Ekonomi Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası Ekonomi Dergisi u Yıl: 1 Sayı: 1 u Sahibi Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası Adına Yönetim Kurulu Başkanı Rıfat SARSIK u Sorumlu Müdür Önder ALKAN u Yayın Kurulu Rıfat SARSIK Önder ALKAN Mehmet KÖKTÜRK Alper PÜREN Kâmuran MISIRLI u Yönetim Yeri Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası Atatürk Bulvarı No: 12 Çaycuma / ZONGULDAK Tel: 0372 6151073 Faks: 0372 6157326 www.caycumatso.tobb.org.tr e-mail: caycumatso@tobb.org.tr u Yapım EKOL Medya Ltd. Şti. 435. Sokak No:5/7 Yüzüncüyıl/ANKARA Baskı Aydoğdu Ofset: Baskı Tarihi: 03.08.2009 u Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası Ekonomi Dergisi 3 ayda bir yayınlanmakta olup, 1500 adet basılmaktadır. u Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası Ekonomi Dergisi nde yer alan yazılar aksi belirtilmedikçe Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası nın görüşünü yansıtmaz, imzalı yazılarda belirtilen görüşler sadece yazarlarına aittir. u Dergiden kaynak belirtilerek alıntı yapılabilir. Bölgemiz İçin Kalkınmanın Anahtarı Filyos Projesi dir 9 Zonguldak- Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi (ÇAYORSAN) 39 Zeki YURTBAY la Röportaj 53 Zoonoz Hastalıklar ve Çayçuma nın Tarımsal Verileri 16 21 içindekiler Çaycuma nın Genel Ekonomik Durumu 4 Filyos Projesi Nedir? 7 Yeni Teşvik Paketi Yürürlüğe Girdi, Çaycuma Yatırımcıları Bekliyor 23 46 13 Filyos ta Tarih Gün Işığına Çıkıyor 49 Fikri Mülkiyet Nedir? Ekmekle ilgili bilinmesi gerekenler Serbest Bölgelerde Son Durum Avantajlar ve Dezavantajlar 57
Rıfat SARSIK Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası olarak, bölgemiz ekonomisinin her geçen gün daha iyiye gitmesi için hizmet vermekteyiz. Çalışmalarımızı siz değerli okurlarımızla paylaşmak amacıyla çıkarmaya karar verdiğimiz dergimizi de bu hizmetlerimizden biri olarak beğenilerinize sunmaktayız. Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası olarak, hem bölge ekonomisi hem de ülke ekonomisindeki gelişmeleri yakından takip ederek üyelerimizi bilinçlendirmek ve bölgemizin gelişmesine katkıda bulunmak açısından önemli görevler üstlenmiş bulunmaktayız. Bu görevlerin getirdiği sorumlulukları da taşıyor olmaktan gurur duyuyoruz. Filyos Projesi kapsamında bölgemizde gerçekleşmesini beklediğimiz yatırımların boyutu oldukça büyüktür. Bunun yanı sıra bölgenin geçmişten bugüne sanayi ağırlıklı gelişen ancak bu gelişmenin devlet eliyle olmasından kaynaklanan girişim eksikliğinin sıkıntılarını bugünlerde yaşayan bir bölge olduğunun altını çizmekte fayda vardır. Bu yüzden bölgemizin yatırımcılara oldukça cazip gelecek yönlerini her ortamda dile getirmekteyiz. Öncelikle bölgemiz altyapı ve karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu olmak üzere ulaşım konusunda tüm imkânlara sahiptir. Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi başta olmak üzere, yatırımcılara sunulmak üzere hazır arsa ve araziler de mevcuttur. İlan edilmiş ve net sınırları belirlenmekte olan bir serbest bölgemiz vardır. Yakın gelecekte serbest bölge olmasının yanı sıra endüstri bölgesi olmasını istediğimiz bölgede uluslararası ticaret konusundan önemli gelişmeler yaşanacaktır. Bölgemizdeki göçün önlenmesi ve yapılan tarımsal faaliyetlerin sanayiye yönelik gelişmesini ve büyük işletme şeklinde örgütlenmesini teşvik etmek amacıyla yapmış olduğumuz çalışmalar mevcuttur. Doğal güzellikleri ve tarihi dokusu ile turistik merkezlere rakip olabilecek bölgemizin turizm konusundaki yatırımlar için de oldukça uygun olduğunu belirmek isterim. Yemyeşil dağlar, mağaralar, antik şehir ve kale gibi turistik değerlerin yatırımlara konu olmaması için hiçbir engel yoktur. Çaycuma ve bölgenin genel ekonomik yapısında her geçen gün yeni umutların yeşerdiğini görmek mümkündür. Bölgenin yatırım açısından cazibe merkezi olma yolunda giderek parlayan yıldızı konumundaki Çaycuma nın yeni teşvik paketinin uygulamaya girmesi ile yatırımcıların öncelikli tercihleri arasında yer alması en büyük umudumuzdur. Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası adına sizlerle dergimiz aracılığıyla buluşmanın mutluluğunu yaşadığımızı belirtir, Odamız adına saygı ve selamlarımı sunarım. 4
