BİLGİSAYAR AĞLARI ( COMPUTER NETWORKS ) Veri Transfer ( Iletim ) Hızı: Bir ağın iletim kapasitesini ölçmek için geliştirilmiş matematiksel bir modeldir. Birim olarak "bps" (bit per second - birim zamanda iletilen bit sayisi) kullanilir. Yerel aglarin iletim hizlari geçen yıllara kadar 1-100 Mbps(Megabit per second) arasinda değişirken, artik gigabit teknolojiler sayesinde 1000 Mbps ve üstü hizlar kullanilmaya baslanmistir. AĞ (NETWORK) NEDİR? Bir Ağ Niçin Gereklidir? Dosya ve Klasörleri paylaşmak için CD leri ve taşınabilir ortam sürücülerini (harddisk, disket gibi) paylaşmak için Yazıcıları paylaşmak için Internet i paylaşmak için Çalışma grubunu yönetmek için Şirket içi iletişimi canlandırmak için Ağı Nasıl Planlarım? 1. Donanımı Planlamak; Çok fazla çalışanı olmayan, küçük şirketler için bilgisayarları bağlamak için gerekecek donanıma dayalı bir ağ kurmayı planlayabiliriz 2. Bilgiyi Planlamak; Orta ölçekli yada daha büyük şirketler için, şirketinizin iş yaparken topladığı,depoladığı ya da dağıttığı bilgiler temelinde ağınızı planlayabilirsiniz AĞ TÜRLERİ Ağ üzerinde bilgisayarların nasıl yapılandırıldığına ve bilgilere nasıl erişildiğine göre ağlar ikiye ayrılır: -Peer-to-peer Network (eş düzeyli ağ) -Client / Server Network ( İstemci / Sunucu Ağlar Sunucu Tabanlı Ağlar) EŞ DÜZEYLİ (PEER-TO-PEER) AĞLAR Eşler-arası (peer-to-peer) ağlarda genellikle sınırlı sayıda PC birbirine bağlıdır. Bu bilgisayarlar düzey olarak aynıdır. Yani içlerinden birisinin ana bilgisayar olarak kullanılması söz konusu değildir. Bir bağlantı aracılığıyla isteyen kullanıcılar birbirleriyle iletişim kurar ya da dosya alışverişi yapabilirler. İstemci / Sunucu (Client / Server) Ağlar İstemci / Sunucu (client/server) ağlarda bir ana bilgisayar vardır. Buna ana makine (dedicated server) denir. Ana makine üzerinde ağ yönetimi yapılır. Ayrıca ağa girecek (login) ya da bağlanacak herkes bu ana makine üzerinde yer alan kullanıcı hesaplarına göre kontrol edilerek bağlantı gerçekleştirilir. Böylece kullanıcı ve dosya temelinde güvenlik sağlanmış olur Eşdüzeyli Ağlar ve İstemci / Sunucu Ağlar Karşılaştırması
Eşdüzeyli AĞ Dosya, yazıcıları ve diğer kaynakları paylaşabilir Ağa herkes bağlanabilir Merkezi dosya depolaması yoktur Güvenlik her kullanıcı tarafından ayarlanır Kolay kurulum va bakım Düşük maliyet Sınırlı Genişleme İstemci/Sunucu AĞ Dosya, yazıcıları ve diğer kaynakları paylaşabilir Yalnızca yetkili kullanıcılar ağa erişebilir Merkezi dosya depolama vardır Merkezi Güvenlik Daha karmaşık kurulum ve bakım Orta ve yüksek maliyet Sınırsız genişleme KABLO TÜRLERİ (KABLOLAMA) Bilgisayarlar kablo aracılığıyla birbirine bağlanırlar. Değişik kablolama teknikleri ve kablo türleri vardır. Koaksiyel (Coaxial) Kablo Twisted-Pair (Çift Bükümlü) Kablo UTP (Unshielded Twisted-Pair / Koruyucusuz Çift Bükümlü Kablo) STP (Shielded Twisted-Pair / Koruyuculu Çift Bükümlü Kablo) Fiber-Optik Kablo KOAKSİYEL KABLO Bir koaksiyel kablo bir iletken metal telin önce plastik bir koruyucu ile, ardından bir metal örgü ve dış bir kaplamadan oluşur. Bu koruma katları iletilen verinin dış etkenlerden korunmasını amaçlar. Koaksiyel kablonun içindeki tel iletken verileri oluşturan elektronik sinyallerin taşınmasını sağlar. İç tel genellikle bakırdır. Koaksiyel kablonun iki tipi vardır: -Thin (thinnet) 10Base2 olarak ta bilinir. -Thick (thicknet) Thinnet (ince) koaksiyel kablo, 25 inç genişliğindedir. Yaygın olarak kullanılır. Verileri sağlıklı olarak 185 metre uzağa iletebilirler. Thinnet koaksiyel kablolar RG-58 standardı olarak değişik biçimde üretilmektedir. Koaksiyel kabloların network adaptörüne bağlanması için, ayrıca iki kablonun birbirine eklenmesi için değişik birimler kullanılır. Bu birimler şunlardır: -BNC kablo konnektörü -BNC T konnektör -BNC Barrel konnektörü -BNC Sonlandırıcı
