Fark Yaratanlar Program Metni: Şengül Akçar (23 Mayıs 2010) Alan: Ekonomik Gelişme Yer: İstanbul Sevgili seyirciler Fark Yaratanlar a son kez hoş geldiniz. Son kez diyorum bu sezon son kez hoş geldiniz. Haftalardır sizlere Türkiye deki fark yaratanların, kahramanların, iyi insanların hikayelerini anlatıyoruz. Bu insanları Anadolu nun dört bir tarafında aradık. Sabancı Vakfıyla, özellikle bu program için oluşturulan jüri ile hepsini tek tek seçtik. Bu insanları sizler buldunuz, sizler önerdiniz bizlere, Fark Yaratanların kim olduğunu sizler anlattınız ve her birinin hikayesinden ilham aldınız. Amacımız sadece bu insanları sizlere anlatmak değildi. Bir parça bu insanların yaptıklarıyla sizleri barıştırmaktı, göstermekti çokça sizlere ilham vermekti. Türkiye de iyi şeyler de oluyor dedirtmekti. Fark Yaratanlar da bu sezon bunu CNNTürk ile yaptığımıza inanıyoruz. Sabancı Vakfı nın katkısı olmasa elbette olacak iş değildi ama onların katkıları, bu programın özel jürisinin bıkmadan usanmadan her seferinde coşkuyla ve titizlikle seçtiği insanlarla sizlere bir Türkiye hikayesi anlattık. Bu ülkede iyi şeyler de oluyor demeye çalıştık. Umarız başarmışızdır. Bu programda bu sezon en azından 30 a yakın ismi sizlerle tanıştırdık. İnanın daha yüzlerce isim var, bu ülkede iyi şeyler de oluyor. Bu program bize umut veren bir program oldu. Hayat veren bir program oldu. Umarız siz de bütün bunları en az bizim kadar yaşamışsınızdır. En az bizim kadar bu coşkuyu paylaşmışsınızdır. Bu son Fark Yaratanlar programında ilk olarak ben gönüllü olarak bize destek veren Sabancı Vakfı ile çalıştığımız bu programın jürisine teşekkür etmek istiyorum. İnanın yüzlerce başvuruyu tek tek değerlendirdiler. Her ay toplandık ve bu programa katılacak isimleri onlarla beraber belirledik. Hepsine buradan bir kez daha çok çok teşekkür ediyorum. Ve gelelim bu haftanın Fark Yaratanı na Biz Fark Yaratanlar programında çoğu zaman size tek kişilik dev orduları, dev isimleri anlatıyoruz. Sıradan isimler aslında, aranızdaki isimler ama yaptıkları işlerle gerçekten önemli işlerin altına imza atan isimler bunlar. Bugünse büyük bir organizmanın başındaki muzaffer bir komutanı tanıtacağız sizlere. 1
Şengül Akçar adını biz program olarak gündeme getirdiğimizde programın değerlendirme jürisinde AÇEV in başında olan Ayşen Özyeğin dedi ki Şengül ü sakın atlamayın. Türkiye de Türk insanına özellikle Türk kadınına inanılmaz önemli işler yapan, altında imzası olan bir isim Şengül Hanım biz de Ayşen Özyeğin in dediklerine kulak verdik ve Şengül Akçar ın hikayesini hazırladık sizler için. Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfını bilmiyorum duydunuz mu? Duymadıysanız da ilk kez duyacaksınız. Duyunca da eminim bizim gibi hayran olacaksınız Bu ülkede Kadın olmak zor diyor, sadece konuşmakla bir şeyler olmayacağını da biliyordu. Ağzından çıkacak kelimeleri özenle seçmeye çalışıyor, etrafındakiler ve o 25 yıldır çok çalıştı, yoruldu. Yüzlerinde bıkmadan, usanmadan çalıştıkları yılların izlerinin olması birazdan bundan. Yorulmak kelimesini lügatlerinden çıkartalı da çok olmuş. Söyleyecek sözleri ve daha yapacak birçok projeleri var. Şengül Akçar inşaat mühendisliğinden mezun olduktan sonra Boğaziçi Üniversitesi nde kamu yönetimi alanında mastır programına başladı. Mastır programına devam ederken araştırma konusu olarak Türkiye de okul öncesi eğitimi seçti. Bu araştırmadan sonra 0-7 yaş arası çocukların okul öncesi eğitimden yeteri kadar faydalanamadıklarını gördü. Bir yandan da yoksul kadınların bu çalışmalara dâhil edilmesi gerektiğini fark etti. Şengül Akçar eğitimin aileden başlayan bir süreç olduğunu da göz önüne alarak çevresinden aldığı borçlarla bir vakıf kurdu. Bir yandan kendi hayatını kurmaya çalışıyor, bir yandan da başkalarının hayatlarını kurması için nasıl yardım edeceğini düşünmeye başlıyordu. Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı 1986 yılında köylerde ve mahallelerdeki kadınların sosyal durumlarını iyileştirmek için bir grup arkadaş tarafından kuruldu. Bu vakıf kurulurken iki temel noktaya kendini odaklamıştı. Birincisi asla kar amacı gütmeyeceklerdi. İkincisi ise, kadınların ekonomik ve sosyal gelişmelerine yardım etmek için onlara yol göstereceklerdi. Kar amacı gütmeden, sürekli destek aldıkları bir kurum olmadan 25 yıldır kendi ayakları üzerinde durmaya çalışıyor Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı. Şengül Akçar ile Röportaj: Vakfın işte ilk başlangıcı veya ilk tohumları diyelim 1982 de atıldı benim açımdan. O da şöyle o dönemde Boğaziçi nde mastır yapıyordum, Kamu Yönetimi Mastır ı. 2
Bir küçük bir ödev hazırlamam gerekiyordu. Ben de şeyi seçtim İstanbul da okul öncesi eğitime insanlar ne kadar ulaşabiliyor, ne kadar var. Çocukların yüzde kaçı ulaşıyor diye. Orada da Güngören de bir saha çalışması yaptım. Rakamlara baktığınızda çok düşüktü. O vakitler yüzde üç falandı okul öncesi eğitimden yararlanan çocuk sayısı. Biraz da yoksullar bundan ne kadar yararlanıyorlar veya işte yoksullar niye yararlanamıyor, biraz oraya bakmak istedim. Türkiye de bakıldığında, özellikle kadınlar yoksul kadınlar açısından bakıldığında yoksulluğa da öyle bir bakış var. Yoksullar bu durumu kendileri hak ederler, cahildirler, beceriksizdirler. Halbuki hayatın kendisine baktığımızda bu söylenenlerin dışına baktığımızda biraz bizler için de durumu iyi olanlar için de hayatı bir arada tutanlar, mahalleyi, toplumu bir arada tutanlar, aileyi bir arada tutanlar bu kadınlar. Ve ciddi bir güçleri var ama politikalar ve programlar bu kadınların eksikliği üzerine bina edilir veya zayıflığı üzerine bina edilir ama güçleri var hayatı dönüştürme güçleri var, o çok açık toplumda. Ben bunu öne çıkarmak bunun görünür hale gelmesine destek vermek istedim. Kadınlar deyince halen geçerli olan bir şey var; Türkiye de herkes birilerinin adına konuşur yani yoksul kadınların adına da başkaları genel bir kadın şeyi içinde onun adına da başkaları konuşuyor. Ben kadınların bu çok temel, somut ihtiyaçları yoksul kadınların taleplerini biraz öne çıkararak kadınların onun etrafında örgütlenebilirler mi, daha doğrusu kendi seslerini onlara iade etmek gibi bir şeye girişmiş oldum. İşte bunun için de bir şey gerekiyordu. Önce kadın öncesi eğitimi yaygınlaştırma, yoksul kadınlarla çalışma falan bir de kurum gerekiyordu. Onu da, o vakitler derneklere çok iyi gözle bakılmıyordu. Daha doğrusu daha riskli filan gibi bulunuyordu. Vakıf olsun dedik esasında Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı, Türkiye nin vakıf olarak örgütlenmiş ilk kadın kuruluşu da. Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı, kadınların ekonomik olarak güçlenmeleri için kendi içlerinde birçok birim oluşturdu. Bunlar içinde en önemlisi de 2002 yılında kurulmuş olan Maya Kredi İşletmesi. Bu işletme de küçük çapta iş yapan kadınlara bir nevi borç para veriliyor. Böylece hem işletmelerini büyütmeleri hedefleniyor hem de daha sağlam adımlarla mücadele etmelerini sağlanıyor. 3