Yönetim Kurulu ve Meclis Üyeleri Zeki YURTBAY Meclis Başkanı Rıfat SARSIK Yönetim Kurulu Başkanı Ekonomi Ergün ÇELİK Yön. Kur. Bşk. Yrd. Erdoğan GÜNEY Yön. Kur. Bşk. Yrd. Halil AKCAN Yön. Kur. Muhasip Üyesi Önder ALKAN Yön. Kur. Üyesi Basın Söz. Nusret YAKICI Yön. Kur. Üyesi Mehmet KÖKTÜRK Yön. Kur. Üyesi Yaşar DURDU Meclis Başkan Yrd. Şaban KABAKÇI Meclis Başkan Yrd. İsa ATMACA Meclis Katip Üyesi A. Sadi BARUÖNÜ Meclis Üyesi Genel Kurul Delegesi Ergün ECE Meclis Üyesi Abdülvahap SÜRÜL Meclis Üyesi Yaşar GEDİK Meclis Üyesi Mehmet UÇAR Meclis Üyesi Dursun KINICI Meclis Üyesi Ali UZALDI Meclis Üyesi Okan ÖZKAN Meclis Üyesi Güray ALPAY Meclis Üyesi 5
Ekonomi Çaycuma nın genel ekonomik durumu Çaycuma genel anlamda bir ticaret ve sanayi merkezidir. İlçemizde sanayi kültürü daha sonra ortaya çıkmış olsa da, ticaret yerleşik bir kültür olarak mevcuttur. Bölgemiz genel olarak KİT lerin ağırlıkta olduğu bir bölge olduğundan kamu kuruluşlarının bölgemizdeki varlıkları; bu kurumlarda çalışanların bölge ekonomisine katkısı ticari hayatı canlı kılmıştır. Ancak bu kurumlar bölgede sadece kendi faaliyetleri ile ilgilenmişler; tüm ihtiyaçlarını da bölgeden değil dışarıdan karşılamışlardır. Bu durumda bölgede yan sektörlerinin gelişmesi için bir katkı sağlamamışlar, dolayısıyla bu kuruluşların yan sanayileri anlamında bir oluşum yaşanmamıştır. Günümüzde bölgemizdeki bu kuruluşların özelleştirme yoluyla yaşadıkları dönüşümler 6 sonucunda çalışan sayılarının azalması, yeni istihdam alanlarının beklediğimiz yoğunlukta açılmamış olması ilimizin göç alır durumdan göç verir duruma gelmesine neden olmuştur. Bölge geneline baktığımızda Çaycuma, Türkiye nin pek çok ili ile yarışabilecek ölçüde avantajlı bir konuma sahiptir. Çünkü altyapısı bitmiş Organize Sanayi Bölgesi, Küçük Sanayi Sitesi ve diğer yatırımlarla imalat konusunda faaliyet gösteren firmalarımız sayesinde bölgenin sanayi merkezi olarak anılan bir ilçedir. Ulaşım başta olmak üzere, altyapı, eğitim, yerleşim ve çevre konusunda da birçok avantajı taşıyan Çaycuma yatırımcılar için değerlendirilmesi gereken önemli bir konuma sahiptir. Ayrıca; kısaca Filyos Projesi adını verdiğimiz, içinde liman, barajlar, termik santral, sanayi bölgeleri ve birçok yatırımı içeren kalkınma projesi tam anlamıyla hayata geçtiğinde; bu projenin merkezi olan Çaycuma nın önemi daha da artacaktır. Elbette bu zaman alacak bir süreçtir ve ilçemiz bu süreci yaşamaya başlamış önemli bir zamanı ve yolu da aşmıştır. Çaycuma Ticaret ve Sanayi Odası nın üyelerine vermiş olduğu hizmetlerin yanı sıra ilçenin ve bölgenin kalkınması amacıyla yapmış olduğu çalışmalarından başlıcaları şunlardır: Yatırım Teşvikleri: Teşviklerden yararlanması gereken bölgelerden biri olarak ilimizin yeni teşvik paketinde 3. bölgede yer alması yatırımcıların umutlarını artırmıştır. Bölgemizin temel sorunu, özel yatırımların az olmasıdır. Zonguldak ekonomi-
sinde egemen konumda bulunan KİT lerin özelleştirilmesi veya küçültülmesi ile ortaya çıkan durum, il ekonomisinin bir bütün olarak gerilemesi biçiminde özetlenebilir. Özellikle 1980 yılında başlayan ve bugünde artan bir hızla devam eden bu ekonomik gerileme sürecinin durdurulması, ancak özel sektörün bu boşluğu doldurması ile olanaklıdır. Filyos Vadi Projesi nin gündeme gelmesi, Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi nin kurulması ve kalkınmada öncelikli yöre ilanı da bu amaca yönelikti. Kalkınmada Öncelikli Yöre uygulamasının avantaj olarak kabul edildiği 1997 yılına kadar Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi ne 300 aşkın sanayicinin ziyaret etmesi dikkat çekicidir. Filyos Projesi: Bölgemiz için uzun yıllardır umutla beklenen ve dillere destan olarak niteleyebileceğimiz FİLYOS PROJESİ ile ilgili çalışmalar giderek yoğunlaşmaktadır. Filyos Çayı nın Ekonomi geçtiği vadi boyunca barajlar, sulama kanalları, hidroelektrik santralleri, liman, havaalanı, serbest bölge ve ırmak ıslahı gibi birçok ayağı olan bu mega projenin en acil hayata geçmesi gereken ayağı barajlardır. Barajlar