İÇİNDEKİLER İçindekiler... ii Tablolar Dizini... vi Şekiller Dizini... vii Grafikler Dizini... viii I - GENEL BİLGİLER...1 A - Misyon ve Vizyon...1 B- Yetki, Görev ve Sorumluluklar...1 C- İdareye İlişkin Bilgiler...2 1- Fiziksel Yapı...2 2- İdari Yapı...3 3- Bilgi ve Teknolojik Kaynaklar...4 4- İnsan Kaynakları...6 5- Sunulan Hizmetler...9 II- AMAÇ VE HEDEFLER... 10 A- İdarenin Amaç ve Hedefleri... 10 B- Temel Politikalar ve Öncelikler... 12 III- FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER... 16 A- Mali Bilgiler... 16 1- Bütçe Uygulama Sonuçları... 16 2- Temel Mali Tablolara İlişkin Açıklamalar... 20 B- Performans Bilgileri... 20 1. Faaliyet ve Proje Bilgileri... 20 1.1.TÜRKİYE KÖMÜR ARAMALARI... 21 ii
1.1.1.Orta ve Doğu Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları (2011-33-13-01)... 25 1.1.1.1.Konya Çumra Neojen Havzası Kömür Aramaları (2011-33-13-01-1)... 25 1.1.1.2.Sivas-Yozgat Neojen Havzaları Kömür Aramaları (2011-33-13-01-2)... 26 1.1.1.3.Afyonkarahisar (Emirdağ) - Konya (Ilgın) Neojen Havzası Kömür Aramaları (2011-33-13-01-3)... 28 1.1.1.4. Eskişehir Havzası Kömür Aramaları (2011-33-13-01-4)... 30 1.1.2.Batı Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları (2011-33-13-02)... 32 1.1.3. Marmara Bölgesi Kömür Aramaları (2011-33-13-03)... 33 1.1.3.1.Trakya Havzasının Bilinen Kömür Rezervini Arttırma Amaçlı Kömür Aramaları (2011-33-13-03-1)... 33 1.2. TÜRKİYE JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI... 37 1.2.1.Batı Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-04)... 45 1.2.1.1.İzmir Kuzeyi Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-04-1)... 45 1.2.1.2. Çanakkale ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-04-2)... 46 1.2.1.3. Denizli-Aydın ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-04-3).. 48 1.2.1.4. Afyon ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-04-4)... 49 1.2.1.5. Kütahya ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-04-5)... 51 1.2.1.6. Balıkesir-Bursa Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-04-6)... 52 1.2.1.7. Manisa ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-04-7)... 53 1.2.2. Orta Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-05)... 55 1.2.2.1. Konya ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-05-1)... 55 1.2.2.2. Nevşehir ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-05-2)... 56 1.2.2.3. Çankırı ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-05-3)... 58 1.2.2.4. Yozgat-Kırıkkale-Kırşehir Jeotermal Enerji Aramaları(2011-33-13-05-4) 59 1.2.2.5.Niğde ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-05-5)... 61 1.2.2.6. Eskişehir ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-05-6)... 62 1.2.2.7. Sivas ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-05-7)... 63 iii
1.2.2.8. Ankara ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-05-8)... 64 1.2.3. Akdeniz Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-06)... 66 1.2.3.1. Doğu Akdeniz Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-06-1)... 66 1.2.4. Doğu Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-07)... 67 1.2.4.1. Van-Hakkari Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-07-1)... 67 1.2.4.2. Ağrı ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-13-07-2)... 68 1.3. TÜRKİYE NÜKLEER HAMMADDE ARAMALARI... 70 1.3.1. Batı Anadolu Bölgesinin Radyoaktif Hammadde Yönünden Araştırılması (2011-33-13-08)... 70 1.4. TÜRKİYE BİTÜMLÜ ŞEYL ARAMALARI... 73 1.4.1.Türkiye Bitümlü Şeyl Sahalarının Değerlendirilmesi ve Enerji Potansiyelinin Araştırılması (2011-33-13-09)... 73 1.5. ENERJİ HAMMADDE ARAMALARINA YÖNELİK BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR... 74 1.5.1. Bilimsel Enerji Araştırmaları (2011-33-13-10)... 74 1.5.1.1. Karaman- (Karapınar, Çumra, Ereğli) Konya Kömür Sahasının Hidrojeoloji Etüdü (2011-33-13-10-1)... 74 1.5.1.2. Türkiye Jeotermal Enerji Potansiyelinin Belirlenmesi (2011-33-13-10-2) 76 1.5.1.3. Enerji Ön Etütleri (2011-33-13-11)... 78 1.6. ÜCRETLİ İŞLER... 79 1.6.1. EÜAŞ Adına Beypazarı Kömür Havzası II. Saha Rezerv Belirleme ve Geliştirme Projesi(2010-33-40)... 79 1.6.2. Konya Büyükşehir Belediyesi adına Konya-Kozağaç-Sille-Selçuklu Jeotermal Enerji Aramaları (2010-33-56)... 81 1.6.3. TKİ Adına Manisa-Soma-Eynez Linyit Aramaları (2010-33-57)... 82 1.6.4. EÜAŞ Adına Afşin-Elbistan Kömür Havzası Hidrojeolojik Etüt ve Sondaj Çalışması (2011-33-33)... 84 1.6.5. Kadınhanı Belediye Başkanlığı adına Konya-Kadınhanı Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-41)... 85 iv
1.6.6. Yozgat İl Özel İdaresi Adına Yozgat Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33- 46)... 86 1.6.7. İbrahim ARIKAN Adına Eskişehir-İnönü Jeotermal Enerji Aramaları (2011-33-47)... 86 1.6.8. Eti Maden Adına Uranyum Ruhsat Sahaları Etüdü (2011-33-48)... 87 1.6.9.Akyüz Madencilik Adına Malatya Jeotermal Enerji Aramaları(2011-33-50) 88 1.6.10. Eti Soda Üretim Pazarlama Nakliyat ve Elektrik Üretim Sanayi ve Tic. A.Ş. Adına Karot Alımı (2011-33-52)... 88 1.6.11. Kurumsal Danışmanlık Hizmetleri... 89 1.6.11.1.Kütahya-SimavBelediyesi adınayürütülen kurumsal danışmanlık hizmeti89 1.6.11.2. SANJET A.Ş. adına yürütülen kurumsal danışmanlık hizmeti... 89 1.6.11.3.Balıkesir-Bigadiç Belediyesi adına yürütülen kurumsal danışmanlık hizmeti... 90 1.6.11.4. Bursa Jeotermal Enerji San. ve Ticaret A.Ş. adına yürütülen kurumsal danışmanlık hizmeti... 90 1.6.11.5. Yozgat İl Özel İdaresi adına yürütülen kurumsal danışmanlık hizmeti... 90 1.6.12. KORUMA ALANLARI ÇALIŞMALARI... 91 1.6.12.1. Sanjet Jeotermal A.Ş. adına Afyon Sandıklı Jeotermal Revize Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması (2011-33-53)... 91 1.6.12.2. Uşak Belediye Başkanlığı adına Uşak Jeotermal Alana Ait Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması (2011-33-58)... 91 1.6.12.3. Lider Gıda San. Adına Manisa-Salihli Jeotermal Alana Ait Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması (2011-33-59)... 92 1.6.12.4. Gediz Belediyesi Başkanlığı Adına Kütahya-Gediz-Abide Kaplıcaları Revize Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması... 92 1.7. Proje Faaliyet Sonuçlarının Değerlendirilmesi... 93 2- Performans Sonuçları Tabloları... 97 3- Performans Sonuçlarının Değerlendirilmesi... 100 IV. KURUMSAL KABİLİYET VE KAPASİTENİN DEĞERLENDİRİLMESİ. 103 V-ÖNERİLER VE TEDBİRLER... 104 v
TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1 Personelin Unvan ve Görevlere Göre Dağılımı...6 Tablo 2 Personelin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı...6 Tablo 3 Personelin Hizmet Yılı Dağılımı...7 Tablo 4 Personelin Cinsiyet Dağılımı...7 Tablo 5 Personelin Eğitim Durumu...8 Tablo 6 2011 Yılı Tüm Proje Ödenek ve Harcamaları... 17 Tablo 7 Temel Mali Tablo... 20 Tablo 8 2011 Yılı Sonu İtibariyle Projelere Göre Yapılan İşler... 21 Tablo 9 2011 Yılında Gerçekleştirilen Jeotermal Amaçlı Çalışmaların Projelere Göre Dağılımı... 42 Tablo 10 İllere Göre Jeotermal Enerji Potansiyel Değerleri... 77 Tablo 11 Manisa-Soma Bölgesinde 2005 Yılından Bugüne Kadar TKİ ile Yapılan Sözleşmeler ve Elde Edilen Sonuçlar... 83 Tablo 12 2011 Yılında Yapılan Projeler Performansını Gösterir Tablo... 97 Tablo 13 2011 Yılında Yapılan Ücretli İşler Performansını Gösterir Tablo... 97 Tablo 14 Jeotermal Arama Projeleri Performans Göstergeleri Tablosu... 98 Tablo 15 Kömür Arama Projeleri Performans Göstergeleri Tablosu... 99 vi
ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı Yerleşimi...3 Şekil 2 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı Organizasyon Şeması...4 Şekil 3 2011 Yılı İş Programında Yer Alan Kömür Arama Projeleri... 22 Şekil 4 Önemli Kömür Sahaları ve Potansiyel Kullanım Alanları... 23 Şekil 5 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Tarafından 2005 Yılından Sonra İlave Edilen Kömür Rezervleri ve Sahaları... 24 Şekil 6 MTA Genel Müdürlüğü Yıllar İtibariyle Kömür Sondajları ve Rezerv Artışı (Değerler 2011 yılı sonu itibariyle geçerlidir)... 36 Şekil 7 Türkiye Jeotermal Kaynakları Dağılımı ve Uygulama Alanları... 41 Şekil 8 2011 Yılı Türkiye Jeotermal Enerji Arama Uygulamaları... 43 Şekil 9 Yıllara Göre MTA Projeleri Kapsamında Elde Edilen Isı Enerjisi ve Jeotermale Yönelik Sondajlı Arama Derinlikleri (Tamamlanan Sondajlar Bazında)... 44 Şekil 10 Türkiye Radyoaktif Hammadde Sahaları... 72 vii
GRAFİKLER DİZİNİ Grafik 1 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Donanımları...5 Grafik 2 Personelin Unvan ve Görevlere Göre Dağılımı...6 Grafik 3 Personelin Yaş Gruplarına Göre Sayısal Dağılımı...7 Grafik 4 Personelin Hizmet Yılı Dağılımı...7 Grafik 5 Personelin Cinsiyet Dağılımı...8 Grafik 6 Personelin Eğitim Durumu...8 Grafik 7 2011 Yılı Ödenek ve Harcamaları... 16 Grafik 8 2011 Yılı Tüm Proje Ödenek ve Harcamaları... 19 Grafik 9 Proje Ödenek ve Harcamaları... 26 Grafik 10 Proje Ödenek ve Harcamaları... 28 Grafik 11 Proje Ödenek ve Harcamaları... 30 Grafik 12 Proje Ödenek ve Harcamaları... 31 Grafik 13 Proje Ödenek ve Harcamaları... 33 Grafik 14 Proje Ödenek ve Harcamaları... 35 Grafik 15 Kaynak Arama Ruhsat Sayısının Yıllara Göre Dağılımı... 40 Grafik 16 Proje Ödenek ve Harcamaları... 46 Grafik 17 Proje Ödenek ve Harcamaları... 47 Grafik 18 Proje Ödenek ve Harcamaları... 49 Grafik 19 Proje Ödenek ve Harcamaları... 50 Grafik 20 Proje Ödenek ve Harcamaları... 52 Grafik 21 Proje Ödenek ve Harcamaları... 53 Grafik 22 Proje Ödenek ve Harcamaları... 55 Grafik 23 Proje Ödenek ve Harcamaları... 56 Grafik 24 Proje Ödenek ve Harcamaları... 58 Grafik 25 Proje Ödenek ve Harcamaları... 59 viii
Grafik 26 Proje Ödenek ve Harcamaları... 60 Grafik 27 Proje Ödenek ve Harcamaları... 62 Grafik 28 Proje Ödenek ve Harcamaları... 63 Grafik 29 Proje Ödenek ve Harcamaları... 64 Grafik 30 Proje Ödenek ve Harcamaları... 65 Grafik 31 Proje Ödenek ve Harcamaları... 67 Grafik 32 Proje Ödenek ve Harcamaları... 68 Grafik 33 Proje Ödenek ve Harcamaları... 69 Grafik 34 Proje Ödenek ve Harcamaları... 71 Grafik 35 Proje Ödenek ve Harcamaları... 74 Grafik 36 Proje Ödenek ve Harcamaları... 76 Grafik 37 Proje Ödenek ve Harcamaları... 78 Grafik 38 Proje Ödenek ve Harcamaları... 79 Grafik 39 Proje Ödenek ve Harcamaları... 81 Grafik 40 Proje Ödenek ve Harcamaları... 82 Grafik 41 Proje Ödenek ve Harcamaları... 84 Grafik 42 Proje Ödenek ve Harcamaları... 85 Grafik 43 Proje Ödenek ve Harcamaları... 85 Grafik 44 Proje Ödenek ve Harcamaları... 86 Grafik 45 Proje Ödenek ve Harcamaları... 87 Grafik 46 Proje Ödenek ve Harcamaları... 87 Grafik 47 Proje Ödenek ve Harcamaları... 88 Grafik 48 Proje Ödenek ve Harcamaları... 91 Grafik 49 Koruma Alanları Etüt Çalışmalarının Yıllara Göre Dağılımı... 92 Grafik 50 Yıllara Göre Toplam Sondaj Gerçekleştirme Durumu... 93 Grafik 51 Yıllara Göre Kömür Sondajı Gerçekleştirme Durumu... 94 ix
Grafik 52 Yıllara Göre Jeotermal Sondaj Gerçekleştirme Durumu... 95 Grafik 53 Açılan Jeotermal Kaynak Arama Sondajlarının Yıllara Göre Durumu... 95 Grafik 54 Isı Enerjisi Miktarlarının Yıllara Göre Durumu... 96 Grafik 55 2011 Yılı Projelerde İstenilen Hedefler 1... 100 Grafik 56 2011 Yılı Projelerde İstenilen Hedefler 2... 101 Grafik 57 2011 Yılı Projelerde İstenilen Hedefler 3... 101 Grafik 58 2011 Yılı Projelerde İstenilen Hedefler 4... 102 Grafik 59 2011 Yılı Projelerde İstenilen Hedefler 5... 102 x
I - GENEL BİLGİLER A - Misyon ve Vizyon Misyonumuz, yurdumuzdaki enerji hammaddelerinin (kömür, bitümlü şeyl, asfaltit, uranyum, jeotermal enerji, tabii gaz vb.) aranması, araştırılması ve ülke ekonomisine kazandırılmasıdır. Vizyonumuz, Ülkemizin enerji hammaddelerinin (kömür, bitümlü şeyl, asfaltit, uranyum, jeotermal enerji, tabii gaz vb.) potansiyelini ortaya koymaktır. B- Yetki, Görev ve Sorumluluklar Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi, arama ve araştırma projeleri gerçekleştirerek ülkemizin enerji hammaddelerinin (kömür, bitümlü şeyl, asfaltit, uranyum, jeotermal enerji, tabii gaz vb.) potansiyelini ortaya koymak ve envanterini çıkarmak, arama ve araştırma projeleri sonucunda bulunan potansiyellerin kalite ve rezervlerini tespit etmek, ülkemiz enerji hammadde ihtiyacının öz kaynaklarımızdan karşılanması ve giderek artan enerji hammadde ihtiyacında dışa bağımlığı azaltmak amacıyla, Genel Müdürlüğümüzün makro hedefleri doğrultusunda jeotermal enerji, kömür, bitümlü şeyl ve radyoaktif hammaddelerin aranmasına, değerlendirilmesine ilişkin projeler yürütmektedir. Enerji Hammadde Arama Stratejisi; Ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin bir göstergesi olan elektrik enerjisi tüketimi ekonomik gelişime paralel olarak hızla artmakta, artan enerji talebinin karşılanmasında dünyada fosil yakıtların çok önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Petrol ve doğal gaz rezervlerinin belirli ülkelerin elinde bulunması yanında rezervlerin de 40 yıllık bir ömrü olması tüm dünya ülkelerinde alternatif enerji kaynakları arayışını hızlandırmaktadır. Bununla birlikte enerji hammaddeleri içerisinde önemli bir yer tutan kömürün, petrol ve doğalgazın aksine daha geniş bir coğrafyaya dağılması; enerji üretiminde kolay ulaşılabilir bir hammadde olmasını sağlamakta, bu nedenle petrol fiyatlarındaki tutarsızlık kömür fiyatlarına yansımamaktadır. Kömür, dünya enerji tüketiminde önemini ve önceliğini hala korumakta ve artırmaktadır. Fosil yakıtların yaratmış olduğu çevre sorunları, dünyada çevre dostu olan yenilenebilir enerji kaynaklarına ilgiyi artırmış ve ülkeler orta ve kısa vadede ülke enerji üretiminde yenilenebilir enerjinin payını artırma taahhütlerine gitmiştir. Bu açıdan bakıldığında ülkemiz yenilenebilir enerji kaynakları açısından zengin konumdadır. Bu 1