BNC kablo konnektörü kablonun ucunda yer alır. T konnektör ise koaksiyel kabloyu network adaptörüne bağlamak için kullanılır. Barrel konnektör ise iki koaksiye kablonun birbirine bağlanmasını sağlar. Sonlandırıcılar ise kablonun sonunda yer alırlar. Bus yerleşim biçiminde kurulan network'lerde kullanılan koaksiyel kablonun iki ucunda sonlandırıcı kullanılır. Bu sonlandırıcılar kablonun sonuna gelen sinyali yok ederler. Çift Bükümlü Kablo (Twisted Pair Cable) Çift bükümlü kablo birbiri üzerine bükülmüş iki bakır tel içeren yuvarlak bir kablodur; bir kablo içinde iki yad sekiz çift tel olabilir. İkiye ayrılır; Korumalı Çift Bükümlü Kablo (Shielded Twisted Pair--STP) Korumasız Çift Bükümlü Kablo (UnShielded Twisted Pair --UTP) Korumasiz Çift Bükümlü ( UTP ) Kablo 10 BaseT olarak da adlandırılmaktadır. UTP, telefon kablolarına benzeyen, kurulması kolay ve düşük maliyetli bir kablodur. Bükümlü yapı elektriksel sinyallerin birbirleri üzerindeki etkileri nötrleştirir. UTP kablolar ag cihazlarina, RJ-45 adi verilen ve telefon baglantilarinda kullanilan RJ-11 e çok benzeyen konnektörlerle baglanirlar. UTP Kablo Kategorileri UTP kablonun çok çeşitli kaliteleri vardır. Kalite yükseldikçe kablo o kadar iyi ve güvenilir olur. Küçük ağlar için standart derece, Category 5 yada Cat 5 diye adlandırılır. KATEGORI Cat 1 Cat 2 Cat 3 Cat 4 Cat 5 Cat 6-7 UYGULAMA ALANI Yanlizca ses veri iletimi yapilmaz. Ses ve 1 Mbps ye kadar veri iletimi. Ses ve 10 Mbps ye kadar veri iletimi. Ses ve 20 Mbps ye kadar veri iletimi. Ağ bağlantılarnda Uzun mesafelerde, yüksek hızlı ağlar için kullanılır FİBER OPTİK KABLO Fiber-optik kablolar verileri ışık olarak ileten yüksek teknoloji iletim ortamlarıdır. Fiber-optik kablolar hızlı ve yüksek kapasiteli veri iletimi için uygundur. Fiber optik kablonun çok düşük hata oranı vardır ve elektromanyetik girişime maruz kalmaz. Verilerin güvenliği açısından daha iyidir. Çünkü ışık olarak temsil edilen veriler başka bir ortama alınamazlar. AĞ TOPOLOJİLERİ Topology (yerleşim ve bağlantı biçimi), bilgisayarların birbirine nasıl bağlandıklarını tanımlayan genel bir terimdir. Yaygın olarak kullanılan topology türleri şunlardır: -Bus (Yol) -Ring (Halka) -Star (Yıldız) -Mesh (Karışık) BUS (Yol) TOPOLOJİ
Bus yerleşim biçimi doğrusal bir hat olarak bilinir. Bütün makinelerin tek bir kabloya bağlı oldukları bir ağ türüdür STAR (Yıldız) TOPOLOJİ Star yerleşim biçiminde bilgisayarlar merkezi biçimde konuşlandırılan bir hub'a bağlı olarak çalışırlar. Bilgisayarlar tarafından üretilen sinyaller önce hub'a ulaşırlar ardından diğer bilgisayarlara ulaştırılırlar. Star yerleşim biçimde bütün bilgisayarlar bir hub'a bağlıdır. Diğer bir deyişle bütün bilgisayarlara hub'tan bir kablo çekilir. Bu merkezi dağıtım sistemi yıldız yerleşim biçimde her bilgisayara özel bir kablo çekilmesini böylece herhangi bir kablo arızasının sadece o bilgisayarı etkilemesi sağlar. Böylece tüm network çökmez. Ancak merkezi dağıtım birim hub'ın bozulması durumunda ise bütün network çöker. Star yerleşim biçiminde bütün istasyonlar merkezi bir noktaya bağlıdırlar. Buna "hub" denir. Star topoloji bugün bus'in yerine geçmiş ve UTP (genellikle Twisted-Pair kablo) kablo ile birlikte yaygın olarak kullanılmaktadır. RİNG (halka)topoloji Ring (halka) yerleşim biçiminde bilgisayarlar bir halka biçiminde birbirine bağlıdır. Herhangi bir sonlandırma işlemi yapılmaz. Sinyaller bir döngü içinde dönerler. Bununla birlikte halka yerleşim biçimi aktif bir network'tür. Diğer bir deyişle halka üzerinde yer alan bilgisayarlar verinin ve sinyallerin iletilmesinden sorumludurlar. Bu nedenle halkada yer alan bir bilgisayarın arızalanması bütün network'ün çökmesi anlamına gelir. Halka yerleşim biçiminde sinyallerin dolaşımını kontrol etmek için token (JETON) adı verilen bir bilgi kullanılır. Token bilgisayarlar arasında dolaşır. Sinyal gönderecek bilgisayar bulunduğunda token o bilgisayar tarafından değiştirilir ve diğer bilgisayarı bulması için sinyalle birlikte yollanır. MESH (KARIŞIK)Topoloji Birçok durumda yerleşim biçimleri birlikte gerçekleşirler. Örneğin çok sayıda star network bir bus hat üzerinden birbirine bağlanır. Bu tür birleşimler "star bus" ya da "star ring" olarak adlandırılır. KABLOSUZ AĞLAR (Radyo ve Uydu Aglar -Radio Networks, Satellite Networks) Kablosuz aglar radyo ve uydu aglar olarak ikiye ayrilir. Radyo aglar yeryüzündeki vericiler yardimiyla kurulurken, uydu aglari adindan da anlasilacagi üzere uydu alici/vericiler ile kurulur. Radyo aglar için omnidirectional(çok yönlü) aglar da denmektedir. Burada kastedilen, iki dügüm arasindaki iletisimin tüm ag tarafindan takip edilebilecegidir. Radyo aglarda da yönlendirme algoritmalari kullanmak zorunludur. Hiz açisindan ele alindiginda, veri aktarim hizi bir kaç yüz bps ile bir kaç on Tbps arasinda degisir. Radyo aglara örnek olarak hücresel telefon aglari, uydu aglara da (her ne kadar batmis olsa da) IRIDIUM agi örnek verilebilir. Ayrica kablosuz ethernet aglar da radyo aglar sinifina dahil edilmelidir. KABLOSUZ İLETİŞİM ORTAMLARI Radyo frekans Uydu alıcı-verici Infrared(Kızıl ötesi) Wireless (Wi fi)
