İNTERNET TABANLI TEST HAZIRLAMA VE DEĞERLENDİRME PROGRAMLAMA ARAYÜZÜ Öğr Grv. M. Emin MUTLU (Açıköğretim Fakültesi) Arş. Grv. Ruşen YILMAZ (Açıköğretim Fakültesi) Prof. Dr. B. Fethi ŞENİŞ (İşletme Fakültesi) Özet: Bu çalışmada, uzaktan eğitim gören öğrencilere yönelik İnternet tabanlı bir test hazırlama ve değerlendirme sistemi üzerinde durulmaktadır. İnternet ile uzaktan eğitim verenlerin kolaylıkla uygulayabilecekleri bu uygulamayla; GİRİŞ 1. eğitsel uygulama geliştiricilerinin İnternet üzerinde kullanılmak amacıyla test hazırlamaları ve bu testleri barındıran uygulamaları bir test hizmet birimi (soru sunucu) ile yayınlamaları, 2. öğrencilerin hazırlanmış eğitim yazılımlarındaki testlere verdikleri yanıtların değerlendirme merkezine (sonuç sunucuya) iletilmesi, 3. sonuç sunucunun değerlendirme sonuçlarını öğrencilere geribildirimi ve 4. sonuç sunucunun kullanım kayıtlarını tutması ve geliştiricilere değerlendirme raporları üretmesi sağlanabilmektedir. Bu sistem ile örgütlerin eğitim bölümlerinin örgüt ağları (İntranet) üzerinde, yenilenme etkinliklerinin eğitim boyutunu desteklemek amacıyla uzaktan eğitime dayalı uygulama geliştirmeleri süreci basitleştirilmiştir. Anahtar Sözcükler: Bilişim sistemleri, Performans değerlendirme/ölçme, Teknoloji yönetimi, İnsangücü planlaması, Teknoloji geliştirme/yenilenme süreçleri. İNTERNET TABANLI ÖĞRETİM UYGULAMALARI GELİŞTİRME Günümüzde uzaktan öğretimin İnternet üzerinden gerçekleştirilmesine yönelik önemli adımlar atılmaktadır. İnternet kökenli teknolojilerle sağlanan altyapı ve Bilgisayar Destekli Öğretim uygulamalarından elde edilen deneyimler biraraya getirilerek, başarılı İnternet Tabanlı Öğretim uygulamaları gerçekleştirilebilmektedir. Bu alandaki ilk uygulamalar HTML (Hyper Text Mark-up Language) ile tasarlanmış ağ sayfalarının (web page) öğrenciler tarafından okunması ve e-posta ve benzeri çevrim içi olmayan iletişim biçimleriyle öğrenci geribildirimini sağlanması biçiminde gerçekleştirilmiştir. Bu yaklaşımda öğrenci ve merkez arasında herhangi bir anda tek yönlü iletişim sağlanmaktadır (Çağıltay ve Özden, 1996). Daha ileri düzeydeki uygulamalar ise öğrenciyle olan bağlantının çevrim içi olmasını gerektirmektedir. Bu yaklaşımda merkez ile öğrenci arasında çift yönlü iletişimin sürekli olması gerekmektedir. Bu türden uygulamalara örnek olarak derslere öğrenci kaydı yapmak, zaman çizelgesini denetlemek öğrencinin ders içindeki faaliyetlerini izlemek
güncel tepkileri öğrenciye ait geçmiş kullanım bilgilerini kullanarak oluşturmak öğrencinin tepkilerini değerlendirmek ve kursu bu tepkilere göre yeniden kurgulamak verilebilir (Mutlu, Öztürk ve Yılmaz, 1997). Öğrenci tepkilerini değerlendirmeye en fazla öğretimin denetlenmesi için kullanılan ölçme ve değerlendirme araçları kullanılırken gerek duyulur. Yaygın kullanılan ölçme ve değerlendirme araçlarının başında ise sınavlar gelmektedir. BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM UYGULAMALARINDA TEST DEĞERLENDİRME ARAÇLARININ ÖNEMİ Bilgisayar Destekli Öğretimde öğretici ders yazılımları geliştirilirken, dersler bir ya da iki ders saatinde öğrenilecek büyüklükteki ünitelere bölünerek üretilirler. Derse ait ünitelerin başında ve sonunda bir test gerçekleştirilir. Ön test ve son test adı verilen bu denetimlerle öğrencinin bilgisayar tarafından izlenmesi sağlanır (Şekil 1). Şekil 1. Bilgisayar destekli öğretim yazılımları için örnek bir akış. Ön test ile öğrencinin üniteyi öğrenmeye başlamadan önceki bilgi seviyesini ölçülür. Öğrenci belirli bir ölçüte göre yetersiz bulunursa ünitedeki konulara geçmesine izin verilir. Öğrenci eğer yeterliyse bu üniteyi atlayarak izleyen üniteden devam etmesi tavsiye edilir. Öğrenci ünitedeki konuları tamamladığında bir son test ile seviyesi ölçülür. Belirli bir ölçüte göre ve ön test