nedenle ülkemizde su, rüzgar, güneş, jeotermal, dalga ve biyokütle gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik arama ve geliştirme projeleri başlamış ve bu konuda yasal altyapı çalışmaları hızlandırılmıştır. Genel Müdürlüğümüz adına 5686 sayılı Jeotermal kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği hazırlık çalışmalarını dairemiz yürütmüştür. Daire Başkanlığımız ülkemiz için önemli bir alternatif (yenilenebilir) enerji kaynağı olan jeotermal enerji alanında arama, araştırma, geliştirme çalışmalarını projeler oluşturarak yürütmekte, uygulama çalışmalarına ise teknik danışmanlık kapsamında destek vermektedir. Ülkemizde konvansiyonel enerji kaynaklarının hemen hemen tamamının bulunmasına karşın tüketilen toplam birincil enerjinin ancak % 25 i öz kaynaklardan karşılanmakta, % 75 i ise ithal edilmektedir. İthal enerji kaynaklarının başlıcaları petrol, doğal gaz ve taş kömürüdür. C- İdareye İlişkin Bilgiler 1- Fiziksel Yapı Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi 18.7.1984 tarihinde 84-8360 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında Radyoaktif Mineraller ve Kömür Dairesi ile Petrol ve Jeotermal Enerji Daireleri birleştirilerek yeniden yapılanmıştır. 2
ENERJİ HAMMADDE ETÜT VE ARAMA DAİRESİ Şekil 1 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı Yerleşimi Yurdumuzdaki enerji hammaddelerinin (kömür, bitümlü şeyl, asfaltit, uranyum, jeotermal enerji, tabii gaz vb.) aranması, araştırılması ve ülke ekonomisine kazandırılması amaçlı çalışmalar Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi tarafından yürütülmektedir. Daire Başkanlığımız Genel Müdürlüğümüz merkez kampüsünde yer alan C- blok binasının giriş ve orta katında çalışmalarını sürdürmektedir. 2- İdari Yapı Daire Başkanlığımızın idari yapısını; Daire Başkanı'na bağlı 4 koordinatörlük ve 1 Büro Şefliği ile Koordinatörlüklere bağlı olarak görev yapan 9 Birim Yöneticiliği oluşturur. Dairemizin idari yapısı ve organizasyon şeması aşağıdaki şemada verilmiştir: 3
Şekil 2 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı Organizasyon Şeması 3- Bilgi ve Teknolojik Kaynaklar Enerji Hammadde Etüt ve Arama Daire Başkanlığı, arazi çalışmaları sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesinde, proje çalışmalarının raporlanması ve sunulmasında yeni teknolojilerden yararlanmaktadır. Bu anlamda bütün arazi verileri bilgisayar ortamına aktarılmakta ve çeşitli amaçlar doğrultusunda programlar kullanılarak değerlendirilmektedir. Arazide yapılan jeoloji haritaları ve enine jeolojik kesitleri bilgisayar ortamında çeşitli programlar yardımı ile çizilmekte ve gelişmiş yazıcılarla bastırılmaktadır. Arazi çalışmalarında GPS, Multiprobe ve maksimumlu termometre cihazları yaygın olarak kullanılmakta ve çalışmaların daha sağlıklı ve çabuk yürümesini sağlamaktadır. 2005 yılında Türkiye'deki jeotermal alanlara ait jeoloji, kaynak-kuyu bilgileri, jeotermal 4
akışkanın kimyasal özellikleri ve kullanımlarını içeren Türkiye Jeotermal Kaynaklar Envanteri hazırlanmış ve kaynak kitap olarak kullanılmaktadır. 2005 yılından sonra gerçekleştirilen çalışmalar, yeni saha bulguları ve elde edilen sonuçların yatırımcının kullanımına sunulması amacı ile Türkiye Jeotermal Kaynaklar Envanteri kitabının güncellenmesi çalışmalarına 2012 yılı içerisinde başlanılması planlanmıştır. Bugüne kadar Dairemiz tarafından hazırlanan enerji hammaddeleri arama, etüt raporları ve kuyu bitirme raporlarının derlendiği bir arşivimiz bulunmaktadır. Dairemiz tarafından 2011 yılında kullanılan bilgisayar ve donanımları ile teknolojik cihazlara ilişkin bilgiler aşağıdaki grafikte gösterilmektedir. Grafik 1 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Donanımları 4 Adet Surfer 5 Adet LogPlot 4 Adet Aquachem 3 Adet Google Earth 3 Adet ArcGIS Desktop (Editor) 10 Adet CorelDraw X4 25 Adet Microsoft Office 2007 Standart 5
4- İnsan Kaynakları Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi nde 31.12.2011 tarihi itibariyle toplam 126 personel görev yapmakta olup, unvanlara göre dağılımı aşağıda verilmiştir. Tablo 1 Personelin Unvan ve Görevlere Göre Dağılımı Kadrosu Jeoloji Müh. Petrol Müh. Jeomorfolog Kimya Müh. Kimya Teknisyeni Sayısı 104 1 1 1 1 Yüzdesi % 82,4 % 0,8 % 0,8 % 0,8 % 0,8 Kadrosu Teknisyen Tekniker Araştırmacı Uzman Muhasebeci Sayısı 1 1 1 1 1 Yüzdesi % 0,8 % 0,8 % 0,8 % 0,8 % 0,8 Kadrosu Memur İşçi Veri Haz. Kont. İşlt. Sayısı 2 5 6 Yüzdesi % 1,6 % 4,0 % 4,8 İşçi Memur Veri Haz. Kont. İşlt. Uzman Muhasebeci Araştırmacı Teknisyen Tekniker Kimya Tek Kimya Müh Jeomorfolog Petrol Müh. 5 2 6 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Grafik 2 Personelin Unvan ve Görevlere Göre Dağılımı 2011 yılına ait personelin yaş gruplarına göre dağılımı aşağıda gösterilmektedir. Tablo 2 Personelin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Yaş Aralığı 20-25 26-30 31-40 41-50 51 ve + Sayı 0 15 60 28 23 Yüzde %0 %12 %47,2 %22,4 %18,4 6
20-25 0 26-30 15 31-40 60 41-50 51 ve + 23 28 0 10 20 30 40 50 60 Grafik 3 Personelin Yaş Gruplarına Göre Sayısal Dağılımı Personelin hizmet yıllarına göre sayısal ve oransal dağılımına ilişkin bilgiler aşağıda detaylandırılmıştır. Tablo 3 Personelin Hizmet Yılı Dağılımı Yıl Aralığı 0 2 3-5 6-10 11-20 21-30 31 ve + Sayı 13 15 33 35 12 18 Yüzde % 10,3 % 11,9 % 26,2 % 27,8 % 9,5 % 14,3 Grafik 4 Personelin Hizmet Yılı Dağılımı Personelin cinsiyet durumuna ilişkin veriler aşağıda yer almaktadır. Tüm çalışan personelin % 20,6 sı bayan elemanlardan oluşmaktadır. Tablo 4 Personelin Cinsiyet Dağılımı Cinsiyet Erkek Kadın Sayı 100 26 Yüzde % 79,4 % 20,6 7
% 79,4 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Kadın % 20,6 26 Erkek 100 Grafik 5 Personelin Cinsiyet Dağılımı Dairemiz personel yapısının zaman içerisinde alanında uzmanlaşmış ve tamamıyla nitelikli kadrolardan oluşması hedeflenmektedir. 2011 yılı itibariyle dairemiz kadrolu personelinin eğitim durumu sayısal ve oransal olarak aşağıdaki grafikte gösterilmektedir. Tablo 5 Personelin Eğitim Durumu Eğitim Durumu DOKTORA YÜKSEK LİSANS LİSANS ÖNLİSANS LİSE ORTAOKUL 10 27 75 4 7 3 Doktora 10 Yüksek Lisans 27 Lisans 75 Önlisans Lise Ortaokul 4 3 7 Grafik 6 Personelin Eğitim Durumu Grafikte de görüldüğü gibi lise eğitim düzeyinin altında 3 personel bulunmakta olup, bunlar yardımcı hizmetler kadrosunda istihdam edilen personeldir. Dairemize kazandırılacak olan yeni personelin genel olarak üniversite eğitimine sahip olanlar 8