Yıldız Süleyman Ağaoğlu ile Röportaj: Biz İstanbul, İzmit, Adapazarı bu bölgelerde her türlü iş yapan kadına, dar gelirli kadına kredi imkanı sunuyoruz işlerini geliştirmeleri için yaşama katılmaları için ayakları üzerinde durabilmeleri için. İki türlü kredimiz var: biri bireysel kredi, diğeri grup kredisi. Tabi yapılan işe göre değerlendiriyoruz, limitlerimiz mikro kredi düzeyinde olduğu için kadınların yaptığı işe göre kredi çıkarıyoruz. Her türlü iş yani pazarda tezgah açan kadın, işte evinde bir şeyler üretip satan, alıp satan kadın, takıdır vesaire, her türlü el emeği ile geçimini sağlamaya çalışan kadına destek veriyoruz KEDV e bağlı olarak çalışan Maya işletmesi bugüne kadar 8.500 e yakın kadına yaklaşık 8 milyon lira borç para verdi. Onların daha güçlü bir işletme olarak çalışması toplumda her konuda bir adım geriden gelmek zorunda kalan kadınlara yeni bir alan açtı. Kimi semt pazarlarında, sokak tezgâhlarındaki ürünlerini daha sağlıklı bir biçimde pazarlaması için çalışmaya başladılar. Bugün KEDV e bağlı yurt çapında birçok işletme var. Anaokullarından, sabun işletmelerine, hediyelik kutu atölyesinden semt pazarlarındaki tezgâhlara kadar birçok farklı iş kolunda faaliyetlerini sürdürüyorlar. Gülten Bingöl ile Röportaj: Ben oyun odası diye bir şey duymamıştım, KEDV den duymuştum ve hemen çalışmaya başladık. 2004 de burayı kurduk, kendi mahallemizde böyle bir şey olması daha iyi çünkü biz dar gelirli insanlarız. Özel okula çocuklarımızı veremiyoruz. Ben özel okulda da çalıştığım için onu da biliyordum. Bu çok önemliydi. Bizim kendi hedefimiz evden hiç çıkmayan kadındı, hiçbir yere ulaşmayan kadındı, yolu yordamı bilmeyen kadındı, Türkçesi olmayan kadındı. Mesela evden hiç çıkmayan kadın çocuğunu yukarı bıraktığı zaman bunlar aşağıda ne yapıyor? Gelip bizim bu anımızı gördüler mi gitmiyorlar. Onlar da bize tabi oluyorlar, ondan dolayı eğitimlere de katılıyorlar. Kadının hayatını ne kadar kolaylaştırdıysak veya kendi hayatımız ne kadar kolaylaştırdık; önemli olan budur. Ona da inanıyorum ki kolaylaştırdık. Çünkü bizler hep göç insanlarıyız, çok büyük sıkıntılar çektik buralarda. Evden çıkmazken memleketten gelmiş küçük bir yerden, kimseyi tanımıyorsun, kimseyi bilmiyorsun, kimseyle konuşamıyorsun, kadınsın her şeyin ayıplanır gibi görünüyor. Ama biz bunu aştık, birbirimize 4
açılmaya başladık, yine kendi köylerimizdeki gibi sohbetlerimize başladık, o özgüvenimizi kazandık. Yıldız Sürekli ile Röportaj: Yoksul kadınlara ulaşıyoruz belediyelerimizle bu yoksul kadınları, evden çıkmayan yoksul kadınları tespit ediyoruz, engelli çocuklarımızı. Bunları hep olduğu gibi bulup belediyemize, kaymakamımıza iletiyoruz bunları. Ayrıca bir de bilgisayar kursu aldık. Bu kurs benim için çok önemliydi gerçekten mesela çocuğuma dediğim zaman bilgisayarda şuraya gir aman anne bıktım senden ne yapacaksın sen bilgisayarı dediği zaman öyle bir zoruma gidiyordu ki kenara çekilip oturuyordum. Ama bu eğitim benim için o kadar iyi oldu ki ben kendim de mesela modelci olduğum halde şimdi istediğim bu eğitime gidip geldikten sonra kendimi sanki yeni doğmuş gibi hissetim gerçekten. İstediğim şeyi girebiliyorum bilgisayara, istediğim modeli çıkartabiliyorum. Karşımdaki girişimci kadınlarla konuşabiliyorum, derdimi anlatabiliyorum. Onlara bana iş konusunda, ben derdimi anlatınca onlar bana geri dönünce o kadar memnun oluyoruz ki anlatamam yani bir çocuk gibi seviniyor insan. Bu bizim için çok büyük bir şeydi. Dışarıda da