ve elektrik santralleri ile ilgili birkaç temel atılmış olup, hali hazırda tamamlanmış değildir. Ayrıca yine Vadi boyunca ilan edilmiş olan ve bir önceki dönemde olduğu gibi kağıt üzerinde kalmasını istemediğimiz, daha etkin bir şekilde faaliyet göstermesi için endüstri bölgesine dönüşmesini talep ettiğimiz bir serbest bölgemiz mevcuttur. Şu günlerde kesin sınır tespiti yapıldıktan ve gerekli arazi kamulaştırmaları gibi işlemleri tamamlandıktan sonra faaliyete geçmesi beklenmektedir. Çoğumuzun savunduğu gibi Filyos Vadi Projesi nin gerçekleşmesi için öncelikli koşul Filyos Çayı nın ıslahıdır. Bu amaçla 1987 yılında tamamlanan Zonguldak Filyos Havzası Taşkın Koruma Projesi Mastır Planı çerçevesinde; Filyos Çayı nın kanal içine alınması için toplam 64 km sedde, fildöferli kıyı tahkimi, beton istinat duvarı işleri ile Filyos Havzası içinde yer alan 5 adet baraj (Köprübaşı, Çay, Andıraz, Aktaş ve Araç Barajları), 8 adet sel kapanı, 6 adet Hidroelektrik Santrali (HES) ve 13.673 ha. sulama projesi bulunmaktadır. Ancak bugüne kadar maliyetinin yüksek olduğu gerekçesiyle yapılan işler çok yavaş yürümektedir. Geçtiğimiz haftalarda seddenin bir kısmı için ihale yapılacağını öğrendiğimiz bu proje dahilindeki çalışmalar tamamlandığında Filyos Vadi Projesi kapsamında yer alan diğer projelerin gerçekleşmesi mümkün olacaktır. Ayrıca ıslah sonucunda vadide kazanılacak arazilerin tarım ve sanayide değerlendirilmesi bölgemiz ekonomisine inanılmaz katkılar sağlayacaktır. Bölgeye yatırım yapmak isteyen bir çok yerli ve 7
Ekonomi yabancı yatırımcının öncelikli talebi de budur. Endüstri Bölgesi: Filyos Vadisi üzerinde yer alan Serbest Bölgenin yanı sıra yeni düzenlemelere gidilmesi de gerekmektedir. Bunlardan biri de bir Endüstri Bölgesi ilan edilmesidir. 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu ile Ülke ekonomisinin gelişmesini ve teknoloji transferini sağlamak, üretim ve istihdamı artırmak, yatırımları teşvik etmek, yabancı sermaye girişini artırmak ve Türk işçilerinin tasarruflarını Türkiye de yatırıma yönlendirmek amacıyla kurulması öngörülen yatırım alanlarıdır. Uygulanacak yatırım teşvikleri Devlet Yardımlarından ayrı olmak üzere Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenebilmektedir. Bu da yatırımcılar için avantaj teşkil edecektir. Özellikle Yabancı sermaye için Endüstri Bölgeleri cazip yatırım bölgeleri olacaktır. Filyos Vadisi üzerindeki alanın kamulaştırılmış olması, büyük sanayi parselleri için uygun olması bu işlemleri kolaylaştıracaktır. Teknoloji Geliştirme Bölgesi: İlimizde yatırımın önünü açacak projelerden biri de Teknoloji Geliştirme Bölgesi kurulmasıdır. Teknokent diye de adlandırılan Teknoloji Geliştirme Bölgesinin Çaycuma Organize Sanayi Bölgesi nde kurulabilmesi konusu gündeme getirilmiş ve bunun için de 40 dönüm arazi tahsis edilmiştir. Ne yazık ki Sanayi Bakanlığı tarafından ilimizde Ar-Ge tecrübesi kazanılması gerektiği, üniversite ve sanayi imkanlarının Teknoloji Geliştirme Bölgesi kurulması için yeterli düzeyde olmadığı ifade edilerek uygun bulunmamıştır. Ancak iddia edilenin aksine Zonguldak ili ve çevresi Cumhuriyetin daha ilk yıllarından itibaren süregelen bir sanayi kültürüne sahiptir. Özellikle TTK, Demirçelik, kağıt, tuğla sektörlerinde öncü sanayi tesisleri ilimizde kurulmuştur. Üniversitemiz de son yıllarda büyük atılımlar gerçekleştirmiş ve imkânlarını üst düzeye çıkarmıştır. Toplam nüfusun büyük bir çoğunluğu bu tesislerde çalışmakta, ilimiz sürekli göç almaktaydı. Ancak gelinen son noktada bunun aksine ilimiz göz alan iller durumundan, en çok göç veren illerin ilk sıralarında yer almıştır. Bu nedenle yatırımcıları bölgeye çekebilecek cazibe merkezleri oluşturulmalıdır. Bunlardan bir diğeri de Teknoloji Geliştirme Bölgeleridir. Tarımsal Kalkınmaya Yönelik Çalışmalar: Bölgemizdeki göçün önlenmesi ve yapılan tarımsal faaliyetlerin sanayiye yönelik gelişmesini ve büyük işletme şeklinde örgütlenmesini teşvik etmek amacıyla yapmış olduğumuz çalışmalar mevcuttur. Özellikle hayvancılık ve meyvecilik konusundaki girişimlere ışık tutmak için bu konuda var olan yatırımların ziyaret