Bluetooth İletişim Modları Half Duplex (Yarı Çift Yönlü) Duplex (Full Duplex Çift Yönlü) Simplex (Tek yönlü) NOT: Aynı zamanda modemlerde çalışma şekline göre bu şekilde sınıflandırılır HALF DUPLEX Half duplex isaretlerin iki yönlü ancak ayni anda bir yöne dogru iletilebilmesi anlamina gelir. Bir telefon kanali siklikla iletimin yalnizca tek bir yönde yapilmasina izin veren bir yanki yakalayici, echosuppressor, içerir. Bir modem iki telli bir hatta baglandiginda, çikis empedansı hattın giriş empedansı ile tam olarak esit olmaz, bu yüzden iletilen isaretin bir kismi (Genellikle kötü olarak degiserek) her zaman geri yansir. Bu yüzden half-duplex alicilar, lokal gönderici aktif iken iptal edilirler. Half-duplex modemler full-duplex modda da çalisabilirler. FULL DUPLEX Full duplex isaretlerin ayni anda iki yönlü iletilebilmesi anlamina gelir. Full Duplex çalisma sekli alinan isaretin gönderilen isaretin yansimasindan ayrilabilmesi yetenegini gerektirir. Bu ya gönderis ve alis isaretlerinin farkli frekans bandlarinda yer aldigi ve filtreleme ile birbirinden ayrildigi FDM (frequency division multiplexing) ile veya yanki dengeleme, Echo Canceling (EC) ile yapilir. Full-Duplex teriminin anlami modemin tam hiz ile iki yönlü iletim yapmasi anlamina gelir. Full duplex modemler half duplex kanallarda çalismazlar. SIMPLEX Simplex isaretin yalnizca bir yönde geçebilmesi demektir. Bu çalisma seklinde data iletimi yalnizca bir yönde gerçeklesir. Ağ Standartları ve IEEE Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) dünya çapında değişik teknolojilerin standartlarını belirler. Çalışmalarını üretici firmalarla birlikte yürüten bu kuruluş 1980 yılında 802 numaralı bir komisyon oluşturdu. Komisyonun görevi bilgisayar ağları ile ilgili çeşitli standartlar ortaya koymaktır. 802 komisyonu değişik ağ teknolojilerini incelemek üzere alt komisyonlar oluşturmuştur. AĞ BAĞLANTI ELEMANLARI Bir ağın temel bağlantı elemanları kablolar, ağ bağlantı adaptörleri (network kartları) ve dağıtıcılar (hub, router, repeater) gibi birimlerden oluşur. Bu elemanlar sayesinde ağ (network) üzerindeki bilgisayarlar birbiriyle bağlantı kurarlar. Ağ Bağlantı Kartı ( Network Interface Card-NIC) Network adaptörleri (ağ bağdaştırıcısı ya da network kartı diye de söylenir) bilgisayarla ağ kablosu arasında fiziksel bağlantıyı sağlayan donanım birimleridir. Ağ adaptörü bilgisayara takılır. Ardından kablo bağlantısı yapılır. HUB : (Toplayıcı- Çoklayıcı)
Hub lar star (YILDIZ) topoloji ağlarda merkezi bağlantı üniteleridir. Hub kendisine bağlanılan tüm düğümlerin (node ların) birbirleri ile iletişim kurmasını sağlar. Hub'ların bir kısmı sadece bağlantıyı sağlarken, bir kısmı gelişmiş sorun giderme yeteneklerine sahiptir. Bazıları da sinyalleri güçlendirerek network'ün hızını artırırlar. Bilgi, ağ içinde paket denilen veri grupları halinde taşınır. Hub bir bilgisayardan bir paket aldığında o paketi, paketin hangi bilgisayara gönderildiğine bakmaksızın, kendisine bağlı olan tüm bilgisayarlara gönderir. Ağda bulunan tüm bilgisayarlar paketi görebilir ancak paketin gönderildiği bilgisayar onunla bir şeyler yapabilir. Switch : (anahtarlayıcı -Anahtarlayıcı hub) Hub yerine, anahtar ya da anahtarlayıcı hub denilen aygıtı da kullanabilirsiniz, Switch ler, paketleri süzerek çalışır, switch içerisindeki yazılım, paketin hedef adresine (paketin gönderildiği bilgisayarın adresine) bakar ve doğrudan bu bilgisayarın anahtardaki bağlantı noktasına aktarır. Büyük bir ağı segmentlere (parçalara) bölerek ağ performansını arttırır. Herhangi bir düğümden (node) gelen verinin tüm ağa dağıtılması yerine istenilen düğüme dağıtılmasını