tepav Economic Policy Research Foundation of Turkey Türkiye de ilaç Ar-Ge si: Neden şimdi? Nasıl? Selin Arslanhan Memiş 23 Ekim 2014
2 Çerçeve Neden ilaç Ar-Ge si? Nitelik sıçraması için sanayide dönüşüme ihtiyaç var İlaç Ar-Ge si ve biyoteknoloji, sürdürülebilir büyümeye doğru öğrenen bir toplum yaratmak için fırsat sunuyor Neden şimdi? Değişen iş modelleri ve bilimsel eğilimlerle Türkiye ilaç Ar-Ge değer zincirinde konumlanabilir Öğrenmeyi katalize edecek, yayılma etkisi yüksek yatay bir teknoloji platformu olan biyoteknoloji için ilaç Ar-Ge si önemli bir araç Nasıl? İnovasyon ekosisteminde eksiklerin tespiti ile başlayıp etkin çalışır hale getirmek gerekiyor Hızlandırıcı işbirliği mekanizmaları ve aktive edici araçlar tasarlamak lazım
Slide 3 Bölgenin toplam imalat sanayi ihracatındaki pay 1990 larda bölgede nasıl bir yerimiz vardı? 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 1996 Baloncuk büyüklüğü: Ülkenin imalat sanayi ihracatı Cezayir Suudi Arabistan Azerbaycan Rusya Mısır Yunanistan Türkiye Bulgaristan Romanya 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% İsrail Ülkenin ihracatlarında imalat sanayinin payı Kaynak: UN Comtrade BEC sınıflaması, TEPAV hesaplamaları
Slide 4 Şimdi neredeyiz? Bölgenin toplam imalat sanayi ihracatındaki pay 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2012 Azerbaycan Suudi Arabistan Katar Rusya Kazakistan Baloncuk büyüklüğü: Ülkenin imalat sanayi ihracatı Romanya Türkiye İsrail Bulgaristan Tunus Yunanistan Ermenistan Ürd Malta Kıbrıs Gürcistan 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Ülkenin ihracatlarında imalat sanayinin payı Kaynak: UN Comtrade BEC sınıflaması, TEPAV hesapları
Slayt 5 Türkiye, son 30 yılda 4 kattan fazla zenginleşti; ihracatını 50 ye katladı Kişi başı gelir (SAP, $) İhracat (milyar $) 14.812 152 4,3 kat arttı 7.996 49 kat arttı 5.579 2.781 3 13 28 1980 1990 2000 2012 1980 1990 2000 2012
Slayt 6 En çok ihraç edilen ürünler (1980, % pay) En çok ihraç edilen ürünler (2012, % pay, altın hariç) 11,1 13,6 8,8 11 8 7,9 8,3 6,2 7,4 6,8 4,5 6,2 6,1 0 5 10 15 0 5 10 Kaynak: Birleşmiş Milletler COMTRADE, TUIK (HS2 71 Hariç İhracatın Sektörel Dağılımı)
Slayt 7 Fakat eskiden dünyanın en büyük 15 sanayi ülkesi arasındaydı, artık değiliz İmalat sanayi üretimi en büyük olan 15 ülke Sıralama ABD ABD ABD ABD Almanya Japonya Japonya Çin Japonya Almanya Almanya Japonya İngiltere İtalya Çin Almanya Fransa İngiltere İngiltere İtalya İtalya Fransa İtalya Brezilya Çin Çin Fransa G. Kore Brezilya Brezilya G. Kore Fransa İspanya Kanada Meksika İspanya Kanada G.Kore Kanada Meksika İspanya İngiltere Hindista n Rusya Avustralya Hollanda Arjantin Hindistan Meksika Türkiye Hindista n Tayvan Brezilya Tayvan Hindista n Türkiye Meksika Endonez ya İspanya Türkiye Kanada
Slayt 8 Sanayi olmadan zenginleşebilirsiniz, peki yakınsayabilir misiniz? Türkiye ve Kore nin kişi başına GSYİH sının ABD ninkine oranı (1950-2010) 80 70 Kore 60 50 40 30 20 Türkiye 10 0 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Kaynak: Angus Maddison Project Database
Slayt 9 İhracat sofistikasyonunu arttırmadan yakınsamak mümkün değil Dünyanın en büyük 20 ekonomisinin ihracat sofistikasyon endeksi (EXPY) değeri, 2010 Normalize edilmiş değerler, İsviçre = 100, Nijer=0 100 100 95 90 85 80 89 87 85 84 82 81 80 77 76 75 73 73 73 70 65 60 55 67 65 61 61 55 55 54 50
