K O O P E R A T İ F. Oyun:2 Bölüm. Yazan:Uçar Demirkan

K O O P E R A T İ F Oyun:2 Bölüm Yazan:Uçar Demirkan Kişiler: Köylüler I.Köylü-II.Köylü-III.Köylü-IV.Köylü-V.Köylü Köylü kadınları I.Kadın-II.Kadın-III.Kadın-IV.Kadın Tecimen Bilici Avukat Jandarmalar I.jandarma-II.Jandarma I.B Ö L Ü M Sahne düzeni: Köy orta alanı ve köy kahvesi.solda çeşme.geride portakal ağaçları. Kadınlar korosu(sağdan girerek dans ederek söylerler) Portakalım kanlıdır Yarim var alkanlıdır Soyum Tuna dan gelme Babam öz Balkan lıdır. Erkekler korosu(soldan dans ederek girerler ve söylerler): Portakalım üç dizi Severler güzel kızı Sandım çoban yıldızı Meğer gelen el imiş Portakalım yarımmış Hep ağlamak karımmış Ele bakmak zorumuş Yoldum bütün bağları Yıllar önceydi diktim Suyla besledim-ettim Soğukta göğüs gerdim Kıyma bana portakal Bir çocuğum var topal Erlerimiz pek aptal Neyimiz varsa gel-al İnsafı kurumuş tecimen Erkeler korosu: Tecimen sırtıma bin Borum oldu iki bin 1

Daha neyimi istersin Parayla doldu cebin Portakalım acılı Yemeğe yürek gerek Kıssadan hisse için Gözlemeğe göz gerek Portakalım tatlıdır Savaşa bilek gerek Satılmışa ne denir Bilmeyene iz gerek (Korolar dansı keserler.tecimen,portakal ağaçlarının arasından belirir.köylüler,bir mucize gibi,belirişini izlerler.tecimen gelir,köylülerin ortasında durur9 Tanrının selamı üzerinize olsun ağalar. (Alçak sesle) Ağalarmış..Ne ağası..bizler,çulsuz çomaksız köylüleriz işte..hoşunuza gitsin diye böyle konuşur.neyse,allah selamıdır,alalım bakalım.(yüksek sesle)senin de ağam. Köylüler:Senin de senin de.. Tecimen(II.Köylüye):Nasıl bakalım senin bebe..iyileşti mi?son borcunu oncağız için almıştın hani..geçen kış sayrılanmıştı.doktora zor yetiştirmiştik. II.Köylü(Sert): Yaa..Öyle olduydu.ama,yaşamadı öldü..boşu boşuna borçlanmış da olduk. Yaa.Başın sağ olsun.eh,demek tanrısına kavuştu.melekler katına çıktı,cennete gitti.öyle derler ya..bebeler,günah işlemeden öldükleri için,cennete giderlermiş.(bilici,tecimenin belirdiği yerden belirir.köylüler ona dönerler) Nereden biliyorsun cennete gittiğini?yanında mıydın cennet kapısından girerken.hoş;sen cennetin kapısını bırak yanından bile geçemezsin yaa.. Tecimen(Ona döner). Bu da kim?ne işi var burada? Bilici(Yürüyerek köylülerin ortasına gelir,durur): Benim kim olduğum önemli değil..bu köyde kimseler tanımaz beni.. Sen,sorumu yanıtla..nereden biliyorsun,ölen bebenin cennete gittiğini?. Tecimen(Şaşırmış): Nereden bileceğim..atalarımız hep öyle derdi de ondan.. Köylü çocukları,bakımsızlıktan ölürler..doktorsuzluktan,ilaçsızlıktan..tanrının bu işle ilgisi yok.tanrı,köylüleri kentlilerden daha çok seviyor besbelli..baksanıza,çocuklarını hemen cennetine alıyor..daha,doğru dürüst yaşamadan. II Tövbe de..günaha girersin. Tövbe de..tövbe de..günaha giriyorsun. Bilici. Yalnızca gerçeği diyorum size..neden tövbe diyecekmişim?..dediklerim yalan mı,yanış mı? Var mı köyünüzde bir doktor,bir sağlık ocağı?. 2

Kim bu tanrısız,inançsız herif?nasıl barınabiliyor aranızda? İnançsız ama akıllı..tanrısız ama,bilgili..doğru sözler ediyor.gerçi,dediğini keskin diyor ama,iyi diyor..neden barınmasın aramızda? Öyle ya..çekip gideyim.bin köylülerin dalına.tanrı de,cennet de,uyut onları,sür sefanı evren cennetlerinde.onlar da,öteki evrendeki cennetle avunsunlar. I Sanki,binmiyor dalımıza.. Neden gelmiş,bir sorsana.. Neden gelmiş olacak..malını devşirtmeğe tabii.başka ne için gelir ki.. II Hayrola ağam..kuşluk vakti bu gelişin niye? Hayırlı tabii.hepinize hayırlı..malları devşirtmeye geldim. Köylüler korosu: Başka neye gelir ki..ya ürününü ya alacağını devşirmeye gelir. Hem,bilirsiniz.Erken kalkan ve de işe koyulanı,hem tanrı severmiş hem de kul.ben de öyle yaptım.sabah erken kalktım ve buraya geldim. Öyle mi?..pekiyi ya sen..sen her zaman böyle erken mi kalkarsın?ne o,yanıtlamıyorsun beni.. Dur da ben yanıtlayayım kendi sorumu..hayır,poker gecelerinin,partili gecelerinin sabahında yatağından çıkmazsın bile..akşamlara dek uyursun. Yaz güneşinde,gölgelik bir yer bulup kıvrılıp kalan itler gibi..kırk yılda bir,o da kendi yararın için erken kalkarsın,sonra da bilici kesilip fetva verirsin. Bana bak,ağzından çıkanları kulağın duysun..yoksa fena ederim seni..neyse,seninle sorunum yok şimdilik..seninle sonra hesaplaşırız.(köylülere) E,daha ne duruyorsunuz?.bakıyorum da keyfiniz tıkır..vur patlasın,çal oynasın ediyorsunuz. Mal ağaçta zerzebil olacakmış umurunuzda mı?.. Keyfimizden türkü çağırmıyoruz ya..ağıt yakıyoruz durumumuza.. Mal zerzebil olmaz ağam..kızanlarım gibi bakarım onlara..şimdi,tam düğünlük çağlarında portakallarım..nasıl,zerzebil edermişim onları?.. Haydi,durmayın öyleyse..devşirin şu ürünü.. ;Beyim,biz de sizi beklerdik günlerdir..beklerdik ki.. I Konuşmak isterdik seninle. II Bir insanlık,bir babalık belerdik senden.. Bakındı hele şunlara?..neymiş istediğiniz bakalım?. OImayacak,dinlemeyecek,anlamayacak sizleri..size yardım etmek istemeyecek.. 3