arasından temini yoluna gidilmekte ve önümüzdeki 5 yıllık dönemde destek hizmetleri dışındaki personelin yüksek lisans seviyesi ve lisansüstü eğitime sahip olmalarının sağlanması hedeflenmektedir. 5- Sunulan Hizmetler Genel Müdürlüğümüz çalışma konuları ile ilgili olarak jeoloji ve jeofizik verilerinin toplanması, yorumlanması ve dünyada gelişen bilgi ve teknolojiler takip edilerek ülkemiz enerji hammadde ihtiyacının öz kaynaklardan karşılanması amacıyla üretilen projeler sonrasında ortaya koyulan enerji hammadde potansiyellerin ülkemiz ekonomisine sunulması ve çalışma konularına giren ve gerek kamu, gerekse özel sektörün karşılaştığı sorunların çözümüne yönelik hizmetleri sunmaktır. Enerji hammadde arama, araştırma çalışmalarımız; 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Kuruluş Kanunu başta olmak üzere 2804 no lu Kuruluş Kanunumuz, 5995 sayılı kanunla değişik 3213 sayılı Maden Kanunu, 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu ve Anayasamızın 168. maddesinin vermiş olduğu yetkiye dayanarak Devletimizi temsilen Yatırım Programlarımız kapsamında yapılmaktadır. 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği hükümleri gereği jeotermal kaynak koruma alanı etütlerinin yapılması, işletme ruhsat sahipleri tarafından hazırlanan kaynak koruma alanları etüt raporlarının kontrolü, İl Özel İdarelerinin talep etmesi durumunda ruhsat alanları ve işletmelerin denetlenmesi çalışmaları Daire Başkanlığımız tarafından yapılmaktadır. Ayrıca Kamu kurum ve kuruluşlarına, özel ve tüzel kişi/kişilere sahalarında karşılaştıkları teknik sorunların çözümünde yardımcı olmak, Teknik Danışmanlık Hizmetleri ve Tip Mukaveleli Etütler yapmak, jeotermal kaynaklara yönelik bilimsel ve teknik görüşler vermek ve ücretli etütler yapmak Daire Başkanlığımız görev alanı içindedir. Çalışma konuları içine giren kömür, bitümlü şeyl, asfaltit, uranyum, jeotermal enerji, hidrojeoloji konularında Kamu kurum ve kuruluşları ile özel ve tüzel kişiler tarafından karşılaştıkları sorunlar, inceleme talepleri vd. bilgi, arama, araştırma, yönlendirme, görüş oluşturma amaçlı başvuruların değerlendirilmesi ve cevaplandırılması Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi tarafından yapılmaktadır. 9
II- AMAÇ VE HEDEFLER A- İdarenin Amaç ve Hedefleri 10
11
B- Temel Politikalar ve Öncelikler Ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin bir göstergesi olan elektrik enerjisi tüketimi ekonomik gelişime paralel olarak hızla artmakta, artan enerji talebinin karşılanmasında da fosil yakıtların çok önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Petrol ve doğal gaz rezervlerinin belirli ülkelerin elinde bulunması yanında petrol ve doğal gaz rezervlerinin ticari anlamda yaklaşık 40 yıllık bir ömrünün kalması alternatif enerji kaynakları arayışını hızlandırmaktadır. Alternatif enerji hammaddeleri içerisinde kömürün, petrol ve doğalgazın aksine daha geniş bir coğrafyaya dağılması; enerji üretiminde kolay ulaşılabilir bir hammadde olmasını sağlamakta, bu nedenle petrol fiyatlarındaki tutarsızlık kömür fiyatlarına yansımamaktadır. Ülkemizde konvansiyonel enerji kaynaklarının hemen hemen tamamının bulunmasına karşın tüketilen toplam birincil enerjinin ancak % 25 i i öz kaynaklardan karşılanmakta, % 75 i ise ithal edilmektedir. İthal enerji kaynaklarının başlıcaları petrol, doğal gaz ve taş kömürüdür. Kömür rezervlerinin bugünkü tüketim koşullarında 200 yıl kullanılabilecek bir potansiyel sunması, sürdürülebilir bir kalkınma ve enerji güvenliği sağlanması açısından oldukça önemlidir. Ülkemizin 8,3 milyar ton olan linyit rezervine 2005 yılından bu yana yürütülen ve halen devam eden çalışmalarımız sonucunda 4,9 milyar ton ilave rezerv katkısı (Şekil-3) sağlanmış, ülkemiz linyit rezervi yaklaşık % 60 oranında arttırılmıştır (1,3 milyar ton Afşin-Elbistan EÜAŞ sahası, 1.83 milyar ton Konya-Karapınar MTA ruhsat sahalarında, 495 milyon ton Trakya havzası MTA ruhsat sahalarında, 515 Milyon ton Elbistan MTA ruhsat sahalarında, 300 Milyon ton Eskişehir Alpu MTA Ruhsat sahasında ve 330 milyon ton Afyon-Dinar MTA ruhsat sahasında, 13,5 milyon ton Malatya sahasında ve 172 milyon ton Manisa-Soma TKİ sahasında). Ayrıca, ülkemiz 1,3 milyar ton taşkömürü rezervine sahiptir. Bu bağlamda, 2005 yılından itibaren daire başkanlığımızca yoğun bir kömür arama faaliyeti yürütülmekte ve Türkiye genelinde geniş çaplı yeni projelerle ülkemiz kömür rezervlerinin arttırılması hedeflenmektedir. Böylece geleceğe yönelik olarak enerji talebimizin karşılanması noktasında daire başkanlığımız önemli bir rol oynayacaktır. 12
Daire Başkanlığımız, Genel Müdürlüğümüz adına Muş, Kırklareli, Eskişehir, Malatya, Konya, Afyonkarahisar, Denizli, Kayseri ve Karaman illerinde 2011 yılı sonu itibariyle toplam 150 adet kömür sahası ruhsatlandırmıştır. Kömür arama ve rezerv geliştirme çalışmaları tamamlanan Trakya havzasında 8, Kahramanmaraş ilinde 3, Konya ilinde 9, Malatya-Yazıhan da 1 adet ve Afyonkarahisar ilinde 2 adet olmak üzere toplam 23 adet ruhsat sahamızda Buluculuğa esas maden jeolojisi raporları hazırlanarak Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne teslim edilmiş ve buluculuk belgeleri alınmıştır. Bu kömür sahalarının Özel İhtisas Kuruluşuna (EÜAŞ) devirleri sonucunda Kurumumuza önemli özkaynak girdisi sağlanacaktır. Ülkemizde yer alan kömür oluşum havzalarının dağılımı ve potansiyel kullanım alanları Şekil-2 de gösterilmiştir. Rezervleri belirlenen ve termik santral kurulabilecek özellikte olan linyit sahalarımızın hızla devreye sokulması ve bilinenlere yeni ünitelerin ilavesi ile 8409 MW olan kurulu gücümüzün 9500 MW daha arttırılması mümkün görülmektedir. Ülkemizde; Manisa-Köprübaşı, Uşak-Fakılı, Aydın-Demirtepe, Aydın- Küçükçavdar, Yozgat-Sorgun da 9129 ton uranyum; Eskişehir-Sivrihisar-Kızılcaören de 380.000 ton toryum rezervi belirlenmiştir. Belirlenen uranyum yataklarının tenörleri ise % 0,04 - % 0,1 arasında değişmekte, toryum tenörü ise ortalama % 0.21 dir. 2010 ve 2011 yılı çalışmaları kapsamında 9 adet radyoaktif hammadde arama ruhsatı (VI. grup) alınmış bu ruhsatlarda etüt çalışmaları devam etmektedir. Ülkemizde enerji hammaddesi olarak Toryum sırasını bekleyen bir nükleer yakıt hammaddesi durumundadır. Nükleer çevrim sorunu sebebi ile bugün için toryumla çalışan ticari ölçekte santral bulunmamakla birlikte, bu santrallerin prototipleri İngiltere, Almanya ve ABD de uzun zamandır denenmektedir. Ticari ölçekte tüketimi olmaması nedeniyle, halen toryumun enerji hammaddesi olarak tüketimi yok denecek düzeydedir. Genel Müdürlüğümüz tarafından geçmiş yıllarda yapılan aramalar sonucunda Eskişehir, Sivrihisar-Kızılcaören yöresinde ortaya çıkartılan toryum rezervinin yapılacak sondajlı çalışmalarla arttırılması mümkündür. Ancak, cevherin zenginleştirilmesiyle ilgili teknolojik sorunlar bulunmaktadır. MTA, TAEK ve Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan teknolojik deneyler yatağın doğrudan toryum olarak 13