sağlar. Ağ durumunu izler, veriyi gönderip, iletim işleminin yapılıp yapılmadığını test eder. Bu özelliğe store and forward (depola ve ilet) denir. Repe ater : Tekrarlayıcı Bir tekrarlayıcı, ağ sinyalini yükselterek aygıtlar arasındaki uzaklığın artmasını sağlar, ancak çarpışmaları engellemez ve ağ hızını artırmaz. Sinyali alıp, güçlendirip, gönderme özelliğine sahiplerdir. Sinyaller belli bir mesafe yol kat ettiğinde zayıflarlar. Bu duruma "attennuation" denir. Anlaşılmaz hale gelen bu sinyaller daha uzak yerler gönderilmek üzere repeater'dan geçirilirler.bu nedenle iki segmenti birbirine bağlamak için repeater denilen aygıtlar kullanılır. Router lar ağ trafiğini filtre eder ve dosyanın doğru yere gönderilmesini sağlamak için değişik protokolleri birbirine bağlar. Bu filtreleme işleminden dolayı router, switch veya bridge den daha yavaş çalışır. Hub veya switch lerden farklı olarak router lar ağ yönetim hizmetleri sunarlar. Router'lar verinin iletiminde en uygun yolu bulurlar. Network trafiğini düzenlerler ve herhangi bir segment'in fazla yüklenmesini engellerler. Bridge (Köprü) Bridge ler bağımsız workgroupları birbirine bağlamak için kullanılır. Veri yönlendirme işlemi yapar. Köprü, yalnızca köprünün diğer tarafındaki bilgisayarlara gönderilenler köprü üzerinde aktarılacak şekilde paketleri süzer Fazla karmaşık aygıtlar olmayan bridge'ler gelen frame'leri (veri paketleri) alır ve yönlendirirler. Bridge'ler fiziksel bağlantının yanı sıra ağ (network) trafiğini kontrol eden aygıtlardır Gateway (Ağ Geçidi)
Bir ağ geçidi, farklı iletişim kurallarını (protokolleri) kullanan değişik türdeki ağları birbirine bağlar. Değişik mimarili ve farklı protokollere sahip bilgisayarların kullanıldığı alt network'lerde kullanılırlar OSI REFERANS MODELİ OSI (Open Systems Interconnection Açık Sistem Bağlantısı) modeli ISO (International Standards Organization) tarafından geliştirilmiştir ve iki bilgisayar arasındaki iletişimin nasıl olacağını tanımlar. İlk olarak 1978 yılında ortaya çıkarılan bu standart 1984 yılında yeniden düzenlenerek OSI (Open System Interconnect) olarak referans modeli olarak yayınlanmıştır. Model yaygın olarak kabul görmüş ve network işlemi için bir kılavuz olmuştur. OSI Modeli herhangi bir donanım ya da network tipine özel değildir. OSI'nin amacı network mimarilerinin ve protokollerinin bir network ürünü bileşeni gibi kullanılmasını sağlamaktır OSI modeli olarak bilinen yedi katman şunlardır: OSI Referans modeli No Katman (Layer) İşlevi 7 Application (Uygulama) --- Kullanıcı uygulamalarına servis sağlar. 6 Presentation (Sunum) --- Kul lanıcı uygulaması için verinin dönüşümünü sağlar. Veriyi yeniden düzenler. 5 Session (Oturum) --- Sistemler arasındaki iletişimi sağlar. 4 Transport (Ulaşım) --- Temel network bağlantısı sağlayan 1 ve 3. katman ile uygulama iletişimini sağlayan 5 ve 7. üst üç katman arasındaki bölümleri birbirinden ayırır. 3 Network (Ağ) -- Network bağlantısını düzenlemek, devam ettirmek ve sonlandırmaktan s orumlu. 2 Data Link (Veri bağı) -- Fiziksel bağlantıyı sağlar. Veri frame (paket) lerini düzenler. 1 Physical (Fiziksel) --- Veri iletimi ortamı düzeyinde verilerin elektrik sinyalleri olarak iletimini sağlar. OSI referans Modeli OSI modelinin kullanımında en önemli şeylerden birisi kendi özel terminolojisidir. Bu terminolojiye göre katmanlar ve fonksiyonlar vardır. Her katman bir sonraki katmana veriyi iletirken kendi artı değerini ekler. Taşınacak veriye paket ya da frame denir. "frame"'ler data link katmanı tarafından geliştirilirler. "Datagram"'lar network katmanı tarafından geliştirilirler. "Message"'ler application katmanı tarafından geliştirilir. Bir network paketi veriyi ve orijinal isteği içerir. Paketler OSI katmanları tarafından geliştirilen birçok frame tarafından çevrelenmiştir. Her frame farklı alanları içerir. A. KATMANLAR (LAYER) OSI modelinde iletişim problemi yedi katman ile çözülmüş. İki bilgisayar sisteminin birbiriyle iletişim kurabilmesi için önce uygulama programın sistemin 7. katmanıyla konuşur. Bu katman 6. katmanla ve böylece ilerler. Ardından iletişim network hattına oradan da diğer sistemin 1. katmanına geçer. Buradan diğer katmanlara yükselir.