Bir düşünsenize..daha çok kazanmanızı ister mi sizlerin?..elinden kaçar,kurtulursunuz sonra.. Kölelikten kurtulur,bir başınıza kalırsınız..eliniz para tutar..e,kime verecek o zaman yüzde yüz faizle borçları?.. Olmayacak,anlamayacak sizleri.. Beyim,bu yıl ürün iyi oldu..ağaçların dalları kırılacak neredeyse.. I İyi de fiyat bulurmuş büyük kentlerde..öyle duyarız. Hep duyar dururuz. I İnsafına sığınırız. II Hani,fiyatı biraz daha yükseltsen de,bizlere biraz daha bir şeyler versen deriz.kıza,kızana üst baş alırdık.önümüz kış ne de olsa. I Sevinirler fıkralarım benim. Ya da borçlarımızı azaltsan?.. Borç borçtur ağam..ödenmeden azalır mıymış hiç..eski çarşıya yeni ağız.. Ne biçim konuşuyorsunuz böyle?.fiyatı yükseltmeliymişim.. Kimin malının fiyatını arttıracağım?..mal benim değil mi? Tohurdan almadım mı sizlerden? I Doğru;mal senin.. Daha ne..bu ülkede,hukuk kuralları var..yasalar var,kazanma özgürlüğü var.. Ürün fazla olursa,benim kazancım olur..ürün tahminden az olursa;o zaman da zarar ederim. aldatmacanın adı,ne zamandır hukuk kuralı oldu?..başka hukuk kuralları da var..onlardan neden söz edilmez?..yüzde yüz faiz,tefecilik yasak değil mi bu ülkede.. Onlar neden işletilmez?kazanma özgürlüğü,yanız senin için mi var?çalışma özgürlüğüne ne olmuş.bileğinin hakkını istemek ve almak hakkına ne olmuş?.. II Ayağını öpeyim beyim..çocuklarım,açlıktan değnek gibi kaldılar..sineklere yem oluyorlar..senin de çocukların yok mu?..onları düşün..düşün de emeğimizin akını ver. Ben kimsenin hakkını yemem kadın..kendi hakkımı da kimselere yedirmem..ben,bu malları,sizlere açtığım krediler karşılığında,önceden satın aldım..mal da benim..hak da.. Ama,malı teslim etmedik daha..satıştan cayabiliriz ağam.. Ulan bu ne biçim konuşma?..olmaz öyle şey..ticarette söz,senettir..hem,bende borç senetleriniz de var.. I Neden olmazmış..toplamayız portakalı,dalında çürütürüz. Bunlar ne biçim düşünceler?..noldu sizlere böyle? Olanları bir bilsen..ya da olacakları.. 4

Bu adamlar değişiyorlar..onlara iyi bak.tanımağa çalış onları..ve de değişeceklerdir..onları anlamağa,onlara uymaya çalış.. Yoksa,ölümün yakındır.yağmalanman..o pek düşkün olduğun haklarından olman.. II Yüzde yüz faizle borç vererek elimizi kolumuzu bağladın.malımızı,daha fazla para önerenler çıksa da satamıyoruz. Köle yaptın kendine bizleri..artık,kişice yaşamak istiyoruz..borçlanmak istemiyoruz..alın terimizin tam karşılığını istiyoruz senden. vermedim mi?..bütün yaz kim besledi sizleri?çocuklarınıza ilacı,doktoru kim sağladı?.. Sağladın da ne oldu?..üç gün daha yaşadı,sonra yine öldü.. Bu,bebelerimizin silinmez alın yazısı..tatarcıklar gibi ölmek,kır çiçekleri gibi kısa ömürlü olmak. IIBakımsızlıktan ölmek,gıdasızlıktan.. Ben onu bunu anlamam..bir alışveriş yaptık sizinle.bu nedenle,devlet de yasalar da benimle. IV.Köylü: Ne zaman bizimle oldu ki devlet?..yaslar bizi ne zaman korudu ki?.. Muhtar,muhtar nerede?. V.Köylü: buyurun beyim. Bunlara bir iyi nasihat eyle muhtar..yaptıkları işin sonunun nerelere gideceğini bir iyice anlat..candarmanın geleceğini,olmazsa,hapishanelerde sürüm sürüm sürüneceklerini anlat.. I Ne fark eder ki..ha buralarda sürünmüşüz,ha oraklarda.. Elini öpeyim ağam..deme öyle..başınıza bir hal gelirse,biz kadınlar nice oluruz?..bebeler nice olur?..erlerimiz mapuslara düşerse,bizler nederiz?.. II Tanrı verir onların kısmetini. Tanrı verirse kısmetlerini;neden şimdi vermez?.neden,başınıza bir felaket gelince geride kalanların kısmetini o verir?.. Bu ne biçim bir inanç?tanrı,neden bugün vermez kısmetinizi?..baksanıza,ona veriyor..dikmiş karşınıza tecimeni.kısmetinizi ister sizlerden. Demek,kısmetimiz bu kadarmış..belki de sınıyordur bizi tanrı?.. Hah şöyle..benim anladığım dilden konuşun..aklınızı başınıza devşirin,sonra da şu malı dvşirin. Belliydi bunun böyle olacağı..direnme böyle olmaz..örgütlenmek gerek,güçlenmek gerek.yoksa;böyle ağlayıp sızlanmağa ve malınızı yok pahasına kaptırmağa mahkum olursunuz.neyse,umut gelecek güze kaldı. haydin bakalım..koyulun işe..portakallar sizleri bekler,toplanmak için. 5