edilmesi, incelenmesi ve yatırım bağlantılarının sağlanması amacıyla geziler ve araştırmalar yapılmaktadır. Mevcut yapıda tarım ve hayvancılıkla uğraşanların bu faaliyetleri, kırsal kesimde yaşamanın verdiği alışkanlıkla sadece ihtiyacı karşılamaya yönelik ya da küçük aile işletmeciliği şeklinde tabiri caizse karın doyuracak kadar bir kazançla yürütülür durumdadır. Bu durumda, tarımsal faaliyetler bölgeye genel bir katma değer sağlayamamakta, bölgemiz göç vererek her geçen gün kan kaybetmeye devam etmektedir. Üstelik topraklarımız verimli, iklim ve doğa koşullarımız bu kadar müsaitken tarımsal sanayiye yönelik yatırımların artarak, tarımsal sanayi açısından da kalkınmanın sağlanması en büyük arzumuzdur. 8
Ekonomi / Kapak Filyos Projesi nedir? Filyos limanı, serbest bölgeler, havaalanı, elektrik santralleri ve organize sanayi bölgeleri olmak üzere beş bölümden oluşan büyük bir projedir. Filyos projesinin gerçekleşmesi yolunda atılacak ilk adım, istimlâkleri yapılan liman projesi, serbest bölgeler ile Filyos Nehri taşkın koruma projelerinin hayata geçirilmesi çalışmalarının başlatılması için kamuoyu gündemi oluşturmaktır. Filyos Limanı: Filyos Limanı inşaat işi, 08.11.1996 tarih ve 96/t-45 sayılı yüksek planlama kurulu kararı ile yap-işlet devret modeline göre gerçekleştirilmek üzere 29.04.1997 tarihinde ihale edilmiş ve sözleşmesi de 11.03.1999 tarihinde imzalanmıştır. Söz konusu işin hazırlanan 1/1000 ölçekli teklif uygulama imar planının Bayındırlık Ve İskân Bakanlığı nca incelenmesi aşamasında Genel Kurmay Başkanlığı nca, Filyos Limanı ile aynı bölgede konuşlu 4. Elektronik Birliğin limana gelecek gemilerden etkileneceği sebebiyle Bartın bölgesine taşınması halinde uygun görüş verilebileceği bildirmiştir. Bakanlık tarafından söz konusu birliğin taşınmasına yönelik maliyetin sağlanamaması nedeniyle imar planı onaylama işlemleri sonuçlandırılamamıştır. Bunun üzerine ihaleyi alan şirket (Kardemir) sözleşmenin feshi talebinde bulunmuş olup, sözleşme 17.08.2004 tarihinde feshedilmiştir. Söz konusu radarın taşınması kararı alınmış olup gelişmeler takip edilmektedir. T.C. Başbakanlık Türkiye Yatırım Destek Ve Tanıtım Ajansı dan alınan bilgiye göre; Filyos Vadi Projesi 1994 yılından buyana Başbakanlık gündemindedir: Radarın taşınması için genelkurmay başkanlığı ile anlaşma sağlanmıştır. Yaklaşık 15 milyon tl. Ödenek çıkması halinde Genelkurmay Başkanlığı ile protokol yapılacaktır. DLH nın limanla ilgili inşaat ihalesini 2009 un 2. yarısında yapması bekleniyor, bu durumda inşaat yılsonu veya 2010 da başlayabilir. Aynı zamanda bölgenin imar planı ihalesi yapılacak. Filyos vadisinde yatırım yapmak üzere 1 yabancı, 2 yerli yatırımcının müracaatı mevcut. Firma isimleri açıklanmamakla beraber termik santral, liman ve demirçelikle ilgili yatırımlar olduğu ifade edilmektedir. Serbest Bölge: 1994 yılında filyos vadisi üzerinde serbest bölgeler ilan edilmiştir. Bakanlar kurulu kararıyla 1996 yılında taşkın koruma projesi tamamlanmadığı gerekçesiyle III. Ve IV. Kısımlar iptal edilmiştir. Yine aynı gerekçeyle bakanlar kurulu 2007 yılında serbest bölgeyi tamamen iptal etmiştir. 01 eylül 2008 tarihinde 9
Ekonomi / Kapak alınan Bakanlar Kurulu kararıyla Filyos Serbest Bölgesi sahası yeniden ilan edilmiş, söz konusu sahada yer alan özel mülkiyete ait taşınmazların maliye bakanlığı (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) tarafından acele kamulaştırılması kararlaştırılmıştır. Şu anda kamulaştırılacak sahanın parsel tespit çalışmaları sürmektedir. Zonguldak Havaalanı: Filyos projesi kapsamında yer alan Zonguldak-Saltukova Havaalanı inşaatı bitirilmiş, hatta resmi açılışı dönemin başbakanı tarafından yapılmış olmasına rağmen tek bir tarifeli uçak seferi düzenlenmeden kapatılmıştır. Bartın ve Karabük dâhil bölgemizin en önemli ulaşım sorununu bir nebzede olsa rahatlamasına yol açacak olan havaalanı, bölgemizde yatırım yapan ve yapma teşebbüsünde olanlar içinde önem arz etmektedir. Ya- 10 kın bir zaman içerisinde havayolu şirketleri uçuşa başlayacaktır. 