sonucuna göre bir değerlendirme yapılır. Eğer öğrenci yetersizse üniteyi tekrar etmesi tavsiye edilir. Öğrenci yeterliyse izleyen üniteye geçebilir. Bu türden testler gerek Bilgisayar Destekli Öğretim uygulamalarında, gerekse eğitim geleneksel teknolojilerle verildiği ortamlarda eğitim öncesi ve sonrasında uygulanır. İnternet Tabanlı Öğretimde de ölçme ve değerlendirme aracı olarak testler yaygın olarak kullanılır (Dick and Carey, 1993). İNTERNET TABANLI TEST HAZIRLAMA VE DEĞERLENDİRME PROBLEMİ İnternet Tabanlı Öğretim uygulamaları, öğrencinin dersi izlerken test biçimindeki sınavların uygulanması ve bu testlerin sonuçlarının hemen değerlendirilebilmesi için, çift taraflı çevrim içi iletişime izin vermelidirler. Kullanıcı (istemci) ve hizmet birimi (sunucu) arasında çift yönlü iletişim gerektiren uygulamaları geliştirmek için CGI (Common Gateway Interface) Java Server-side Java Script Server-side VB Script vb. programlama araçlarını kullanmak gerekmektedir (Dickinson, 1997). Eğitim tasarımcılarının bu araçları kullanarak yazılım geliştirme konusunda yetkin olmadıkları varsayıldığında, İnternet üzerinde eğitim tasarımında kullanılmak üzere çift yönlü iletişime olanak sağlayan eğitim araçlarının uzmanlar tarafından geliştirilmesi ve eğitim tasarımcılarının kullanımına sunulmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu amaçla İnternet üzerinde test hazırlamak ve değerlendirmek amacıyla TEST.EXE adını verdiğimiz bir yazılım geliştirildi. Bu yazılım yardımıyla eğitim tasarımcıları sadece temel HTML bilgisini kullanarak ve bir dizi metin dosyasını düzenleyerek test hazırlama, değerlendirme ve raporlama gereksinimlerine yanıt bulabilmektedirler. TEST.EXE, Robert B. Denny'nin (http://www.dc3.com) yazdığı WinCGI 1.5 kitaplığını kullanarak CGI protokolü yardımıyla istemci ve sunucu arasında iletişim sağlamaktadır. TEST.EXE'ye ait uyarlamaların kaynak kodları (TEST.BAS, TEST1.BAS, TEST3.BAS) Anadolu Üniversitesi Bilgisayar Destekli Eğitim Birimi'ne ait sunucudan (http://www.bdeb.anadolu.edu.tr), Robert B. Denny'ye ait dağıtılabilir CGI32.BAS kaynak kodu ise (http://website.ora.com/devcorner/db-src32/vb-top.html) adresinden temin edilebilir. Bu yazılımın tanıtımı Geliştirme Ortamı ve Uygulama Ortamı olarak iki ayrı bölümde incelenecektir. TEST HAZIRLAMA VE DEĞERLENDİRME ARAYÜZÜ İÇİN GELİŞTİRME ORTAMI Geliştirme ortamı üç katmandan oluşmaktadır (Şekil 2): Geliştirme bilgisayarı Bilgisayar Destekli Eğitim yazılımını ve test sorularını barındıran sunucular (Soru Sunucuları) TEST.EXE'yi ve cevap anahtarlarını barındıran sunucu (Sonuç Sunucu)
Şekil 2. Test hazırlama ve değerlendirme arayüzü geliştirme ortamı. İnternet erişimini sağlayan tarayıcı yazılım barındıran her bilgisayar geliştirme bilgisayarı olarak kullanılabilir. Diğer taraftan sunucular birer HTTP Hizmet Birimidirler ve MS Internet Information Server, Netscape FastTrack Server ya da Lotus Domino Server gibi ağ sunucu (web server) yazılımlarını barındırırlar (Stanek, 1997). Soru Sunucu ile Sonuç Sunucu aynı bilgisayarda çalışabileceği gibi bir TEST.EXE programı (Sonuç Sunucu), soru barındıran çok sayıdaki bilgisayara (Soru Sunucu) hizmet verebilir. Geliştirme ortamının işleyişi aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır: 1. TEST.EXE yazılımı bu amaca tahsis edilmiş bir sunucuya yerleştirilir. Bu bilgisayar bir Sonuç Sunucu olarak görev yapacaktır. 2. Eğitim tasarımcısı BDE yazılımına ilişkin test sorularını hazırlar 3. Sorulara ait cevap anahtarı belirtilen sözdizim kurallarına uygun olarak, bir metin düzenleyici (text editor) ile düzenlenir ve TEST.EXE'nin bulunduğu sunucuya (Sonuç Sunucu) FTP ile aktarılır (Şekil 3). 4. Test soruları, belirtilen isimlendirme kurallarına uyarak, HTML ile FORM komutu kullanılarak (Stanek, 1997), ağ sayfası biçiminde tasarlanır (Şekil 4). 5. FORM komutuna adres olarak TEST.EXE'nin bulunduğu sunucunun adresi verilir ve argüman olarak Sonuç Sunucudaki cevap anahtarı dosyasının adı eklenir. 6. Test sorularını barındıran ve tasarımı tamamlanan ağ sayfası yayınlanmak üzere bir sunucuya FTP ile aktarılır ve öğrenciye duyurulur. Bu bilgisayar Soru Sunucu olarak görev yapacaktır.