Bütün LAN'lardaki teknolojinin anlaşılması için OSI modeli olarak adlandırılan yedi katmanlı modelin anlaşılması gerekir. OSI modeli modüler bir mimariye dayanır. Her katmanda belli bir iş yapılarak bir sonraki katmana geçilir. NETWORK ÜZERİNDE İKİ BİLGİSAYARIN İLETİŞİMİ PHYSİCAL (FİZİKSEL) KATMAN En alt katmandır. Verileri bit olarak iletir. Bu katmanda network kablosu ile iletişim kurulur. Fiziksel katman düzeyinde verilerin sayısal olarak (basebant) koaksiyel kablo, UTP, fiber-optik ya da radyo sinyalleri, mikrodalga, infrared üzerinden iletimi yapılır. Fiziksel iletimle ilgili olarak yaygın olarak IEEE 802.3, 802.4 ve 802.5 standartları kullanılır. Bunun dışında ANSI FDDI (Fiber Distributed Data Interface) standardı ve daha sonra çıkan yeni standartlar vardır. Fiziksel katman verinin gönderilmesini ve alınmasını tanımlayan katmandır. Kablolamayı ve network kartına bağlanmayı sağlayan birimleri içerir. İletim ortamındaki sinyal iletimini kontrol eder. DATA LİNK (VERİ HATTI) KATMANI Data Link katmanında; bir alt aşamada sağlanan elektronik medya üzerinde verilerin nasıl iletileceği ya da verilerin bu medyaya nasıl konulacağı belirlenir. Veri hattı katmanında veriler network katmanından fiziksel katmana gönderilirler. Bu aşamada veriler belli parçalara bölünür. Bu parçalara paket ya da frame denir. Veri hattı katmanında yaygın olarak kullanılan protokoller Ethernet ve Token Ring'dir NETWORK (AĞ) KATMANI Network katmanının ana görevi yönlendirme (routing) dir. Yönlendirme işlemi paketlerin yerel ağ dışında diğer ağlara gönderilmesini sağlar. Network katmanında iki istasyon arasında en ekonomik yoldan verinin iletimi kontrol edilir. Bu katman sayesinde verinin router'lar aracılığıyla yönlendirilmesi sağlanır. Network aşamasında mesajlar adreslenir ayrıca mantıksal adresler fiziksel adreslere çevrilir. Bu aşamada network trafiği, routing gibi işlemler de yapılır. TRANSPORT (ULAŞIM) KATMANI Transport katmanının görevi network katmanında yapılmayan işlemleri tamamlamaktır. Transport katmanı ağın servis kalitesini (QoS) artırır. "Quality of Service -QoS", bir network servisinin kalitesinin ölçümü için belli kriterleri kullanılır: - İletişimin maliyeti -İletişim için sağlanan bant genişliği -Network katmanında oluşan hataların giderilmesi -Kayıp paketlerin kurtarılması -Sırası bozulan paketlerin yeniden düzenlenmesi Transport katmanında verinin uçtan uca iletimi sağlanır. Verinin hata kontrolü ve zamanında ulaşılıp ulaşmadığı kontrol edilir. Ulaşım(Taşıma) katmanı üst katmanlara taşıma servisi sağlar. SESSİON (OTURUM) KATMANI Oturum katmanında iki nokta arasında iletişim bağlantısı kurulur, başlatılır ve sona erdirilir. Oturum Katmanı uygulamalar arasındaki oturumu temsil eder. Oturum katmanı sunum katmanına yollanacak veriler arasında diyalog kurar.