değerlendirilmesinin mümkün olmadığını göstermiştir. Saha nadir elementler ile birlikte barit ve florit içerdiğinden yatağın kompleks cevher olarak değerlendirilmesi önem kazanmaktadır. Bu bağlamda cevherden toryum eldesine yönelik teknolojik çalışmalar günümüzde hızlı bir şekilde sürdürülmekte, uranyum rezervlerinin belirlenmesine ve rezervimizin arttırılmasına yönelik çalışmalara ise hızlı bir şekilde devam edilmektedir. Ayrıca, Eti-Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğüne ait uranyum ruhsat sahalarında etüt ve rezerv arttırma amaçlı sondaj çalışmaları sözleşme çerçevesinde devam etmektedir. Ülkemizde bulunan bir diğer fosil enerji hammaddesi ise bitümlü şeyllerdir. Bilindiği gibi bitümlü şeyller enerji hammaddesi olarak (katı yakıt) kullanıldığı gibi, toprak güçlendirici olarak tarım alanında da kullanım olanağı bulunan bir hammaddedir. Ayrıca, bitümlü şeyllerden doğal gaz ve petrol eldesi amacı ile araştırmalar sürdürülmektedir. Türkiye de bilinen 1,6 milyar ton bitümlü şeyl rezervinin yanında yeni bitümlü şeyl alanları da belirlenmiş olup, Konya (Ereğli) - Niğde (Bor) ve Eskişehir (Alpu) neojen havzalarında rezerv belirleme ve kullanım alanlarının araştırılması yönünde çalışmalara devam edilmektedir. Bitümlü şeyllerin ülke ekonomisine kazandırılması konusunda gerek katı yakıt olarak, gerekse petrol ve doğal gaz eldesi ve toprak güçlendirici olarak kullanılmasına yönelik AR-GE projelerinin alt yapı çalışmaları hazırlık aşamasındadır. Fosil yakıtların tükenebilir oluşu ve yarattıkları çevre sorunları, alternatif enerji kaynaklarının devreye sokulmasını zorunlu kılmaktadır. Ülkemiz için en önemli alternatif enerji kaynaklarından birisi de Jeotermal Enerji dir. Ülkemizde, jeotermal sistemlerin oluşumunu sağlayan unsurların yaygın olması sonucu jeotermal enerji potansiyeli açısından dünyadaki zengin ülkeler arasında bulunmaktadır. Bilindiği gibi ülkemiz jeotermal enerji açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Bu potansiyelin ortaya çıkarılması ve değerlendirilmesi konusunda Daire Başkanlığımız öncü rol üstlenmekte ve son yıllarda önemli projelere imza atmaktadır. Küreselleşme sürecinin hızla yayıldığı bir dünyada, ülkelerarası bilim ve teknoloji transferi giderek daha büyük bir önem kazanmaktadır. Ülkemizdeki jeotermal enerji araştırmaları Daire Başkanlığımızca yürütülmektedir. Günümüze kadar yapılan çalışmalar sonucunda ortaya konulan bu enerji kaynağına dayalı 14
olarak elektrik üretimi, konut-sera ısıtmacılığı ve termal turizm yapılarak ekonomiye önemli katkı sağlanmaktadır. Ülkemiz 31.500 MWt olan jeotermal potansiyeli ile dünyada 7. Avrupada ise 1. sırada yer almaktadır. Ülkemizde 40 yılda doğal çıkışlarla birlikte görünür hale getirilen jeotermal ısı kapasitesi 3.100 MWt iken, son 6 yılda yaklaşık % 53,5 artırılarak 4.764 MWt e yükseltilmiş, yılda 2.000 m olan arama sondaj miktarı 28.000 m lere ulaşmıştır. Genel Müdürlüğümüzün Afyonkarahisar, Ağrı, Aksaray, Amasya, Ankara, Aydın, Balıkesir, Bingöl, Bolu, Çanakkale, Çankırı, Denizli, Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İzmir, Kahramanmaraş, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Mersin, Muğla, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Samsun, Sivas, Şanlıurfa, Van ve Yozgat illerinde toplam 245 adet Jeotermal Kaynak Arama Ruhsatı bulunmaktadır. 15
III- FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER A- Mali Bilgiler 1- Bütçe Uygulama Sonuçları Genel Müdürlüğümüzde Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Projeleri için 2011 yılında 64.787.000,00 TL revize ödenek ayrılmıştır. Projelerin yıllık harcamaları detaylı olarak aşağıdaki tabloda verilmiştir. 2011 yılı içinde makine ve teçhizat alımları yanı sıra, yıl içinde 28 adet araştırma projesinin uygulanması planlanmıştır. Bunun yanında ücretli işler kapsamında 11 adet ilave proje ve çok sayıda Danışmanlık Hizmetleri uygulamaya konulmuştur. Aşağıdaki tabloda da detayları görüldüğü gibi Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi 2011 yılı ödeneği 64.787.000,00 TL olup, bunun 62.064.114,03 TL si harcanmıştır. 70,000,000.00 TL 60,000,000.00 TL 50,000,000.00 TL 40,000,000.00 TL 30,000,000.00 TL 20,000,000.00 TL 10,000,000.00 TL 64,787,000.00 TL % 95,8 62,064,114.03 TL ÖDENEK 0.00 TL GERÇEKLEŞEN HARCAMALAR 64,787,000.00 TL 62,064,114.03 TL Grafik 7 2011 Yılı Ödenek ve Harcamaları 16
2011 yılı tüm proje ödenek ve harcamaları aşağıdaki tabloda sunulmuştur. Tablo 6 2011 Yılı Tüm Proje Ödenek ve Harcamaları ÖZEL KOD ENERJİ HAMMADDE ETÜT VE ARAMA DAİRESİ 2011 YILI PROJELERİ LİSTESİ 2011 YILI ÖDENEK (TL) HARCANAN (TL) ORANI (%) 2011-6 MAKİNA TEÇHİZAT VE MALZEME ALIMI 40.000,00 0,00 % 0,00 2011-33-6-01 Enerji Hammadde Malzeme Alımı 40.000,00 0,00 % 0,00 2011-8 BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ 120.000,00 36.476,40 % 30,40 2011-33-8-01 Enerji Bilgisayar Sistemleri 120.000,00 36.476,40 %30,40 2011-11 İDAME-YENİLEME-YATIRIM 5.000,00 0,00 % 0,00 2011-33-11-01 Enerji Cihaz Bakım Onarımı 5.000,00 0,00 % 0,00 2011-13 MADEN VE JEOTERMAL KAYNAK ARAMA VE ARAŞTIRMALARI Enerji Hammadde Aramaları 64.622.000,00 62.027.637,63 % 95,99 Türkiye Kömür Aramaları 17.558.000,00 15.914.806,77 % 90,64 2011-33-13-01 Orta ve Doğu Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları 8.328.000,00 7.847.537,70 % 94,23 2011-33-13-01-1 Konya-Çumra Neojen Havzası Kömür Aramaları 757.000,00 742.778,61 % 98,12 2011-33-13-01-2 Sivas-Yozgat Neojen Havzası Kömür Aramaları 1.011.000,00 908.464,78 % 89,86 2011-33-13-01-3 Afyon (Emirdağ)-Konya (Ilgın) Neojen Havzası Kömür Aramaları 1.534.000,00 1.487.244,67 % 96,95 2011-33-13-01-4 Eskişehir Havzası Kömür Aramaları 5.026.000,00 4.709.049,64 % 93,69 2011-33-13-02 Batı Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları 6.864.000,00 5.906.276,57 % 86,05 2011-33-13-03 Trakya Havzasının Bilinen Kömür Rezervini Arttırma Amaçlı Kömür Aramaları 2.366.000,00 2.160.992,50 % 91,34 Türkiye Jeotermal Enerji Aramaları 20.717.000,00 19.990.738,99 % 96,49 2011-33-13-04 Batı Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları 16.920.000,00 16.658.184,11 % 98,45 2011-33-13-04-1 İzmir Kuzeyi Jeotermal Enerji Aramaları 2.341.000,00 2.364.714.97 % 101,01 2011-33-13-04-2 Çanakkale ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 2.569.000,00 2.444.959,48 % 95,17 2011-33-13-04-3 Denizli-Aydın ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 5.121.000,00 5.186.296,21 % 101,28 2011-33-13-04-4 Afyon ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 861.000,00 629.224,01 % 73,08 2011-33-13-04-5 Kütahya ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 951.000,00 891.782,88 % 93,77 17