Ne dersin muhtar?..devlet,bu adamdan yana mı gerçekten?..toplamazsak portakalı,candarma köye üşüşür mü?.. V.Köylü: Olur herhalde..bir düşünsene..hükümet,bunlardan yana değil mi?..bu hep böyle olmuyor mu?..candarma,ne zaman bizden yana oldu ki?.. I Desene,kuyruğumuzu kısıp gerimize,toplayacağız portakalları.. II İt gibi..çomağı görünce,susta duran it gibi..en çok,buna yanarım işte.. Utanıyorum kendimden..kişiliğimden utanıyorum.. Ne zamana dek sürecek bu kölelik?..zora boyun eğme,ne zamana dek sürecek?.. Örgütlenip güçlenene dek..bütün tecimenlerden daha güçlü olana dek..ele çalışmaktan kurtulup kendinize çalışır duruma gelene dek. I Gelecek mi o güzel günler,bilici?..nasıl yapacağız bu işi?.. Gelecek,gelecek..Hem,sizler istemeseniz de gelecek..sizlere karşın olacak bu. II bizler istemezsek nasıl olur ki?.. Erimbaşıeğikgezmeyecek.Hayvancayaşamayacağız..Bebelerimölmeyecek,büyüyecekler..Kişi ce yaşayacaklar. V.Köylü: Evet ama,bunun için adamın elinden kurtulmalıyız önce..malımızı,kendimiz satmalıyız..bunun yolunu bulmalıyız. Evrende çözülmeyecek sorun yoktur..önemli olan,sorunu yakalamak ve her yönüyle ortaya koymaktır. Sonra,çözümleme gelir ki,o en kolaydır. I Evet,bütün sorun şu..bir mevsim,bu adamdan borç almamak. II Ve de ürünü,daha olmadan,dalındayken borç karşılığı bu adama kaptırmamak. İyi ama,parasız nasıl yaşarız biz?. INe yer,ne içeriz? II Neyle üst baş alırız?.. V.Köylü: Kadınlarımız haklı..her bir işin başı para,o da bizde yok. Demek,tüm sorun gelip paraya dayandı.. I Her şey sonunda gelip ona dayanmıyor mu ağam?.evrenin kralı o. II doğru dersin,her bir şeyin başı paradır. 6

Bir terslik yok mu burada?para,ekonomik ilişkiler için,aracı olarak kurulmuştur başlangıçta..yine de öyle olması gerekmez mi?.ama,bakıyoruz,her şeyin başı olmuş para..padişah olmuş..her şeyi,herkesi o yönetiyor. Adı batasıca para I Yok olasıca para.. İlenip durmayın boş yere. Külahlarınızı önünüze koyun-düşünün Kirli çıkınlarınız dökün ortaya Her şeyden önce kendinize güvenin Sıkın dişinizi biraz-az mı sıktınız Daha da kötülesin günleriniz ne çıkar Sonunda gülmek var bu işin Mutlu olmak var-özgür olmak var Direnin. (Işıklar söner,yanar..) Kadınlar korosu(soldan dans ederek girer). Portakalı kaptırdık Tecimen bayram eder Bebeleri susturduk Karısı seyran eder Erkeler korosu(sağdan dans ederek girerler): Tecimen bayram etsin Karısı seyran etsin Alnımızın yazısı bu Soğukta kız kızan netsin Bu böyle olmayacak Kuyumuz dolmayacak Kızanım büyümeyecek Buna bir çare gerek Erkeler korosu: Bu böyle sürmeyecek Kötüler gülmeyecek Tecimen gelmeyecek Acıma acı katma kadın Evimiz şenlenecek Malımız bizim olacak Kızınız pullanacak Güzel günler gelecek Portakalı ben toplarım Sepetler-ben satarım Parası bana kalır Düğün bayram yaparım 7

Ele gitmeyiz artık Borca batmayız artık Alnımız ak-başımız dik Yere bakmayız artık Üzüldüm-çok acı çektim Parayı tamam ettim Ve de bugüne geldim Gör bakalım tecimen. Dinleyin arkadaşlar.bu işi bir iyi öğrendim.anlatayım da dinleyin. Anlat..Anlat.. Vardım kente..bir avukat buldum..ama,ne avukat..ağzını bir kez açtı mı,kapatmak bilmiyor.benim avrat halt etmiş yanında.(kadınlar gülüşürler) I Ağzı kalabalıktan korkcan derler yaa.. II Öyle yaa.kafa-kol-bacak çalışmazsa,ağız çalışır. Erkeler korosu: Öyle..Öyle.. Doğru..Doğru.. BU,bildiklerimizden değil.iyicene tanıdım kendisini..bizi aldatmaz..bundan eminim..işini iyi bildiğinden olacak,ağzı hiç durmuyor.. IV.Köylü: Nasıl emin olursun? Biz bu sakalı değirmende ağartmadık oğlum(kadınlar gülüşürler).az buçuk kişioğlu tanıdık.kimin ne olduğunu anlarız.biz,her seçim öncesinde neler gördük ve de görürüz.bu az deney mi sanırsın?.. I Bırakalım boşa konuşmayı ağalar..derdimize çare arayalım.. Bilici(Geriden belirir ve gelir): Yeni mi başladınız bu işe?.daha ne beklersiniz..bir mevsim daha böyle hayuhuyunuzla geçerse,bu işi kıvıramazsınız.eskisinden beter olursunuz o zaman.. Ne diyor,ne diyor?.ç.anladın mı sen?.. Erkeler korosu: Doğru dersin bilici Ama bu iş kolay değil Neden dersen-diyeyim Köylünün köylüye güveni yoktur. Köylünün kentliye hiç güveni yoktur Onun için bu iş pek zordur. Vardım,derdimiz anlattım. Biz birleşmek isteriz dedim. Malımızı tecimenden kurtarmak 8