Şekil 3. INI dosyası biçiminde düzenlenmiş cevap anahtarı.
Şekil 4. FORM komutu kullanılarak ağ sayfası biçiminde tasarlanmış test soruları. TEST HAZIRLAMA VE DEĞERLENDİRME ARAYÜZÜ İÇİN UYGULAMA ORTAMI Uygulama ortamı üç katmandan oluşmaktadır (Şekil 5): Soru İstemcisi/Sonuç İstemcisi (Ders yazılımına erişim için kullanılan öğrenci bilgisayarı) Soru Sunucu (Soruları barındıran bilgisayar) Sonuç Sunucu (TEST.EXE'yi ve cevap anahtarlarını barındıran bilgisayar)
Şekil 5. Test hazırlama ve değerlendirme arayüzü uygulama ortamı. Uygulama ortamının işleyişi aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır: 1. Öğrenci Soru Sunucudaki derse ait test sorularını içeren ağ sayfasına erişir (Şekil 6). 2. Çoktan Seçmeli ya da Boşlukları Doldurmalı biçiminde hazırlanmış test soruları yanıtlanır. 3. DEĞERLENDİR dümesine tıklanır 4. Tarayıcı, yanıtları Sonuç Sunucuya POST eder. 5. Sonuç Sunucu tarayıcıdan gelen argümanları WinCGI protokolünü kullanarak TEST.EXE'ye aktarır. 6. TEST.EXE öğrencinin yanıtlarını, ilgili cevap anahtarı dosyasındaki yanıtlarla karşılaştırır ve sonuçları öğrencinin bilgisayarına gönderir (Şekil 7). 7. TEST.EXE yapılan işleme ilişkin bir durum raporu üretir (Şekil 8).
Şekil 6. Soru sunucu tarafından öğrenciye iletilen ağ sayfası örneği.
Şekil 7. Sonuç sunucu tarafından öğrenciye iletilen sonuç ekranı.
Şekil 8. TEST.EXE tarafından üretilen rapor örneği. SONUÇ Önerilen Test Hazırlama ve Değerlendirme Arayüzü ile eğitim tasarımcıları 1. kendi başına çalışan test uygulamaları geliştirebilmektedirler 2. kendi geliştirdikleri eğitim uygulamalarına kolaylıkla eklemlenebilen test uygulamaları geliştirebilmektedirler. Geliştirilen sistem, 1. HTML ortamında TEST.EXE'yi çağırma kolaylığı, 2. cevap anahtarı yardımıyla öğrenciye iletilen tepkinin tasarımındaki esneklik 3. raporlama anında üretilen durum bilgilerini zenginliği Olanaklarıyla eğitim uygulamalarının büyük bir bölümünde kullanılabilmektedir. ÖNERİLER Yazılımın gelecek uyarlamalarında Geliştirme ve değerlendirme ortamı için; öğrenciye iletilen sonuçların tasarımında daha fazla esneklik cevap Anahtarı hazırlamak için bir program yazılması rapor dosyasının çözümlenmesi için bir program yazılması
çalışma ortamı için; daha fazla ölçme aracı WinCGI uyumlu olmayan ağ sunucuları için benzer veri yapılarını kullanan uygulamalar geliştirme öngörülmektedir. KAYNAKÇA 1. Çağıltay, K. ve Özden, Y., 1996. "Preparing Courseware by WWW - A case study in METU Distance Learning via Internet ", Türkiye 1. Uluslararası Uzaktan Eğitim Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, MEB FRTEB. 2. Dick, W. and Carey, L., 1993. The Systematic Design of Instruction, 3. Edition, Harper Collins Pub. 3. Dickinson, K., 1997, "Distance Learning on the Internet: Testing Students Using Web Forms and the Common Gateway Interface." TechTrends, Vol. 42, No. 2. 4. Mutlu, M. E., Öztürk, C. ve Yılmaz, R., 1997. AÖF BDADM Ders Yazılımlarının Internet Üzerinde Yayımlanması, (Bildiri) 4. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Eskişehir. 5. Stanek, W. R., 1997. HTML, Java, CGI, SGML, VRML -Unleashed-, Sistem Yayıncılık, İstanbul.