Slayt 10 Türkiye nin ihracat sofistikasyonu artmıyor: Niteliksel dönüşüm için yeni modellere ihtiyaç var Türkiye de İhracatın Sofistikasyonu (EXPY) 14.000 13.500 13.000 12.500 12.000 11.500 11.000 10.500 10.000 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kaynak: TEPAV Hesaplamaları
11 İlaç sektörü üretimde nitelik artışına katkı sağlayacaktır 2011 deki kişi başı gelir (log, dikey eksen) ve 1998 deki ihracat sofiskasyon endeksi değeri (log, dikey eksen) Türkiye İlaç sektöründe 43 alt sektörün 36'sı üretimin niteliğini arttıracaktır. Kaynak: COMTRADE veritabanı, Dünya Kalkınma Göstergeleri, TEPAV hesaplamaları
Slayt 12 Neden şimdi? İlaç Ar-Ge sinde değişen iş modelleri Türkiye için fırsat olabilir (1) Dünyanın ilk 20 ilaç şirketinin birleşme/satın alma işlemlerinin hedef alana göre dağılımı (1998-2002 ve 2008-2012) 250 2012 yılında ilaç sektöründeki birleşme ve satın alma işlemlerinin (>500 milyon dolar) gerçekleşme amaçları 200 21 12 10 10 14% 14% 41% 150 29 31% 100 50 0 20 15 22 72 20 49 42 1998 2002 2008 2012 İlaç Biyomedikal Biyoteknoloji Jenerik Aşı Tanı Hayvan sağlığı %9 %29 Tüketici sağlığı Ar Ge aşamasındaki yeni molekül/ürünlere erişim Pazardaki ürünlere erişim Farklı bölgelerdeki pazarlara erişim Diğer
Slayt 13 Neden şimdi? Biyoteknolojinin ilaç Ar- Ge sinde yeri ve önemi giderek artıyor (2)
Slayt 14 Günümüzün konusu sürdürülebilir büyüme için öğrenen bir toplum yaratmak Türkiye nin önümüzdeki dönemde ihtiyacı sürdürülebilir bir büyüme modeli Öğrenen toplumlar yaratan politikalar, bilgi asimetrisinin giderilmesine katkı sağlayarak verimlilik sıçramasına ve sürdürülebilir büyümeye imkan sağlıyor Yatay kestiği birçok sektörde işlerin yapılış biçimini dönüştüren biyoteknoloji, yüksek yayılma etkisi potansiyeli ile bu yeni çerçevede fırsat sunuyor Artık sektörel politikaların önceliğini Türkiye için daha büyük etki yaratabilecek yatay teknoloji platformları için uygulanacak politikalar alıyor
Slayt 15 Yeni teknolojilerin yayılma etkisi: Genom analizi örneği DNA nın keşfi ve dizi analizi yöntemlerinin geliştirilmesiyle beslenen ve 1988 de başlatılan İnsan Genom Projesi 1988-2012 döneminde ABD de araştırma ve endüstri aktiviteleri kaynaklı toplam 965 milyar dolarlık ekonomik etki ve 4,3 milyon istihdam yarattı Katma değer çarpan katsayısı 3,95 İstihdam çarpan katsayısı 5,57
Slayt 16 Öğrenen bir toplum yaratma yolunda ilaç Ar-Ge sinin rolü İlaç Ar-Ge sinde yaşam bilimlerinin ve biyoteknolojinin yeri artıyor Biyoteknolojinin en hızlı geliştiği ve yaygınlaştığı alan ilaç sektörü Biyoteknoloji farklı sektörlerde öğrenmeyi katalize edecek bir teknoloji platformu Türkiye de biyoteknoloji yayılma etkisi ile öğrenen bir toplum yaratmanın başlangıcı ilaç Ar-Ge sinde öğrenme ile başlamak olabilir
Slide 17 İlaç Ar-Ge değer zincirinde nasıl fırsat yakalanabilir? Keşif öncesi araştırma İlaç Keşfi Klinik Öncesi Çalışmalar Klinik Çalışmalar Hedef tanımlama Hedefe yönelik ilaç moleküllerinin tasarımı Erken güvenilirlik testleri Faz I Hedef doğrulama Molekül sentezi ve modifikasyonu Hücre testleri Faz II In vitro deneylerle doğrulama Farmakolojik geliştirmeler Faz III Optimizasyon