isteriz dedim.kazançtan,biz yararlanmak isteriz dedim..i Kişioğlu gibi yaşamak isteriz deseydin ya.. Bebemin hakkını,yabana kaptırmak istemem deseydin ya.. I Düğünümü kendi paramla yapmalıyım deseydin ya.. II Ele güne muhtaç olmadan yaşamak isterim deseydin ya.. Kısaca,kendi alınyazımıza kendimiz sahip olmak isteriz deseydin ya.. Tastamam bunları dedim ben de..adam,heyecanlandı bayağı..gözleri parladı,bana sevecenlikle baktı. Sonra::Sonra.. Anlatsana..Anlatsana.. Sonra,seçim öncesi gelip konuşanlar gibi bir nutuk attı..önce,ikirciklendim..acaba,yanıldım mı dedim kendi kendime..sonra,yatıştı ve kitaplara bakarak anlatmağa başladı..yahu,neler de varmış bizim bilmediğimiz?.,biliyordum bu işin olacağını..en iyi yolu seçmişsiniz.bir başınıza başaramazdınız bu işi.birilerinin size yol göstermesi gerekirdi. Öyle..Öyle.Ne de karışık işmiş bu.. En az on kişi gerekiyormuş. Biz tüm bir köy halkıyız dedim.tamam,dedi.. Sonra, en az beş bin lira gerekli dedi. Onu da tamam ettik dedim.yine sevecenlik dolu,güldü.omzuma vurdu.sanki,babamın oğluydu. Bu iş oldu hemşerim dedi. I Demek,kuruyoruz kooperatifi?.. II Tanrının izniyle. Ve de sizlerin istemeniz ve karar vermenizle.ve avukatın yol göstermesi,desteklemesiyle. Birazdan gelecek buraya.hem tanışacağız hem de anlaşma imzalatacak hepimize.i Sonra ne olacak?.. Sonrası kolay.. hiç de dediğin gibi değil..kooperatif başka şeye benzemez.kurması kolay,yürütmesi çok zordur.. Bunlar o avukatın sözleri.. Tarlayı ekmek kolay,marifet ekilmiş tarlayı bakmaktır. Bunları da demedi mi sana avukat efendi? Doğru.Tastamam bunları söyledi. Tecimen boş mu duracak sanırsınız.sonra,sizi rahat bırakacak mı? 9

II Ne yapabilir ki..biz anlaşıp karar verdikten sonra,kalabalığımızdan korkar,bize bir şey yapamaz. Zenginin canını al,ama parasına,kazancına dokunma..tecimen öyle kolay teslim olmayacak.kuyruğuna basılmış yılana benzeyecek. İyi dersin ama,bizler çokuz,birliğiz ve güçlüyüz. Göreceğiz..Kooperatif demek,bu demek işte. (Avukat,portakalların arasından gelir) Günaydın dostlarım. Köylüler: Hoş gelmişsin avukat bey..hoş gelmişsin.. Hoş geldin..gel şöyle otur ağam..(kahvenin önündeki bir sandalyeye buyur eder avukatı.avukat oturur.)ne içersin ağam?.. Önce,bir ricam var sizlerden..bana ağa diye seslenmeyin..ben de sizler gibi,ekmeğini çalışarak kazanan birisiyim.. Sağ olasın,bir şey içmeyeyim.. Kadınlar Korosu: İyi..İyi..Gözü tok birisine benziyor. I Olur u öyle şey avukat bey..hele bir çayımızı iç. Önce şu işi bitirelim.sonra,gönül huzuruyla,neşeyle içeriz çaylarımızı. Sen bilirsin avukat bey..ikram etmek bizden. Sağ olasınız..evet,gelelim kooperatif sorununa.. Bir temek sözleşme hazırladım kooperatif için.birlikte imzalayacağız.ben kooperatifin başkanı olacağım ve işleri sizlerin adına ve de yararına yürüteceğim. IV.Köylü: İyi ama,sen kentte kalıyorsun avukat bey..bu iş nasıl yürüyecek?. Bakın dostlar..para işi güven işidir.kooperatif ise tam güvenme işidir.getirip malını vereceksin kırk para almadan ve paranı iki üç ay sonra hesaplaşmadan alacaksın. Bu nedenle,bana güvenmelisiniz.yoksa,bu iş yürümez. Kooperatifin mallarını nerede satacağız?kentte.birliğe nerede üye olacağız?.kentte.. Gerekirse bankadan krediyi nerede kullanacağız?..kentte.. Nasıl güvensinler sana?..az mı kazık yediler,az mı canları yandı okumuşlardan..onları da yönetime ortak et..et ki,sana güvenleri artsın. II Bilici doğru dedi. Tabii öyle olacak.ben paranıza el sürmeyeceğim.kooperatifin merkezi burada olacak.paranızı kendiniz saklayıp kendiniz üleşeceksiniz.kararları sizler alacaksınız. 10