yine bilgisayarı bilmeyen bayanları çok yönlendirdik, buradaki arkadaşlarımız da aynı geliyorlar, burada da bilgisayar eğitimi alıyorlar. Melek Kalın ile Röportaj: 2005 yılının Aralık ayında eğitim programı tamamlandıktan sonra biz yedi arkadaş kurucu üyesi olarak ben de kurucu üyelerinin içindeyim, kooperatif kurmaya karar verdik. KEDV in desteğiyle kooperatifimizi kurduk. Kooperatifi kuran arkadaşlarımızın hepsi ev hanımıydı daha önce hiçbir yerde çalışmamış ya da bir iki sene çalışmış olan bayan arkadaşlarımız vardı. Burada kutu yapmayı çok seviyoruz. Yaptığımız ürünlerden evimize maddi bir desteğimiz oluyor. Sonuçta evde durup kapı komşu gezme olayı olmuyor. Buraya gelmeyi çok seviyoruz biz. Gelen arkadaşlarımızın hepsi çok memnun, değişik aktiviteler oluyor. Biz burada sağlık konusunda eğitim programları da yapıyoruz. Bilgisayar konusunda eğitimler verdik. İşte liderlik, iletişim konusunda KEDV in desteğiyle farklı konularda eğitim programları yaptık, onları verdik. Bu bulunduğumuz, kooperatifimizin bulunduğu mekan Beyoğlu Belediyesi ne ait bir yer. Her zaman ihtiyaçlarımızı gidip kendileriyle görüşüyoruz, desteklerini alıyoruz. 5
12 ili kapsayan onlarca işletme, Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı na bağlı olarak hayatlarına devam ediyor. KEDV kadınlara sadece kredi desteği de sunmuyor. İstanbul da birkaç noktada Nahıl adı verilen dükkânlarda, kadınların el emeği göz nuru ürünleri de satışa sunuluyor. Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı, profesyonel çalışanları; yüzlerce gönüllüsüyle birlikte bir kadınlar ordusu görünümde. Başlarında ise, alçakgönüllü bir lider var. Şengül Akçar ve arkadaşları onlarca ilde 20 binden fazla kadının hayatına dokunuyorlar. Ama Şengül Akçar a bakarsanız hayır onlar Şengül Akçar ın hayatına dokunuyor. Şengül Akçar ile Röportaj: Maddi yoksulluk önemlidir ama yoksulluğun daha önemli bir şeysi sosyal dışlanmışlık. Bence bu çok daha fazla önemli, özellikle kadınlar açısından daha önemli. Bu şu demek; toplumda değer görmemek, insan yerine koymamak ve bir birey olarak kabul görmemek. Asıl o kısmına bence biraz daha fazla, kendi adıma o kısmı beni daha fazla ilgilendiriyor. Bayıldığım bir tarif, tanım değil; işte binlerce kadının hayatını değiştirdim falan gibi. Tam tersine o dokunduğumuz binlerce kadın benim hayatımı değiştirdi diyebilirim. Siz de ne değişiklikler oldu? Çünkü çok farklı bakmaya başlıyorsunuz artık. Değişiklik şu; dediğim gibi başından böyle bir itirazla falan bu işlere giriyor insanlar. Yoksa durup dururken proje gibi hadi şunu yapayım diye arkasından da ilerde 20 sene sonra beni Fark Yaratanlar diye çağırırlar diye başlamıyor insan böyle şeylere. Ama fark ettiğim şey şu; eğer bunu yapmasam böyle yaşamasam bu benim için hayat, bana iş gibi falan gelmiyor bu. Onun için dokunduğunuz şimdiye kadar binlerce kadın varsa ki hani rakam olarak 20 binden fazla kadın Vakıftan şu veya bu şekilde yararlanmış. Ama o şeye baktığımızda bir kere onların hayat zenginliği bana da bulaşıyor, ben de zenginleşmiş oluyorum. Bir de hani böyle değil de başka türlü yaşasaydım ne olurdu esasında biraz tersinden de bakmak lazım. İnsan ne bileyim mutluluk dediğiniz hani nedir anlık durumlar filan. Onun da sonu yok, tüketmenin sonu yok. Zevk almanın sonu yok. Onu alırsınız tekrar başka bir şey istersiniz, onu yaparsınız başka bir şey istersiniz. Bunların hiçbirinin sonu yok, o içinizdeki boşluğu asla dolduramazsınız hayatta. Sürekli o boşluğu bir şey yaparsınız gene o boşluk vardır, o öyle öyle gider. Ama şeye baktığınızda benim kazancım da böyle hani. Sürekli bir boşluk hisseden orta sınıf hayatı benim kaybettiğim şey bu. Ona da çok memnunum. 6