2000 metre uzunluğundaki pist ve terminal binası inşaatı tamamlanmıştır. Havaalanının fiziki görünümü, kanal açımları, zemin tesviyesi, alan ışıklandırılması ve mevcut tesislerdeki eksikliklerin giderilmesi yönünde çalışmalar devam etmektedir. Uçak iniş ve kalkışlarını kolaylaştırmak için gerekli görülen Bostancılar Tepesi nin tıraşlanması tamamlanmış ve çevre düzenlemesi ile yol çalışmaları da hızlandırılmıştır. Yapılan test uçuşlarından da başarılı sonuçlar alınmıştır. Havaalanının işletilmesi için yapılan ihaleyi odamızın da ortağı olduğu Zonguldak Sivil Havacılık A.Ş. almıştır. Zonguldak Çaycuma Havaalanı sivil havacılık ihtiyaçları çerçevesinde 2007 de hava trafiğine ve ulaşıma açılmış olup çeşitli zamanlarda özel uçaklar iniş kalkış yapmaktadır. Barajlar ve Elektrik Santralleri: Filyos Projesi kapsamında bulunan ve Zonguldak-Karabük- Kastamonu illerini de içeren barajlar, sel kapanları, Hidroelektrik Santralleri (HES) bulunmaktadır. Proje kapsamında 5 adet baraj (Köprübaşı, Çay, Andıraz, Aktaş ve Araç Barajları) mevcuttur. Bu barajlaın toplam depolama hacmi 945,62 hm3 tür. Proje kapsamında bulunan Köprübaşı, Çay, Tefen, Suçatı, Andıraz ve Aktaş HES lerinin toplam kurulu gücü 130 MW olup 517,5 GWh enerji kapasitesine sahiptir. Ayrıca Kılıçlar, Karıt, Pirinçlik, Karasu, Buldan, Akgeçit, Şimşirdere ve İncedere Sel kapanları nın toplam depolama hacmi 196,35 hm3 tür. Filyos Havzası Taşkın Koruma Projesi içerisinde de yüksekliği 2 m ile 6 m arasında değişen 64,0 km. lik sedde yatırım programında yer almaktadır.
Ekonomi / Kapak Bölgemiz için kalkınmanın anahtarı Filyos Projesi dir Yıllardır her kesimde dile getirilen ve bölgemiz adına dillere destan olarak yerleşen FİLYOS PROJESİ nin hayata geçmesinin önemi Odamızın yaptırmış olduğu anket çalışmaları ile de kanıtlanmıştır. Açıklamış olduğumuz anket sonuçlarına göre halkımızın yaklaşık %75 i Filyos Projesi ile kalkınacağımız kanaatine sahiptir. Ancak bugüne kadar ümitle beklediğimiz proje müjdelerinin ardından konuyla ilgili gelişmeler ayrı bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilindiği gibi Proje kapsamından, Filyos Vadisi boyunca barajlar, sulama kanalları, hidroelektrik santralleri, liman, havaalanı, serbest bölge ve ırmak ıslahı gibi birçok ayağı olan bu mega projenin en önemli unsuru FİLYOS LİMANI olup, limanla ilgili arsa kamulaştırması katrilyonlarla ifade edilen bir bedelle gerçekleştirilmiş, liman projesi Kardemir in bir kuruluşu olan Karliman a ihale edilmiş ve temel atılma aşamasına gelinmiş, ancak bugüne kadar yapılan tüm çalışmalar kağıt üzerinde kalmıştır. Geçtiğimiz günlerde Liman projesi Karliman dan alınmıştır. Bu konuda yeni firma arayışları devam etmekte olup güçlü ve güvenilir bir firmanın bu işe talip olup en kısa zamanda bitirmesi en büyük arzumuzdur. Yine bölge için önemli olan barajlar ve elektrik santralleri ile ilgili birkaç baraj ve bir hidroelektrik santralinin temeli atılmış olup, hali hazırda sonuç alınmış değildir. Zira Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı işlerin bütçe imkânları dâhilinde ihale edileceğini söylemişse de bu konuda herhangi bir gelişme olmamıştır. Yeni teşvik tedbirleri kapsamında bölgemizin yatırımcılar tarafından cazibesinin de artacağını düşünmekteyiz. Ayrıca yine vadi boyunca Resmi Gazete de ilan edilmiş olan ve yine kâğıt üzerinde kalan serbest bölgelerle ilgili bir gelişme de henüz mevcut değildir. Bütün bu gelişmelerle ilgili olan Filyos Vadisi nin, kalbi olan Çaycuma da giderek bir umutsuzluk havası hâkimdir. Gerçekten de politikacılarımızın bu konudaki samimiyetleri ile ilgili şüphelerimiz vardır. Çünkü politika malzemesi olarak kullanılan bu büyük projeler hayata geçme aşamasına gelemedikleri gibi, bir sürü kaynak israfına da yol açıldığı düşüncesi bölgede giderek hâkim olmaktadır. Yıllar önce 7,5 milyon M2 lik arazi, 4 milyon M2 si kamulaştırma yoluyla tahsis edilmiş ve bedelleri ödenmiş durumdadır ve bomboş yatmaktadır. Bu durumda da hem devletin ödediği onlarca trilyon lira amacına ulaşamamış olmakta hem de milyonlarca M2 arazi atıl durumdadır. Bölgemiz bir bütündür ve bu bütünlük giderek daha az hissedilir hale gelmektedir. Alaplı, Çaycuma, Devrek, Ereğli Zonguldak merkez ilçe ayrımı yapmadan birlikte hareket edilmesi gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki, bölgenin geleceği Filyos Projesi nin hayata geçmesine bağlıdır! 11