I ;Pekiyi,bu iş nasıl yürüyecek?. Yanıma bir adam vereceksiniz.birkaç kişi de,satış yerinde bulunacak.ben kentte mallar için satış olanakları arayacağım.size haber salacağız.malı yollayacaksınız.ben ve yanımda olacak olan arkadaşlarınız,malı en uygun fiyata satacağız.parayı,size yollayacağım.,pekiyi.bu işten sen ne isteyeceksin?senin yararın ne olacak avukat bey..bilirsin,her şey karşılıklıdır. Ben hiç bir şey istemeyeceğim sizlerden..yalnız,yasaya göre başkanlık yapabilmem için benim de burada arazim olması gerektiğinden,benim de kooperatife üye olabilmem için,bana küçük bir arazi verirsiniz. Benim dileğim,kurmağa çalıştığımız bu kooperatifin yaşaması ve gelişmesidir.bir çeşit savaş bu benimkisi.. Kooperatifi başarılı kılarsam,kendimi mutlu duyacağım,savaşımı kazanacağım.. I Ne diyor anladınız mı? Savaş,mavaş diyor,ben anlamadım..ama,gerçekten de tok gözlü bir adam. Kadınlar Korosu: Öyle öyle.. I Tanrı senden razı olsun avukat bey.avukat(çantasından belgeler çıkarır)şimdi,bunları okuyayım sizlere..iyice dinleyin..tartışırız,anlaşırız ve birlikte imzalarız.(okur)portakal üretim ve satış kooperatifi ana sözleşmesi (Işıklar söner,yanar.avukat çıkmıştır.köylüler,çalgı eşliğinde oyun oynamaktadır.çalgı ve oyun durur) Kooperatifi kurduk sonunda..hepimizin bayramı kutlu olsun..en büyük bayramdan daha büyük bir bayram bugün bizim için.. Tecimeni silkip attık sırtımızdan..gavuru yurdumuzdan atar gibi. I Malımıza sahip olduk..alnımız akaldı,başımız dikleşti. Renkleri bile bir daha güzel oldu portakallarımın..onlar da bayram yapıyorlar sanki..gerçek sahiplerinin malları olmanın gururunu duyarlar besbelli.. II Bakışlarımız umut dolu. Geleceğimiz aydınlık. I Sandıklama işine hazırız. Taşıma sorununu da çözdük. I Yüzdük yüzdük,kuyruğuna geldik. Erkeler korosu: Aferin olsun bize..demek ki,isteyince yaparmışız. (Çalgı eşliğinde oyunu sürdürürler.işıklar söner.çalgı durur birden.herkes devinimsiz kalır.bilici,geriden belirir.yalnız o aydınlatılır. 11

Noldu?..Neden donup kaldınız?..ne güzel başlamıştınız..umutluydunuz..neden yürütmediniz?..söyledimdi sizlere ben..yine diyorum..bir iyice dinleyin beni.. Kolay olmayacak bu iş..sıkılacaksınız,üzüleceksiniz.geçici olarak,yenik bile düşeceksiniz..ama,yılmayacaksınız. (Işıklar yanar.köylüler devinirler) Allah kahretsin. IV.Kadın: İlenme ağam..kötülüğü bize dokunur. Nesine ilenmeyecekmişim..döndük dolaştık,yine aynı noktaya geldik..dolap beygirleri gibiyiz.. II Para,para,para..Her bir şeyin başı para. zincir olmuş,dolanmış ayaklarımıza.. I Tanrı istediği kadar yürü ya kulum desin kişioğluna. II kurtulamıyoruz bir türlü bu ayak bağından. Yürüyemiyoruz bir türlü ağalar gibi.. I Tecimenler gibi.. Demiştim kolay olmayacağını.acılı bir uğraşa girişiyorsunuz demiştim. Bu bir şey değil..siz,daha büyük güçlüklere hazırlanın.. I Yenmişle olmuşa elden ne gelir?..geleceğe ait kahinlik etmek de kolay..sen,ne yapmamız gerektiğini de bize bilici.. II Ne var,ne oluyor?..neden suratları asık erlerimizin?. IV.Kadın: Bilmem ki kardeş..bu erkeklerin işlerine akıl sır erer mi?..yanar,söner fener gibiler.bir neşeli,bir üzgünler. Yeterince para hazırlamadınız bu işe..atalarınız gibi davrandınız..istim arkadan gelir dediniz..bugünü düşündünüz yalnızca..geleceği hazırlamadınız.artık sizler de tecimen oldunuz..tecimen gibi düşünmelisiniz.. Neyse,olan olmuş,su testisi çatlamıştır.konuşun bakalım bir kez avukatla..o,onarır testiniz belki..bu yurdun yasaları olmalı..kooperatifleri koruyan yasalar..onları bir karıştırsın avukat bakalım..devran ne gösterir bakalım. Gerçek mi dersin bilici? I Yasalar bize de arka çıkar mı? II Olanaklı mı bu? 12