2011-33-13-04-6 Balıkesir Bursa Jeotermal Enerji Aramaları 1.021.000,00 975.217,26 % 95,52 2011-33-13-04-7 Manisa ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 4.056.000,00 4.165.989,30 % 102,71 2011-33-13-05 Orta Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları 2.181.000,00 1.908.406,39 % 87,50 2011-33-13-05-1 Konya ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 487.000,00 458.317,08 % 94,11 2011-33-13-05-2 Nevşehir ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 541.000,00 344.404,96 % 63,66 2011-33-13-05-3 Çankırı ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 1000,00 0,00 % 0,00 2011-33-13-05-4 Yozgat-Kırıkkale-Kırşehir Jeotermal Enerji Aramaları 3.000,00 164,40 % 5,48 2011-33-13-05-5 Niğde ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 1000,00 0,00 % 0,00 2011-33-13-05-6 Eskişehir ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 483.000,00 464.499,13 % 96,17 2011-33-13-05-7 Sivas ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 124.000,00 105.171,78 % 84,82 2011-33-13-05-8 Ankara ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 541.000,00 535.849,04 % 99,05 2011-33-13-06 Akdeniz Jeotermal Enerji Aramaları 1.069.000,00 919.725,36 % 86,04 2011-33-13-06-1 Doğu Akdeniz Jeotermal Enerji Aramaları 1.069.000,00 919.725,36 % 86,04 2011-33-13-07 Doğu Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları 547.000,00 504.423,13 % 92,22 2011-33-13-07-1 Van-Hakkari Jeotermal Enerji Aramaları 1.000,00 103,32 % 10,33 2011-33-13-07-2 Ağrı ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları 546.000,00 504.319,81 % 92,37 Türkiye Nükleer Hammadde Aramaları 222.000,00 167.168,66 % 75,30 2011-33-13-08 Batı Anadolu Bölgesinin Radyoaktif Hammadde Yönünden İncelenmesi 222.000,00 167.168,66 % 75,30 Türkiye Bitümlü Şeyl Aramaları 108.000,00 94.655,23 % 87,64 2011-33-13-09 Türkiye Bitümlü Şeyl Sahalarının Değerlendirilmesi ve Enerji Potansiyelinin Araştırılması Enerji Hammaddelerine Yönelik Bilimsel Araştırmalar 108.000,00 94.655,23 % 87,64 861.000,00 853.063,25 % 99,08 2011-33-13-10 Bilimsel Enerji Araştırmaları 861.000,00 853.063,25 % 99,08 2011-33-13-10-1 2011-33-13-10-2 Karaman-(Karapınar,Çumra,Ereğli) Konya Kömür Sahasının Hidrojeoloji Detay Etüdü Türkiye Jeotermal Enerji Potansiyelinin Belirlenmesi 860.000,00 853.063,25 % 99,19 1000,00 0,00 % 0,00 2011-33-13-11 Enerji Ön Etütleri 25.156.000,00 25.007.204,73 % 99,41 Diğer (Seminer vb.) 0 429.900,54 18
2010-33-40 2010-33-56 2010-33-57 EÜAŞ Adına Beypazarı Kömür Havzası II. Saha Rezerv Belirleme ve Geliştirme Projesi Konya Büyükşehir Belediyesi adına Konya- Kozağaç-Sille-Selçuklu Jeotermal Enerji Aramaları TKİ Adına Manisa-Soma-Eynez Linyit Aramaları 0 14.763.865,65 0 33.512,42 0 3.003.616,44 2011-33-25 Teknik Danışmanlık Hizmetleri 0 65.387,73 2011-33-41 2011-33-33 2011-33-46 2011-33-47 2011-33-48 2011-33-50 2011-33-53 2011-33-58 2011-33-59 2011-33-62 Kadınhanı Belediye Başkanlığı adına Konya- Kadınhanı Jeotermal Enerji Aramaları EÜAŞ Adına Afşin-Elbistan Kömür Havzası Hidrojeolojik Etüt ve Sondaj Çalışması Yozgat İl Özel İdaresi Adına Yozgat Jeotermal Enerji Aramaları İbrahim ARIKAN Adına Eskişehir-İnönü Jeotermal Enerji Aramaları Eti Maden Adına Urnayum Ruhsat Sahaları Etüdü 0 5.363,66 0 6.140.832,41 0 40.718,76 0 6.652,11 0 498.459,57 Akyüz Madencilik Adına Malatya Jeotermal Enerji Aramaları 0 9.497,44 Sanjet Jeotermal A.Ş. adına Afyon Sandıklı Jeotermal Revize Kaynak Koruma Alanı Etüt 0 2.240,00 Çalışması Uşak Belediye Başkanlığı adına Uşak Jeotermal Alana Ait Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması 0 1.234,00 Lider Gıda San. Adına Manisa-Salihli Jeotermal Alana Ait Kaynak Koruma Alanı Etüt Çalışması 0 4.094,00 Gediz Belediyesi Başkanlığı Adına Kütahya- Gediz-Abide Kaplıcaları Revize Kaynak Koruma 0 1.830,00 Alanı Etüt Çalışması GENEL TOPLAM 64.787.000,00 62.064.114,03 % 95,80 70.000.000,00 60.000.000,00 50.000.000,00 40.000.000,00 30.000.000,00 20.000.000,00 10.000.000,00 0,00 40.000,00 % 0.00 0,00 ÖDENEK (TL) HARCANAN YÜZDESİ % 90.58 % 28.73 120.000,00 34.476,00 6.817.500,00 5.543.015,31 64.619.000,00 % 95,99 Mamul Mal alımları Yazılım Alımları Yurtiçi Görev Yollukları 62.027.637,61 Diğer Sermaye Giderleri Grafik 8 2011 Yılı Tüm Proje Ödenek ve Harcamaları 19
2- Temel Mali Tablolara İlişkin Açıklamalar Tablo 7 Temel Mali Tablo EKONOMİK SINIFLANDIRMA I II III IV B İ R İ M İ N A D I 2011 YILI BÜTÇE ÖDENEĞİ 2011 YILI KÜMÜLATİF HARCAMA KALAN ÖDENEK Enerji Hamm. Etüt ve Arama Dai. Bşk. Sermaye Giderleri 64.784.000,00 62.064.114,00 2.719.886,00 06 1 Mamul Mal Alımları 40.000,00 0,00 40.000,00 2 02 Bilgisayar Alımları 0,00 0,00 0,00 2 05 İşyeri Makine Teçhizat Alımları 40.000,00 0,00 40.000,00 06 3 Gayri Maddi Hak Alımları 120.000,00 36.476,00 83.524,00 1 01 Bilgisayar Yazılımı Alımları 120.000,00 36.476,00 83.524,00 06 6 Menkul Malların Büyük Onarım Giderleri 5.000,00 0,00 5.000,00 9 01 Diğer Giderler 5.000,00 0,00 5.000,00 06 9 Diğer Sermaye Giderleri 64.619.000,00 62.027.637,61 2.591.362,39 2 01 Yurtiçi Görev Yollukları 6.817.500,00 5.543.015,31 1.274.484,69 9 01 Diğer Sermaye Giderleri 57.801.500,00 56.484.622,30 1.316.877,70 B- Performans Bilgileri 1. Faaliyet ve Proje Bilgileri Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi'nin yaptığı çalışmalar, I. TÜRKİYE KÖMÜR ARAMALARI II. TÜRKİYE JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI III. TÜRKİYE NÜKLEER HAMMADDE ARAMALARI IV. TÜRKİYE BİTÜMLÜ ŞEYL ARAMALARI V. ENERJİ HAMMADDELERİNE YÖNELİK BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR VI. ÜCRETLİ İŞLER Ana başlıklarında toplanmıştır. 20
1.1.TÜRKİYE KÖMÜR ARAMALARI Ülkemizde Genel Müdürlüğümüz tarafından kömür aramacılığına 1938 yılında başlanmış ve 1984 yılına kadar 40.000 km 2 alanın detay jeolojik etüdü yapılmıştır. Bu dönemde toplam 1.459.000 m sondaj yapılarak 117 adet linyit sahası saptanmış, toplamda 8,3 milyar ton linyit rezervi tespit edilmiştir. 1984-2004 yılları arasında girilen durağan dönemden sonra, Bakanlığımızın Enerjide yerli kaynaklarının kullanımını artırma politikası çerçevesinde 2005 yılında yoğun kömür arama çalışmalarına başlanılmış ve bu tarihten sonra 2011 yılı sonuna kadar Genel Müdürlüğümüze ait toplam 205 adet ruhsat sahasında yaklaşık 840.000 m sondaj yapılarak 4,9 milyar ton yeni linyit rezervi tespit edilmiştir. Bu kömürlerin kalorileri 1500-3000 kcal/kg olup, 9500 MW güce sahip yeni termik santral yapımına uygun sahalardır. 2011 yılı sonu itibariyle projelere göre yapılan işler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 8 2011 Yılı Sonu İtibariyle Projelere Göre Yapılan İşler PROJE ADI DETAY ETÜD JD (km 2 ) PROSPEKSİYON P (km 2 ) SONDAJ S (m) JEOFİZİK JFNK (km) WELL LOGGING W (m) KONYA-ÇUMRA 500 750 3988,5 0 0 SİVAS-YOZGAT 100 1000 4299 0 3270 AFYON-KONYA 400 1500 6060,5 50 0 ESKİŞEHİR 250 500 32259 0 2534 BATI ANADOLU 750 1500 35951 0 2815 TRAKYA HAVZASI 86 152 23161,4 0 623 TOPLAM 2086 5265 105719,4 50 9242 21