Zonguldak ta, Bartın da, Karabük te ve proje uygulama alanı olan Çaycuma ve çevresinde uzun yıllardır konuşulan, tartışılan FİLYOS PROJESİ nin hayata geçmesinin önemi yalnızca bölge bakımından değil, aynı zamanda Türkiye için olağanüstü bir öneme sahiptir. Ülkemizin, GAP tan sonraki en büyük bir kaç projesi arasında yer alan Filyos Projesi nin geciktirilmesinin yol açtığı ekonomik kayıplar yalnızca Batı Karadeniz in potansiyellerinin değerlendirilememesi ile açıklanabilecek bir durum değildir. Bölge insanının ümitle beklediği proje gerçekleşiyor söylemlerinin Müjde olmanın ötesine geçememesi ve bir türlü projeye başlanamaması da başlı başına sosyal sorun olarak karşımızda durmaktadır. Filyos Vadisi boyunca barajlar, sulama kanalları, hidroelektrik santralleri, liman, havaalanı, serbest bölge ve ırmak ıslahı gibi birçok ayağı olan bu mega projenin en önemli unsuru Filyos Limanı olup, limanla ilgili arsa kamulaştırması katrilyonlarla ifade edilen bir bedelle gerçekleştirilmiş, liman projesi Kardemir in bir kuruluşu olan Karliman a ihale edilmişti. Temel atma aşamasına gelinmiş, fakat bugüne kadar yapılan tüm çalışmalar kâğıt üzerinde kalmıştır. Daha sonra zamanda liman projesi Karliman dan alınmıştı. Yine bölge için önemli olan barajlar ve elektrik santralleri ile ilgili birkaç baraj ve bir hidroelektrik santralinin temeli atılmış olup, hali hazırda sonuç alınmış değildir. Zira Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı işlerin bütçe imkânları dâhilinde ihale edileceğini söylemişse de bu konuda herhangi bir gelişme olmamıştır. Yıllar önce 7,5 milyon M2 lik arazi, 4 milyon M2 si kamulaştırma yoluyla tahsis edilmiş ve 20 milyon doları aşan bedelleri ödenmiş durumdadır. Kamulaştırılarak köylü yurttaşlardan alınan araziler yıllardır bomboş yatmaktadır. Bu durumda da hem devletin yüksek kamulaştırma bedelleri amacına ulaşamamış olmakta hem de milyonlarca M2 arazi atıl durumda bırakılmaktadır. Tamamı gerçekleştiğinde 25 milyon ton kapasitesiyle Türkiye nin ve dünyanın en büyük kapasiteli limanları arasında sayılacak bir liman, 11 hidroelektrik ve sulama barajları, organize sanayi bölgeleri ve birçok sosyo-kültürel yatırımı içeren Filyos Projesi bu haliyle 175 bin kişinin istihdam edildiği bir sanayi ve tarım alanı olacak, Proje nin bu gerçekleşme sürecinde Çaycuma nın ve Zonguldak ilinin önemi bugün tahmin edilenin de çok daha ötesinde artacaktır. Japon Uluslararası İşbirliği Ajansı(JİCA) tarafından 10 yıl boyunca yürütülen Filyos Limanı Fizibilite Etüdü çalışmaları 1990 yılında tamamlanmıştır. Ancak neredeyse yarım yüzyıldır konuşulan, her seçim döneminde siyasilerin dilinden düşürmediği bu projede henüz olumlu bir gelişme sağlanamamıştır. - GAP tan sonra Türkiye nin en büyük projelerinden olan Filyos Vadi Projesi nin hayata geçirilmesi için vadiye özel statü sağlanmalıdır. Erhan ALTIPARMAK Batı Karadeniz in Kalkınma ve Gelişmesinde Anahtar Filyos Projesi dir Ekonomi / Kapak - Bölgeye yatırım yapmak isteyen birçok yerli ve yabancı sanayici için öncelikli koşul Filyos Çayı nın ıslahı ve ulaşımdır ve alt yapıdır. - Filyos Çayı nın ıslahı amacıyla 1987 yılında tamamlanan Zonguldak Filyos Havzası Taşkın Koruma Projesi Master Planı çerçevesinde; Filyos çayının kanal içine alınması için toplam 64 km sedde, fildöferli kıyı tahkimi, beton istinat duvarı işleri ile Filyos Havzası içinde yer alan 5 adet baraj (Köprübaşı, Çay, Andıraz, Aktaş ve Araç Barajları), 8 adet sel kapanı, 6 adet Hidroelektrik Santrali (HES) ve 13.673 ha. Sulama projesi bulunmaktadır. Ancak bugüne kadar maliyetinin yüksek olduğu gerekçesiyle yapılan işler çok yavaş yürümektedir. Bu işlemler tamamlanmadığı sürece Filyos Vadi Projesi kapsamında yer alan projelerin gerçekleşmesi mümkün değildir. Ne var ki, bu büyük proje vizyonsuz yaklaşımlar sonucunda bir tür termik santral ve Filyos a OSB yapım projesine indirgenmiş ve/veya bu tür dar yaklaşımlar sonucunda kamuoyunca böyle algılanması sağlanmıştır. Oysa Liman Projesi