Neden olmasın?..hep tecimenlerden yana mı olacak yasalar?..devlet parasından hep onlar mı yararlanacaklar?..hem,sizler de tecimenler denli güçlüsünüz artık.gidin avukata,anlatın derdinizi,çare isteyin ondan.. Hele bir avukata danışalım bakalım.. (Köylüler devinimsiz kalırlar.işıklar söner,yanar..avukat sevinçle girer) Gözümüz aydın olsun arkadaşlar..başardım bu işi..çevirme kredisi sağladım kooperatif için..paramız var anlayacağınız..hem d istediğimizden çok..savaşı sürdürebiliriz yoldaşlar. I.Köylü(Avukatı alnından öper): Hey yaşayasın sen aslanım..analar neler doğururmuş meğer..hızır gibisin maşallah,lokman hekimsin mübarek.. I Demek,yasaların bizlere de arka çıktığı olurmuş. II Olur elbette..ne yani,biz kişioğlu değil miyiz?. Tabii olacak.yasalar,gerçekte yalnızca sizler için konulur.sizin yararlarınız için çıkarılır.mutluluğunuz için,daha çok kazanmanız için. Doğru mu diyor bu avukat?. I Yoksa,nutuk mu atıyor?. Doğru dedin avukat..güzel söyledin.yasalar,hepimizin yararı için çıkarılır.ama,uygulamada saptırılır yasalar..bir de bakarsınız,köylüye dağıtılacak gübreyi ağalar kapatmış..sonra,iki kat fiyatla satarlar köylülere.. Ne olur o zaman?.köylünün yararına konulmuş yasalar,zararına işler.çok şey var diyecek..hepinizin bildiği,duyduğu,gördüğü şeyler.. Neyse,susayım artık..galiba çok konuştuk.başımıza dert almayalım. I Yaşasın,bu vartayı da atlattık.az kaldı ürü nü devşirmeğe.. I Ürünü bir satalım..biz de toparlanırız,kooperatif de.. V.Köylü: İşte,o zaman sırtımız yere gelmez gayrı.. Sonrası,düğün bayram..sonrası,günlük güneşlik.sonrası,kişilik kardeşlik..sonrası,sağlık dolu,neşe dolu,yaşam dolu. (Işıklar söner, yanar.portakal bahçesi aydınlatılır.köylüler ve kadınlar,ürün devşirmektedirler.) Kadınlar korosu(portakal toplayıp sandık taşırken söyler) Portakalın dibinde Gördüm kara gözlüyü Sandım aslan yavrusu Buldum doğru sözlüyü Erkekler korosu(sandıkları istiflerden söylerler): Portakalın önünde Tattım yasak yemişi 13

Bir hörü sandım-dondum Sevdim uzun saçlıyı Portakalın yaprağı Kalındır-koyu yeşil Erlerimiz gerçek er Tecimene köle değil Portakalın dalları İnce olur yaş olur Karım bana destek olsa Evren bana dar gelir. I.Köylü(Düdük çalar): Haydin bakalım paydos. (Herkes işini bırakır.kadınlı erkekli topluluklar halinde otururlar.çıkınlarını açıp yemek yerler) V.Köylü: Ne güzelmiş kendisine çalışması kişinin. II He ya..el kapısında çalışa çalışa yüreği kararır kişinin.pısar kalır. Özgürlükte yenen ekmek ne tatlıymış IV.Köylü: Evreni yeniden kurabilirim kadınım. I İnanırım,güvenirim..Değil mi ki bu işi başardınız. Başına buyruk olunca erlerimiz ne uluymuş Daha bir yıl sıkıntımız olmalı..ama,gelecek yıl..gelecek yıl,tümden bir başımızayız..ne tecimenin borcu,ne aracılar olacak..avukatı bile dehleriz..herkesten düşük fiyatla satacağız ürünü..yine de en çok biz kazanacağız.kentteki parasızların da yararına olacak bu. Sonra,başınıza üşüşecek tüm tecimenler..devletin güçlerini yanlarına alıp karşınıza dikilecekler.. Bugüne dek birisiyle uğraşıyordunuz..o zaman,tüm kent tecimenleriyle didişeceksiniz.kavgalar olacak..ürününüzü sattırmamak için türlü rezillikler yapacaklar..allahtan avukatınız var. O denli uzağı düşünme bilici..zaten,aklımız da ermez o denli uzağına..mutluyuz bugün ya,güçlüyüz ya..bu yeter..yarın hele bir olsun.o zaman düşünürüz her şeyi. I Haksız davranışlara nasıl karşı koyacağımızı. Yasalar bizden yana oldukça Gözlerini oyarım tecimenin Hele bir dikleşsin Hele edepsizleşsin. Almışlım alınyazımı elime 14

Kaptırmam artık kimseye Ölürüm,öldürürüm gerekirse Bir adım olsun gerilemem. (Işıklar söner,yanar. Köy alanında kadınlar ve köylüler) İşte ağam..avukat beyin yolladığı paranın tümü bu..bunlar da satılan malların listesi.selamları var hepinize. Tüm iyilik melekleri,iki yanında olsun onun..onu,tüm kötülüklerden korusunlar.ne iyi kişioğludur şu avukat.. Hesabını da yapmış paranın..kime ne verileceği de yazılı mal listesinde. IAşk olsun adama..doğrucu çıktı.. Tecimen ne yaparmış?haber var mı ondan? V.Köylü: Avukat bey,ona olan borçlarımızı da ödüyormuş.az bir şey kaldı borçların bitmesi için diyordu. II Huzursuzluk çıkarır mıymış tecimen?..mazarratlık eder miymiş?.. Hele bekleyin biraz..durun hele..tüm borçlarını geri alsın bir kez.sonra görün siz onu..nasıl bir sırtlan gibi atılacak,bir leş kargası gibi üşecek kooperatifin başına. Hemen değil ama..sinsi sinsi,vurup öldürdükten sonra.. II Kim kimi öldürürmüş bu devirde be yahu..kolay mı sanırsın.yapışırlar tecimenin yakasına.adam öldürmek kolay mı bu devirde.. IV.Köylü: Sen yanlış anladın b hemşerim..elbette bizi öldürmez bu tecimen..ama,öldürmekten de beter eder.değil mi be bilici?.. Aynen öyle.. II Hiç iyi söz etmeyecek misin be bilici?..umutlu,ışıklı sözler..ne diyorsan,kötü diyorsun. I Ama,haklı diyor..ne derse doğru çıkıyor..ne istersiniz yani..o da onlar gibi,parlak nutuklar atıp aldatsın mı bizi?.. Bir nokta var.borçlarımızın tümünü ödedikten sonra güçleneceğiz.biz de tecimen olacağız..hep birlikte,bir tek tecimen..kocaman ve güçlü bir tecimen. Bırakırlar mı dersin?. Kimler? Onu da siz bulun gayrı..işin içindesiniz boylu boyunca..bakın bakalım,kimler var karşınızda..görmeğe,anlamağa,sezinlemeğe,tanımağa çalışın onları..kendiniz de bulabilirsiniz gayrı.. Tecimenin tecimenle savaşını bilmez misin ağam?.. 15