Oturum katmanında iki bilgisayardaki uygulama arasındaki bağlantının yapılması, kullanılması ve bitirilmesi işlemleri yapılır. PRESENTATİON (SUNUM) KATMANI Sunum katmanında verinin çevrilmesi işlemi yapılır. Sunum Katmanı Uygulama katmanına verileri yollar. Bu katmanda verinin yapısı, biçimi ile ilgili düzenlemeler yapılır Sunum katmanında verinin formatı belirlenir. Ayrıca verinin şifrelenmesi ve açılması da bu katmanda yapılır. Yine bu katmanda verinin sıkıştırılması işlemi yapılır. APPLİCATİON (UYGULAMA) KATMANI Bilgisayar uygulaması ile network arasında gerçek bir arabirim sağlar. Bu katman kullanıcıya en yakın olandır. Sadece bu katman diğer katmanlara servis sağlamaz. Uygulama katmanında ise uygulamaların network üzerinde çalışması sağlanır. Uygulama katmanı network servisini kullanacak olan programdır. Bu katman kullanıcının gereksinimlerini karşılar. Örneğin veritabanı uygulaması ya da e-mail uygulaması NETWORK (AĞ) PROTOKOLLERİ Protokoller iletişimin kurallarıdır. Bir network'teki iletişim kuralları protokoller tarafından düzenlenir. Diğer bir deyişle bilgisayarlar aynı ya da uyumlu protokolleri kullanıyorlarsa birbirleriyle iletişim kurabilirler. Çok sayıda protokol vardır. Ancak her birinin değişik amaçları vardır. OSI modeline göre veri iletiminde birçok protokol birlikte çalışır. Bu bileşime protokol kümesi (protocol stack) denir. Böylece bir protokol kümesinde farklı protokoller bulunabilir. OSI katmanı protokolün fonksiyonunu da belirler. Örneğin bir protokol fiziksel katmanda çalışıyorsa onun görevi verinin kablo ile iki network (ağ) kartı arasında iletimidir. STANDART PROTOKOL KÜMELERİ (STACKS) Network dünyasında belli protokol kümeleri standart hale gelmiştir. Bunlar; OSI protokol kümesi: -IBM System Network Architecture (SNA) -Digital DECnet -Novell Netware -Apple AppleTalk -TCP/IP OSI MODELİ VE PROTOKOL KÜMELERİ OSI modeli 7 katmanlı bir iletişim modelini kullanmaktadır. Gerçekte katmanlara ayrılmış bir dizi protokol ağı gerçekleştirir. Katmanlara ayrılmış protokollere ise protokol kümesi denir. Küme içindeki protokoller iletişimdeki paketleme, gönderme ve alma gibi işlemleri yerine getirirler. Protokollerin görevi iki bilgisayar arasındaki iletişim kurallarını düzenlemek ve verilerin gönderilmesini sağlamaktır. Bu anlamda OSI modeli içindeki yedi katmandaki görevleri yerine getirmek için gereken protokoller katmanı üç bölümden oluşur:
-Application (uygulama) -Transport (gönderme) -Network Uygulama kümesinde uygulamadan-uygulamaya verilerin iletimini sağlar. Örneğin SMTP protokolü. Gönderme kümesinde ise bilgisayarlar arasındaki iletişim oturumunu başlatır ve güvenilir bir şekilde verilerin gönderilmesine zemin hazırlar. Network kümesinde ise bağlantı servislerini oluşturur. Bu protokoller adresleme ve yönlendirme (routing) bilgilerini işlerler. UYGULAMA PROTOKOLLERİ Application (Uygulama) protokolleri OSI Application katmanında çalışır. Bu protokol uygulamadan-uygulamaya verilerin iletimini sağlar.bu alanda yaygın olarak kullanılan protokoller şunlardır: Uygulama Protokolleri: APPC (Advanced Program-to-Program Communication). FTAM (File Transfer and Management). X.400 (e-mail için CCITT protokolü). X.500 (dosya ve dizin servisi için CCITT protokolü) SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) Internet'de kullanılan bir e-mail protokolü. FTP (File Transfer Protocol): Internet'de kullanılan bir protokol. SNMP (Simple Network Management Protocol) Network'ü izlemek için bir protokol. Telnet: Internet'de erişim ve işlem için bir protokol. Microsoft SMB (Server Message Block): İstemci arabirimi. NCP (Novell Core Protocol): İstemci arabirimi. AppleTalk ve Apple Share: Apple'in network protokolü kümesi. AFB (AppleTalk Filing Protocol): Uzak dosya erişimi için Apple'ın bir protokolü. DAP (Data Access Protocol): DECnet erişim protokolü. Gönderme (iletme) Protokolleri Gönderme protokolleri ise bilgisayarlar arasındaki iletişim oturumunu başlatır ve güvenilir bir şekilde verilerin gönderilmesine zemin hazırlar. Yaygın kullanılan veri gönderim protokolü TCP'dir. Diğer kullanılan iletim protokolleri şunlardır: -TCP -SPX (IPX/SPX) -NWlink (Novell'in IPX/SPX protokolünün Microsoft tarafından geliştirilmişi) -NetBEUI -ATP Network Protokolleri Network protokolleri ise bağlantı servislerini oluşturur. Bu protokoller adresleme ve yönlendirme (routing) bilgilerini işlerler. Bu protokoller ayrıca Ethernet ve Token Ring olmak üzere network ortamlarında iletişimin kurallarını da tanımlarlar. Yaygın olarak kullanılan network protokolleri şunlardır: -IP (Internet Protocol) -IPX (Internetwork Packet Exchange)