ve onun devamı olarak Filyos Çayı Rehabilitasyon ve daha yukarılarda barajlar sisteminde kesinlikle ve kesinlikle Termik Santral yapımı içermemektedir. Tam tersine bu devasa proje tarım ve sanayinin iç içe, birlikte ve birbirini tamamlayan, özellikle Çevreye uyum esasını öne çıkartan bir yaklaşımın ürünüdür. Bu projedeki sanayi yatırımları kesinlikle çevreye uyumlu, yüksek teknolojinin uygulanacağı projeler olacaktır. Bu cümleden olarak, Filyos Vadi Projesi kapsamında, bölgenin elektronik yatırımların yapılacağı bir tür Silikon Vadisi olarak da düşünülmesi gerekir. Böyle bir yaklaşım Türkiye nin hem stratejik çıkarlarına son derece uygundur ve hem de bu tür çok önemli yatırımların yapılacağı uygun bir alandır. Filyos Projesi ni Batı Karadeniz le sınırlı bir yatırım projeleri zinciri olarak görmek ve bu bakış açısıyla Maliyetli olarak değerlendirmek tamamen yanlıştır. Çünkü; Filyos Projesi nin uygulama alanı olan Filyos-Çaycuma- Devrek arasındaki, Filyos çayını izleyen alan; Anadolu da yaşayan bütün uygarlıklar tarafından 5 bin yıl boyunca Karadeniz- Anadolu bağlantı noktası olarak belirlenmiştir. Aynı yaklaşım bugün çok daha fazla gerekçeyle geçerlidir. Bugün Türkiye nin en çok kullanamadığı denizlerden birisi olan Karadeniz in Türk ekonomi ve sanayisine hizmet edebilmesi için Filyos Projesi tek çıkış yoludur. Bir başka anlatımla, Anadolu merkezinde sanayinin güçlenmesi ve Anadolu dışa, Batı ya açılması için neredeyse tek kapı Filyos Projesidir. Sanayileşme stratejilerinde; Cumhuriyet in kuruluşundan bu yana Atatürk ün çok istediği ve özlediği sanayileşme hız ve temposunu gerçek anlamda yakalayamamış olan ve bunun sıkıntılarını sosyal yaşamın her alanında her gün hisseden ülkemizin gelişme ve kalkınma sorunlarına köklü çözüm getirecek çok büyük bir vizyona sahip Filyos Projesi nin bir an önce uygulamaya başlanması hem Batı Karadeniz bölgesi insanının, hem bütün olarak ülkemizin en büyük özlemleri arasındadır. 13
Ekonomi / Güncel Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar Yeni Teşvik Paketi yürürlüğe girdi, Çaycuma yatırımcıları bekliyor Bakanlar Kurulu nun 2009/ 15199 sayılı kararı ile kamuoyuna duyurulan 16.07.2009 tarih ve 27290 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan yeni teşvik paketi yürürlüğe girdi. Kalkınma Planları ve Yıllık Programlarda öngörülen hedefler ile uluslararası anlaşmalara uygun olarak, tasarrufları katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirmek, üretimi ve istihdamı artırmak, yatırım eğiliminin devamlılığını ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak, uluslararası rekabet gücünü artıracak teknoloji ve araştırma - geliştirme içeriği yüksek büyük ölçekli yatırımları özendirmek, doğrudan yabancı yatırımları artırmak, bölgesel gelişmişlik farklılıklarını gidermek, çevre korumaya yönelik yatırımlar ile araştırma ve geliştirme faaliyetlerini desteklemek amacıyla çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararı nın detayları şöyle sıralanıyor: Bölgeler ve destek unsurları: Yatırım desteklerinin uygulanması açısından 28/8/2002 tarihli ve 2002/4720 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında yer alan İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması- Düzey 2 bölgeleri, sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyeleri dikkate alınarak ek-1 de belirtilen dört gruba ayrılmıştır. Bölgesel desteklerden yararlanacak yatırım konuları her bir il grubunun yatırım potansiyeli ve rekabet gücü dikkate alınarak belirlenmiştir. Bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar şu desteklerden yararlanacak: a) I inci ve II nci bölgelerde; 1) Vergi indirimi, 2) Sigorta primi işveren hissesi desteği, 3) Yatırım yeri tahsisi, b) III üncü ve IV üncü bölgelerde; 1) Vergi indirimi, 2) Sigorta primi işveren hissesi desteği, 3) Yatırım yeri tahsisi, 4) Faiz desteği, Büyük ölçekli yatırımlara; a) Gümrük vergisi muafiyeti, b) KDV istisnası, c) Vergi indirimi, ç) Sigorta primi işveren hissesi desteği, d) Yatırım yeri tahsisi, Yatırımların destek unsurlarından yararlanabilmesi için, makro ekonomik programlar, arz-talep dengesi, sektörel, malî ve teknik değerlendirmeler çerçevesinde projenin uygun görülmesi ve teşvik belgesi düzenlenmesi gerekiyor. Teşvik belgesi düzenlenmesine yönelik müracaat tarihinden önce gerçekleştirilmiş bulunan yatırım harcamaları teş- 15