Şekil 3 2011 Yılı İş Programında Yer Alan Kömür Arama Projeleri 22
Şekil 4 Önemli Kömür Sahaları ve Potansiyel Kullanım Alanları 23
Şekil 5 Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Tarafından 2005 Yılından Sonra İlave Edilen Kömür Rezervleri ve Sahaları 24
1.1.1.Orta ve Doğu Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları (2011-33-13-01) 1.1.1.1.Konya Çumra Neojen Havzası Kömür Aramaları (2011-33-13-01-1) Projenin amacı Havzada kömürleşmeye uygun alanları tespit etmek ve Kuvaterner yaşlı çökellerle örtülü Hotamış Formasyonu içerisindeki kömürlü seviyelerin devamlılıklarını kalınlıklarını ve fiziksel-kimyasal özelliklerini araştırmaktır. Çalışmalar 20.06.2011 tarihinde başlamış olup, jeolojik etüt, sondajlı çalışmalar ve analizler şeklinde yürütülmüştür. Konya-Çumra Neojen Havzası nda kömür oluşumları Pliyosen yaşlı Hotamış Formasyonu (Nh) içerinde yer almakta olup, gelişen göl havzalarının bataklık kesimlerinde oluşmuştur. 2011 yılı içerisinde 1/100.000 ölçekli KARAMAN-M30 paftasında bulunan Jura- Kretase, Üst Miyosen- Pliyosen ve Kuvaterner yaşlı birimlerin birbirleri ile olan dokanak ilişkileri ve kömür aramalarına yönelik prospeksiyon çalışmaları yürütülmüştür. Ayrıca 1/25.000 ölçekli KARAMAN-M30-c1 paftasında yer alan Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı İnsuyu Formasyonunun Kuvaterner yaşlı kayaçlarla olan dokanaklarının çizimi ve linyit aramalarına yönelik ayrıntılı çalışmalar yapılmıştır. Dairemiz koordinatörlüğünde yürütülen Konya-Karapınar Kömür Aramaları Projesi kapsamında Havzada; -2009 yılında toplam 3.889,45 m derinlikte 12 adet -2010 yılında; toplam 2.932,45 m derinlikte 11 adet -2011 yılında ise Konya Çumra Neojen Havzası Kömür Aramaları Projesi kapsamında toplam 3.988,50 m derinlikte 17 adet sondajlar yapılmıştır. Sondajlarda kömürlü seviyelere giriş derinliği 42 m ile 82 m arasında değişirken, kömürlü seviyelerden çıkış derinliği 134 m ile 155 m arasında değişmektedir. Sondajlarda kesilen kömür damarlarının kalınlıkları 0,50 m ve 1,75 m arasında değişirken ortalama kalori değeri ise 1.050 kcal/kg civarındadır. 2 adet Kömür Arama Ruhsatında buluculuğa esas maden jeolojisi raporu tamamlanma aşamasındadır. Proje kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen işler ile proje ödeneği ve harcamalarına ilişkin bilgiler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. 25
4000 3000 2000 1000 0 100,00% 99,71% 100,00% 0,00% JD (km2) S (m) P (km2) W (m) JD (km2) S (m) P (km2) W (m) HEDEFLENEN 500 4000 750 1000 GERÇEKLEŞEN 500 3988,5 750 0 % GERÇEKLEŞME 100,00% 99,71% 100,00% 0,00% 1.000.000,00 TL 500.000,00 TL 98,12% 0,00 TL HARCAMALAR ÖDENEK 757.000,00 TL GERÇEKLEŞEN 742.778,61 TL % HARCAMA 98,12% Grafik 9 Proje Ödenek ve Harcamaları 1.1.1.2.Sivas-Yozgat Neojen Havzaları Kömür Aramaları (2011-33-13-01-2) Sivas Neojen Havzası içinde yer alan Kangal kömür sahası ile önemli bir havza niteliği taşımaktadır. Bölgede temel kayaçları Mesozoyik yaşlı metamorfitler oluşturur. Kömürleşme, Neojen (Pliyosen) yaşlı gölsel çökeller içerisinde yer alır. Kangal yöresinde kömür içeren istifin tabanında çakıllı seri bulunmaktadır. Bu serinin kalınlığı yaklaşık 40 m olup üzerine kiltaşı marn ardalanması içerisinde yer alan linyitli seri gelir. Bu serinin kalınlığı ortalama 30-60 m arasında olup 80 m ye ulaştığı yerler de vardır. Kömürlü seri üzerinde sarı ve beyaz renkli kireçtaşı ve marn düzeyleri yer alır. Havzada Neojen sonrası kayaçları bazalt, tüf ve tüfitler oluşturur. Genellikle yeşilimsi renge sahip bu kayaçlar geniş yayılım gösterir. 26
Proje alanı içerisinde Kangal, Gemerek ve Divriği bölgeleri önemli kömür oluşumlarına sahiptir. Kangal da yapılan eski çalışmalar ile 186.000.000 ton rezerv belirlenmiştir. Gemerek ve Divriği sahalarında da çok sayıda özel işletme faaliyet göstermektedir. Pliyosen yaşlı Kangal kömürlerinin ısıl değeri 1100 kcal/kg ile 1500 kcal/kg arasında değişmektedir. Miyosen yaşlı Gemerek ve Divriği kömürlerinin ısıl değeri 2500 kcal/kg ile 4000 kcal/kg arasında değişmektedir. Yozgat Neojen Havzasında Sorgun ve Yerköy kömür sahaları yer alır. Sorgun Sahasında ortalama derinliği 106,80 metre olan 0,70 10,75 metre arasında kalınlık gösteren ve ortalama ısıl değeri orijinal kömürde 4926 Kcal/kg olan kömür damarı tespit edilmiş ve 13. 206 000 ton görünür rezerv belirlenmiştir. Ayrıca Sorgun-Küçükköhne sahasında ortalama derinliği 55,00 metre olan 0,50-3,30 metre arasında kalınlık gösteren ve ısıl değeri orijinal kömürde ortalama 2661 Kcal/kg olan kömür damarı tespit edilmiş ve toplam 4.208.000 ton görünür rezerv belirlenmiştir. Projenin amacı, havza genelinde yüzeylenen Neojen yaşlı birimlerdeki kömür potansiyelinin araştırılması olup, çalışmalara 15.04.2011 tarihinde başlanmıştır. Ruhsat alanlarının bulunduğu; 1/25 000 ölçekli SİVAS- J36-c3, J37-d3, J37-d4 ve ELBİSTAN K37-a1 paftalarında Miyosen, Pliyosen ve Kuvaterner yaşlı birimler ve temel kayaçlar (Miyosen) ile olan dokanaklarının çizimi ve bu birimlerin birbirleri ile olan ilişkilerinin araştırılmasına yönelik olarak ayrıntılı çalışmalar yürütülmüştür. 1/100.000 ölçekli SİVAS- J36, J37 ve ELBİSTAN-K37 paftalarında gözlenen formasyonların birbirleri ile olan konumlarını belirlemek amacıyla Kompilasyon çalışmaları yürütülmüş ve ruhsatlı alanlar dışında çalışma alanı çevresinde linyit potansiyeli olabilecek yeni ruhsat alanlarının belirlenmesine yönelik etüt çalışmaları yapılmıştır. Proje kapsamında 6 farklı ruhsat sahasında toplam 4.299 m sondaj 12 adet kuyuda gerçekleştirilmiş olup, ekonomik kömür damarı kesilmemiştir. Proje kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen işler ile proje ödeneği ve harcamalarına ilişkin bilgiler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. 27