-NWLink -NetBEUI -DDP (Datagram Delivery Protocol) YAYGIN KULLANILAN PROTOKOLLER Çok sayıda protokol vardır. Bunların bir çoğu Windows tarafından da desteklenmektedir: Windows 2000 / XP ile desteklenen protokoller: Transmission Control Protocol/Internet Protocol (TCP/IP) -Asynchronous Transfer Mode (ATM) -NetWare Internetwork Packet Exchange/Sequenced Packet Exchange (IPX/SPX) -NetBIOS Enhanced User Interface (NetBEUI) -AppleTalk -Data Link Control (DLC) -Infrared Data Association (IrDA) Protokolleri, diğer bir sınıflamayla; LAN (Local Area Networks), WAN (Wide Area Network), Dial-Up ve VPN olmak üzere RAS (Remote Access Protocols-Uzaktan Erişim Protokolleri) protokolleri olarak gruplamak mümkündür TCP/IP TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) endüstri standardı olan bir iletişim protokolüdür. TCP/IP, yerel networkler (LAN) ve geniş alan networkleri (WAN) için geliştirilmiştir. Standart olarak routable (yöneltilebilir) olan TCP/IP protokolü, özellikle Internet ve Intranet ortamlarının temelidir. TCP/IP'nin bazı tasarım özellikleri: -Hata düzeltme olanakları. -Alt networklere (subnet) bağlanma. -Belli bir sahibi olmaması. -Minimum veri kullanımı. NetBEUI o NetBEUI (NetBIOS Extended User Interface) küçük LAN networkleri için geliştirilmiştir. Windows 3.11 ve Windows 9x gibi ortamlar için idealdir. Routable (yönlendirilebilir) olmadığı için büyük network altyapılarında kullanılmamaktadır. AppleTalk NWLink o AppleTalk protokolü Apple Computer Corporation tarafından geliştirilmiştir. AppleTalk, Macintosh bilgisayarlarla iletişim kurmak için kullanılır. AppleTalk ile Windows 2000/XP, router ve dial-up server olabilir. Ayrıca dosya ve yazıcı desteği sağlar. o NWLink, Microsoft-uyumlu IPX/SPX protokolüdür. Sadece NWLink ile Windows 2000 bilgisayarların NetWare server üzerindeki dosyalara ve yazıcılara ulaşması mümkün değildir. Bu durumda sadece client/server uygulamalar çalıştırılır. Dosyalara ve yazıcılara erişmek için bir redirector'ın da yüklenmesi gerekir. Bu düzenleme Client Service for
NetWare ile yapılır. Windows 2000 Server üzerinde de Gateway Service for NetWare servisi vardır DLC IrDA o Data Link Control (DLC) IBM mainframe bilgisayarları ile iletişim için geliştirilmiştir. DLC protokolü PC'ler ardındaki veri iletişimi için geliştirilmemiştir. Bunun yanı sıra ağa doğrudan bağlı olan Hewlett-Packard yazıcıları için de DLC protokolü kullanılır. Infrared Data Association (IrDA) yüksek hızlı kablosuz infrared protokolüdür. IrDA değişik aygıtların iletişim kurmasını sağlar. Kameralar, yazıcılar, bilgisayarlar iletişim için bu teknolojiyi kullanabilirler. ATM Asynchronous Transfer Mode (ATM) protokolü bağlantı temelli (connection-oriented) çalışan bir protokoldür. Özellikle ses, video ve veri iletişimi için kullanılır. ATM, verileri sabit uzunluklu hücreler halinde taşıyan yüksek hızlı bir network teknolojisidir AĞ İŞLETİM SİSTEMLERİ (NOS) Ağ yazılımlarının temel amacı, yazıcı, harddisk ve iletişim hatları gibi kaynakların kullanıcı istasyonlar(pc ler) arasında paylaşılmasını sağlamaktır Ağ yazılımlarının temel fonksiyonu uzaktaki kaynakları yerel gibi göstermesidir İşletim sistemini, bir bilgisayar sisteminde kullanıcı ile iletişim kurarak, donanım ve yazılım nitelikli kaynakların kullanıcılar arasında adil bir biçimde paylaştırılmasını ve donanım ile yazılım birimlerinin etkin bir biçimde kullanılmalarını sağlayan sistem programları topluluğuna denir. Ağ İşletim Sistemi ( NOS ) ağ üzerinde bilgisayarların ve diğer donanımların birbirleri arasında veri alıp göndermelerini sağlarlar.. Bu kaynakları kısaca toplamak gerekirse; *Ağ üzerindeki bilgiyi saklamak için kurulan sistemler.*ağ işletim sisteminin çalıştığı bellek.*ortak kullanılan programların yüklenmesi ve çalıştırılması.*ağ üzerindeki, yazıcı, modem, tarayıcı gibi araçların ortak kullanımının düzenlenmesi.*bütün çalışanların işlerinin zaman içinde paylaşılarak yapılmasını sağlayan zaman planlaması. Windows for Workgroups 3.11 Windows 3.1, Windows for Workgroups 3.11 ikilisi çalışma grubu kavramını ve etki alanı ağ desteğini getirdi. İlk defa olarak Windows bilgisayarları ağ özelliklerine sahip hale geldi ve yeni ortaya çıkan istemci/sunucu bilgi işlemciliğindeki gelişimin tamamlayıcı bir parçası oldu. Windows for Workgroups ürünü yerel alan ağlarında (LAN), bağımsız bilgisayarlarda ve dizüstü bilgisayarlarda kullanıldı. Kurumsal kullanıcıların ilgisini çeken özellikler getirdi. Örneğin, merkezi yapılandırma ve güvenlik, önemli ölçüde geliştirilmiş Novell NetWare ağ desteği ve uzaktan erişim hizmeti (RAS). Windows for Workgroups ayrıca Microsoft'un yeni 32 bitlik dosya sisteminin üstün performansını da sunuyordu.