Şengül Akçar mesleğiyle ilgisi olmadığı halde bir fikirden, bir hayalden yola çıktı. Okul öncesi eğitimle başladıkları bu uzun sürece kadınları da dahil etti. Binlerce kadının iş kurmasını, işlerini büyütmesini sağladı. Hem kadınların hayatlarında, hem de çocukların geleceklerinde koskocaman bir fark yarattı. Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı bize şunu gösteriyor; bu tür işlerde, böylesine büyük organizmalarda bir süreklilik çok önemli, iki emek çok önemli, üç planlama çok önemli. Ve Şengül Akçar bunların üçünü de hayata geçiren önemli bir isimdi. Bugün sizlere gerçek bir kahramanı, muzaffer bir komutanı anlattık sivil toplum kuruluşları arasında. Kısa bir ara vereceğiz ardından bu programa başka isimleri nasıl önereceğinizi anlatarak programı bitireceğim. Sevgili seyirciler işte bir Fark Yaratanlar programının, bir sezonun daha sonuna geldik otuz küsur haftadır karşınıza Türkiye nin dört bir tarafında fark yaratan insanlarımızın hikayelerini getirdik. Sabancı Vakfı böyle bir projeyi yapmasaydı kuşkusuz biz de bu insanların hikayelerini sizlere anlatamayacaktık. Başta Sayın Güler Sabancı ya huzurlarınızda çok teşekkür etmek istiyorum, eğer o projeye inanmasaydı belki biz de bu isimleri tek tek karşınıza çıkartamayacaktık. Bir diğer teşekkürü bu projede yer alan otuz küsur haftadır tek tek bütün Fark Yaratanlar ı seçen bu programın jüri üyelerine teşekkür etmek istiyorum, onlara saklamak istiyorum bu teşekkürü. Çünkü gerçekten zamanlarını ayırdılar ve her seferinde bir araya gelip bu programa kimin katılıp kimin katılamayacağını son derece ciddi ve tartışmalı toplantılar sonrasında tespit ettiler. Huzurlarınızda hepsine tek tek teşekkür ediyorum. Ve kuşkusuz Sabancı Vakfı, Sabancı Vakfı böyle bir proje yapmasaydı biz gazeteciler ve benim ekibim böyle bir projenin parçası olmayacaktı. Şunu gördük; Türkiye de sivil toplum kuruluşları çok önemli ama daha da önemlisi bir sivil toplum kurumu olmasa da tek tek çalışan ve ferdi bir sivil toplum kurumuna dönüşen insanlarımız. Kuşkusuz fark yaratanlar daha Türkiye nin dört bir tarafında var, yüzlercesi var, binlercesi var. Biz sadece sizlere otuz küsur tanesini anlatmaya çalıştık. Önümüzdeki sezon umarız yine burada, CNNTürk ekranlarında Fark Yaratanların hikayelerini anlatmaya devam edeceğiz sizlere çünkü biz iyiliğe inanıyoruz, Türkiye de iyi şeyler olduğunu da düşünüyoruz. Haberciliğin sadece kötü haberlerden oluşmadığını görüyoruz. Her şeyden önemlisi bir parça bu iyi insanların yaptıkları işleri anlatmak bir parça da bakın Türkiye de iyi şeylerin de olduğunu göstermek istiyoruz. Yeni bir Fark Yaratanlar programında buluşacağız umarız. 7
İnternet adresimiz açık yeni bir fark yaratanların yapısını da yavaş yavaş oluşturuyoruz. Bu konuyla ilgili gelişmeleri de sizlerle paylaşacağız. www.farkyaratanlar.org adresine girdiğinizde bugüne kadar yayınlanmış tüm fark yaratanların videolarını bulabilirsiniz. Üstelik İngilizcelerini de yayınlıyoruz Turkish Daily News ile beraber. Bu programın bütün İngilizce videolarını da izleyebilirsiniz İngilizce alt yazıları ile beraber. Yeni bir Fark Yaratanlar sezonunda buluşmak üzere ben Cüneyt Özdemir, hepinize The Seed Salonu ndan Sabancı Müzesi nden iyi akşamlar, iyi geceler diliyorum ve hepinizi teşekkür ediyorum. 8