6000 4000 2000 0 100,00% 85,98% 100,00% 100,00% JD (km2) S (m) P (km2) W (m) JD (km2) S (m) P (km2) W (m) HEDEFLENEN 100 5000 1000 3270 GERÇEKLEŞEN 100 4299 1000 3270 % GERÇEKLEŞME 100,00% 85,98% 100,00% 100,00% 1.500.000,00 TL 1.000.000,00 TL 500.000,00 TL 89,86% 0,00 TL HARCAMALAR ÖDENEK 1.011.000,00 TL GERÇEKLEŞEN 908.464,78 TL % HARCAMA 89,86% Grafik 10 Proje Ödenek ve Harcamaları 1.1.1.3.Afyonkarahisar (Emirdağ) - Konya (Ilgın) Neojen Havzası Kömür Aramaları (2011-33-13-01-3) Afyonkarahisar-Emirdağ ve Konya-Yunak-Çiftlik-Akşehir-Ilgın yöresini içine alan kesimde ve çevresinde önceki yıllarda birçok çalışma yapılmıştır. Proje alanı güneyinde yer alan Afyon-Bolvadin-Özburun yöresinde Miyosen çökelleri içerisinde yer alan kömür damarları zaman zaman işletilmektedir. Ayrıca proje alanının kuzeyinde yer alan Eskişehir havzasında önemli kömür damarları kesilmiştir. Proje alanın batısında yer alan Eskişehir- Kırka'da yapılan bor amaçlı sondajlarda da kömür damarları kesilmiştir. Proje alanı içerisinde yer alan güncel göllerde turba oluşumları gözlenmektedir. Önceki yıllarda MTA Genel Müdürlüğü Jeofizik Dairesince gerçekleştirilmiş olan çalışmalarda yaklaşık 1.000 m 28
derinliğe erişebilen havzada sedimanter çökellerin bulunduğu belirlenmiştir. Örtülü alanlar altında kalan havzaların ve alt havzalardaki göl alanlarının kömür olanaklarının araştırılması ve potansiyelinin belirlenmesi planlanmıştır. 2011 yılı iş programında yer alan çalışmalara 04.04.2011 tarihinde başlanmış olup, projede linyit madeni açısından örtülü Tersiyer yaşlı alanların arama ve araştırılması amaçlanmıştır. Proje kapsamında jeolojik etüt, jeofizik etüt ve sondaj çalışmaları gerçekleştirilmekte olup, etüt ve sondaj çalışmaları halen devam etmektedir. Proje çalışmaları 04.04.2011 tarihinde başlamış olup, 23 adet sondajda toplam 6.061 m ilerleme gerçekleştirilmiştir. Sondajlarda kesilen kömür damarlarının kalınlıkları 1,25 m ve 16,60 m arasında değişirken, ortalama kalori değeri ise 2.200 kcal/kg civarındadır. Kömürlü seviyelere giriş derinlikleri 74 m ile 116 m arasında değişirken, kömürlü seviyelerden çıkış derinlikleri 95 m ile 131 m arasında değişmektedir. Proje kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen işler ile proje ödeneği ve harcamalarına ilişkin bilgiler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. 10000 5000 0 100,00% 100,00% 60,61% 69,51% JD (km2) P (km2) S (m) JFNK (km) W (m) 0,00% JD (km2) P (km2) S (m) JFNK (km) W (m) HEDEFLENEN 400 1500 10000 4000 2000 GERÇEKLEŞEN 400 1500 6060,5 2780,2 0 % GERÇEKLEŞME 100,00% 100,00% 60,61% 69,51% 0,00% 29
2.000.000,00 TL 1.000.000,00 TL 96,95% 0,00 TL HARCAMALAR ÖDENEK 1.534.000,00 TL GERÇEKLEŞEN 1.487.244,67 TL % HARCAMA 96,95% Grafik 11 Proje Ödenek ve Harcamaları 1.1.1.4. Eskişehir Havzası Kömür Aramaları (2011-33-13-01-4) Proje alanının Kuzeydoğusunda Ankara-Beypazarı, Eskişehir-Koyunağılı kömür yatakları bulunmaktadır. Bu sahalarda üretimi yapılan kömürler Ankara-Çayırhan termik santralinde kullanılmaktadır. Proje alanının güneyinde ise Kütahya-Seyitömer ve Tunçbilek kömür sahaları bulunmakta olup, bu sahalarda üretimi yapılan kömürler ise yine Tunçbilek ve Seyitömer santrallerinde kullanılmaktadır. MTA'nın 2007 2010 yıllarında gerçekleştirmiş olduğu sondajlı arama çalışmaları sonucunda Eskişehir - Alpu civarında önemli kömür damarları kesilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda önceki yıllarda MTA Genel Müdürlüğü adına alınmış olan ruhsat sahalarında 2011 yılında da arama ve rezerv geliştirme sondajları yapılmıştır. Projenin amacı, varlığı önceki yıllarda belirlenen sahadaki kömür damarlarının devamlılığının araştırılması, kömür potansiyelinin ortaya çıkartılması ve yeni kömürlü sahaların belirlenmesidir. Proje çalışmalarına 07.03.2011 tarihinde başlanılmıştır. Proje kapsamında jeolojik etüt ve rezerv belirlemeye yönelik sondaj çalışmaları yürütülmekte olup, çalışmalar devam etmektedir. Havzada; -2008 yılında; toplam 2.745 metre derinlikte 8 adet, 30
-2009 yılında; toplam 20.723 metre derinlikte 54 adet, -2010 yılında; toplam 24.181 metre derinlikte 58 adet -2011 yılında ise toplam 32.260 m derinlikte 89 adet sondajlar yapılmıştır. Sondajlarda kesilen kömür damarlarının kalınlıkları 0,50 m ve 24 m arasında değişirken ortalama kalori değeri ise 2.050 kcal/kg civarındadır. Kömürlü seviyelere giriş derinlikleri 45 m ile 48 m arasında değişirken, kömürlü seviyelerden çıkış derinlikleri ise 526 m ile 532 m arasında değişmektedir. Proje kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen işler ile proje ödeneği ve harcamalarına ilişkin bilgiler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. 40000 30000 20000 10000 0 100,00% 100,81% 100,00% 50,68% JD (km2) S (m) P (km2) W (m) JD (km2) S (m) P (km2) W (m) HEDEFLENEN 250 32000 500 5000 GERÇEKLEŞEN 250 32259 500 2534 % GERÇEKLEŞME 100,00% 100,81% 100,00% 50,68% 6.000.000,00 TL 4.000.000,00 TL 2.000.000,00 TL 93,69% 0,00 TL HARCAMALAR ÖDENEK 5.026.000,00 TL GERÇEKLEŞEN 4.709.049,64 TL % HARCAMA 93,69% Grafik 12 Proje Ödenek ve Harcamaları 31
1.1.2. Batı Anadolu Bölgesi Kömür Aramaları (2011-33-13-02) Proje alanında, Afyonkarahisar-Karacaören ve Elvanpaşa köyleri civarında Miyosen çökelleri içerisinde kalınlıkları 0,90 m ve 1,55 m arasında değişen kömür damarları işletilmektedir. Afyonkarahisar-Sincanlı-Çingene çeşmede 1,40 m, Karaköse de 0,50 m, Büyükoturak ta 1,60 m, Bayat-Bolvadin de 1,65 m kömür damarları bulunmaktadır. Denizli-Çivril-Tokça Oligo-Miyosen çökelleri içerisinde kalınlıkları 0,5-1,0 m arasında değişen kömür damarları yer almaktadır. Burdur-Tefenni-Balabanlı- Kemer de Miyo-Pliyosen yaşlı çökeller içerisinde kalınlıkları 0,3-3,0 m arasında değişen kömür damarları tespit edilmiştir. Dinar Dombayova da 2 adet ruhsatta 29 milyon ton rezerv tespit edilmiş, buluculuğa esas rezerv raporları hazırlanıp MİGEM e gönderilmiştir. Dinar-Dombayova da bulunan 4 adet ruhsat sahamızda toplam 330 milyon ton potansiyel rezerv bulunmaktadır. Kömür içeren bu formasyonlar proje sahasında geniş alanlarda yayılmaktadır. Projenin amacı, yeni kömür sahaları belirlemek için prospeksiyon, etüt çalışmaları ve 2008 yılında gerçekleştirilen sondajlı çalışmalarda kesilmiş olan kömür damarlarının devamlılıklarının araştırılması ve kömür potansiyelinin arttırılmasına yönelik sondajlı çalışmaların gerçekleştirilmesidir. Proje çalışmalarına 07.03.2011 tarihinde başlanılmıştır. Proje kapsamında jeolojik etüt ve rezerv belirleme ile aramalara yönelik sondaj çalışmaları yürütülmekte olup, çalışmalar halen devam etmektedir. Havzada; -2008 yılında; toplam 2.009 metre derinlikte 5 adet, -2009 yılında; toplam 11.498 metre derinlikte 37 adet, -2010 yılında; toplam 14.220 metre derinlikte 41 adet -2011 yılında ise toplam 35.961 m derinlikte 90 adet sondajlar yapılmıştır. Dinar-Dombayova da yapılan sondajlarda kesilen kömür damarlarının kalınlıkları 0,50 m ve 11 m arasında değişirken ortalama kalori değeri ise 1.600 kcal/kg civarındadır. Sahada kömürlü seviyelere giriş derinliği 52 m ile 641 m arasında değişirken, kömürlü seviyelerden çıkış derinliği 54 m ile 836 m arasında değişmektedir. Proje kapsamında planlanan ve gerçekleştirilen işler ile proje ödeneği ve harcamalarına ilişkin bilgiler aşağıdaki grafiklerde verilmiştir. 32