Etkin çalışan bir inovasyon ekosistemine ihtiyaç var Pazar erişim koşulları Beşeri sermaye Kamu kurumları Üniversite Özel sektör işbirliği platformları Araştırma merkezi Nitelik dönüşümünü destekleyici yasal düzenlemeler Fikri mülkiyet hakları Şeffaf kamu politikaları Fon kaynakları Ulusal ve uluslar arası ağlar ve ağ yönetimi Akademik işbirliği platformları ve çok disiplinli yaklaşım Üniversite sanayi işbirliği vizyonuyla lisansüstü programlar Şirket Sektör spesifik mekanizmalar İstikrarlı yatırım ortamı Tasarım Sentez Test Laboratuvarları Start up
19 İlaç Ar-Ge si için ekosistem aktörleri mevcut ama ekosistemi işler hale getirecek araçlar lazım İnovasyon, aktörlerin uygun ortam koşullarında birbirleriyle etkileşimleri sonucu ortaya çıkar Son dönemde kamu hem inovasyon ekosistemini besleyici ortam koşullarına hem de ekosistem aktörlerine yönelik bir dizi adım atmakta İnovasyon ekosisteminde tüm aktörleri yerine yerleştirmek, yasal düzenlemeleri doğru yapmak, teşvik sistemini tasarlamak kendi başına yeterli değil
Ekosistemdeki sorunları tespit ederek başlamak gerekir: Eksik nerede? Araştırma Geliştirme Ticarileştirme Ürün/hizmetin pazarda yaygınlaşması
Ekosistemdeki sorunları tespit ederek başlamak gerekir: Eksik nerede? Araştırma Geliştirme Ticarileştirme Ürün/hizmetin pazarda yaygınlaşması 1.Araştırma merkezleri öğretim üyelerinin laboratuarı olmanın dışına çıkamıyor 2.Araştırmalar arası etkileşim, koordinasyon ve tamamlayıcılık yok 3.Birbirini tekrarlayan birçok çalışma ve altyapı var ama rekabet edebileceğimiz alanlarda hızlandırıcı projeler yok
Ekosistemdeki sorunları tespit ederek başlamak gerekir: Eksik nerede? Araştırma Geliştirme Ticarileştirme Ürün/hizmetin pazarda yaygınlaşması 1.Temel araştırma çıktıları uygulamalı araştırmaya aktarılamıyor 2.Temel araştırma ile uygulamalı araştırma arasında tamamlayıcılık yok 3.Temel bilimciler ile mühendisler /klinisyenler birlikte çalışmıyor
Ekosistemdeki sorunları tespit ederek başlamak gerekir: Eksik nerede? Araştırma Geliştirme Ticarileştirme Ürün/hizmetin pazarda yaygınlaşması 1.Biyoteknoloji spesifik girişim sermayesi fonu yok 2. Biyoteknoloji kuluçka merkezi yok 3. Araştırma çıktılarının ticarileşmesine imkan sağlayacak platformlar yok
Ekosistemdeki sorunları tespit ederek başlamak gerekir: Eksik nerede? Araştırma Geliştirme Ticarileştirme Ürün/hizmetin pazarda yaygınlaşması 1.Üniversiteler, araştırma merkezleri, start-uplar ve şirketler arası işbirliğini sağlayacak arayüzler yok 2.Biyoteknolojide bir özel sektör platformu ve ortak dil yok 3.Ar-Ge çıktıları ile sanayideki ihtiyaçları eşleştirmek üzere çift taraflı etkileşimi sağlayacak mekanizmalar yok
25 Ekosistemi aktive edecek hızlandırıcı mekanizmalara ihtiyaç var İnovasyon ekosisteminin temel yapı taşlarını yan yana yerleştirmek ve ortam koşullarını olgunlaştırmak kadar, o ekosistemi etkin işler hale getirmek de önemli Hızlandırıcı ve hedef odaklı işbirliği mekanizmaları tasarlamak ve politika koordinasyonunu sağlamak lazım İnovasyon ekosisteminin etkin işler hale gelmesi için aktörler arası etkileşim ve koordinasyonu sağlamaya yönelik araçlar geliştirmek gerek İlgili ekosistem bileşenlerinin aktivasyonu için gerekli ortamı sağlamak gerekiyor
26 TEPAV ne yapıyor? Biyoteknoloji ve ilaç Ar-Ge si için kamu-sanayi işbirliği modelleri tasarımı Üst düzeyde sahiplenmeyi arttırmak üzere biyoteknoloji yaklaşımımızın paylaşımı TOBB Biyoteknoloji Sektör Meclisi Biyoteknoloji Odaklı Girişim Sermayesi Fonu TOBB Yaşam Bilimleri ve Biyoteknoloji Vakfı Türkiye de İlaç Ar-Ge Ekosistemi Raporu İlaç Sektöründe DYY Çalışması
