenin geleneklerine bağlı olarak isim alır. Ph.D. Qualifying Exam ya da QUAL. Bu sınavın amacı kişinin tek başına bir araştırma yapmaya hazır olup olmadığına karar verilmesidir.
O QUAL sınavından bir dönem önce öğrenciden araştırma yapmak istediği konuyu ya da ilgi alanını belirten bir yazılı belge hazırlaması istenir. O Ph.D. Qualifying Exam ya da QUAL sınavı sözlü ve yazılı olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır ve genelde ilgili bölümün atamasıyla fakülte üyelerinden 5 kişiden oluşmuş bir kurul tarafından hazırlanır, yönetilir ve değerlendirilir. O Birinci sınavda başarısız olan adaylara ikinci bir sınav hakkı daha tanır. Öğrenci bu sınavda da başarılı olamazsa söz konusu kurumdan doktorluk unvanı alma hakkını kaybeder.
O Ph.D. Qualifying Exam ya da QUAL sınavını geçen öğrenci Ph.D. Prelim Exam (Tez Önerisi) aşamasına gelir. QUAL sınavını geçen öğrenci en geç 1 ya da 2 yıl içinde oluşturulan Tez İzleme Komitesine tez savunmasını yapmak zorundadır. O Ph.D. Prelim Exam aşamasını geçen öğrenci için son sınav Ph.D. Final Exam (Tez savunmasır) tez komitesi önünde yapılır. Tez savunmasını başarıyla geçen öğrenciye doktora unvanı verilir.
Teşekkür ederim. Prof. Dr. Haydar ÖZPINAR