WİNDOWS NT, WİNDOWS 2000, WİNDOWS XP PRO. Microsoft NT (New Technology) İşletim Sistemi, Windows NT 3.1 adıyla sunulan 1993' teki sürümünden bu yana, ağ işletim sistemleri için, standart belirleyici olmuştur. İlk sürümünün kullanışsızlığına karşın, bu işletim sisteminin özellikleri ve işlevselliği daha sonra sürekli olarak gelişmiştir. Microsoft Windows NT, çok kullanıcılı sistemlerde: güvenlik, multitasking, istemci sunucu (client server) modeli gibi konuları destekleyen bir işletim sistemidir. NT Workstation ve NT Server olmak üzere iki çeşittir. Microsoft Windows NT İşletim Sistemi, organizasyonların gereksinimlerine göre istenilen büyüklükte kurulabilme özelliği, hatalara karşı tam korunma, güvenlik, 32-bit, öncelik tabanlı(priority based) çok görevlilik, kullanıcı yönetimi, kaynak yönetimi ve bütünleştirilmiş internet ve intranet olanaklarına sahip bir işletim sistemidir NOVELL NETWARE Novell bir işletim sistemidir. Birden çok bilgisayarın bir ağ oluşturmasını sağlar. Netware işletim sistemi ağ içinde hizmet birimi olarak adlandırılan büyük kapasiteli sabit diski ve hızlı bir işlemcisi olan bir bilgisayara kurulur. İş istasyonlarının, ağa katılmaları ise çok kolaydır. Kısaca, Novell firması 1983 yılında kurulmuştur. Firmanın amacı kişisel bilgisayarlar arasındaki ağlar için yazılım ürünleri geliştirmektir. Novell in önerdiği ağ birçok sistemi, küçük bir yerel ağdan büyük bir bilgisayar ağına kadar da her türlü yerleşim düzenini desteklemektir, ilk gerçek dosya paylaşım sistemini geliştiren ve kullanan ağ işletim sistemdir. Yüksek hata toleransı, disk çiftleme ve aynalama gibi gelişmiş özelliklere sahiptir. Novell Netware dünyada kullanılan en yaygın işletim sistemlerinden biri olma özelliğini sürdürmektedir. En eski ağ işletim sistemlerinden birisi olması sayesinde pek çok ürün, donanım ve yazılım Novell ile uyumlu çalışabilmektedir. Aşağıda Novell versiyonlarının çıktığı tarihte en çok tutulan versiyonları görülmektedir. Netware Lite, Netware v2.x, Netware v3.11 ve 3.12 Netware v4.01, Netware v4.2, Netware v5.1... Internet Adresleri Network üzerindeki bilgisayarlar Ethernet kartları aracılığıyla bir biriyle iletişim kurarlar. Her bir Ethernet kartının fiziksel olarak bir MAC adresi vardır. Bu üretimi sırasında karta işlenir. TCP/IP bakımında ise bir network kartının iki adresi vardır: -IP adresi -Host adresi (ethernet adresi) (IP) Internet adresleri 32-bitlik sayılardır ve noktalarla ayrılmış 4 octet (ondalık sayı olarak) olarak gösterilirler. Örneğin; 128.10.2.30 internet adresi İkili olarak; 10000000.00001010.00000010.00011110 şeklinde 32-bit olarak gösterilir. Sonuç olarak network içinde her bilgisayar bir network kartına sahiptir. Her network kartı da tanımlanmış bir adrese sahiptir. Network yöneticisi TCP/IP yazılımını yükleyerek her bir kartın IP adreslerini tanımlar. Tüm bu ihtiyaçları karşılayabilmek amacı ile internet tasarlanırken 32 bit lik adres yapısı seçilmiş ve bilgisayar ağlarının çoğunun küçük ağlar olacağı varsayımı ile yola çıkılmıştır.