Slayt 27 Sonuç Türkiye nin sürdürülebilir büyüme için öğrenen bir toplum yaratmak üzere yeni modellere ihtiyacı var Öğrenmeyi katalize edecek, yayılma etkisi yüksek yatay bir teknoloji platformu olan biyoteknoloji bu süreçte önemli bir fırsat Biyoteknoloji için ilaç Ar-Ge si önemli bir araç Ekosistemi aktive edecek hızlandırıcı somut mekanizmalara ihtiyaç var Değişen iş modelleri ve bilimsel eğilimlerle, Türkiye ilaç Ar-Ge değer zincirinde konumlanabilir Kamu-ilaç sektörü arasında yeni bir yaklaşımla ilaç Ar-Ge si ve biyoteknoloji odaklı, değer zinciri spesifik, hedefe yönelik farklı işbirliği modelleri tasarlamak ve uygulamak gerekiyor
Slayt 28 Ekler
Slide 29 Dünyadaki toplam klinik araştırmalar içinde Türkiye nin payı %0,7 Yürütülen toplam klinik araştırma sayısı 8936 8792 7248 6875 5412 5169 4106 3874 3758 3650 3272 3260 2759 2746 2530 2528 2366 2365 2212 2098 2045 1888 1676 1444 1434 1195 1047 988 961 51802 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 ABD Kanada Almanya Fransa İngiltere İtalya İspanya Belçika Hollanda Güney Kore Avustralya Çin Polonya İsrail Japonya Danimarka İsveç İsviçre Avusturya Çek Cumhuriyeti Macaristan Hindistan Meksika Güney Afrika Norveç Finlandiya Yunanistan Türkiye Slovakya Yeni Zelanda Kaynak: clinicaltrials.gov
Dünyadaki toplam biyoteknoloji patentlerinden aldığımız pay %1 in altında Dünyadaki Biyoteknoloji Patentlerinin Ülkelere Dağılımı (%), 2011 11,6 6,7 5,0 4,54,13,6 2,5 2,21,91,61,61,51,51,41,41,21,10,80,70,50,50,40,30,30,30,20,10,10,10,10,10,10,10,10,10,10,10,00,00,00,00,00,00,00,0 ABD Japonya Almanya Fransa Kore Çin İngiltere Kanada Hollanda İspanya Avustralya İsviçre Danimarka İsrail İtalya Belçika İsveç Hindistan Avusturya Singapur Finlandiya Rusya Brezilya Norveç Yeni Zelanda İrlanda Polonya Güney Afrika Portekiz Şili Meksika Macaristan Slovenya İzlanda Arjantin Çek Cumhuriyeti Yunanistan Estonya Türkiye Litvanya Romanya Slovakya Kıbrıs Lüksemburg Endonezya Bulgaristan 40 30 20 10 0 Kaynak: OECD Key Biotechnology Indicators, 2013
Slide 31 Bilimsel yayınların kalitesinde 37. sıradayız 1.600 Bilimsel yayın kalitesi (H-index) 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 Kaynak: SCImago Journal & Country Rank Erişim tarihi: Ocak 2014
2003-2014 dönemindeki ilaç sektörü yatırımlarının sadece %0,5 i Türkiye ye gelmiş, Ar-Ge yatırımlarında ise bu oran %0,1 den az İlaç Sektörü Yatırımlarının Ülkelere Dağılımı (%), 2003-2014 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% ABD Çin İrlanda Singapur Hindistan Almanya Fransa İtalya Porto Riko Kanada İspanya İngiltere Rusya Belçika Brezilya İsviçre İsveç Macaristan Polonya Danimarka Japonya Malezya Avusturya Meksika Vietnam Güney Afrika Güney Kore Hollanda Portekiz Çek Cum. BAE Tayvan Tayland Cezayir Türkiye Romanya Kaynak: fdimarkets
Türkiye ye yapılan ilaç yatırımlarının da sadece %7 si Ar-Ge yatırımı 100,0% İlaç yatırımı çeken ilk 20 ülke ve Türkiye de yatırım türü (%) 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% Diğer Ar Ge Satış, Pazarlama, Destek Yönetim Merkezi Üretim ABD Çin İrlanda Singapur Hindistan Almanya Fransa İtalya Porto Riko Kanada İspanya İngiltere Rusya Belçika Brezilya İsviçre İsveç Macaristan Polonya Danimarka Türkiye 0,0% 20,0% Kaynak: fdimarkets