Ekonomi / Güncel vik belgesi kapsamına alınmayacaktır. Sabit yatırım tutarları ve asgarî kapasiteler: Yatırımın, destek unsurlarından yararlanabilmesi için asgarî sabit yatırım tutarının I inci ve II nci bölgelerde birmilyon Türk Lirası, III üncü ve IV üncü bölgelerde ise beşyüzbin Türk Lirası tutarında olması gerekir. Ancak, büyük ölçekli yatırımlar, bölgesel yatırımlar ile genel teşvik sisteminden yararlanacak yatırımların bölgelere yönelik olarak belirlenen konularda yukarıdaki tutarların üzerindeki asgarî sabit yatırım ve/veya asgarî kapasite şartlarını sağlaması gerekir. Müracaat: Teşvik belgesi düzenlenebilmesi için; a) Yatırımı gerçekleştirecek şirketi temsil ve ilzama yetkili kişilere ait imza sirküleri, b) Şirketin nihaî durumunu gösterir Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi veya Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Sicil Gazetesi, c) Bu Karara istinaden çıkarılacak tebliğde yer alan örneğe uygun Yatırım Bilgi Formu ile eki bilgi ve belgeler, ç) Hazine Müsteşarlığı İç Ödemeler Muhasebe Birimi hesabına yatırılan ve ikinci fıkrada belirtilen meblağa ait makbuzun aslı, d) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca Türkiye genelinde prim ve idarî para cezası bulunmadığına veya tecil ve taksitlendirildiğine ya da yapılandırıldığına ve yapılandırmanın bozulmadığına dair Sosyal Güvenlik Kurumunun ilgili birimlerinden alınacak yazının aslı, e) 2872 sayılı Çevre Kanununa istinaden yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin eki listelerde yer alan yatırım konuları için ÇED olumlu kararı veya ÇED gerekli değildir kararı, ile birlikte Müsteşarlığa müracaat edilecek. Ancak, yabancı sermayeli yatırımlar, büyük ölçekli yatırımlar, bölgesel uygulamalar kapsamındaki yatırımlar ile araştırma ve geliştirme ile çevre yatırımları hariç olmak üzere sabit yatırım tutarı sekiz milyon Türk Lirasını aşmayan ve tebliğle belirlenecek imalat sanayi yatırımları için firmanın tercihine bağlı olarak yatırımın yapılacağı yerdeki sanayi odalarına da müracaat edilecek. Yapılacak müracaatların değerlendirme sonuçları ilgili odaca Müsteşarlığa iletilecektir. Müsteşarlığın yapacağı nihaî değerlendirme sonucunda uygun görülen yatırımlar teşvik belgesine bağlanacaktır. Bu arada Müsteşarlık, gerekli görülen hâllerde ilave bilgi ve yatırımın konusuna bağlı olarak ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alınmış görüş, izin, ruhsat ve benzeri belgeleri istemeye yetkilidir. Gümrük vergisi muafiyeti: Teşvik belgesi kapsamındaki yatırım malları ile otomobil ve hafif ticarî araç yatırımlarında yatırım dönemi içinde kalmak kaydıyla, CKD aksam ve parçalarının ithali, gemi ve elli metrenin üzerindeki yat inşa yatırımları ile ilgili tekne kabuğu ithali, yürürlükteki İthalat Rejimi Kararı gereğince ödenmesi gereken gümrük vergisinden muaftır. Makine ve teçhizat bedelinin yüzde beşini geçmemek kaydıyla; yedek parçaların, otobüs, çekici (Euro normlarına uygun yeşil motoru haiz olanlar hariç), treyler (frigorifik olanlar hariç), mobilya, motorbot, kamyon (off-road truck tipi karayoluna çıkması mümkün olmayan kaya tipi damperli kamyonlar hariç), transmikser, beton santrali, forklift ve beton pompası ithal edilmesi hâlinde yürürlükteki İthalat Rejimi Kararında öngörülen oranlarda gümrük vergisi tahsil edilir. Teşvik belgesi kapsamında, bölgesel ve sektörel kısıtlamalar gözönüne alınarak; a) İthalat Rejimi Kararı uyarınca yayımlanan Eski, Kullanılmış veya Yenileştirilmiş Olarak İthal Edilebilecek Maddelere İlişkin Tebliğ hükümleri uyarınca ithali mümkün olan makine ve teçhizatın (karayolu nakil vasıtaları hariç), b) İthalat Rejimi Kararının 7 nci maddesi uyarınca ithaline izin verilen makine ve teçhizatın, teşvik belgesi kapsamına alınması, c) Kullanılmış komple tesisin Müsteşarlıkça proje bazında yapılacak değerlendirme sonucunda uygun görülmesi hâlinde ithali, uygun görülebilir. 16