Bilirim,hem de çok iyi bilirim..ne acımasız olurlar bilirim..nasıl kudururlar para için,çok iyi bilirim.ne aç kurtlardır onlar,bilirim. II İlenir gibi konuşmayın gayrı..unutmayın ki,sizler de onlar gibi olacaksınız.birer tecimen.can vermemek için can alan yırtıcı kuşlar..olmalısınız. I Elbette olacağız.hep gavura karşı savaşılmaz ya..bunlar da,içimizdeki gavurlar..bunlara karşı da savaşmak gerek. Ve de din savaşı gibi mübah. Yaşama savaşı. Yıkılmayız artık arkadaşlar..kaya gibi,kenetlenmişiz biri birimize. II Kök salmışız,bağlanmışız kooperatife. V.Köylü: Ulu bir dağ olmuşuz.geçit vermeyen,ufalanmayan. I Ulu bir çınar.fırtınalara baş eğmeyen. IV.Köylü: Sırtımız gelmez yere. Bebelerimiz gülüşür. II Kızlarımız,kızanlarımız tarlada,bağda çalışır. Her gün düğün bayram bize. Attık sırtımızdan paldumu. Köylüler korosu: Kırdık ayaklarımızdaki bağları. Demiştim,bu güzel günlere geleceğinizi.güçlüklerle karşılaşacağınızı..onları,bir bir yeneceğinizi..sonunda güleceğinizi. II İşte böyle bilici..ne güzel konuşursun.umut saçarsın çevren. Başka neler dedi avukat..anlat bize hemşerim. V.Köylü: Bir söz daha etti ama,biraz karışık.iyi anlamadım. II Neymiş ki?. I.Köylü. De hele.. V.Köylü: Diyesi o ki..başka kooperatifler varmış.bizimle aynı işi yapan..başka başka tecimenlerle savaşan..onlarla birleşelimmiş.. 16

I Yabancılarla birleşelim mi der.niye? V.Köylü: Birlikten güç,güçten kazanç doğarmış. IV.Köylü: O zaman kazancımız artacak mıymış?. V.Köylü: Bu konudan söz etmedi. II Öyle ya..kazancımız ne olacakmış ki bundan?. Noluyor size böyle?..tecimen gibi düşünmeğe başladınız.yalnızca,kazancı düşünüyorsunuz.ortaklaşa çalışma,ortak kazanma,paylaşma zevkini,övüncünü düşünmüyorsunuz.benzerlerine yararlı olmak ödevini unutuyorsunuz. Elbette,birleşeceksiniz diğer kooperatiflerle..önce benzerlerinizle..sonra,tüm kooperatiflerle.. Böylece,daha da güçleneceksiniz.kooperatifçi ulus olacaksınız.yenilmez,yıkılmaz bir toplum. Bu iş kolay değil bilici. I Buraya dek,dizginler bizim elimizdeydi. IV.Köylü: Şimdi,ellerle işbirliği etmemizi istersin.serüvene girişmemizi. İyi düşünün ağlar.. Serüven dediniz.çok güzel.. Ömrünüz serüven değil mi?yağmur beklersiniz,ürün iyi olsun diye..sel baskınları,düşlerinize girer.korkuyla uyanırsınız yağmurlu gecelerde..serüven değil mi bunlar? Bugüne dek tümden serüvendi yaşamınız.şimdi mi korkarsınız serüvenden..düşün,enine boyuna düşünün..günler,geceler boyunca düşünün. Ama,kararınız,birleşme,büyüme,güçlenme yolunda olsun..yoksa,küçük balık olursunuz..sürünün dışında kalmış koyun olursunuz. Ve de tecimen,bir kurbağanın dere kenarında sinek yutması gibi kolayca yutar sizi.bir solukta;kurtulamaz kaçamazsınız.yaşayamazsınız. Birleşerek,siz kurbağa olun.ve de tecimeni yutun.tüm tecimenleri..eritin aranızda,yok edin onları.. Buevren,savaşmaevreni..Kazanma,ayaktakalmaevreni..Yıkılmakistemiyorsanız,birleşin..Avuk at çok haklı.. Bu iş biraz karışık.avukatı çağıralım da iyice açıklasın bize..kaygılarımızı gidersin,inandırsın bizi. Öyle yaa.aklımızı yatırsın bu işe. I Yararımızı,zararımızı koysun ortaya bir bir. II Sonra karar verelim bu konuda. I Haydin bakalım..şimdi herkes bizim düğüne.. 17

IV.Köylü: Vursun davul,çalsın zurna.. V.Köylü. Kızanlar koyulsun peşreve. Durun..Ve de iyi dinleyin..işin dönüm noktasına geldiniz.ne demiş atalar..bilim adamlarından önce demişler bunu hem de..büyük balık,küçük balığı yutar.öyle değil mi ağalar?..tecimen de balık,siz de..böyle düşünelim biran..kim kimi yutar dersiniz? Biz ondan büyük balıkız.baksana,kaç kişiyiz..ve de biri birimizle birlikiz. I Öyle ya..büyük balık biziz.tecimen korksun artık bizden.biz neden korkalım ondan?..zaten bezdik korkmaktan..artık,korkmak istemiyoruz. Erlerimiz güçlüdür.tecimen bizi yutamaz.tecimenin boğazına otururuz..ve de boğarız biz onu.o bizi yutamaz. İyi düşünün..korkmayacağınız günler de gelecek.ama,ileride..çok ileride..tecimenle kendinizi tartarken parayı ölçü alın.bilek gücü,kalabalık olma,birlik olma sizi güçlendiriyor.bu doğru..ama,henüz bir başınıza çıkamazsınız karşısına..yeterince paranız yok çünkü..güçsüzsünüz.yenilirsiniz. Birleşmezseniz,yenileceksiniz. I Yine kötümserleştin bilici..bir başına para ne yapabilir ki.. Böyle düşünmeyi sürdürürseniz,gözlerinizle göreceksiniz.eskisinden de kötü olacaksınız..o zaman savaşta yenilmiş,teslim alınmış köleler olacaksınız.kötü olacaksınız,kötü.. II Pekiyi ne yapalım bilici? Diğer kooperatiflerle birleşin..hem de,bir gün geçirmeden.kooperatif olunca nasıl güçlendiniz?birleşerek daha da güçlenin..o zaman,büyük balık siz olursunuz. I Niye ellerle birleşelim..kooperatifimiz yürüyüp duruyor.bilmediklerimizle,tanımadıklarımızla neden birleşelim?. II Öyle ya..biz yetiyoruz kendimize..ellerle dostluk,tecimene postluk olursa? Kafam iyice karıştı.bu iş beni çok aştı..devlet nerede pekiyi?.beni birleştirecek olan..benden buraya kadar..daha ileri gidemem bir başıma.. Bilici haklı mı acaba? Yine dönmeliyim alınyazıma..dört elle sarılmalıyım ona..başarırsam başarırım..tanrı yardımcım olsun. Tepenize atom bombası düşmüş gibi olacaksınız.toz olup yellerde savrulacaksınız.tecimenin avuçlarına,kör kuyulara düşmüş gibi düşeceksiniz.korktuğunuz cehennem ateşinde yanar gibi yanacaksınız. Ve ben de,oturup ağlayacağım,ağıtlar yakacağım durumunuza..karılar gibi.. I.Bölüm sonu. 18

II.B Ö L Ü M Sahne düzeni: I.Bölümdekinin aynıdır. Kadınlar korosu(üçer üçer girerler.birisi portakalların arasından,birisi sağdan birisi soldan girerler.dans ederek söylerler): Yaşamak ne denli kolay Yaşam ne doyulmaz şey Selam güneşe ve yağmura Selam hepinize kardeşler Erkekler korosu(kadınlar korosu gibi girerler ve söylerler): Karım türkü çağırıyor Kızım kundakta gülüyor Kızanım derede çimiyor Yaşam ne güzel geçiyor. Dünü unuttum artık Yarınım umut dolu Acılarım hep dindi Sormayın sağı-solu Ellerle birleşmedik Bir başımıza kaldık Tecimenden de kurtulduk Acaba iyi mi yaptık. Erimin yüzü gülüyor Alnı ak-yüreği pak Tecimeni bile unuttum Gül erin-gül-keyfine bak. Tek duracak mı tecimen Yenildim-diyecek mi tecimen Susup oturacak mı Saldırmayacak mı tecimen. Yarın kızımın düğünü var Öbür gün kızan askere gider Evimde aşım kaynar Deymeyin bana komşular. Bir bu yılı da geçirsek Sırtımız yere gelmez gayrı Tecimen ille de tecimen Kudurur-tek durmaz gayrı. Bakın hele kim geliyor.avukat kardaşımız geliyor.başımın tacı,gönlümüzün yoldaşı geliyor.açın yolları dostlar.yoluna halılar serin yoldaşlar. Avukat(Sağdan girer): İyi günler ağalar 19

I İyi günler.(sessizlik) II Ne o be kızan?..avukat kardeşimiz..az biraz keyifsiz gibisin.karadeniz de gemilerin mi battı yoksa?(köylüler gülüşürler) IV.Köylü: Yoksa,tarlandaki buğdayı kargalara mı kaptırdın?(gülüşürler) Yoksa;anan,bacın,kardaşın,avradından birisi mi canını sıktı?(kadınlar gülüşür) Ne o,ne de öbürleri..sizleri böyle görmek,şen şakrak görmek beni daha da üzüyor şimdi.tedirgin oluyorum. O nasıl söz öyle..gel hele bir soluklan,sonra sen de neşemize,sevincimize katıl.arın,tüm üzüntülerden ve kötü düşüncelerden. I Akşam da kalırsın artıkın..hem öyle,yarım ağızla değil bu davet.düğünümüz vardır.rakımızı içersin,etimizi yersin azıcık. II Epeyi borçlandık sana avukat bey..ne yapsak azdır yani.. Tok canım,ne borcu..davetiniz için de sağ olun..kalamam..kente dönmek zorundayım..hem kendi işlerim,hem de kooperatifin işleri vardır. IV.Köylü: İş dediğin biter miymiş be yahu..her zaman iş vardır.ama,bu düğündür.her zaman olmaz..kalasın onun için be avukat bey. İş dediğin,eninde sonunda bitermiş be avukat bey..üzülmemek,acele etmemek gerek.baksana;bizimki gibisi,en bitmez diye düşündüğümüz bile bittikten sonra..kal artık.. Bittiğini kim dedi?. Yine ne var ki Hiç aklım ermiyor bu işlere Bir kolay-bir korkulu oluyor yaşam Dalgalanıyor-denizler gibi. Bilici(Portakal ağaçlarının arasından belirir): Ne o avukat bey?..iş hala bitemedi mi?.. Mahkeme kapısı;girerken han kapısı,çıkarken iğne deliğiymiş.uzr da uzar davalar..ömür biter-yol bitmez derler şoförler..işler de öyle değil mi?.. Ya bizim kooperatif işi?..bir yılan öyküsü gibi ki;ne başı var ne sonu. Kim bu adam?neler diyor böyle..anlıyor musunuz dediklerini? I Kulağasma sen ona,onun dediklerine..deliler gibi konuşur durur böyle.. Ama,akıllıdır haa..hem de bitirim akıllı..en okumuştan da akıllı..tabii,sözüm meclisten dışarı.. Kooperatif işi hala bitmedi değil mi?..oturamadı kuruluş bir türlü rayına..kurup tıkır tıkır 20